Klasse Magazine 020

020 - juni 2020

www.klasse.be

juni 2020

MAGAZINE

We scholen beter samen

We scholen beter samen www.klasse.be

ZES LESSEN NA CORONA

“Wie durft nu nog zeggen dat onderwijs niet wendbaar is?”

Tom Van Acker onderwijsvernieuwer

MAGAZINE

LES 1

LES 2

LES 3

Leraren zijn kind aan huis

Differentiatie is geen luxeproduct

De klas is een blijver

14. BLOG: De thuisschool

17. REPORTAGE: Meer afstand,

28. BEELDREPO: Je oogt

LES 4

LES 5

LES 6

Je leerlingen kunnen meer. En minder

In elke crisis schuilt een droomversneller

Je team is groter dan je denkt

38. ZELFTEST: Hoe hard stuur jij?

48. REPORTAGE: De LAB-school

58. QUOTES: Ode aan het team

van Wouter Deprez

meer maatwerk

zo mooi als je lacht

hackt het schoolsysteem

WIN

68.

Dirk De Wachter over refreinen, korte geheugens en meesterlijke leraren

Zomeren met Klasse. Waag je kans op een dik boekenpakket via klasse.be/win!

Advertentie

Klasse Magazine

Edito

Pretoogjes

Scrollend door de eerste artikels van de reeks ‘Onderwijs in corona-tijd’ op Klasse.be bleef ik wat onbehaaglijk haperen bij de beelden. Leraren, directeurs, ondersteuners en experten poseren moederziel alleen, achter hen slentert een verdwaalde leerling op een desolate speelplaats. Hun blikken twijfelen soms, maar tonen altijd engagement en vechtlust.

En toch: de verbinding die ons onderwijs zo ontzettend mooi maakt en door de crisis hielp, leek wel verdwenen in de online-beelden. Warmte laat zich lastig fotograferen in aanlooplessen en anderhalvemeterscholen.

Samen met de leerlingen keerde intussen de hoop terug.

De leraren die fotograaf Illias Teirlinck voor de lens haalde (p. 28) contrasteren welgekomen met de weemoedige blikken online. Hun ogen lachen breed boven hun gemaskerde monden: ‘We zien onze leerlingen, staan weer voor de klas’.

De glinsterende pretoogjes tonen wat de crisis glashelder maakte: dáár in de klas gebeurt het! Niet dat teams vanop afstand geen verschil maakten. Zoals kleuterleraar Els die tijdens stoepbezoeken voelde hoe een babbel betrokkenheid stimuleert. Of leraar Bart die zijn leerlingen meenam door online te differentiëren. ‘Het hield ook mij scherp’, lacht hij.

Schoolteams kwamen ongewild in een groots en radicaal experiment van afstandsonderwijs terecht. Alles wat vanzelfsprekend was, van schoolbel tot extra zorg in je klas, viel weg.

Maar veerkracht viel op. Het Chinese woord voor ‘crisis’ is ook het teken voor ‘opportuniteit’. Zelfs uit een ellendige crisis kan je iets moois puren. We staan op een kruispunt. Hervallen we in oude patronen of grijpen we dit leermoment? Dit magazine verzamelt alvast zes inzichten. Geen volledige lijst, geen moetjes. Veeleer inspirerende magjes.

Hoe je ermee aan de slag gaat? Organiseer een reflectiemoment en maak samen keuzes voor volgend schooljaar. Deel eerst successen, vertel wat je in elkaar geapprecieerd hebt, waarin je jezelf en je collega’s zag groeien. Onderzoek de sterktes van het team en dank elkaar. Waarderend onderzoek is een krachtige motor voor verandering, leert de positieve psychologie. Kijk waar mensen sterk in zijn en droom luidop waar je als team in de toekomst wil staan.

Hoop is de ladder tot die dromen. Die bestaat uit trapjes.

Deel de droom op in kleine haalbare treden. En blijf mild voor jezelf, je collega’s en je leerlingen. Het moet straks niet allemaal radicaal anders. En innovatie moet niet meteen lukken. De voorbije maanden leverde onderwijs een krachttoer. Nu is het even welletjes geweest. Prettige vakantie! Meer dan verdiend.

Hans Vanderspikken Hoofdredacteur Klasse hans@klasse.be

5

Klasse Magazine

Lezers, volgers, posters

Lezers, volgers, posters Tekst Tinne Deboes

KLASSE.BE

INSTAGRAM - KLASSE

“Social distancing is een slechte term, het zou physical distancing moeten zijn.

Je moet fysiek iets verderaf staan, maar in je hart kan je heel nabij zijn�

Binu Singh, kinderpsychiater

6

279 De Deense scholen waren de eerste in Europa om de deuren weer te openen.

Lotte Tingsager, leraar Duits en wiskunde in Odense, vertelt hoe de terugkeer daar verliep. En benadrukt het belang van verbondenheid.

Klasse Magazine

@Col_1210 – Wij kregen gisteren een mail van de directeur lagere school ivm nieuwe regeling. Je voelde de vermoeidheid en teleurstelling. Volgens mij heeft hij die mail met tranen in zijn ogen geschreven.

YOUTUBE - KLASSE

Vlogreeks: zo beleven leraren corona écht Twaalf leraren sloegen zich voor Klasse vloggend door de coronatijd heen. Het resultaat biedt een unieke inkijk in hun thuiswerkbasis of klaslokaal. En in hun hoofd. Want hoewel ze hun job vol passie uitoefenen, bezorgden de steeds veranderende omstandigheden hun ook twijfels.

Bekijk de vlogreeks via het YouTube-kanaal van Klasse.

FACEBOOK - KLASSE

Preteaching met kleuters, dat was het onderwerp van een van de livesessies van Klasse op Facebook. Met heel veel vragen en inzichten over zinvolle opdrachten, de druk op ouders en warme contacten met je leerlingen. De grootste samenscholing van kleuterleraren tijdens corona!

VIND IK LEUK 313

GEWELDIG 100

VERDRIETIG 2

FACEBOOK - KLASSE

Reinoud Van Ransbeeck: Chapeau aan iedereen die zo vlot overgestapt is op online lesgeven, zelf bundels ronddragen, websites uit de grond stampen en nog veel meer.

Ik kan weer eens fier zijn om mezelf een leraar te noemen!

Christophe Desmet: Zelfs mijn 17-18-jarigen waren de eerste maandag al vóór 9.00 uur online. Na 25 jaar voor de klas is lesgeven voor een scherm een nieuw gegeven.

Hoeveel materiaal je ook hebt opgebouwd, toch voelt het als opnieuw starten en jezelf uitvinden. Grenzen verleggen! En dan de vraag: “Volgende les gaan we toch weer live hé, meneer?” Dan voel je toch een YES! opkomen.

Nele Van Coillie: Wauwie! Dat is pas een voorbeeld van goede praktijk: met het hele team beslissingen nemen, het welbevinden van de kinderen voorop! Was het overal maar zo!

Annemie Schelstraete: Ik heb het al veel gedacht tijdens de live lessen: ik mis het geroezemoes, gefriemel, vragen zonder vingers ... de normale interactie in een klas. Blij dat ik weer naar school mag.

7

MEEST GELEZEN OP KLASSE.BE 1. “DE LERARENKAMER IS EEN STRAF MEDICIJN”

2. STRUCTUURKAARTEN HELPEN OUDERS DE DAG INDELEN 3. WELBEVINDEN IN CORONATIJD: HOE VOELEN JE LEERLINGEN ZICH? 4. “CORONA KAN SCHOOLLOOPBANEN ONTWRICHTEN”

5. BLENDED LEARNING: HOE BENUT JE CONTACTMOMENTEN HET BEST?

LES 1

Leraren zijn kind aan huis

Klasse Magazine

Les 1: Leraren zijn kind aan huis

Naar het thuisfront Net toen de afstand groter werd, groeiden leraren en ouders dichter naar elkaar toe. Onderwijs ging een stapje verder om elk gezin te bereiken.

Zes leraren vertellen over hun zoektocht.

Tekst Seppe Goossens

YOUTUBE

TWEEDE ADEM

STOEPBEZOEK

“Hoe kan je je kind naar een filmpje op YouTube gidsen als je zelf nog maar net leert lezen en schrijven? Digitale geletterdheid is voor mijn cursisten net zo belangrijk als Nederlands om hun rol als ouder te kunnen spelen, besef ik nu.”

“Sommige leerlingen redden het thuis beter dan op school. Eén jongen dreigde uit te vallen. Bleef weg, zocht constant het conflict. Onverwachte wending: in quarantaine pikte hij de draad weer op en lijkt hij toch op weg naar een getuigschrift.

Meer verantwoordelijkheid, en dus meer motivatie?”

“Met stoepbezoeken en knutselpakketjes leg je een veel sterkere lijn naar ouders dan via de telefoon. Ouders zien nu met eigen ogen hoe belangrijk onze rol in de opvoeding van hun kind is, en hoe hun kleuter de klas mist.”

Stina Derynck, Centrum voor Basiseducatie open-school Brugge-Oostende-Westhoek

Wim Donckers, leerlingen­begeleider deeltijds secundair onderwijs, KOGEKA Geel

Daniëlle Keuleers, eerste kleuterklas Don Bosco Mechelen

SPRAAKVERWARRING

BUIKGEVOEL

VALSE NOOT

“Ouders die niet opdaagden voor een oudercontact, hoewel hun kind het lastig had: vóór corona dacht ik soms dat ik er alleen voor stond. Tot ik via de webcam de drukte en de spraakverwarring in gezinnen zag, en even goed de warmte en betrokkenheid van ouders. Een hele geruststelling dat we écht hetzelfde willen.”

“In het begin zeiden ouders en leraren dat er geen vuiltje aan de lucht was, ook als mijn buikgevoel soms iets anders vertelde. Als je verbinding houdt en voorzichtig blijft peuteren, komt de vraag wél los. En ontdek je hoe die modelleerling thuis ontploft omdat hij de druk op school als te hoog ervaart. De blik van ouders is zóveel waard als je oplossingen zoekt.”

“De piano staat vals en de tv overstemt alles: nu zie ik pas hoe kinderen thuis repeteren.‘Waarom oefende je deze week niet?’ Voor sommige kinderen geen eerlijke vraag, weet ik nu. En tegelijk: zo schoon hoe betrokken ouders soms zijn, hoe ze naar muzieksleutels turen en notenbalken zien dansen.”

Siegke Catteeuw, bubao Nieuwe Vaart Gent

Tine Persoon, Netwerk Ondersteuners Antwerpen

Stéphane Vande Ghinste, leraar piano, Academie Schoten

9

Klasse Magazine

Les 1: Leraren zijn kind aan huis

10

Klasse Magazine

“Met laptops alleen red je het niet” Tekst Bram Bartholomees Beeld Kevin Faingnaert

Scholen schakelden de voorbije maanden in ijltempo om de afstand met leerlingen digitaal te overbruggen. Ook het team van basisschool Paviljoen in Schaarbeek waagde de sprong. Welke rol speelden ouders in dit digitale avontuur? En kregen ze kansarme ouders mee?

Rens Gijsen, leraar tweede leerjaar: “Het was een gok bij het begin van de lockdown: onmiddellijk naar Google Classroom of niet? Niet eenvoudig om in te schatten hoe kinderen die digitale horde zouden nemen. De software van Chromebooks kenden ze uit de klas. Maar nu lagen de kaarten anders. Lukt het om thuis zelfstandig aan de slag te gaan? Al snel botsten we op de beperkte ICT-vaardigheden van onze ouders. Duidelijk, eenvoudig én snel digitaliseren was de boodschap.”

“Zoveel nationaliteiten, achtergronden en talen: ons publiek is heel divers. Nederlands is meestal niet de thuistaal. Die diversiteit waarderen is een van de sterktes van onze school.

Als je respect geeft aan ouders, dan krijg je dat terug. Ook al spreek je niet dezelfde taal. Dat is zo dankbaar. En noodzakelijk voor deze digitale revolutie.”

OUDERKWARTIER ALS BASIS “Van bij de start van de school, twee jaar geleden, zetten we in op nauw contact met onze ouders. Iedere ochtend gaan de klasdeuren wagenwijd open. Een kwartiertje ‘oudertijd’ voor we de lesdag starten. Een simpele ‘hallo’, een snelle vraag of je kind helpen bij de opstart voor de eerste les. Iedere dag investeren we in wederzijds vertrouwen. Als het dan eens stormt, weten ouders dat we beslissingen nemen in het belang van hun kind. Ook als die – voor hen – naar onbekend digitaal terrein leiden.”

11

VOLOP INZETTEN OP DE LEERLINGEN “Eerst zamelden we oude laptops in. Het burgerinitiatief ‘ChromeSchool’ hielp ze ombouwen naar Chromebooks.

Voor elk kind een laptop, die er aan de buitenkant misschien een beetje anders uitzag, maar vanbinnen wel helemaal hetzelfde werkte als in de klas. Met korte filmpjes hielpen we de leerlingen op weg. Elke oefening bereikbaar in twee of drie muisklikken.”

