8.4 Groepsontwikkeling

Opdracht 10 Belbinrollen binnen de klas (groepsopdracht)

Bron - Kwaliteiten en rollen in een team Website - De groepsrollentest a. Doe allemaal de Belbintest op de website. b. Maak een keuze voor een of twee rollen die het beste bij jou passen of waar je het hoogste op scoort. c. Maak een inventarisatie van alle Belbinrollen die in de klas voorkomen. d. Analyseer het resultaat. 8.4 Groepsontwikkeling Aangezien een team dat een evenement of toernooi organiseert vrijwel in alle gevallen een beginnende groep is, is het interessant om de groepsontwikkeling te bekijken. Een groep ontwikkelt zich in de volgende fasen. Graag namaken in de stijl van de flexibele pipeline S&B. De fasen van groepsontwikkeling. Fase 1: oriëntatie In de eerste fase van het groepsproces is er meestal sprake van onzekerheid. De meeste leden van de nieuwe groep kijken de kat uit de boom. Ze tasten af bij wie ze zich wel en niet thuis voelen. Er ontstaan eerste, oppervlakkige contacten. ‘Erbij horen’ en je op je gemak voelen, zijn in dit stadium heel belangrijk. Door de onzekerheid heeft de groep in deze fase behoefte aan duidelijk leiderschap. Dit geldt ook voor de startende projectgroep. De teamleider zal in deze fase sturing moeten geven aan de groep. De verschillende rollen die de teamleden innemen, moeten nog uitkristalliseren. Er zijn meestal nog weinig conflicten. Voor de projectleider liggen in deze fase prima kansen om duidelijke regels af te spreken en een prettige sfeer te creëren. COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie) In deze fase kunnen er normen ontwikkeld worden en waarden vastgesteld worden. In het begin is de rol van de projectleider belangrijk. Bij een aantal

leden heerst een gevoel van onzekerheid en dat vraagt om een duidelijk optreden van de teamleider. Bij de bespreking van de groepscohesie gaan we hier nader op in.

Fase 2: opstand

Omdat de leden elkaar beter leren kennen, durven ze ook meer tegen elkaar te zeggen. In de eerste fase werden irritaties nog niet uitgesproken. In deze fase begint dat langzaam maar zeker te komen. De teamleden durven het met elkaar oneens te zijn en de eerste conflicten kunnen nu plaatsvinden. De meesten zijn nog een beetje zoekend naar hun rol en vanuit deze situatie kunnen gemakkelijk rolconflicten ontstaan. Projectteams zijn meestal redelijk professioneel functionerende teams. Toch is het mogelijk dat in deze fase een soort zondebok ontstaat.

Voor de projectleider is het belangrijk dat conflicten en het zondebokmechanisme in een vroeg stadium aan de orde worden gesteld. Openheid is in deze fase belangrijk om de opstand de kop in te drukken. Als de conflicten uitgesproken en opgelost worden, komt het projectteam in de volgende fase (eenheid). Gebeurt dit niet, dan kan het team in een impasse verzeild raken.

Symptomen en oplossingen Symptomen van opstand en dreigende impasse • Teamleden komen te laat. • Bepaalde teamleden onttrekken zich aan de discussie. • Agenda en stukken worden slecht gelezen. • Mensen tekenen poppetjes. • Besluiten worden niet (uitstelgedrag) of overhaast genomen. • Discussies verlopen moeizaam. Mogelijke oplossingen • Overleg hoe de taken interessanter gemaakt kunnen worden. • Breng verwachtingen ter sprake. • Evalueer de werkwijze en samenwerking. • Breng je eigen gevoel in. • Confronteer het team met concrete gedragingen. COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie)

