De zorgboerderij als minimaatschappij

OP DE VIJFSPRONG IS ALLES MET ELKAAR VERWEVEN

De zorgboerderij

als minimaatschappij

Een knap staaltje sociale innovatie en een échte boerderij. Met ruimte om naar eigen talent en mogelijkheid bij te dragen. De Vijfsprong is een minimaatschappij waarin alle aspecten van het leven bij elkaar komen: wonen, leren, werken en rekening houden met elkaar.

TEKST GEERTJE SCHLAMAN | FOTO’S MIRJAM GANZEVLES

Samen koeien halen

De Vijfsprong begon in 1984 als zorgboerderij op drie hectare. Er kwam een koe bij, en nog één. En zo groeide het door. Inmiddels is het een grote onderneming: een gemengd biologisch dynamisch bedrijf met melkvee, tuinbouw, een kas, een natuurvoedingswinkel, eigen zuivelverwerking en een grote zorgtak. De volledige melkproductie (300.000 liter) wordt verwerkt op het eigen erf. Deels in de kaasmakerij tot ‘het goud van De Vijfsprong’, deels in de verse zuivelbereiding en regionaal afgezet. Daar is Guus van Imhoff, de ondernemer van de boerderijtak, oprecht trots op. Met een beetje krachtvoer is het bedrijf bijna zelfvoorzienend. Na hun opleiding zochten Guus van Imhoff en Brigitta Hogeboom een plek om samen te boeren. “We zagen een vacature van zorgboerderij De Vijfsprong. We hebben gesolliciteerd. Op 1 januari 2014 06:00 uur was ik hier aan het melken.”

De eigendomsconstructie van De Vijfsprong is bijzonder en innovatief. Al het eigendom is ondergebracht in twee stichtingen: Stichting Urtica en Stichting De Vijfsprong. De zorgtak en de gebouwen vallen onder Stichting Urtica. Stichting De Vijfsprong is eigenaar van het landbouwbedrijf, inclusief de zuivelproductie en de winkelverkoop. Ze huurt de gebouwen van Urtica. De landbouwtak pacht circa 80 hectare landbouwgrond; 40 hectare van Natuurmonumenten en de rest van Stichting BD Grondbeheer. Stichting Urtica beheert een echte zorginstelling met een behandelkliniek op locatie. Zo is bewust een structuur gecreëerd die de opvolging binnen het landbouwbedrijf financieel eenvoudiger maakt.

Bijzonder is verder dat alle werkzame personen in loondienst zijn van een van de twee stichtingen. Dit geeft met name de landbouwtak een stabiel inkomen en waarborgt de continuïteit van het bedrijf. Het maakte het ook mogelijk dat Brigitta en Guus hier als jonge boeren konden instromen. Dat het stichtingsbestuur boven hen hangt is wel even wennen geweest, maar belemmert hen niet. “Het laat ons echt volledig vrij in onze bedrijfsvoering, dat is wel erg fijn”, zegt Guus. Het eerste waar hij mee aan de slag ging in 2014 was de veestapel antibioticavrij maken. De melkkoeien worden nu gehouden in een bijzondere stal, een zogenoemde serreheuvelstal: “Eigenlijk een betonnen heuvel waar je stro opgooit. Waterbakken aan de ene kant, het voer aan de andere kant. De mest valt samen met de stro eraf, wat goed is voor de mestkwaliteit.” De boerderij heeft (natuur)grasland voor zowel beweiding als hooiland en enkele hectares graanteelt.

“Cliënten kunnen écht meedraaien op het bedrijf en een goede bijdrage leveren.”