“Als leraar stuur je Chromebooks centraal aan. Ik kies wat de leerlingen zien. Superhandig. Google Classroom was de volgende stap. Je bouwt je eigen digitale klas, in functie van je leerlingen. Een taak voor wereldoriëntatie deel ik via Google Forms, waaraan ik een verbetersleutel koppel. In een mum van tijd volgt de mediaan én het overzicht van veel­ gemaakte fouten. Ideaal om snel remediëring op te starten en het overzicht te houden. Uiteraard vraagt dat tijd, maar het rendement van je werk ligt hoog.”

“Op anderhalve week was elke leerling digitaal onafhankelijk. Kinderen vinden sneller hun weg dan je denkt. En alle ouders engageerden zich om de Chromebook als een goede huisvader te gebruiken. Zo’n snelle digitale switch lukte ons alleen maar omdat we een cultuur hebben van vertrouwen en duidelijke afspraken.”

KANSEN VOOR DE TOEKOMST “Bij de gedeeltelijke heropstart schoven we Google Classroom niet aan de kant. De weekplanning uit de lockdown werd een dagplanning met een overzicht van de doelen van iedere les.

Zo weten leerlingen altijd wat je verwacht. Ook namiddag­ opdrachten voor muzische opvoeding en wereldoriëntatie vonden online hun weg. Volgend schooljaar werken we zo verder.

En leerlingen zonder stabiel internet thuis, bieden we dan de kans om na schooltijd in het huiswerkklasje online te werken.”

“Ook voor zieke leerlingen schept dit kansen. Zo volgde een leerling uit de risicogroep afgelopen periode alles van thuis, ook al zaten haar klasgenoten op school. Zij belde in voor een Google Meet en volgde de lessen online. Handig om langdurig afwezige leerlingen op afstand naar de klas te halen.”

KLOK NIET HELEMAAL TERUGDRAAIEN “Digitaal werken in een veilige klasomgeving. Dat is de toekomst! Ik ben heel blij dat we stap voor stap terugkeerden naar ‘normaal’. Het was bizar om geen schouderklopje of high five te geven. Iets wat leerlingen zo waarderen. Een warme klas blijft nodig. Maar de klok helemaal terugdraaien is geen optie, integendeel. Je klaspraktijk een stukje digitaliseren, opent oneindig veel mogelijkheden en motiveert leerlingen.”

Klasse Magazine

Les 1: Leraren zijn kind aan huis

“Ook online is ons contact met ouders warm” Tekst Cherline De Maeght Beeld Kevin Faingnaert

Offline contact met ouders was de policy van Benedictuspoort Campus Ledeberg. Tot corona uitbrak.

Laaggeletterde ouders digi-wijs maken werd dé uitdaging. “Dat deden we niet door ouders bij het handje te nemen.

Wel door als evenwaardige partners samen te werken. Alleen dan wordt school voor hun kinderen een tweede thuis”, vertelt pedagogisch directeur Veerle Boelens.

“Communiceren met ouders verliep vóór corona bij ons via brieven, gesprekken op school en de telefoon.

Mailen deden we niet. Veel gezinnen zijn niet ICT-vaardig en slagen er niet in om hun Smartschoolaccount te activeren. Om geen ouders uit te sluiten, vermeden we online communicatie. Tot de lessen op school in maart geschorst werden. Meteen voelden we onze gigantische achterstand. Ouders digitaal geletterd maken, werd het doel. Want elke ouder heeft wél een smartphone.”

met online tools als Google Meet. Eerst onze leerlingen, want kansarme ouders hebben vaak de ICT-hulp van hun tieners nodig. Om snelheid te maken, bezorgden we de rechtstreekse link naar het videogesprek. Tot we inzagen: door ze zo bij het handje te nemen versterk je hun digitale skills niet. Ondergraven we zelfs de evenwaardige relatie waar we zo hard op inzetten. Leerlingen en ouders lieten we dus voortaan zelf inloggen en ontdekken hoe het online werkt.”

ONLINE SKILLS OP DE STOEP “Nadat het ons lukte om 96 laptops te fiksen, zetten we drie weken lang intensief in op gezinnen leren werken

“Bij leerlingen die we telefonisch niet bereiken, belt brugfiguur Julie thuis aan. Tijdens een stoepgesprek gaat ze na waarom contact met school niet lukt. Is er geen internet, ontbreekt de motivatie, is er te veel

12

Klasse Magazine

“Onderwijs apprecieert ouders, en dat moeten ze voelen vanaf de allereerste stap op school”

angst voor contact? Dan schieten wij in actie. Een hele tijdsinvestering om ouders digitaal wegwijs te maken, maar een inspanning die ons volgend schooljaar zal helpen. We hebben nu niet één, maar twee sterke lijnen naar elkaar: off- én online. Het zal onze verbinding versnellen en versterken.”

OUDERCONTACT @HOME “Dit schooljaar sluiten we zelfs af met een online ouder­contact. Dat ons dit zou lukken, hadden we midden maart zelf niet geloofd. We verkiezen een video­ gesprek. Want als je elkaar ziet, kan je emoties beter opvangen. Leerlingen sluiten telkens aan. We praten liever mét dan over hen. Vaak tolken onze tieners voor hun ouders. Ook online zullen we het positieve effect merken van een open verstandhouding tussen de school, de ouder én de leerling.”

“Alle ouders naar het oudercontact! Daar zetten we ons honderd procent voor in. In normale tijden belt de klastitularis de ouders die zich niet inschrijven op.

Tijdens corona krijgt elke ouder een telefoontje om een moment vast te leggen voor het online oudercontact.

Eind juni evalueren we hoe dat liep, maar nu al merken we een groot bereik. Online communiceren is voor veel ouders net drempelverlagend: ze kunnen in hun vertrouwde omgeving blijven, beide ouders kunnen aansluiten en ze moeten niet op zoek naar opvang voor hun kleine kinderen. Helaas schrikt het sommige gezinnen af omdat leraren binnenkijken in hun woonkamer.”

“Is een gesprek met de klastitularis, vakleraar, brugfiguur, directeur, psycholoog en een tolk nodig? In dat geval plannen we verschillende videogesprekken.

Iedereen voor het scherm jaagt te veel schrik aan. Wat besproken wordt, houden we bij in het leerlingen­ volgsysteem. Elk gesprek moet evenwichtig en zorgzaam blijven. Ook tijdens moeilijke gesprekken spreken we verbindende taal. Dat een kind lastig doet, is niet de schuld van de ouder. Het zit in de knoop en met ieders bagage moeten we samen oplossingen zoeken.”

13

DE PERSOONLIJKE TOUCH “Persoonlijk contact geniet altijd onze voorkeur. Vanaf het eerste moment. Tijdens onze opendeurdag krijgt elke bezoeker een leraar toegewezen die rondleidt op maat. Vragen, kriebels en twijfels krijgen zo de volle aandacht. Door corona kreeg onze opendeurdag een digitaal jasje, maar onze individuele aanpak trekken we door. Een persoonlijk gesprek vraag je aan via de website. Schat ik in dat dit online moeilijk lukt? Dan spreken we af voor een toer op school met maximaal één ouder en één leerling.”

“Ook het gezamenlijke infomoment voor nieuwe leerlingen eind augustus zal anders zijn, maar even warm. Iedereen samen verwelkomen zal niet lukken.

Nu al voorzien we extra tijd om het individueel te organiseren. Dat ze vooraf even wennen aan de school, blijft belangrijk. Ouders en kind telefonisch uitnodigen kan nog steeds. Hen laten weten dat de kennismaking veilig kan verlopen, dat we uitkijken naar hun komst, verhoogt de opkomst. Na 1 september volgt snel een nieuw gesprek. Binnen de eerste drie weken van een nieuw schooljaar belt de klastitularis alle ouders om te vragen hoe de start verloopt.”

“Onderwijs apprecieert ouders, en dat moeten ze voelen vanaf de allereerste stap op school. Alleen samen geraken we verder. Veel leerlingen groeien op in een moeilijke context. Hun vertrouwen winnen, vraagt tijd.

Als wij erin slagen om ouders te laten voelen dat ook zij belangrijk zijn, wordt school voor hun kinderen een tweede thuis.”

“Hoe beter ik leerlingen en ouders ken, hoe meer voldoening mijn job me geeft. Goed menselijk contact geeft zoveel return. Ik kan me niet voorstellen dat ik als kind mijn directeur omarmd zou hebben. Dat ik zelf een knuffeldirecteur zou worden, had ik ook nooit gedacht. De spontane knuffels van leerlingen doen ook mij deugd. Zo weet ik dat ik het verschil maak voor hen.”

Klasse Magazine

Les 1: Leraren zijn kind aan huis

14

Klasse Magazine

Wouter blogt

Onze thuisschool Wouter Deprez is komiek en cabaretier. Vader van twee jongens, en tijdens de lockdown ook plots degene die hen bij het thuisleren moest begeleiden. Over slaande deuren, lastige ouders en verslavend onderwijs: een terugblik op zijn thuisschooltje.

Je moest onze oudste zoon (12) al goed kennen om in de melancholie in zijn ogen te lezen hoe hard hij zijn vrienden miste. Gelaten schikte hij zich in het thuisonderwijs, dankzij de gestructureerde Zoomlessen van zijn juf, het planningsvermogen voor huiswerk dat ze hem op school aanleerden en een dagstructuur die mijn vrouw als een zegen in ons huis heeft gebracht.

Onze jongste (9) was, zoals in zoveel dingen, anders. Voor hem was het thuisonderwijs een droom die werkelijkheid werd. In het eerste leerjaar al zag hij een tijdschrift openliggen op een artikel over thuisonderwijs. Verontwaardigd vroeg hij, na het moeizaam ontcijferen: ‘Mama, papa, wisten jullie dat dit bestond?’ Het zou al zijn zorgen wegnemen: minder veranderingen, minder sociale interactie die hem zo in de war kon brengen, en niks moeten doen dat hij niet wou.

Zijn droom bleek al snel een nachtmerrie.

Waarom waren zijn ouders zulke strenge eikels?

Waarom moest er zoveel herhaald worden? De deur naar de gang wist niet wat haar overkwam, als ze voor de zevende keer die dag woest werd dichtgeslagen. Nee, hij vond het maar intensief, dat één-op-éénonderwijs waarin zijn ouders volledige aandacht gaven, maar ook vroegen.

Plots was elk foutje zichtbaar!

Bovendien waren zijn thuisleraren ouderwetsere lesgevers dan die van de methodeschool waar hij op zit. Een slordig gemaakte oefening was vooral een aanleiding om iets nog maar eens uit te leggen. Extra uitdagingsoefeningen moesten zonder pardon worden gemaakt. En zelfont-

15

wikkeling zagen zijn lastige ouders meer als het leren beheersen van frustratie dan het ontdekken van je eigen talenten.

Toch hadden ook die strenge ouders het onderschat.

Even vaak hadden zij zin om met slaande deuren naar hun slaapkamer te stampvoeten, om daar even te kunnen afkoelen. Met al hun kritiek op het onderwijs, snapten ze nu ook beter hoe geleidelijk een leerproces gaat, hoeveel verschillende bordjes een leraar in de lucht moet houden, en hoe die leraren de vermenigvuldiging van de kommagetallen moeten aanleren en de eerste Franse woordjes, terwijl de leerling ondertussen in de wereld georiënteerd moet worden en zijn persoonlijkheid ontwikkeld moet geraken. Maar die échte leraren hadden hun veelzijdigheid nu nodig om de heropstart te plannen, het steeds veranderende aantal vierkante meter per leerling te herberekenen, huiswerk rond te brengen, de kansarme leerlingen te proberen bereiken, en ondertussen ook nog die zenuwslopende digitale lessen te geven.

Ondertussen draait ons thuisschooltje op volle toeren.

Het is deels ouderwets, en dat vermindert inderdaad de frustratie en verbetert de werkhouding bij de jongste. En het is deels creatief, vooral door de input die vanuit school blijft komen. Totaal onverwacht bloeit die jongste daar plots in open, hij begint beeld te monteren, voorzichtig te tekenen, en te bakken.

Gisteren zei hij, ongebruikelijk emotioneel voor zijn doen, dat hij zijn vrienden miste, we keken allen blij verwonderd op, ook de oudste, die zijn vrienden ondertussen al terug­ziet op school, tot zijn grote opluchting en vreugde. Dat ze school missen, hadden ze allebei al regelmatig gezegd, een uitspraak die we hen eerlijk gezegd al jaren niet meer hadden horen doen. Soms heeft liefde wat afstand nodig om ze te herontdekken.

En de twee coronabureaus, zoals we ze noemen, kunnen straks weer naar zolder. We zullen onze leerlingen missen. Verslavend beroep, dat onderwijzen.

Beeld Kevin Faingnaert

LES 2

Differentiatie is geen luxeproduct

Les 2: Differentiatie is geen luxeproduct

Meer afstand, meer maatwerk Kleuterleraar Annick ontdekte nieuwe differentiatie- en leer­ kansen bij het thema ‘fiets’ tijdens de online lessen met haar kleuters. Wiskundeleraar Wesley zag leerlingen vanop afstand zelfstandig leerstof verwerken. Hun stap vooruit in differentiëren trekken ze volgend jaar door in hun klaslokaal.

