Gatimet tradicionale, ushqimet organike me prejardhje bimore dhe shtazore

Trashëgimia kulturore e zonës së Anës së Malit nuk do të mund të kuptohej pa gastronominë e veçantë dhe të shumëllojshme. Si pjesë e traditës mbarëshqiptare në fushën e trashëgimisë kulturore ajo është e lidhur ngusht me elementet etnografike, traditat, zakonet dhe mjedisin karakteristik të zonës. Ashtu si në të gjitha vendbanimet shqiptare në Mal të Zi edhe në krahinën e Anës së Malit baza kryesore e ushqimit ishte me prejardhje bimore dhe shtazore. Kjo vjen si rezultat i rolit dhe peshës që kishte bujqësia dhe blegtoria, si degë bazë e ekonomisë në këtë zonë. Autorë të artit të gatimit ishin amviset – gratë të cilat i kushtonin vëmendje dhe kujdes të madh përgatitjes dhe përpunimit të ushqimeve, të cilat gjatë gjithë periudhave kohore janë përpjekur të krijojnë receta nga më të ndryshmet. Si fshatrat malore ashtu edhe ato fushore, nuk kishin ndryshime në gatimin e ushqimeve të përditshme, as edhe në raste festash dhe gëzimesh. Megjithatë duhet theksuar se ushqimi për shumicën e anamalasve ishte i varfër dhe i njëllojshëm, kjo si rezultat i kushteve të vështira ekonomike që pasqyronin shumë familje në periudha të ndryshme kohore. Buka - ushqimi bazë Ndër gatimet më të rëndësishme konsiderohej buka e cila përgatitej me miell misri dhe gruri. Më rrallë janë përdorur thekra, elbi, tërshëra etj. Sigurimi i bukës së përditshme ishte çështja kryesore për anamalasin, sidomos në periudhën e krizave të bukës në vitet ’30 të shek. XX. Duke qenë se buka përbënte ushqimin bazë, gratë gatuanin disa herë në ditë si rezultat i nevojave të familjes, qoftë ato me përbërje të madhe në numër, por edhe në familjet më të vogla. Gatimi i bukës dhe ushqimit bëhej në një vend të caktuar në dhomën e zjarrit. Duke iu referuar informacionit të marrë, në fshatrat e Anës së Malit në repertorin e ushqimeve përfshihen disa gatime tradicionale, të cilat përdoreshin për konsum të përditshëm, por edhe për raste festash dhe gëzimesh. Ndër këto përmendim gatimet me bazë miellin (lloje bukësh, lakrorë, byrekë, petulla etj.)

Zakonisht gatimi i bukës bëhej me miell misri, me miell gruri (sipas mundësive dhe nevojave të familjes).

Në fakt, gatimi i bukës me miell gruri bëhej më rrallë. Me miell gruri apo misri gatuheshin lloj-lloj bukësh duke përdorur përzierje dhe teknologji të vjetra në përgatitjen e brumit. Një lloj buke që gatuhej dhe konsumohej në çdo fshat të Anës së Malit ishte buka norë (me miell misri). Përgatitja e kësaj buke nuk të harxhonte shumë kohë dhe mund, siç shprehen gratë nga fshatra të ndryshme të kësaj zonë. Brumi i saj bëhej duke përzier miellin me pak kripë dhe me ujë të vluar. Pasi i jepej forma e rrumbullakët, që të mos shprishej vendosej në qethë (lopatë druri me një bisht të shkurtër). Për pjekjen e saj ndahej vatra (kështu shpreheshin gratë kur ndanin në dy pjesë prushin dhe hirin në vatër) dhe më pas e hidhnin brumin direkt në vatër ku qëndronte derisa skuqej e pastaj e hiqnin bukën e pjekur. Përveç kësaj lloj buke, gratë gatuanin edhe bukë kallamboqit (tepsie) dhe bukë qëthit. Një lloj tjetër buke quhej e mbrume. Për gatimin e kësaj buke përzihej mielli i misrit me atë të grurit në masë gati të njëjtë. Për përgatitjen e kësaj buke, në vend të ujit të vluar përdorej uji i vakët dhe kos. Kjo lloj buke piqej nën kaki (saç). Buka e grurit që të mos forcohej gjatë pjekjes mbulohej me gjethe filete (lloj druri me gjethe si të rrushit) para se të piqej. Këto gjethe e mbanin të butë bukën dhe hiqeshin pasi buka ishte pjekur. Kjo lloj buke ishte shumë e shijshme dhe