Fase 3: eenheid

Als de teamleden na overleg weer op één lijn komen, ontstaat er langzaam maar zeker overeenstemming binnen het team. De onderlinge relaties worden steeds beter. In deze fase is het belangrijk om de teamleden scherp te houden. In sommige gevallen ontstaat het fenomeen groepsdenken. Bij groepsdenken hebben de teamleden het gevoel dat ze zich ondergeschikt moeten maken aan het projectteam en aan het gemeenschappelijke doel: het slagen van het project. Natuurlijk is dit belangrijk, maar de leden moeten natuurlijk wel kritisch blijven en hun specifieke inbreng blijven hebben. Het gaat bij het nemen van besluiten niet om welk besluit het breedst gedragen wordt, maar om het beste besluit. Te autoritair leiderschap kan het groepsdenken in de hand werken. De teamleider is zo dominant, dat hij zijn stempel zodanig op het projectteam drukt dat dit de anderen in hun ideeën en beslissingen verlamt. Fase 4: samenwerking Op basis van een goede samenwerking komt het projectteam in deze fase tot optimale teamprestaties. Voor de teamleider is het belangrijk dat in deze fase de kwaliteiten van alle afzonderlijke teamleden optimaal benut worden. Een belangrijke taak van de projectleider is om deze zelfstandigheid en onafhankelijkheid te stimuleren. Door goede samenwerking is één plus één geen twee, maar drie. Er is sprake van een meerwaarde. Fase 5: beëindiging Aan alle projectteams komt een einde. Aan het einde van het evenement wordt het team ontbonden. Voor de teamleider is het belangrijk ervoor te zorgen dat het team niet voortijdig uit elkaar valt. Het gebeurt weleens dat het evenement afstevent op een succes en dat de teamleden het gevoel hebben dat het zo wel goed is. De teamleider zal de motivatie om samen te werken tot het einde hoog moeten houden. Dit kan onder andere door net als bij de start, de kick-off, ook een speciale slotbijeenkomst te plannen. Het is belangrijk dat de teamleden met een goed gevoel afscheid van elkaar nemen. COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie)

Cohesie in een projectteam

Er wordt wat uitgebreider stilgestaan bij het belang van een goede groepscohesie (samenhang) in een team. Bij een projectteam is vrijwel altijd sprake van een nieuwe groep. In het begin is er meestal geen sprake van cohesie of samenhang. Mensen moeten elkaar leren kennen voordat er cohesie kan ontstaan. Het team moet zich nog ontwikkelen. Tijdens dit proces worden er normen ontwikkeld en waarden vastgesteld. Die normen en waarden bieden de teamleden zekerheid en veiligheid, omdat ze zorgen voor een gevoel van gemeenschappelijkheid. De leden van een team zijn zich daar meestal niet zo van bewust. Een goede teamleider is zich dit wel bewust en zal proberen de ontwikkeling van de cohesie in het projectteam te stimuleren. De teamleider zal in de eerste plaats de leden wijzen op het gezamenlijke doel van het evenement. Ook al zijn de werkzaamheden verschillend, ze staan in het teken van hetzelfde doel. Meestal is iedereen het wel eens over het doel. Over de manier waarop dat doel bereikt kan worden, ontstaat vaker onenigheid. Het is dan van belang dat de leider beargumenteert waarom door samenwerking dat doel het best bereikt kan worden. https://www.anpfoto.nl/search.pp?pictureid=150393023&page=2&pos=46&title=Springen COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie)

Als het projectteam een gemeenschappelijk doel heeft en overeenstemming heeft bereikt over de manier waarop het doel wordt nagestreefd, is aan een belangrijke voorwaarde voor cohesie in het team voldaan.

Als zich in het team vervolgens geen duidelijke informele leider opwerpt en er ook geen formele leider is, bestaat de kans dat de verschillende leden sterk zelfgericht gedrag gaan vertonen. Ieder heeft eigen ideeën en is geneigd anderen daarmee te overtroeven. Of mensen gaan hun stokpaardje berijden en hebben geen aandacht voor de inbreng van anderen. Sommige leden zullen geneigd zijn zich terug te trekken uit het team om helemaal hun eigen gang te gaan.

Een goede teamleider kan dergelijk zelfgericht gedrag corrigeren. Ten eerste natuurlijk door het projectdoel te benoemen en argumenten te geven voor samenwerking. Daarnaast is heldere feedback van groot belang. Het is daarbij belangrijk dat de leider snel en adequaat reageert op ongewenst gedrag en tegelijkertijd gewenst gedrag voorstelt.

