Bruin brood voor het witte ras

water en zuiver tarwemeel. Deze moderne hosties worden in grote getallen geproduceerd, al is er wereldwijd steeds minder vraag naar. Vorig jaar sloot de laatste hostiebakkerij in Nederland. Het Vaticaan houdt zich nog steeds bezig met het hostiebeleid, zo hebben ze het gebruik van volledig glutenvrije hosties verboden, al zijn glutenarme opties sinds kort geen ketterij meer. In vroegere tijden maakten kerken gebruik van allerhande soorten brood. Voor veel protestantse stromingen geldt vandaag nog hetzelfde: sommigen gebruiken normaal gerezen brood, terwijl anderen de voorkeur geven aan traditionele Joodse matse. Orthodoxe christenen ontvangen in het algemeen vaak een voorgesneden blokje tarwebrood. De priester lepelt de bloederige wijn hier ook je mond binnen, niet heel coronavriendelijk, maar misschien wel gezellig. Het belangrijkste deel van het broodritueel is de overgave van liefde: deel met dit lekkere weer vooral met je vrienden een stuk brood en een fles wijn in het park en dan maar hopen dat het nog lang niet ons laatste avondmaal zal zijn! d

De nazi’s en de strijd voor het volkorenbrood

ole leChneR - ‘De strijd voor het volkorenbrood is een strijd om de volksgezondheid,’ zo stelde de nationaalsocialistische Reichsgesundheitsführer Leonardo Conti. De nazi’s zijn natuurlijk vooral bekend om hun andere radicale beleidsmaatregelen, maar ook in de wereld van het brood voerden zij grote hervormingen door. Onder leiding van de Reichsvollkornbrotausschuss trachtte het naziregime een ‘definitieve oplossing te vinden voor het volkorenbroodvraagstuk’.

De volksgezondheid speelde sinds de machtsovername in 1933 al een belangrijke rol in de politiek van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Al snel werden bijvoorbeeld grote campagnes opgezet tegen alcoholisme en het gebruik van tabak. Ook het overmatige gebruik van suiker werd aan banden gelegd en sport en beweging werden bevorderd. Dit alles in het kader van het creëren van gezonde, sterke Volkskörper. Dat wil zeggen, de Duitse bevolking moest gezond zijn om een grote werkdruk aan te kunnen, veel kinderen te kunnen maken en strijdvaardig op te kunnen treden ten tijden van oorlog. Het begrip Volkskörper was eigenlijk een metafoor om de Duitse bevolking als een pure en superieure raciaal-biologische eenheid te beschrijven. Bij een gezond Duits ras hoorde daarom ook gezonde voeding en hierin speelde brood een belangrijke rol. Brood was echter al veel eerder dan de opkomst van de nazi’s een kwestie in de Duitse samenleving. In de jaren 1890 ontwikkelden de zogenaamde ‘broodhervormers’ steeds nieuwe, gecompliceerde productieprocessen om natuurlijk, gezond brood te produceren. Dit deden ze als een verzet tegen de commercialisering van witbrood. Door de industrialisering van de maalindustrie werd het namelijk veel makkelijker en dus goedkoper om zemelen uit het meel te verwijderen. Zemelen zijn de buitenste laagjes van de graankorrel, die vrijkomen bij het tot meel malen van de korrel. Bij witbrood zijn deze zemelen uit het meel gehaald. Dit vonden de broodhervormers zonde, omdat zemelen rijk zijn aan voedingsvezels en dus gezond zijn. Al snel produceerden zij daarom nieuwe broodsoorten, die wel zemelen bevatten. Soortgelijke broodhervormingen vonden ook in andere westerse landen plaats, maar in het Duitse Rijk werd de broodmarkt echt grondig getransformeerd. Hierdoor kent Duitsland vandaag de dag een rijk aanbod aan verschillende broodsoorten. De broodhervormingen pasten bij het sociaal-darwinistische discours van die tijd. Het bevorderen van een gezond wit of Duits ras, door middel van de juiste voeding, was een cruciaal onderdeel van de consolidering van de nationale macht. Daarnaast was het een strijd tegen modernisering; de industrialisatie zou de Duitsers namelijk beroven van hun traditionele kost. Deze denkwijzen sluiten duidelijk aan bij het nationaal-socialistische gedachtegoed. Het is dus geen wonder dat brood ook in het volksgezondheids-