Tekst Femke Van de Pontseele Beeld Katoo Peeters

17

Klasse Magazine

Klasse Magazine

Les 2: Differentiatie is geen luxeproduct

“Ik loods vaker de leefwereld van mijn kleuters de klas binnen” Annick Morel, kleuterleraar in basisschool Simonnet, Sint-Martens-Latem vertrok tijdens corona weer vaker van de leefwereld van haar kleuters. “Ik experimenteerde in de loop der jaren met originele thema’s om de sleur voor mezelf te doorbreken. Maar wat bleek: kinderen die thuis minder kansen hebben, haken sneller af als het over ‘kabouters’ of ‘de onderwaterwereld’ gaat. Te ver van hun directe leefwereld.

“Kansen genoeg nochtans om aan hun leefwereld te haken.

Via afstandsonderwijs kan je niet anders. De kinderen leerden de voorbije maanden bijna allemaal fietsen, sneller dan gewoonlijk. Hun trotse ouders stuurden me foto’s door. Op een daarvan stond een gevarendriehoek. Dankbaar materiaal voor een lesje vormen en kleuren!”

“Tijdens de online momenten brachten de kinderen in groepjes van vier de onderdelen van hun fiets ter sprake. We ontdekten dat banden sporen maken. Ik toonde in een video hoe je in zand of met krijt afdrukken fietst. Vervolgens vroeg ik de kinderen om op zo veel mogelijk fietsbanden een blad papier te leggen en erover te kleuren. Corona scherpte mijn voelsprieten aan, ik laat de themakeuze voortaan komen vanuit de kleuters. Het ene schooljaar zijn ‘superhelden’ of ‘de bakker’ toppers, maar dat garandeert niet dat dat de

18

volgende drie jaren ook zo is. Terug op school laat ik ouders vaker voorwerpen meegeven, foto’s of filmpjes doorsturen die de leefwereld van mijn kleuters de klas binnenloodsen.”

“Volgend schooljaar probeer ik in de klas ­– maar ook als er nog een periode van afstandsonderwijs volgt – taalarme kinderen nog beter te bereiken. In mijn filmpjes gaf ik soms vergezochte voorbeelden. Ik leerde ze zo veel mogelijk soorten fietsen kennen, terwijl ze nog struikelden over fietstermen zoals ketting en stuur. En tijdens live sessies haakten ze soms snel af. Ik stelde de ouders gerust: ‘Het is al goed dat je kind vandaag vijf minuten deelnam’. Bij de taakjes uit de werkbundel schreef ik een stappenplan voor de ouders. Als de kinderen kaartjes van voorwerpen per kleur of patroon moesten leggen, raadde ik sommige ouders aan om met vier exemplaren te beginnen en daarna op te bouwen.”

“Vóór corona benutte ik de mediahoek van mijn klas amper.

Straks bouw ik met zelfgemaakte stop-motionfilmpjes herhaling in. De klaspop stapelt blokken en zij raden wat hij maakt. Tijdens de video’s praten ze erop los en na twee-drie keer kijken hebben ze nieuwe woorden mee. Het leuke is: de filmpjes zet ik niet alleen in om te differentiëren, ik stuur ze voortaan ook naar kinderen die langdurig afwezig zijn.”

Klasse Magazine

Wesley Van Oostende, leraar wiskunde bij ’T Saam Campus Aloysius in Diksmuide differentieert volgend schooljaar ook offline in drie groepen: “Onze directie stimuleert ons al een paar jaar om digitale cursussen aan te leggen en de aankoop van handboeken te beperken. Sinds dit schooljaar laten we eerstejaars een ‘pen device’ aankopen, een tablet waarop ze notities maken met een pennetje. Dat maakte de stap naar het afstandsleren iets minder groot.”

“Nog vóór corona ontwierp ik een online individueel traject voor een hoogbegaafde leerling. Hij werkt zelfstandig terwijl ik klassikaal les geef. Na een paar weken vroegen vier klasgenoten of zij de leerstof ook zelfstandig mochten aanpakken in de klas. Differentiatie groeide organisch dankzij mijn digitale aanpak. OneNote, een app voor digitale notities, dwingt leerlingen om ook hun denkwerk open te leggen als ze bijvoorbeeld een vergelijking opstellen. Je kan er rechtstreeks online documenten in verbeteren, wat een hoop mails bespaart. Zo vraagt differentiëren niet veel extra werk en is het heel effectief.”

“Als we weer op school zijn, wil ik blijven differentiëren door mijn klas in drie groepen te verdelen: groep één

werkt zelfstandig met ‘pen device’, een tweede groep krijgt klassikale instructie. Die laatste deel ik nog eens op: een groepje kan alleen verder na mijn uitleg, de andere leerlingen bied ik extra hulp met verlengde instructie. Dankzij de technologie kan ik elke leerling nog beter ondersteunen én uitdagen.”

“Critici van differentiatie vrezen dat je de lat te laag legt voor de tragere leerlingen. Dat is inderdaad een risico. Vroeger loste ik dat op door drie huistaken aan te bieden. Een basistaak voor leerlingen die meer oefening nodig hebben, een moeilijkere taak en één voor de doorbijters. De basistaak telt voor één huistaak, een moeilijkere voor twee, de doorbijt­ opdracht voor drie. Binnen een afgesproken termijn vraag ik van elke leerling minstens de waarde van vijf taken. Hoe? Dat puzzelen ze zelf in elkaar.”

“Daarmee stuurde ik het oude systeem bij: de wiskundeknobbel die snel klaar was, kreeg toen extra oefeningen van hetzelfde niveau. Dat vond hij vaak oneerlijk. In mijn systeem krijgt de zwakkere leerling wat meer tussenstappen, zonder dat de sterke zich ondertussen verveelt. Die aanpak werkt zowel in de klas als online.”

“Meer tussenstappen leggen de lat niet lager”

19

Klasse Magazine

Les 2: Differentiatie is geen luxeproduct

“Differentiëren krijgt iedereen aan het leren”

Differentiëren is geen luxe maar noodzaak. Waarom kwam dat besef harder binnen bij het afstandsleren?

Katrien Struyven: “Onderzoek toonde vóór corona een gemengd beeld. Veel leraren geloven fel in differentiatie en spelen in op verschillen in motivatie, voorkennis en leeraanpak. Maar tegelijkertijd geeft een aantal leraren aan dat hun klas weinig of geen diversiteit kent. Logisch dat zij differentiëren links laten liggen.”

Tekst Bart De Wilde Beeld Katoo Peeters

“Wellicht merkt die laatste groep de verschillen vandaag wél. Sterker nog: de spreidstand zal in september groter zijn dan ooit. Sommige leerlingen bleven door moeilijke omstandigheden nagenoeg stilstaan, andere maakten wel snelheid.”

‘Weg sleur, leve differentiatie’, mailt een leraar nadat ze tijdens afstandsonderwijs alles uit de kast haalde om alle leerlingen tot leren te krijgen. Nu smeedt ze plannen om ook in de klas vaker te differentiëren. Expert Katrien Struyven (UHasselt) knikt: “Differentiëren is een basishouding. Je start met een witte gordel en droomt van zwart.”

Maakten leraren door afstandsonderwijs mooie sprongen in differentiatie?

Katrien Struyven: “Leraren snoeiden noodgedwongen in hun cursus. Selecteerden moetjes versus magjes en schoven prioritaire leerdoelen vooruit. Een pak leraren reageerde in moeilijke weken sterk op de verandering, maakte de digitale ommezwaai. Ze lieten leerlingen online nieuwe leerstof ontdekken of schotelden uitdagende opdrachten voor.”

20

Klasse Magazine

“Differentiëren is geen klant-is-koningonderwijs waarbij leraren voor vijfentwintig leerlingen evenveel aparte pakketten ontwikkelen”

“Digitaal liggen er mooie kansen voor een rijkere leeromgeving. Als je aan lesmateriaal een video toevoegt met instructies, differentieer je automatisch. Leerlingen kiezen zelf of ze de video nodig hebben, hoe vaak ze hem afspelen en terugspoelen. En door met tools als Adpuzzle vragen te integreren, kan je inschatten of je leerlingen actief de inhoud begrijpen. Je ziet ook meteen wat ze nodig hebben: individuele opdrachten, een één-op-één- of groepsgesprek.”

Vraagt differentiatie veel ervaring, werk en zweet? Is het hogere krijgskunst?

Katrien Struyven: “Differentiatie moet een basisvaardigheid zijn. Dat lukt als leraren vanaf dag één in hun opleiding naar klassen leren kijken als kinderen die onderling sterk verschillen. Dan kruipt differentiatie automatisch in hun didactiek.”

“En ja, iedereen start met een witte gordel. Je stapt in een proces van aanpakken, vallen en opstaan. Je ondervindt wat werkt en minder loopt. Zoals een krijger: de zwarte gordel is het ultieme doel, maar die gris je niet zomaar mee.

Stilletjes doorgroeien, elke keer een kleur hoger, dat is de ambitie.”

Met welke haalbare ingrepen kan je doorgroeien?

Katrien Struyven: “Keuzes aanbieden. Stel: je geeft les over abstracte figuren. Teken dan een rechthoek op je bord en vraag of je leerlingen een voetbalveld of een concertpodium zien. Hun keuze bepaalt of ze meetkunde aan sport of muziek koppelen. Door de inhoud te linken aan hun interesse leren beide groepen abstracte wiskunde waarvoor ze anders moeilijk warmlopen. Keuzes kunnen ook gaan over individueel, met een vriend(in) of in kleine groep werken of over welke bronnen ze mogen gebruiken. Je kan variëren.”

“Nog een voorbeeld. Moet iedereen bij dezelfde reeks spellingsoefeningen starten? Of springen sommige leerlingen – zelfstandig en zonder instructie – meteen naar oefening vier? Wat ook kan: geef klassikaal of digitaal korte

21

instructie, stel daarna twee vragen. Wie ze allebei goed heeft, gaat alleen door de oefenreeks en start met complexere oefeningen. Eén vraag correct: die werkt met hulpmiddelen op de set basisoefeningen. Allebei fout, dan blijf je bij de leraar voor verlengde instructie.

Dat vraagt geen extra werk of oefeningen. Alleen vooraf een denkreflex.”

“Nog ingrepen waarvoor je geen zwarte gordel moet hebben; een SOS-hoek in je klas tijdens zelfstandig werk. Ontzettend krachtig, niet alleen in september. Leerlingen gaan daar zitten als ze vastlopen. Een leerlingencoach schuift een paar minuten bij. Extra sterk, want dan komt de uitleg uit je klas. Online kan dat met een studiebuddy of een vragenforum.”

Moet differentiatie iedereen even ver krijgen?

Katrien Struyven: “Differentiatie moet iedereen aan het leren krijgen. Ook de leerlingen die al over de lat zitten als je een onderwerp aansnijdt en de groep die nog meer dan één leersprong moet maken om de lat te halen. Twee kwetsbare uitersten die je verliest met een algemeen klassikale aanpak. Veel te moeilijk voor de een, niets nieuws voor de ander. Beide groepen haken af en leren niets.”

“Trek je klas niet altijd uiteen in vaste groepen als je differentieert. Als een groepje leerlingen rond het heelal werkt en een ander rond media, sta je onnodig voor twee klassen. Nee, werk met dezelfde inhoud en splits ze op naar voorkennis. Geef leerlingen met veel voorkennis nieuwe zoekopdrachten over de ruimte op internet. Voor de andere blaas je het stof van de planeten. Toon je waar zon, aarde en maan staan, hoe ze cirkelen. Op het einde van de les presenteren leerlingen de verdiepende kennis. Dan krijgt iedereen het signaal: we werken rond hetzelfde thema, leren allemaal bij en zijn één klasgroep.”

Klasse Magazine

Les 2: Differentiatie is geen luxeproduct

“Sterke kans dat leraren in de toekomst vaker een korte evaluatie inzetten als startpunt”

Dreigt differentiëren soms door te slaan naar een streamingdienst? Voor elke leerling inhoud op maat?

Katrien Struyven: “Differentiëren is geen klant-is-koning-onderwijs waarbij leraren voor vijfentwintig leerlingen evenveel aparte pakketten ontwikkelen. Dat is onwerkbaar en onhaalbaar. Werken met twee of drie verschillende groepen is al knap. Wat je het best wel doet: elk kind dat vastloopt, moet bij jou of een buurman/-vrouw kunnen aankloppen. Wat individuele ondersteuning krijgen om niet te blokkeren of stil te vallen.”

Voor je differentieert moet je weten waar iedereen exact staat. Starten leraren in september het best met een grote voorkennischeck?

Katrien Struyven: “In september zullen leraren uitzoeken hoe leerlingen de leerstof aanpakten, waar ze staan. Met oefeningen, duo-gesprekken, door leerlingen samen aan bord te roepen … Sterke kans

22

dat leraren die kaart vaker trekken: een korte, formatieve evaluatie als startpunt voor hun les. Gebruik daarbij liever twee goed gemikte vragen dan veertig. En sla vooral niet massaal aan het toetsen. Dat is demotiverend en confronterend. Zeker voor leerlingen die weinig leerkansen kregen tijdens corona.”

