Καταγραφή και κριτική παρουσίαση των σύγχρονων επεμβάσεων στην Άνω Πόλη, σε σχέση με το προϋπάρχον παραδοσιακό κτιριακό απόθεμα.
ΙΙΙ.ii Αρχιτεκτονικά - πολεοδομικά χαρακτηριστικά και φορείς προστασίας
Οι παραδοσιακοί οικισμοί αποτελούν οικιστικά σύνολα ιδιαίτερης ιστορικής, πολεοδομικής, αρχιτεκτονικής, λαογραφικής, κοινωνικής και αισθητικής φυσιογνωμίας, που αναπτύχθηκαν από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα. Αν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα οποία οφείλεται κάθε φορά ο χαρακτηρισμός κάποιου οικισμού ως «παραδοσιακού» διαφοροποιούνται σημαντικά ανά περιοχή της Ελλάδας, οι παράγοντες που συνετέλεσαν στη διαμόρφωση της εκάστοτε ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής φυσιογνωμίας των οικισμών αυτών μπορούν να διακριθούν σε δύο κύριες κατηγορίες: στους φυσικούς - υλικούς παράγοντες και στους πολιτιστικούς - άυλους παράγοντες15. Οι φυσικοί και υλικοί παράγοντες που επηρέασαν τη δομή των παραδοσιακών οικισμών αφορούν κυρίως στη γεωγραφική θέση και στην τοπογραφία - ανάγλυφο της περιοχής. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση της νησιωτικής Ελλάδας και για λόγους ασφάλειας από πειρατικές επιδρομές, οι οικισμοί παρουσιάζουν ιδιαίτερα οχυρωματικά χαρακτηριστικά (Εικόνα 2). Πέραν όμως της πολεοδομικής μορφής, οι παραπάνω φυσικοί και υλικοί παράγοντες επηρέασαν και τη μορφή των κτισμάτων των παραδοσιακών οικισμών. Έτσι, σε περιοχές με έντονο ανάγλυφο και δριμείες κλιματολογικές συνθήκες, οι κατοικίες είναι κατασκευασμένες με προσανατολισμό τέτοιο, ώστε τα δωμάτια να προσλαμβάνουν όσο το δυνατόν περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Αντίθετα, στο νησιωτικό χώρο όπου το κλίμα είναι ιδιόμορφο με ισχυρούς ανέμους, τα έχουν μικρά παράθυρα και προσανατολισμό που να ελαχιστοποιεί την έκθεση στον ήλιο και τους ανέμους. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στις διαφορές που παρουσιάζει η στέψη του οικοδομικού κελύφους λόγω ακριβώς των ιδιαίτερων κλιματολογικών συνθηκών της κάθε περιοχής. Έτσι, σε περιοχές που απουσιάζουν οι βροχές και επικρατούν ισχυροί άνεμοι, η κεκλιμένη στέγη δίνει τη θέση της στο δώμα16. Εικόνα 2: Συνεκτικός παραδοσιακός οικισμός με σπίτια οχυρωματική δόμηση (Κάστρο Σίφνου).
15
Μπούρας Χ., «Η αντιμετώπιση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής», στο Δ. Φιλιππίδης. Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος Α, Εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα 1982, σελ. 21-32. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://www.researchgate.net/publication/317290962_Oi_paradoskiakoi_oikismoi_tes_Elladas_zete mata_chorotaxias_kai_prostasias 16 Μουτσόπουλος Ν., «Οι ρίζες της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής», Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, 1982. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο:
13
