// WETENSCHAP EN PRAKTIJK
Dreigende economische crisis door toenemende ongelijkheid en hogere schuldenlast DOOR JOOST VAN MIERLO
De wereld stevent af op een nieuwe crisis. Niet zo ernstig als in 2008, maar toch. Het zal lastig worden deze te bestrijden. Veel van het kruit daarvoor is in de afgelopen jaren verschoten. Dit zijn de niet al te optimistische woorden van Erik Norland. Als econoom in dienst van de Amerikaanse beurzenfirma CME (Chicago Mercantile Exchange) is hij gespitst op de informatie die vooral de optiebeurzen verstrekken. De volatiliteit in de markt is groot. Doet dat denken aan de situaties in 2000 en 2008?
Dat is de afgelopen jaren ook in de Verenigde Staten
‘De piek in de onzekerheid was indertijd een voorbode voor
Fed heeft aangegeven dat het alert blijft op noodzakelijke
een wereldwijde crisis. Dat kan ook nu zomaar gebeuren.
verhogingen.’
gebeurd. Goed, er waren recent wat verlagingen, maar de
De situatie is vooral in de Verenigde Staten en Europa
zijn mensen niet langer meer in staat om te consumeren
Het was toch ook een crisis die werd veroorzaakt door absurde waarderingen voor internetbedrijven? Toen die bubbel werd doorgeprikt stortten de koersen in elkaar.
wat ze produceren. Ze moeten zich in de schulden steken.
‘De huidige situatie is inderdaad anders. Zelfs Amazon
De oplossing daarvoor is niet zo eenvoudig. Lonen moeten
maakt nu winst. Maar je ziet toch extreme waarderingen op
gelijke tred gaan houden met productiviteitsgroei. Het zou
aandelenbeurzen. Die bereiken record na record, maar als
nog beter zijn als de lonen sterker zouden stijgen dan de
je goed kijkt, is het een kleine groep bedrijven die voor deze
productiviteit. Dan komt er ook weer iets van normale
records zorgt. Het gaat om technologiebedrijven, bedrijven
inflatie terug. En daarmee kan de schuldenberg worden
in de gezondheidszorg en producenten van luxeartikelen. Er
verminderd.’
zijn talloze bedrijven waar het heel matig mee gaat, vooral
precair. Het grote probleem is de verbroken relatie tussen productiviteitsgroei en het gemiddelde inkomen. Daardoor
in de retailsector. Energie, consumentengoederen, industrie,
U refereert aan 2008. Maar dat was een banken crisis. Banken staan er nu toch beter voor?
de financiële sector, ze staan allemaal onder druk. Dat is weer vergelijkbaar met de situatie rond 2000.’
‘Dat klopt. De crisis werd echt veroorzaakt door de chaos
Nee, de huidige situatie is veel meer vergelijkbaar met die
Maar dat was een periode van globalisering, China trad toe tot de WHO, de Amerikanen hadden hun eerste NAFTA-akkoord. Nu is het protectionisme dat de klok slaat.
rond het millennium. Dat was een periode van strenge
‘Dat is een zorgelijke ontwikkeling. Er lijkt sprake van dooi
monetaire politiek. De rente werd voortdurend verhoogd.
in de spanningen tussen de Verenigde Staten en China.
op de Amerikaanse huizenmarkt. Daar is op dit moment geen sprake van. En banken hebben de afgelopen jaren duidelijk hun best gedaan om hun balans op te schonen.
Maar dat hebben we eerder gezien. De situatie kan letterlijk met één Twitter-bericht oplaaien. Het draagt bij aan de
Het grote probleem is de verbroken relatie tussen productiviteitsgroei en het gemiddelde inkomen. Daardoor zijn mensen niet langer meer in staat om te consumeren wat ze produceren. 8
FINANCIAL INVESTIGATOR
NUMMER 7 / 2019
onzekerheid waar ondernemingen wereldwijd mee te maken hebben. In Europa lijkt de integratie tot stilstand gekomen. Met Brexit is er waarschijnlijk zelfs sprake van een teruggang, hoewel je ook kunt zeggen dat verdere integratie binnen de EU zonder de Britten gemakkelijker wordt. Het zijn zorgelijke ontwikkelingen. Er is sprake van een