“Leerlingen die nauwelijks of geen opdrachten maakten omdat huiswerk tikken op een smartphone of in kleine, drukke woonkamers onmogelijk vol te houden valt, haal je snel boven water. Maar je moet ook leerlingen die schijnbaar leerden ‘ontmaskeren’. Pubers ontdekten de achterpoorten van asynchroon afstandsonderwijs en schreven correctiesleutels over, nodigden een vriend(in) virtueel mee uit aan hun bureau of leerden met minimale of oppervlakkige inspanningen.”

“Zoek ook uit welke leerlingen wél alles onder de knie kregen. Anders denken die de eerste weken van het nieuwe schooljaar: ‘Dat ken ik allemaal al’. Als je dan in oktober met nieuwe kennis komt, zijn ze niet meer alert.”

Klasse Magazine

De grote voorkennischeck Met deze tools meet je efficiënt de voorkennis of beginsituatie van je leerlingen. Niet alleen in september. Zo schuif je iets vaker van de klassieker ‘test na de les’ naar ‘test voor de les’. En ontdek je de differentiatie-noden in je klas.

01.

02.

03.

EEN-OP-EENGESPREKKEN Tijdrovend, maar ontzettend leerrijk. En het kan zowel digitaal als op school. Vraag aan leerlingen wat ze allemaal opstaken, wat ze moeilijk vonden. Duw door om schijnbare leerders te doorprikken.

En leerlingen die niet zozeer leerden maar overleefden.

THINK-PAIR-SHARE Laat leerlingen eerst individueel nadenken over je les landbouw. Stap twee: een overleg in kleine groepjes.

Daarna brengen ze de verzamelde voorkennis naar grote groep. Dat dwingt leerlingen om na te denken over hun antwoorden en samen veilig te ontdekken als ze iets niet volledig begrepen.

TWEE VRAGEN Je stelt twee vragen. Beide vragen juist? Pak de oefeningen individueel aan of sla de eerste reeks over. Eén vraag correct: leerlingen krijgen een hulpmiddel. Lukt geen enkele vraag? Dan krijgen leerlingen verlengde instructie. Bekijken jullie samen de vragen nog eens?

04.

05.

06.

QUIZ Vijf korte vragen. Met whiteboards, Kahoot of gewoon op een blaadje. Geen winnaar, geen cijfer, wel een snelle check. Jij krijgt een overzicht van wat iedereen weet of denkt. En iedereen is meteen bij de les.

BORDOEFENINGEN Haal een leerling aan bord. Laat hem verwoorden welke strategieën hij gebruikt. Extra kans: haal een hulplijn naar voren als de leerling strop zit. Weet je meteen ook hoe het met die klasgenoot staat. En in overleg komen ze verder.

ONE MINUTE PAPER Je leerlingen noteren wat ze zich herinneren over de vorige les(sen).

Een minuut, meer hebben ze niet nodig om zo veel mogelijk neer te pennen en om jou duidelijk te maken hoeveel ze opsloegen.

07.

08.

09.

ENTRY CARDS In jouw les raakt niemand zomaar binnen. Deel aan de klasdeur een kaart uit met een vraag of oefening.

De oplossingen gebruik je om leerlingen in groepjes te verdelen.

SPIEKEN MAG Organiseer een rondje georganiseerd spieken. Leerlingen krijgen een minuut om elkaars antwoorden of stukje tekst te bekijken. Met de feedback op elkaar geraken ze samen verder.

WOORDENWOLK Wat weten je leerlingen al over je lesonderwerp? Laat ze tien woorden opschrijven en vergelijk met jouw eigen kernwoorden. Veel match of niet?

23

LES 3

De klas is een blijver

Klasse Magazine

Les 3: De klas is een blijver

School is meer dan een kennisfabriek Volgens Van Dale is een school ‘een inrichting waar onderwijs wordt gegeven’. De coronacrisis legde bloot wat we al langer weten: een school is veel meer dan dat. Vijf onderwijsexperten vertellen over de verschillende rollen die een school vervult.

Tekst Leen Leemans

SOCIALE LIFT

“Naar school gaan, is een gelijkmaker”

“Het Vlaamse onderwijs bevestigt veelal de sociale kloof.

Tegelijkertijd presteren sommige kansarme leerlingen tegen alle verwachtingen in toch heel sterk. Deze veerkrachtige leerlingen benutten de sociale hefboom van het onderwijs ten volle: ze werken zich dankzij het onderwijs op. Het ultieme doel van het gelijkekansenbeleid.”

“We merken nu dat naar school gaan ook een gelijkmaker is: alle leerlingen beschikken over dezelfde materiële en immateriële elementen. Iedereen leert er in dezelfde omstandigheden. Zonder school spelen de verschillende thuissituaties veel meer mee: kansarme jongeren hebben geen rustige werkplek of laptop. Daardoor vergroot de kloof nog meer. Als je wilt dat veer­krachtige leerlingen een kans maken, moeten ze naar school gaan.”

“Scholen met een goede sociale mix én met hoge verwachtingen voor alle leerlingen realiseren een groter hefboomeffect. Meteen een pleidooi om in de zomerscholen kansarme én kansrijke leerlingen toe te laten. En om te differentiëren zodat de lat hoog ligt zowel voor de afhakers als voor de groep die wel bijgeleerd heeft de afgelopen maanden.”

Kristof De Witte onderwijseconoom KULeuven

25

Klasse Magazine

Les 3: De klas is een blijver

MOESTUIN

“Kinderen ervaren op school dat de wereld rondom hen anders kan zijn”

“De noodkreet van ouders en maatschappij maakt duidelijk dat de school meer is dan een intellectuele kennismachine.

Het is een heel rijke pedagogische omgeving voor een kind waar kennis opdoen, voorbereiden op de arbeidsmarkt, opvang, socialiseren … allemaal samenkomen. De coronacrisis is een wake-upcall om onze blik op onderwijskwaliteit te verruimen tot al die aspecten samen. Ze zijn cruciaal om een kind normaal te laten ontwikkelen.”

“Scholen laten kinderen groeien, dagen ze uit en confronteren ze met grenzen. Dat alle kinderen samen door dat proces moeten, is de rijkdom van de school die je thuis niet kan bieden. Dat is opvoeden. Kinderen zitten op school samen met gelijkgezinden én maken er kennis met diversiteit. Ze ontdekken er dat de wereld rondom hen anders kan zijn. Ze leren zich aanpassen als de omgeving verandert en zich daar waarmaken en gelukkig voelen.”

Lieven Viaene hoofd van de inspectie

MINIMAATSCHAPPIJ

“Samenwerken leer je door het te doen, niet uit boekjes”

“Kleuters leren veel door interactie in spel en door elkaar te imiteren. Als de juf of meester een terugblikgesprek voert na hoekenwerk, doen ze inspiratie op. In het lager en secundair stimuleer je kinderen via coöperatieve werkvormen om samen te werken. Dat leer je niet uit boekjes, maar door het te doen. Leraren creëren daar bewust situaties voor: ze denken na over hoe ze groepen samenstellen en hebben oog voor kinderen die naast de groep dreigen te vallen.”

“De school is een kleine maatschappij. Kinderen maken ruzie, maar als ze daardoor weer mogen meespelen, is dat positief. Leraren ondersteunen die sociale vaardigheden.

Kinderen hebben ze nodig in de klas en later in de maatschappij. Leraren hebben tijdens de coronacrisis goed ingespeeld op het samengevoel, maar je merkt dat dat nog niet voldoende is. Kinderen die aan de kant staan, hadden het extra moeilijk. De slogan ‘zorg voor jezelf en de andere’ moeten we vasthouden, ook op school.”

Ilse Aerden docent postgraduaat ‘Zorg voor kleuter’ en onderzoeker ‘education en development’ aan de UCLL

26

Klasse Magazine

VEILIG NEST

“Kinderen die het thuis moeilijk hebben, vinden steun en hulp op school”

“Het Kinderrechtencommissariaat heeft meer dan 44.000 kinderen en jongeren bevraagd. Daaruit blijkt dat ze niet enkel hun vrienden, familie en hobby’s missen, maar ook hun school: 85% van de kinderen en 72% van de jongeren wilden terug naar school. Ze beseffen hoe belangrijk school voor hen is. Het is een plek voor sociaal contact, om je te amuseren en te ontspannen, maar ook om steun te vinden bij vrienden en leraren.”

“Ruzie en geweld namen enorm toe in gezinnen. Daarom mochten kinderen uit kwetsbare gezinnen ook naar de noodopvang. Kinderen missen school. Dat is een opsteker voor het onderwijs! De scholen wacht een belangrijke taak: kinderen met een moeilijke thuissituatie extra aandacht geven en intensief begeleiden als ze terugkeren naar school.”

Caroline Vrijens kinderrechtencommissaris

LABORATORIUM

“Samen leren, werkt motiverend”

“Het sociale aspect van leren is essentieel. Leerlingen voelen dat ze samen leren, met hetzelfde bezig zijn, samen doelen bereiken. Dat werkt motiverend. Thuis alleen leren is vervelender, minder aantrekkelijk. Ook het contact met leraren is cruciaal: zij dragen leerstof goed over omdat ze leerlingen meenemen in een verhaal en vanuit hun kennis interesse opwekken. Een blik op de wereld bieden.”

“Als je onderwijs individualiseert, maak je het overbodig.

Dankzij de school delen we culturele kennis met elkaar. Je weet als leerling dat wat je samen leert voor een deel de cultuur is die je moet kennen om later de wereld te vernieuwen, zoals filosoof Hannah Arendt zegt.”

“Daarnaast geeft de school ook zin aan het leven van jongeren: het structureert hun leven. Nu lopen vakantie, thuis en school door elkaar. Leerlingen verlangen terug naar de structuur die weggevallen is.”

Wim Van den Broeck professor ontwikkelings- en onderwijspsychologie aan de VUB

27

Klasse Magazine

Benny Schelfhout, zorgleraar in Sint-Joris Blaasveld

28

Les 3: De klas is een blijver

Klasse Magazine

Magali Van den Bossche, leraar tweede leerjaar in SBS Apenstaartjes Antwerpen

Je oogt zo mooi als je lacht Beeld Illias Teirlinck

Wat gebeurt er als leraren hun leerlingen weer live zien? Lichtjes in hun ogen. Graag lesgeven is de echte pretpedagogie.

29

Klasse Magazine

Les 3: De klas is een blijver

Maxim Severyns, opvoeder in GO! Atheneum Etterbeek

Ines Dewulf, leraar PAV in GO! Atheneum Lokeren

30

Klasse Magazine

Kim Vanhaeren, leraar mavo in Miniemeninstituut Leuven

Edelhard Moens, leraar Engels in Miniemeninstituut Leuven

31

Klasse Magazine

Les 3: De klas is een blijver

Sahadi Daria, directeur in SBS Apenstaartjes Antwerpen

Nike Callewier, ondersteuner in Scholengroep Gent

32

Klasse Magazine

Thomas Vos, leraar techniek in Coovi Anderlecht

Annelies Eyckmans, kleuterleraar in VBS ‘t Oogappeltje Loksbergen

33

LES 4

Je leerlingen kunnen meer.

En minder

Les 4: Je leerlingen kunnen meer. En minder

Klasse Magazine

Leren zonder zijwieltjes Ontpopten leerlingen zich tijdens de lockdown tot meesters in zelfstandigheid? Of wankelden ze zonder de vaste hand van hun leraar? Ouders, leraren én leerlingen vertellen wat ze ontdekten.

En wanneer ze voortaan de zijwieltjes aan- of afschroeven.

Tekst Ruben Cassiman Beeld Boumediene Belbachir

TIN HEYLEN leraar sociale wetenschappen, 1e en 2e graad tso en bso, Sint-Calasanzinstituut in Nijlen

“Ik vraag nu feedback na elke taak” “De dag na mijn ‘eerste corona-opdracht’ checkte ik mijn mailbox: 119 vragen! Op dat moment verdrink je. Ik was ontgoocheld. Al die tijd die ik in mijn instructies gestoken had, in filmpjes en luisterfragmenten! Wat liep er mis? Uit hun mailtjes bleek dat veel leerlingen de opdracht niet goed gelezen hadden.

‘Het antwoord op je vraag staat in de uitleg’, mailde ik keer op keer terug. Tegelijk nam ik zelf mijn instructies onder de loep en maakte ze concreter. Bij de tweede taak kreeg ik nog enkele mailtjes, vanaf de derde bleef het stil. Toen maakte ik me zorgen: wat gebeurt hier? Ben ik te streng geweest? Bleek dat ze gewoon doorhadden hoe het werkte.”

“Ik hoor het bij verschillende collega’s: we zien hoe leerlingen nu veel zelfstandiger werken dan op school. Als leraar wil je steeds helpen, maar soms moet je die neiging onderdrukken. Duidelijke instructies zijn een belangrijke voorwaarde. Sinds de coronacrisis vraag ik aan het einde van elke taak feedback. Hoelang heb je hieraan gewerkt? Wat was moeilijk of makkelijk? Met die input kan ik mijn volgende opdracht beter maken. Wat volgend schooljaar ook brengt, die aanpak behoud ik. En als leerlingen in de klas weer vragen stellen? Dan probeer ik op mijn tong te bijten.”

