Καταγραφή και κριτική παρουσίαση των σύγχρονων επεμβάσεων στην Άνω Πόλη, σε σχέση με το προϋπάρχον παραδοσιακό κτιριακό απόθεμα.
ΙII.i Ορισμός, νομοθεσία και κηρύξεις οικισμών ως «αξιόλογων»
Η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί μία αναντικατάστατη έκφραση πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος μας. Στην έννοια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται παραδοσιακά κτίρια, οικιστικά σύνολα, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων και γενικότερα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με ιδιαίτερη ιστορική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, λαογραφική, κοινωνική και αισθητική φυσιογνωμία και αξία5. Εστιάζοντας στους παραδοσιακούς οικισμούς, θα λέγαμε πως αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της νεώτερης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ορισμοί που έχουν δοθεί κατά καιρούς από ειδικούς, όπως οι εξής: - Ως όρος, αναφέρεται στους οικισμούς οι οποίοι «εδράζονται επί της παραδόσεως»6. - Προβλέπεται ως «καρπός συνεργασίας πολλών ανθρώπων στη διάρκεια πολλών γενεών»7. Ένας γενικότερος ορισμός που έχει επίσης αποδοθεί, αναφέρει πως παραδοσιακοί οικισμοί χαρακτηρίζονται τα μικρά οικιστικά σύνολα με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και πολεοδομική δομή, καθώς και μοναδικά κοινωνικά και ιστορικά χαρακτηριστικά, τα οποία ποικίλουν ανάλογα με τις τοπικές, γεωγραφικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, καθώς και τις εκάστοτε οικοδομικές - κατασκευαστικές παραδόσεις8. Αν και η αναγκαιότητα προστασίας των αξιόλογων οικιστικών συνόλων της χώρας μας αναγνωρίστηκε από την ελληνική πολιτεία αρκετά νωρίς (ΓΟΚ 1973), ο όρος «παραδοσιακός οικισμός» εμφανίστηκε τέσσερα χρόνια αργότερα στο Ν.622/1977 και συγκεκριμένα στο άρθρο 4, που τροποποιούσε ρυθμίσεις του τότε ισχύοντος ΓΟΚ9. Ακόμη και τότε όμως, ο όρος «παραδοσιακός οικισμός» δεν συνοδεύτηκε από κάποιον ειδικότερο ορισμό. Αυτό βέβαια σε τίποτα δεν εμπόδισε τις πολυάριθμες κηρύξεις «παραδοσιακών οικισμών» που έγιναν μόλις ένα χρόνο αργότερα (1978) με το Προεδρικό Διάταγμα 594.
5
Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας » Χωροταξία & Αστικό Περιβάλλον » Σύγχρονη & Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική » Παραδοσιακά Κτίρια & Σύνολα. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: http://www.ypeka.gr/?tabid=382 6 Λαγόπουλος Α-Φ., «Η επιρροή των κοσμικών αντιλήψεων επί της παραδοσιακής Μεσογειακής και Ινδοευρωπαϊκής πολεοδομίας». Διδακτορική Διατριβή ΕΜΠ, Αθήνα 1970, σελ. 5. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://ikee.lib.auth.gr/record/267426/files/GRI-2015-14408.pdf 7 Rapoport A., «Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες», Έκδοση Αρχιτεκτονικών Θεμάτων ΑΘΗΝΑ, 1976, σελ. 22. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://ikee.lib.auth.gr/record/267426/files/GRI-2015-14408.pdf 8 Ποζουκίδου Γ., Παπαγεωργίου Μ., «Οι παραδοσιακοί οικισμοί της Ελλάδας: Ζητήματα χωροταξίας και προστασίας», ΓΕΩΓΡΑΦΙΕΣ, Νο 24, 2014, σελ. 107-125. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: http://geographies.gr/old/?p=1919 9 Παπαπετρόπουλος Α., «Παραδοσιακοί οικισμοί και πολιτιστικό περιβάλλον. Διοικητική πρακτική και νομολογία», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2004. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://www.researchgate.net/publication/317290962_Oi_paradoskiakoi_oikismoi_tes_Elladas_zete mata_chorotaxias_kai_prostasias
8