Bedrijfsgegevens De Vijfsprong - Vorden

Arbeid | Het ‘landbouwteam’ bestaat uit kaasmaakster Ria Klein Bramel, zuivelverwerker Willem Beekman, winkelbeheerders Brigitta Hogeboom en Daisy Gyselinck en landbouwer Guus van Imhoff. Zij werken nauw samen met het zorgteam van Zorgstichting Urtica en de zorgvragers Areaal | 80 ha in pacht, waarvan: 40 ha grasklaverland, 10 ha bloemrijke graanakkers en 30 ha natuurgrasland Grondsoort | zand Teelten | grasklaver, granen, groenten Veestapel | 50 melkkoeien, jaarlijks 300.000 liter melk, 100 kippen en 4 varkens Afzet | boerderijwinkel en lokale natuurvoedingswinkels en DistrEko, de lokale groothandel en Odin www.urticadevijfsprong.nl

De stal in

Boerenondernemer zijn op De Vijfsprong vraagt wel een goede afstemming tussen de verschillende teams, vertelt Guus: “De melk bijvoorbeeld wordt intern verkocht aan stichting de Vijfsprong en samen bepalen we de marktprijs. Dat kan lastig zijn.” Een goede samenwerking met de zorgtak is essentieel. Zorgvragers helpen mee op het landbouwbedrijf, de zuivelverwerking en de winkelverkoop. Met name de boerderij, inclusief de tuinderij, en de zuiveltak zijn arbeidsintensieve onderdelen. Er is echt veel werk te doen. Dit biedt een ruime mogelijkheid voor dagbesteding. “Maar wij zien het werk van de zorgvragers niet als dagbesteding, maar als een leerbedrijf”, stelt Guus. “Cliënten kunnen écht meedraaien op het bedrijf en een goede bijdrage leveren.”

Met de combinatie van boerderij en zorgvoorziening bestaat op De Vijfsprong dan ook al veel ervaring. “Dit was één van de eerste zorgboerderijen in Nederland”, zegt Brigitta. De zorgtak is niet iets erbij, maar voegt echt iets toe aan het boer zijn, vindt Guus: “Zorgvragers moed en zelfvertrouwen geven, dat is wel iets erg moois. Boeren alleen is saai. Dit is meer. De Vijfsprong is een sociale plek waar mensen werken, leren en doorstromen. Laatst vroeg ik een jongen: ‘Rij die trekker eens een stukje deze kant op alsjeblieft?’ ‘Ik?! Op die trekker?’, kreeg ik toen aarzelend terug. Eenmaal gedaan was hij daar super trots op en blij mee. Dat blijft toch héél mooi en dankbaar om te zien.” De multifunctionaliteit van De Vijfsprong biedt zorgvragers veel om te leren en in door te groeien. Dit kan in de boerderijwinkel, de kaasmakerij of bij de koeien. Of zelfs met het opzetten van een eigen project, zoals een rijdende kippenstal. Guus: “De werkleider van de zorgvragers en ikzelf bespreken samen het werk. De werkleider deelt dit dan in voor de zorgvragers.” Deze manier van werk indelen verzekert dat het werk dat de zorgvragers uitvoeren ook écht nuttig is. “We zijn bijna te succesvol, mensen stromen veel en snel door.”

De boerderijwinkel wordt door Brigitta gerund. Zij maakt daarbij keuzes in het assortiment naast de eigen biologischdynamische producten van de boerderij. “Niet voor alle biologische producten hebben we plek in de winkel. Ik let daarom bewust op waar producten vandaan komen en hoe deze geproduceerd zijn. Zo kies ik wel voor bananen. Maar niet voor grapefruit uit Zuid Afrika.” Net als veel andere plekken op het ‘landgoed’ van De Vijfsprong is ook de winkel een mooie, fijne plek met een knusse, warme uitstraling. Méér dan gewoon een winkel: het is ook een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, zowel zorgvragers als bezoekers. De winkel biedt ook ruimte voor initiatieven en kleine exposities van klanten en cliënten, zoals zelfgemaakte kaarten en viltwerken.

Zorg en landbouw zijn op De Vijfsprong met elkaar en met alle aspecten van het leven verweven. Samen wordt met zorg al het werk gedaan. Daar krijgt iedereen voldoening en energie van!