35

Klasse Magazine

Les 4: Je leerlingen kunnen meer. En minder

NICOLE HEYENS ondersteuner voor leerlingen met ASS, emotionele of gedragsstoornis, Genk-Maasland

“Leraren nemen sneller iets individueel op met een leerling” “Voor sommige leerlingen waren de coronamaatregelen een zegen. Een van mijn jongens met ASS lag voor corona emotioneel helemaal overhoop omdat de school hem stress bezorgde.

Afstandsleren bracht rust. De heropening met veiligheidsmaatregelen in mei was zelfs een verademing: ‘Mevrouw, school is fantastisch. Alles is duidelijk. Ik weet nu zelfs waar ik moet lopen’. Sommige leerlingen zijn blij met de vrijheid om zelf hun werk te plannen. Andere hebben het net extra moeilijk. Dan is het zoeken om de moed erin te houden: visuele planningen, afvinklijstjes, de smartphone even bannen, voldoende pauzes en frisse buitenlucht.”

“Instructies van leraren zijn geregeld een hindernis: soms moet ik zelf tien minuten lezen voor ik een opdracht begrijp. Dat probleem kwam door afstandsleren meer aan de oppervlakte. Leraren waren zich daar niet altijd van bewust, maar nu gaan ze echt aan de slag met mijn feedback. Ze nemen sneller zaken individueel op met een leerling. Ook ik speel korter op de bal: voor corona zag ik elke leerling één keer per week. Nu check ik bij sommigen bijna dagelijks online in voor opvolging. Als ik kon kiezen, zou ik volgend jaar graag voor een mix van die twee systemen gaan.”

“Ik voel beter aan wanneer ik moet ingrijpen”

LIEN CLAES mama van Lou (5) en Bas (7)

“13 maart, de laatste normale lesdag. Bas kwam terug van school met een hele dikke boekentas vol werkboekjes. Ik was ongerust en onzeker: de school gaat volgende week dicht. Wat moet ik nu doen? Hoe lossen we dit op? In de boekentas zat een papiertje met opdrachten die Bas kon maken. In het begin nog vrijblijvend, dus dan ga je als ouder twijfelen: hoeveel moet Bas nu invullen? Is één werkblaadje wel genoeg? Je kind zit in het eerste leerjaar, dus je wil niet dat het achterstand oploopt. Na enkele weken werd dat duidelijker: de school schakelde over op dag­ contracten. Elke dag kreeg Bas opdrachten die hij kon afvinken.

De juf maakte ook instructiefilmpjes en hield een vragenuurtje.”

“Soms liep het afstandsleren goed, soms had Bas het lastig. Dan werd hij boos of gefrustreerd. Omdat de opdracht complex was, of Bas zijn dagje niet had. En er waren zeker dagen waarop ik niet geduldig genoeg was of het niet goed aanpakte. Hij is nog maar zeven en ik moest veel helpen: de computer opstarten, meehelpen met lezen en schrijven, samen opdrachten overlopen …

Nu voel ik beter aan wanneer ik moet ingrijpen, en wanneer ik hem beter even laat doen. Als hij volgend jaar huiswerk maakt, hou ik me vaker gedeisd. Omdat ik weet dat hij het wél kan.”

36

Klasse Magazine

“Alleen thuis zijn maakte me zelfredzamer”

ILANI DOBBELS leerling eerste jaar secundair, Sint-Jozef Humaniora in Brugge

“In het begin had ik wat schrik voor afstandsleren: wat als ik het niet begrijp? Wat als het grote taken zijn, die heel veel werk vragen? Gelukkig werkten alle leraren met hetzelfde OVUR-schema. Daarin staat alles eigenlijk heel goed uitgelegd.

Als je een vraag had, kon je een mailtje sturen. Lukte het dan nog niet, startte de leraar een videovergadering op.”

“Ik was blij toen de school na enkele weken overschakelde op live online lessen. Voordien maakte ik de opdrachten wel, maar had ik last om mijn dagelijkse routine te behouden. Ik bleef ’s avonds laat op en sliep ’s morgens heel lang uit, wel tot 11.00 uur. De live lessen om 9.00 uur brachten ritme in mijn dag. En zo had ik ook meer tijd voor familie en vrienden.”

“Voor de coronacrisis werkte ik al zelfstandig. Ik ben vrij perfectionistisch en plan al mijn werk zorgvuldig in met een schriftje en mijn kalender-app. De grootste verandering is dat ik alleen thuis was terwijl mijn ouders gingen werken. Ik warmde zelf mijn eten op, paste op mijn zusje van negen, zorgde dat ze haar huiswerk maakte ... Zo ben ben ik wel zelfredzamer geworden.”

CEDRIC RYCKAERT leraar vijfde leerjaar, Basisschool Sint-Paulus in Kortrijk

“Motivatie is belangrijker dan technische vaardigheden” “Als een bouwvakker die via de computer metsers een huis leert bouwen: zo heb ik dat afstandsleren ervaren. Alles wat leren concreet en leuk maakt, viel weg. Voor de leerlingen, maar ook voor mij: ik haal mijn energie uit het speelse en creatieve aspect van lesgeven in de klas en leef op van een muzo-les drama of buitenles. Ik miste ook de fysieke nabijheid om mijn leerlingen te motiveren: observeren, een complimentje geven of meteen bijsturen. Dat is niet hetzelfde als een mailtje met ‘goed gedaan’.”

“Niet elke leerling nam een vliegende start. In mijn klas heb ik veel meer controle over alle omgevingsfactoren. Op afstand voelde ik me een inspecteur die de hele tijd berichtjes stuurde om te controleren, maar weinig hulp kon bieden. Nu de kinderen weer op school zijn, wil ik hen zo snel mogelijk technische vaardigheden voor afstandsleren bijbrengen. Die skills hebben ze nodig als er een nieuwe lockdown komt. Maar nog belangrijker is motivatie: hoe kweek ik bij hen de ambitie en attitude om zelfstandig te werken? De zeeklassen gaan nu niet door. Dáár liggen mijn leerlingen wakker van: kunnen we nog gaan? Wat met de tentoonstelling die we hadden voorbereid? Daar zie je die ambitie wel. Lockdown of niet, ook levensecht leren is essentiële leerstof.”

37

Les 4: Je leerlingen kunnen meer. En minder

Klasse Magazine

Zelftest

Hoe hard stuur jij je leerlingen?

Tekst Ruben Cassiman Illustraties Elise Vandeplancke

Je moest de voorbije maanden je leerlingen voor een stuk loslaten. Hoe sterk stuur jij ze volgend jaar: touwtjes strak of losjes coachen? Met deze test ontdek jij je voorkeur. Een doldwaze week lang kom je elke dag in een totaal andere schoolsituatie terecht. Ongeloofwaardig? Dat waren drie maanden afstandsonderwijs door een pandemie ook. Hoe pak jij het aan?

MAANDAG 8.30 U.

DINSDAG 10.10 U.

Je leerlingen Verkoop openen over een week hun mini­ onderneming. Stappenplannen, deadlines: alles lag klaar, en toch stevent je klas op een fiasco af omdat ze te laat in actie schoten. Welke reddingsboei gooi je hen toe?

Gisteren stond je nog in de richting Verkoop, maar van­ daag doe je plots toezicht in een basisschool. Niemand weet hoe dat gebeurd is. Er komt een kleuter naar je toe gehobbeld. “Wil je mijn jas aandoen?”

a Jij wordt crisismanager van het bedrijf. Iedereen krijgt individuele instructies om de boel recht te trekken. Een succeservaring is voor jou essentieel. b Je maakte gisteren een gedetailleerd nieuw stappenplan: als je leerlingen dit consequent volgen, hebben ze alsnog een kans op succes. c Je legt de penibele toestand voor aan de groep: hoe kunnen we dit nog oplossen? Ook als het misloopt, leren ze hieruit. d Vanaf nu word jij een collega in de onderneming.

Je neemt de leiding niet in handen, maar volgt van dichtbij op en geeft duwtjes in de juiste richting.

a Hier ken jij een truukje voor! Stap voor stap leg je het uit: jas op de grond, achter je jas staan, armen in de gaten en hopsa, zwieren over je hoofd. b “Zullen we de jas samen aandoen? Jij begint en ik help als je vastzit.” c Je vraagt de kleuter of ze dat niet bij meester Tom geleerd heeft. “Hoe doe je normaal je jas aan in de gang?” d Jas nemen. Kleuter goed zetten. Jas aandoen. Jas dichtritsen. Na 8,6 seconden ben je klaar. Geen persoonlijk record, maar snel genoeg om de volgende kleuter te woord te staan.

39

Klasse Magazine

Les 4: Je leerlingen kunnen meer. En minder

WOENSDAG 9.20 U.

ZATERDAG 13 U.

Flits! Plots geef je knutselles in het vierde leerjaar. Zit daar nu die kleuter van die jas, maar dan zes jaar ouder? Je hebt geen tijd om erover na te denken want zondag is het Moederdag en jullie moeten nog een fotokader maken.

Je opent je Smartschool-app. Heeft je stiekeme collega-crush al geantwoord? Valt dat tegen!

45 mails, van leerlingen met vragen over die huistaak van donderdag, over Machiavelli.

a Vooraan in de klas toon jij stapsgewijs hoe het moet, je leerlingen volgen. De kaders lijken recht uit jouw inspiratieboek te komen! b Je vraagt om even na te denken: wat vindt jouw mama mooi?

Wat is haar lievelingskleur? Je neemt de knutselbox en geeft iedereen een blanco kader. Ze mogen verven, boetseren en plakken naar believen. c Je maakt samen een woordspin: waar houden jullie mama’s van? Daarmee gaan ze aan de slag. Jij stapt door de klas, vraagt waar ze heen willen, stuurt bij en geeft tips. d Je maakt vijf instructiefiches. Leerlingen kiezen een thema en volgen je handleiding. Jij observeert en vraagt je af in welke netelige situatie je morgen weer belandt.

a 45 mails? Dat kan geen toeval zijn. Je merkt dat je instructie duidelijker kon. Je herschrijft enkele zinnen, neemt een video op met uitleg en stuurt de taak opnieuw uit. b 45 mails? Dat kan geen toeval zijn. Je home-video-workout van deze middag zal even moeten wachten. Je beantwoordt elke e-mail met gedetailleerde aanwijzingen op maat. c 45 mails? Dat kan geen toeval zijn. Je stuurt een link naar een chatgroep waar leerlingen elkaar kunnen helpen. Nog vragen? Dan kunnen ze jou morgen een nieuw mailtje sturen. d 45 mails? Dat kan geen toeval zijn. Je opent de eerste tien en merkt dat leerlingen niet goed gelezen hebben. Je stuurt: “Schattekes, lees eens goed wat er staat.” Tien seconden later heb je spijt van die schattekes. De rest van de middag zoek je tevergeefs hoe je een mail annuleert.

DONDERDAG 14.20 U. Zesde lesuur: geschiedenis voor een groep tieners. De vorige lesuren verdwenen waarschijnlijk in een plooi van het ruimte-tijd­ continuüm, maar dat is iets voor fysica. Vandaag: Machiavelli. a Machiavelli, dat is Italië, renaissance, humanisme, intriges!

Je vertelt een uur lang alsof je er zelf bij was. b Jij reserveerde de computerklas. Na een uur opzoekingswerk schrijven leerlingen een brief aan deze historische figuur. c Je maakte een bronnenopdracht. Zo komen je leerlingen vraag per vraag meer over deze bijzondere man te weten. d Je start een klasgesprek rond Machiavelli's belangrijkste thema: ‘Het doel heiligt de middelen’. Wie gaat daarmee akkoord, wie niet?

VRIJDAG 15 U. Plots zit je op een bus vol blije gezichten na een geslaagde uitstap.

Maar de bus is een uur te vroeg op de afhaalplek. Vlakbij is een voetbalveldje. De leerlingen vragen aan jou wat ze kunnen doen. a Je kaatst terug: “Hoe beslissen jullie dat tijdens de speeltijd?” b “Begin alvast jongens, ik kom.” Na een vijftal minuten sluit je aan. Als de fut er wat uit is, geef je een nieuwe impuls. c Doldwaze week of niet, jij bent voorbereid op elke situatie. Uit je rugzak vis je een lijst met twintig activiteiten voor dode momenten. Die hang je uit aan de rand van het speelterrein. d Jij kent het perfecte spel! Je roept iedereen samen, verdeelt rollen en binnen de twee minuten wordt er keihard gespeeld.

40

ZONDAG 22 U. Telefoon! De L.O.-leraar is ziek – en dat op Moederdag! – dus jij geeft morgen sportles aan je leerlingen. a Je schiet meteen in actie. Snel boks je een laddercompetitie in elkaar met een breed scala aan bewegingsopdrachten. b Je vraagt morgen welke activiteiten ze kennen uit de jeugdbeweging of de sportclub.