Evie en het evenement Evie krijgt de opdracht een evenement te organiseren samen met een groepje vrijwilligers en medewerkers van een buurthuis in een achterstandswijk. Het evenement moet gericht zijn op mensen met een chronische aandoening. Voor dit buurthuis is dit een nieuwe doelgroep waarop ze zich richt. Tot voor kort was er weinig oog voor deze mensen in de wijk. Nu is gezondheid, vooral voor deze mensen, een belangrijk onderwerp. Het groepje vrijwilligers en medewerkers kent elkaar niet of nauwelijks. Evie, die de leiding heeft, roept de teamleden bij elkaar en komt met hen tot de omschrijving van het doel van het evenement: de deelname aan bewegingsactiviteiten onder deze doelgroep stijgt met 25%, en 75% van de deelnemers ervaart de bewegingsactiviteiten als positief. Vandaag is er teamoverleg over de activiteiten die ze aan de doelgroep gaan aanbieden. Tim, een van de vrijwilligers, zit wel bij de vergadering, omdat dat nu eenmaal verplicht is, maar hij neemt niet echt deel aan het gesprek. Evie merkt op: ‘Ik zie dat je al twintig minuten achter elkaar in een tijdschrift zit te bladeren. Je hebt tijdens de hele vergadering nog niets gezegd. Kun je me COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie) vertellen wat daar de reden van is?’

Op deze vrij directe manier probeert Evie hem weer bij het evenement te betrekken. Bovendien kan ze hem vragen naar zijn ideeën over de inhoud van het evenement. Door deze ideeën en die van anderen te verbinden met het doel van de activiteiten, kunnen de verschillende leden van het team het gevoel krijgen dat ze inderdaad samen aan het doel werken. Bij het geven van feedback is al aan de orde gekomen dat het belangrijk is zo objectief mogelijk te zeggen waar het om gaat. In het voorbeeld zegt Evie dus niet tegen Tim: ‘Wat zit je er toch onverschillig bij’, maar: ‘Ik zie dat je al twintig minuten achter elkaar in een tijdschrift zit te bladeren.’ Dit laatste is waarneembaar gedrag. Als je zegt dat iemand er onverschillig bij zit, interpreteer je gedrag. Interpretaties wekken vaak eerder onwil of agressie op dan medewerking. Je schiet er dus niets mee op. Opdracht 11 Fasen groepsontwikkeling (theorieopdracht) Bron - Groepsontwikkeling Vul het volgende schema in. Belangrijkste taak/rol van de projectleider KenmerkenFase van groepsontwikkeling Sturing, regels stellen, houvast bieden Onzekerheid, aftasten, erbij horen Oriëntatiefase Irritaties, conflicten de ruimte geven en bespreekbaar maken Zoeken naar plek, irritaties komen naar boven Opstand Eenheid bevorderen, ruimte geven aan ideeën, verantwoordelijkheid bij groep leggen Ontstaan van overeenstemming, posities zijn duidelijk Eenheid COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie)

Fase van groepsontwikkeling Kenmerken

Belangrijkste taak/rol van de projectleider

Bewaken dat alle kwaliteiten van de leden benut worden, succes vieren Optimale samenwerking mogelijk, vertrouwen, respect Samenwerking Leden bedankenAfscheid nemenBeëindiging Opdracht 12 Cohesie in een projectteam (groepsopdracht) Bron - Groepsontwikkeling Deze opdracht kun je het beste in een groepje maken. a. Bespreek met elkaar wat het belang is van cohesie in een projectteam. b. Bespreek met elkaar hoe je als projectleider een bijdrage kunt leveren aan de cohesie van het projectteam. Opdracht 13 Leerdoelen (reflectieopdracht) a. Kijk naar de leerdoelen van dit thema. Beschrijf kort of je de leerdoelen bereikt hebt. Als je niet alle leerdoelen volledig bereikt hebt, geef dan aan op welke manier je dit alsnog kunt doen. b. Vul de beoordeling in. Je kunt de belangrijkste voorwaarden voor een goede samenwerking beschrijven. 1. Je kunt de voor- en nadelen van samenwerken beschrijven. 2. Je kunt de kwaliteiten en valkuilen van teamleden achterhalen. 3. Je kunt de rollen van teamleden beschrijven.4. COPYRIGHT BOOM BEROEPSONDERWIJS (met conceptbeelden en zonder taalredactie) 5. Je kunt de fasen van groepsontwikkeling beschrijven.