Die kunnen ze dan met het materiaal van de L.O.-les aan elkaar leren kennen. c Je ogen fonkelen en je legt je fluitje klaar.

Morgen is het aerobics en de leerlingen krijgen jouw topmoves onder de knie. Is het al 23.00 uur? Snel die trainingsbroek strijken. d Morgen voetbal. En jij staat in de goal.

Klasse Magazine

Welke sturingsvorm ben jij?

Vooral : jij bent een ...

DIRIGEREND DRIEHOEKJE Jij houdt graag de touwtjes in handen. Je brengt kennis of vaardigheden graag rechtstreeks over en toont je leerlingen duidelijk wat het gewenste resultaat is.

Vooral : jij bent een ...

ONTWERPEND OVAALTJE Geen lesdoel of jij kent er wel een stappenplan en opdrachtenbundel voor. Je leerlingen werken zelfstandig, maar jij stippelt graag netjes de weg uit, zodat iedereen zonder vragen op pad kan.

Vooral : jij bent een ...

ZIJ-AAN-ZIJ ZESHOEKJE Je geniet van je rol als coach. Veel vrijheid voor je leerlingen, maar je volgt alert aan de zijlijn en je stuurt voortdurend bij.

Vooral : jij bent een ...

VRAGEND VIERKANTJE Jij geeft graag ruimte aan leerlingen om zelf aan de slag te gaan. Zoeken ze toch kant-en-klare recepten? Dan daag jij ze uit om door te denken of zélf een oplossing te bedenken.

En nu? Waarschijnlijk gaat jouw voorkeur uit naar één of twee sturingsvormen. De kunst bestaat erin om daar niet altijd op terug te vallen.

Varieer afhankelijk van je leerlingen, lesdoelen of de beginsituatie.

41

Klasse Magazine

Les 4: Je leerlingen kunnen meer. En minder

RECEPT VOOR

zelfstandig werk

INGREDIËNTEN

AANPAK

Klaslokaal of online omgeving

Vertel je leerlingen met een stappenplan hoe lang ze werken, wat ze in welke fase leren en welke materialen ze nodig hebben. Check hun voorkennis maar ook jouw instructies: helder, eenvoudig en haarscherp?

Willekeurig aantal leerlingen

Je leerlingen bekijken foto’s, video’s of lezen tekstjes over het lesonderwerp en lezen jouw instructies. Bied ze net voldoende ondersteuning met een gatentekst, kernwoorden of een boomstructuur.

Werkt in de kleuterklas, basis en secundair

Check met een korte online of papieren test of leerlingen alles snappen.

Gebruiken ze vaktermen correct? Geef feedback. Wie fouten maakte, duikt opnieuw in de bronnen of vraagt een klasgenoot om raad. Als leraar blijf je honderd procent bereikbaar. Toch extra uitleg nodig? Breng die leerlingen met verlengde instructie opnieuw op het goede spoor.

Duur: bestaande leerstof – van één les tot een heel thema – vertaal je in een uur tijd naar een pakket zelfsturing

Tijd voor toepassingen. Eerst een uitgewerkt voorbeeld, op papier of in video. Neem je leerlingen stap voor stap mee. Dan is het aan de leerling, met een gelijkaardige oefening. Bied structuur met richtvragen, tip waar ze meer info kunnen vinden.

Oefentoets: een toepassing die meer afwijkt, of eentje zonder voorbeeld als houvast. Daarna overleggen ze met een klasgenoot die ook klaar is: snappen ze elkaars redenering? En klopt die? Bij verwarring vragen ze je hulp.

Met de tips zelfsturend aan de slag? Haal ze volgend jaar af en toe boven. Voor zelfsturing buiten de klasmuren, check de studeerklok op excel.thomasmore.be/ 2020/05/op-weg-naarzelfstandig-leren/

Leerlingen evalueren hun leerproces. Snappen ze alle verbanden en kunnen ze de toepassingen koppelen? Wat niet duidelijk is, lijsten ze op. Jij bepaalt of de leerling bij jou of een aangeduide klasgenoot aanklopt voor antwoorden.

Geef tijdens een volgend moment indien nodig feedback op de oefentoets in groepjes die je indeelt op basis van gemaakte fouten. Wie alles snapt, kan met je volgende pakketje zelfsturing aan de slag.

42

Klasse Magazine

RECEPT VOOR EEN

goede instructie

INGREDIËNTEN

AANPAK

Klaslokaal of online omgeving

Kader nieuwe leerstof of oefeningen mooi in het grotere verhaal.

Dat doe je met een schema of samenvatting waarin de belangrijkste begrippen staan. Verwijs ook naar relevante voorkennis die leerlingen al hebben. Hoe meer leerlingen die activeren, hoe beter alles blijft plakken.

Willekeurig aantal leerlingen

Schets helder doel en succescriteria. ‘Na deze opdracht of les kan je de tweedegraadsvergelijkingen toepassen.’ Klop het taalregister af. Mogen leerlingen antwoorden in eigen woorden of verwacht je vaktermen?

Werkt in de kleuterklas, basis en secundair Duur: in een paar minuten check je de kwaliteit van je instructies

Verrijk in de klas én vanop afstand je instructie door een volledig uitgewerkt voorbeeld mee te geven. Leerlingen vinden dat overbodig, maar het helpt. Zeker bij nieuwe, ongekende leerstof.

Hou het concreet. Vraag je oorzaken, vermeld dan hoeveel. Verwijs je naar een handboek, dan volstaat ‘Opdracht 7 in het boek’ niet. Noem altijd titel, hoofdstuk en pagina.

Hou je instructie kort. Met één duidelijke opdracht kunnen je leerlingen aan de slag. Te veel doelen in één instructie doet ze verdwalen.

Bij leerlingen die nog veel sturing nodig hebben: geef duidelijk aan in welke volgorde ze taken moeten maken. Of snijd je instructie in stukjes.

Onderbreek je les in de klas of je instructievideo. Met een snelle quiz check je hun leereffect. Daarna kan je een nieuwe instructie toevoegen.

Sterke instructies heb je nodig in elke les, online of in de klas. Neem ze nog eens onder de loep met deze tips en maak je leerlingen haarscherp duidelijk wat je verwacht.

43

LES 5

In elke crisis schuilt een droomversneller

Les 5: In elke crisis schuilt een droomversneller

Leer- en tijdwinst hand in hand Zo weinig mogelijk leerachterstand voor hun leerlingen, maar ook zelf niet kopje-onder gaan. Zo begonnen leraren Stefanie en Sven aan hun corona-avontuur. Hun klassen deden het beter dan verwacht. En al dat ploeter- en graafwerk leverde zowaar dankbare efficiĂŤntiewinst op. Voor altijd?

Tekst Sigrid Vandemaele Beeld Eva Vlonk

45

Klasse Magazine

Klasse Magazine

Les 5: In elke crisis schuilt een droomversneller

VAN VIER LESUREN NAAR TWEE Stefanie Gallen, leraar Nederlands, Kunst­ instituut Gent: “In maart dacht ik nog: oké, die theorieles geef ik over enkele weken wel op school, ze krijgen nu herhalingsoefeningen. Maar weken werden maanden. Ook nieuwe leerstof moest vanop afstand.”

“Ik kon gelukkig starten met een schat aan informatie: na die oefeningen wist ik precies hoe ver mijn leerlingen stonden. Zo kreeg de theorieles snel vorm. En wat bleek? De leerlingen waren sneller mee dan anders.

Ik kreeg zelfs complimentjes: dat ze de les duidelijker vonden.”

“Waar ik vroeger vier lesuren per week nodig had, krijg ik vanop afstand alle leerstof rond in twee uur. Ik zet ze sneller zelfstandig aan het werk, want online is de aandachtsspanne korter. En wat op school uit den boze is, lijkt nu vanzelfsprekend: wie klaar is, mag z’n werk doorsturen en ‘vertrekken’.”

GEEN LEERACHTERSTAND MAAR -VOORSPRONG Sven Guns, leraar wiskunde, KOCA Antwerpen (buso): “Op afstand de leerdoelen evalueren en leerlingen motiveren liep in het begin wat stroef. Daarom gooide ik mijn leerlingvolgsysteem helemaal om: geen algemene doelen en vage omschrijvingen meer.

Wel een concrete lijst met de wiskundige termen die mijn leerlingen moeten kennen.”

“Een openbaring: ze begrijpen nu beter het lesdoel. En bij nieuwe leerstof leggen ze spontaan verbanden met eerdere inzichten.

Dat geeft hen goesting om bij te leren.

Eerlijk? Het leerlingvolgsysteem voelde vroeger als een last. Nu motiveert het mij én mijn leerlingen om vol te houden, ook als het even moeilijker gaat.”

“Ik kies nu bewust voor individuele begeleiding: tijdrovend, maar met meer impact

46

dan klassikaal werk. Ik denk na over korte, krachtige instructies op maat en zet ze zo zelfstandig mogelijk aan het werk.”

“Ook voor praktische zaken mik ik op zelfstandigheid. Op school overlopen we altijd samen wat leerlingen nodig hebben voor de les. Kostbare tijd die verloren gaat. Nu mail ik een lijst met wat ze klaar moeten leggen, en dat doen ze prima. Die aanpak neem ik mee naar de klas. Hij spaart ons in september een hoop minuten uit.”

“Ik ken mijn leerlingen nu nog beter dan vroeger. Eén jongen is een echte wiskundeknobbel. Maar door zijn ASS is leren op school moeilijk: te veel prikkels. Thuis lukt dat wel. Voor hem gebruik ik een apart handboek: een uitdagende methode met weinig illustraties. Zo kan hij focussen op de essentie.

Hij vraagt nu zélf om extra leerstof. Dat deed hij vroeger nooit. Zalig om dat te zien: leren is weer leuk voor hem. Maar ik ben fier op ál mijn leerlingen. In plaats van de gevreesde leerachterstand zie ik zowaar een voorsprong.”

Klasse Magazine

“Die snelle leerlingen werken niet minder grondig dan wie meer tijd nodig heeft. En er zitten echt verrassingen bij. sommige jongeren kunnen zich thuis duidelijk beter concentreren dan in de klas.”

“Natuurlijk zit een deel van de tijdwinst ook in praktische dingen die wegvallen: de typische tijdverslinders op school.

Afwezigheden noteren, verbeterde taken uitdelen. Leerlingen die treuzelen tussen twee lessen, zich verontschuldigen voor een vergeten taak en eentje moet nog snel naar het toilet: je weet dat allemaal wel, maar nu pas besef ik echt hoe weinig er overblijft van die vijftig minuten.”

“De tijd die vrijkomt, gaat naar een wekelijks ‘titularisuur’.

We praten in groep of één-op-één over de leerstof en de stappen die de leerlingen daarin zetten. Maar ook over hoe het met hen gaat. Ouders laten ons weten dat ze die aanpak waarderen. Dat doet extra deugd in zo’n intense periode.”

“Voor mij mag afstandsonderwijs een vaste plaats krijgen. Een stukje van de week op deze manier blijven werken, lijkt me heerlijk. Zou het niet jammer zijn om dat verloren te laten gaan?”

Vijf slimme ingrepen 01. FLIP WAT VAKER Nieuwe leerstof in de klas en oefeningen thuis? Of werkt omgekeerd beter? Kies bewust. En streep aan welke leerstof je naar een kennisclip wil vertalen. Minder herhalingslessen, meer kansen om te differentiëren. En ’s middags meer tijd om een boterhammetje te eten.

02. FILEER JE INSTRUCTIE Opgestoken vingers counter je met heldere uitleg. Wat vertel je, wat zet je op papier? Kan het met minder, of moet net meer? Splits langere video’s in korte kennisclips per stukje leerstof. Voor je leerlingen verteert dat lichter, en gaten in hun kennis dicht je gerichter.

03. FEEDBACK OP MAAT Klassikale feedback gaat voor de ene leerling te snel, voor de andere te traag.

Persoonlijke feedback vreet tijd én je valt in herhaling. Met niveaugroepjes schiet je sneller op en steken leerlingen elkaar een handje toe.

04. BUNDEL DE KRACHTEN ‘Neem jij mijn les Frans, dan geef ik jouw W.O.?’ Laat de band die corona smeedde, nu niet verwateren. Een videobib groeit sneller als de hele vakgroep filmt. En is die taak voor natuurwetenschappen niet meteen de ideale schrijfopdracht voor Engels?

05. LAAT ZE LOS Wie wil leren fietsen, moet ooit zonder zijwieltjes proberen. Ga niet op elke vraag in maar verwijs naar je instructie. Maak je leerlingen nu sterk in leren leren en zelfsturing, dan pikken ze die leerstof straks zélf wel op.

47

Klasse Magazine

Les 5: In elke crisis schuilt een droomversneller

Hack je school

“Scholen hebben weinig beperkingen” Tekst Sara Frederix Beeld Eva Vlonk

Plots moest alles even anders. Kan het volgend schooljaar ook anders blijven? Kristien Bruggeman en Tinneke Van Kerckhoven, directeurs van de secundaire school LAB, hackten lang vóór corona al het klassieke onderwijs­systeem. “Vraag je niet voortdurend af: mag dat wel?”

Hoe hackten jullie het onderwijssysteem?

Kristien Bruggeman: “We kijken niet naar wat er is, maar naar wat kan. Een school heeft bijna geen beperkingen.

Als je even in de omzendbrieven duikt voor het secundair onderwijs, lees je dat een school niet voor 08.00 uur en na 17.00 uur mag openen en een les vijftig minuten duurt.

Daar komt het ongeveer op neer, denk ik. Je moet je dus niet voortdurend afvragen: mag dit wel? Na een beetje research en hulp van het Departement Onderwijs en Vorming is het antwoord meestal: ja, dat mag. Met dat inzicht maakten we van het LAB allesbehalve een doorsnee school.”

Tinneke Van Kerckhoven: “We werken al sinds de start in 2017 zonder klassen, met modules van zes weken, stellen de studiekeuze uit tot de derde graad, werken volledig digitaal, vervangen examens door permanente evaluatie …

En onze leraren hebben een schoolopdracht van 36 uur op school in een vast team van zeven collega’s die 105 leerlingen begeleiden in hun leerproces. Zo hebben ze voldoende tijd om te overleggen en samen te werken.”

“Al onze 400 leerlingen volgen een sterk gepersonaliseerd leertraject. Voor elk vak kiezen ze uit drie niveaus of routes. De Z-route is voor sterk zelfsturende leerlingen die zonder veel instructie digitaal aan de slag gaan met een zwaarder pakket leerstof op minder lesuren. De B-route krijgt één keer per week instructie en werkt redelijk zelfsturend. De G-route krijgt twee keer per week instructie en begeleide oefensessies.”

48

Was dit soort onderwijs bestand tegen de coronacrisis?

Tinneke Van Kerckhoven: “Corona gooide op onze school niet veel roet in het eten. De eerste dag van de lockdown hebben we vergaderd om vierentwintig uur later al te starten met afstandsonderwijs.

Ondertussen zitten we helemaal op schema om alle leerstof te verankeren, herhalen en automatiseren.

Onze leerlingen waren het al gewoon om zelfsturend te werken.”

Corona doet leraren en scholen dromen over hoe het anders kan. Is het een droomversneller?

Kristien Bruggeman: “Corona is een echte gamechanger. Deze crisis zet klassieke systemen en structuren onder druk. Kunnen scholen meer digitaal werken? Wat is essentiële leerstof? Hoe maken we leerlingen meer zelfsturend? Ik hoop dat directies en leraren loskomen van hoe ons onderwijs georganiseerd is, buiten hokjes en over muren kijken volgend schooljaar.”

“Corona doet ook de LAB-school verder doordenken. Moeten de oudere leerlingen wel een hele dag naar school? Misschien kunnen ze volgend schooljaar een halve dag op school en een halve dag thuis werken.

Of leren we leerlingen ook op afstand instructies aandachtig lezen, want sommige leerlingen gaan met een half oog over opdrachten. We willen ook vaker

Klasse Magazine

drillen en automatiseren. Hoewel onderwijs daarvan weg stapt, blijft het heel erg nodig om meer te leren.”

Wat is je advies aan scholen die volgend schooljaar dingen willen veranderen?

Kristien Bruggeman: “Focus je op wat het leerproces helpt, van leerlingen én leraren.

Wat staat het leren in de weg? Verander de structuren en systemen die tegenwerken. Welke oplossingen bedenk je als je alles loslaat? Heb je klassen of examens nodig? Als je team te veel planlast heeft, kijk dan kritisch welke zinvolle administratie minimaal nodig is. Wij hebben twee mappen voor vierhonderd leerlingen en veertig leraren. Op onze vroegere scholen waren dat kasten vol.”

“Ik hoop dat we buiten hokjes en over muren kijken volgend schooljaar”

“Maak van je school een lerende organisatie. Denk out of the box en monitor of je onderwijs werkt. Zet niet alleen de leerling, maar ook de leraar centraal. Want alle werkbelasting die energie wegzuigt bij de leraar, gaat niet naar de leerlingen. Geef je team autonomie en behandel ze niet als kleuters.”

“Bijna alle leraren willen het goed doen, maar weten niet altijd hoe. Ondersteun daarom hun professionalisering in een veilige leeromgeving. Twee keer een halve pedagogische studiedag met een spreker is niet voldoende.

Mijn team werkt veel samen en volgt daarvoor een training verbindende communicatie. Een collega die moeite heeft met evaluatie, krijgt de kans om te leren van collega’s. Deze zomer neemt een werkgroep op vrijwillige basis onderwijsonderzoek door om samen na te denken hoe die wetenschappelijke inzichten werking van onze school kunnen verbeteren.”

Kijk binnen in de LAB-school op klasse.be/LAB

49

Klasse Magazine

Les 5: In elke crisis schuilt een droomversneller

“Stilstaan is vooruitgaan” Wat leerde onderwijs tijdens corona?

Tom Van Acker: “Leraren en directeurs hebben op hun tandvlees gezeten, maar ze leerden zoveel dat dat onmogelijk verloren gaat. We ondervonden dat het onbekende ons niet per se afschrikt. We faalden tijdens experimenten en stelden ons kwetsbaar op. We werkten in team en deelden meer dan ooit spontaan kennis met collega’s. Hoe comprimeer je een filmpje, hoe geef je les via Instagram, hoe krijg je die ene leerling toch te pakken? We leerden de thuiscontext van leerlingen zoveel beter kennen en hielden er rekening mee in de onderwijspraktijk. We voelden de betrokkenheid en waardering van ouders tot in onze tenen. We werkten individuele leertrajecten uit.

We zagen een empathische, solidaire samenleving. We vragen elkaar nu meer dan ooit hoe het gaat. Al die nieuwe inzichten en verworven vaardigheden kan onderwijs toch niet verliezen?”

Tekst Sara Frederix Beeld Eva Vlonk

Zoveel geëxperimenteerd, geleerd, beleefd. Het was van moetens. Maar wat neem je mee naar volgend schooljaar?

Hoe ga je daar als team mee aan de slag? Expert in slim en warm organiseren Tom Van Acker coacht scholen in veranderingstrajecten.

Onderwijs liet zich van zijn beste kant zien na zoveel negatieve beeldvorming?

Tom Van Acker: “Wie durft nog zeggen dat onderwijs niet wendbaar is? Als je corona overwint, kan je kleine en grotere veranderingen in de toekomst ook aan. Leraren hebben op heel korte tijd het onderwijs ondersteboven gedraaid. Hoeveel directeurs hoopten niet van dat hun team een digitale stap vooruit zou zetten? Innovatie waar heel wat mensen al jaren van droomden, was plots mogelijk. Waarom nu wel? Omdat het waarom van veranderen heel duidelijk was. In een veranderingstraject is dat altijd de eerste stap: voelt iedereen de sense of urgency? Worden leerlingen beter van deze verandering? Worden leraren professioneler door deze innovatie? En is het relevant voor de maatschappij?”

Beseffen we nu des te meer wat we willen behouden?

Tom Van Acker: “De relatie tussen leraar en leerlingen staat meer dan ooit centraal. Geen leerprestaties zonder een band met de leraar en de school. Ik zag sommige leraren elke dag een videosessie met hun klas doen, gewoon om te vragen hoe het gaat en of het een beetje lukt.”

50

Klasse Magazine

“Scholen hebben meer rotondes in plaats van verkeerslichten nodig�

51

Klasse Magazine

Les 5: In elke crisis schuilt een droomversneller

“Een olifant eet je het best niet in een keer op”

“De digitale shift van onderwijs valt op. Maar al die tools ondersteunen vooral de relatie met leerlingen en ouders. Leraren ontdekten dat ze via een simpel whatsappje gemakkelijker contact leggen met ouders. Het gaat niet om de digitalisering, maar om anders denken. Verandering haalt niet meteen structuren en systemen overhoop, maar past eerst de geesten aan. Die mindshift is nu gebeurd.”

Hoe kan een school goede ervaringen tijdens corona volgend schooljaar behouden?

Tom Van Acker: “Deze coronacrisis biedt enorm veel opportuniteiten en is een uitzonderlijk leermoment. We mogen die kans niet laten schieten door de draad gewoon weer op te pikken.”

“Nodig als directeur je team uit om stil te staan. Want stilstaan is vooruitgaan. Organiseer een reflectiemoment over alle ervaringen van de afgelopen maanden en maak samen keuzes voor volgend schooljaar. Dat kan met heel eenvoudige vragen. Wat vonden we leerrijk? Wat willen we meer doen in de toekomst en versterken? Wat willen we minder doen of zelfs stopzetten? Wat blijven we doen zoals vroeger? Idealiter blik je ook samen met leerlingen en ouders terug.”

En hoe ga je dan aan de slag met die keuzes?

Tom Van Acker: “De volgende stap is de olifant. Zo’n groot beest eet je niet in één keer op, maar in stukjes. Deel je veranderingstraject volgend schooljaar op in sprints van acht à tien weken. Dat kan bijvoorbeeld zijn: hoe gaan we onze leerlingen gepersonaliseerd begeleiden of vakoverschrijdend werken?”

“Voor elke nieuwe sprint betrek je iedereen. Wat pakken we aan de volgende weken? Welke initiatieven brengen ons dichter bij onze droom? Wat hebben we gerealiseerd en geleerd tijdens de vorige sprint? Iedereen heeft het recht advies te geven over initiatieven die hem aanbelangen.

Deze cadans van veranderen is prettig, duidelijk, concreet, transparant en gemakkelijk te communiceren.”

“Bouw een ‘vliegwiel’ dat alles in gang houdt. Een kleiner kernteam dat niet beslist, maar aanmoedigt, uitdaagt met haalbare doelstellingen, plant, iedereen betrekt, en faciliteert. De directeur kan een zitje hebben in dat team, maar dat moet niet.”

52

Wat voor leiderschap hebben scholen nu nodig?

Tom Van Acker: “Directeurs moesten tijdens corona loslaten en hun team vertrouwen. Leraren kregen ruimte om veel zelf te beslissen en werk te verdelen.

Hopelijk grijpen directeurs niet terug naar ‘regelitis’.

Dat staat haaks op het vertrouwen en flexibiliteit die zo goed werkten tijdens corona. In een veilige school­ cultuur durven leraren op de rem staan: we deden dat zo tijdens corona, waarom nu ook niet?”

“Scholen hebben meer rotondes in plaats van verkeerslichten nodig. Een verkeerslicht dicteert het gedrag met heel duidelijke instructies. Veel mensen vinden dat aangenaam, maar het geeft een diarree aan regeltjes en draaiboeken. Rotondes rekenen op het gezond verstand. Je volgt een aantal principes en bepaalt op basis daarvan zelf de regels die passen bij je school.”

Revolutie of evolutie?

Tom Van Acker: “Dan kies ik zeker voor evolutie.

Een revolutie leidt meestal tot weerstand. Mijn ervaring leert me dat alle mensen bereid zijn om te veranderen. Wie niet mee wil, heeft meestal een goede reden. Vaak hebben ze schrik om iets belangrijks te verliezen. Weerstand kan principieel of persoonlijk zijn, die mag je niet verwarren. Bij een principieel bezwaar botst een innovatie met je visie op onderwijs.

Als een team geen principiële bezwaren heeft, is een verandering gemakkelijk. Je hoeft ook niet per se altijd een consensus te zoeken. Het is wel belangrijk om te weten waarom iemand tegen is. Als je elkaar begrijpt en begrepen voelt, kan je gemakkelijker rekening houden en eruit geraken. Persoonlijke bezwaren zoals meer werkdruk, langere reistijd bij een verhuis ... kan je meestal gemakkelijker oplossen.”

Welke scholen waren beter bestand tegen corona?

Tom Van Acker: “Scholen die afgelopen jaren investeerden in teams hadden een voorsprong om de crisis het hoofd te bieden. In een slim georganiseerde school zijn kleinere teams elk verantwoordelijk voor een groep leerlingen, dat kan zelfs een aantal schooljaren lang. Zo’n team kent elkaar en de leerlingen door en door en kan in een crisis snel schakelen en op ieder zijn talent steunen. Voor zo’n team is een coronacrisis pech

Klasse Magazine

onderweg. Een beetje vertraging die ze volgend jaar samen makkelijk inhalen.”

“Scholen waar leerlingen zelfsturing gewoon zijn, schakelden ook gemakkelijker naar afstandsonderwijs.

Ze zijn het gewoon om de regie van hun leerproces in handen te nemen. Ze zitten ook op school elke week samen met hun coach voor hun weekplanning en -doelen, ze leerden zelf inschatten wat ze al beheersen en welke uitdagingen nog lastig zijn, welke instructies ze nodig hebben …”

“Scholen met een sterke vertrouwensrelatie met leerlingen hebben ook een streepje voor. Een leraar of school heeft met elke leerling een emotionele bank­ rekening waarop je spreekwoordelijk geld kan storten en afhalen. Tijdens corona stortten we massaal: een gezicht aan de deur, een bundeltje in de bus, een extra berichtje.

Dan staat de bankrekening positief en kan die tegen een stootje bij een kwetsende opmerking of eens uitvliegen in de klas. Elk schooljaar weer nieuwe rekeningen openen, nieuwe relaties aangaan, vraagt energie. Als een leerling, een gezin vaste gezichten heeft – leraren die dezelfde leerlingen jarenlang begeleiden – beeld je eens in wat voor een vette bankrekening dat geeft.”

53

Blik met je team terug op de coronaperiode en maak keuzes. Dat kan met enkele eenvoudige vragen op één hand: 01. Duim. Waarvoor steek je je duim de lucht in? Wat vond je tof en dus meer van dat?

02. Wijsvinger. Waar wijs je naar? We kunnen niet alles tegelijk doen, maar wat wil je zeker eerst doen?

03. Middelvinger. Waarvoor steek je die rebelse vinger op? Wat wil je liefst minder of niet meer?

04. Ringvinger. Zijn we trouw gebleven aan onze waarden? Welke waarden van je school hielpen?

05. Pink. De kleinste vinger wil groeien.

Wat hebben we al gedaan wat we nog verder kunnen laten groeien?

06. Levenslijnen. Wat heb je nodig in de toekomst? Welke uitdagingen zie je?

LES 6

Je team is groter dan je denkt

Klasse Magazine

Les 6: Je team is groter dan je denkt

Verrassende duo’s in crisistijden Toen onderwijs op zijn kop gezet werd, toonden schoolteams veerkracht. Leraren en directeurs zetten zich schrap, sprongen voor elkaar in de bres. En nieuwe samenwerkingen ontloken.

Aan het woord: drie duo’s die samen het verschil maakten.

Tekst Seppe Goossens & Bart De Wilde Beeld Thomas Sweertvaegher

Nele, kleuterleraar: “Toen mijn collega’s van de lagere school handen te kort kwamen bij de heropstart, sprong ik meteen bij in de eerstegraadsklas van Inge. Ik ken de kinderen omdat ze bij me in de kleuterklas zaten, en het jeukte om me nuttig te maken. Natuurlijk was het even wennen, en moet je uitzoeken hoe dat ijsbergrekenen werkt. Maar Inge kent haar stof door en door en zette me moeiteloos op weg.

Dat kwartiertje in de pauze, even afstemmen na de laatste bel of een kort mailtje: we hebben genoeg aan een half woord.

De overgang van kleuter naar lager is in onze school geen abrupte sprong van spelen naar leren. Toch is het bijzonder om van dichtbij mee te maken hoe je kleuters van toen leren lezen en schrijven.”

“We hebben genoeg aan een half woord”

55

Inge, leraar eerstegraadklas: “Normaal zit de hele graadsklas samen, maar nu splitsten we op in eerste en tweede leerjaar. Terwijl ik de leerstof voor taal en wiskunde aanbracht in de ene klas, oefende Nele met de andere groep.

Na elke pauze wisselden we. Straf hoe ze meteen op de trein sprong. Haar speelse insteek uit de kleuterklas is een meerwaarde voor de kinderen, en over de didactische aanpak van optellen en aftrekken heeft ze van niemand iets te leren.

W.O. nam Nele op zich. Vertrekken vanuit de ervaringswereld van kinderen en daar een les aan koppelen: net wat je in de kleuterklas ook doet. Een spontaan kringgesprek over kikkerdril linkte ze aan een uitdagend lesthema. Checken hoe we dat aan het leerplan koppelen, deden we samen.”

Inge Deblander en Nele Laes Freinetschool De Boomhut, Alsemberg

Klasse Magazine

Les 6: Je team is groter dan je denkt

“De directeur weet dat we ons hart hier verloren en graag strategisch denken” Thomas, deeltijds klasleraar en ICT-verantwoordelijke: “Terwijl onze directeur en leraren alle corona-borden tegelijkertijd in de lucht hielden, schoven wij bij in het beleid. We zetten onze tent op school op en schaafden aan het schoolreglement of stelden plannen voor de heropstart op. De directeur weet dat we graag strategisch denken, ons hart hier verloren en de school na woelige jaren willen doen groeien.

Cindy speelt haar ervaring als zorgco perfect uit. Plannen in de vuilnisbak kieperen en herbeginnen, deert haar nooit. Tussendoor verloren we praktische taken niet uit het oog: de plaspauzes van de kinderen regelden we samen. Onze tandem blijft ook in september tempo maken. De directeur rekent op ons om nieuwe projecten uit te tekenen.”

56

Cindy, zorgcoördinator: “Midden maart schoof Thomas een stoel bij in mijn lokaal. Nu werken we al maanden op anderhalve meter intens samen, ook met de directeur. We kijken met verschillende blikken naar het nieuwe schoolreglement. Hij als leraar, ik als zorgcoördinator. Dan valt alles mooi in de plooi. En we ontvangen de ouders en hun kinderen veilig aan de schoolpoort. Zijn praktische brein en technische vingers geven de school een boost. Ik haal veel energie uit onze no-nonsense-samenwerking. Die zal volgend schooljaar doorlopen. Thomas krijgt een eigen lokaal naast mij. De deur tussen ons zal onze overlegmomenten en koffiepauzes niet tegenhouden.”

Cindy De Smidt en Thomas Vancoillie Basisschool De Springplank, Tielt

Klasse Magazine

“Een ambitieus project uitwerken, lukt enkel als je elkaar blindelings vertrouwt”

Laurens, leraar L.O. en ICT: “‘Of ik het zag zitten om een virtuele opendeurdag op poten te zetten, nu de ‘echte’ door corona niet kon doorgaan?’ Onze directeur geeft leraren graag kansen om hun talenten in te zetten. En ze herinnerde zich ons gesprek op het einde van mijn eerste schooljaar. Hoe ik daar vertelde dat ik graag organiseer, en mijn weg vind in ICT. Ze koppelde me aan Wouter, een ervaren en ondernemende collega.

Hij durfde de lat hoog leggen: een virtuele rondleiding met drones, een live presentatie van de directeur en chatsessies met leraren.

Als een ervaren rot op je input reageert met ‘Topidee, doen we’, geeft dat echt een boost.

En de voldoening als je er samen in slaagt om in twee weken zo’n onderneming tot een goed einde te brengen: heerlijk.”

Wouter, leraar L.O. en zedenleer: “Zo’n uitdaging lukt enkel als je elkaar blindelings vertrouwt. Ik kende Laurens vooral als collega L.O., maar toen we hieraan begonnen, merkte ik snel: op die man kan je bouwen. Als hij zegt: ‘Ik regel dat wel’, komt het altijd in orde. We vullen elkaar uitstekend aan. Vormgeving en video is meer mijn ding, Laurens wringt zich vlotjes door elk ICT-vraagstuk. Straf hoe zo’n jonge kerel net in een crisis opstaat. Door die intense samen­werking werden we in no time een echte tandem. En we koesteren nog plannen, zoals een alternatief afscheid voor onze zesdes als de proclamatie in het water valt.”

Wouter Bourbon en Laurens Jansen Campus het Spoor, Mol

57

Klasse Magazine

Les 6: Je team is groter dan je denkt

Ode aan het team Door corona kwamen scholen in zwaar weer terecht. En toch doorstonden ze samen de storm. Directeurs met mooie woorden over hun team.

Beeld Illias Teirlinck

“Leraren doen alles voor hun leerlingen.

Dat zie je overal, maar in buso tot de tweede macht”

“Mijn leraren zouden ook in de media, sportwereld of bedrijfsleven hoge ogen gooien” — Christel Loots

— David Patteet

“Ik bewonder de flexibiliteit van mijn leraren. En hoe begripvol ze altijd blijven, voor “Denkoefeningen opbouwen en bijstellen, lukt het best in team. Dat weten wij al langer” — Philip Van Santen

elkaar én voor mij” — Valentine Decorte

Klasse Magazine

“Ik sta te kijken hoe het hele raderwerk rond de kinderen nóg steviger in elkaar klikt” “De rotvaart waarin elke vakgroep een plan uitwerkte, doet ons blinken van trots” — Mattias Paglialunga — Esther Wallace

“Een crisis doet pijn maar brengt ook het beste in je team naar boven”

“De generatiekloof verdween: elke leraar zocht en samen vonden we oplossingen”

— Maikel Somers — Nathalie David

59

Klasse Magazine

Les 6: Je team is groter dan je denkt

Schooltips

Tien teamversterkers Een crisis maakt je team nóg sterker. Of speelt de ploeg onherroepelijk uit elkaar. Hoe je de banden aanhaalt: tien recepten met extra bindmiddel.

Tekst Michel Van Laere

TALENTSCOUT De geboren verteller die structuur mist? En een digitaal talent dat niet houdt van drukte? Een gouden combinatie. Geef elkaar de kans om te doen waar je goed in bent. En spring in de bres voor de zwakke plek bij je collega.

MEER BUBBELS Successen moet je vieren. Ook als ze klein zijn, en zeker als het even tegenzit. Haal met elke doos zakdoeken meteen twee flessen cava in huis. Hoe een goede samenwerking klinkt? Als knallende kurken.

EN MET JOU? Natuurlijk lees je op het gezicht van je collega dat hij een mindere dag heeft. Maar hou je het bij ‘Ça va? Ça va!’ of durf je echte vragen aan? En schuif je dat verbeterwerk even aan de kant om oprecht te luisteren?

ROZE BRIL ‘Oké, twee leerlingen bereikten we niet. Maar die achttien andere wel.’ Positief blijven als het tegenzit is niet naïef. Mild blijven voor jezelf én voor elkaar is de enige manier om samen de meet te halen.

60

Klasse Magazine

EXTRA SUIKER ‘Jouw videoles is spannender dan Netflix!’, en ‘Dit is het beste team van West-Europa’. Complimenten komen pas aan als je overdrijft. Nog beter dan klare wijn: straffe koffie.

HET LAB IN Experimenteer. Help elkaar door dat stukje onzekerheid en kwetsbaarheid naar ‘Yes we can’.

Samen iets proberen wat je nooit eerder deed is de ultieme vorm van teambuilding.

IEDEREEN KOPMAN Niemand kan de hele tijd vol in de wind rijden.

En geen enkele directeur jongleert in zijn eentje met vreemde uurroosters, handgel en circulatieplannen. In een team waar iedereen de kop eens neemt, hoeft niemand op zijn adem te trappen.

WEEGSCHAAL Geen leraar of directeur wil middelmaat. Maar als de perfectionist in je het altijd overneemt, knal je vroeg of laat tegen muren. Zoek de balans tussen ‘soms een zeven, soms een tien op tien’. En geef elkaar de ruimte om het eens niet te weten.

KAARTEN OP TAFEL Sluimerende ergernis na die online klassenraad, of onvrede omdat niet iedereen opvang durfde doen op school?

Sluit je deur niet voor ergernis. Spreek met elkaar en lijm op tijd. In het conflict gaan staan is de sterkste manier om eruit te komen.

BELGIË-BRAZILIË Samen een warme 1 september uitwerken? Laat collega’s vooraf post-its met talenten plakken.

‘Jij houdt in elke crisis het hoofd koel’ of ‘Je les­ ideeën werken in de klas én op afstand’. Net zoals de briefjes die de Rode Duivels op de vooravond van België-Brazilië op elkaars hoofdkussen spelden. En je weet hoe die match eindigde.

61

Exit school, enter zomer ‌ tien leraren geven toe aan hun planningsdrang en delen hun programma voor zomer 2020 in eigen land. Want met je Lerarenkaart haal je ålles uit deze zomer.

Tekst Kyra Fastenau & Klara Tesseur Beeld Katrijn Van Giel

Klasse Magazine

Lerarenkaart

Antwerpen Anne-Lynn Biernaux leraar retail, Scheppersinstituut in Deurne “Als zij-instromer heb ik pas sinds twee jaar een Lerarenkaart. Het eerste wat ik deed, was met korting een abonnement op de ZOO Antwerpen aanschaffen. Met kindjes van drie en vijf jaar komt dat goed van pas. In plaats van een daguitstap, gaan we vaak een uurtje. We wonen midden in ’t Stad, de ZOO is ons stukje natuur en een dankbaar rustpunt. Ik ben dus heel blij dat dierenparken weer de poorten openen!”

“Ik ben de voordelen van de Lerarenkaart nog volop aan het ontdekken. Ik verwacht dat ik er deze zomer nog meer gebruik van maak, nu ik niet op reis ga. De Antwerpse musea het FOMU, het MuHKA en het MAS hebben leuke rondleidingen op kindermaat. Met kleuters duurt een bezoek nooit lang. Dan is het fijn als je gratis of met korting snel even in een museum kan binnenwippen.”

Luc Van Berlo leraar Plastische Opvoeding, PTS campus in Boom “Op vakantie vind je me altijd in een museum.

Uren dwaal ik er rond, terwijl mijn vrouw en kinderen doen wat ze leuk vinden. Mijn Lerarenkaart gebruik ik gretig. Alle musea van ’t Stad heb ik gezien, behalve het DIVA. In dat vernieuwde juwelenmuseum wil ik deze zomer een kijkje nemen. En aangezien de Meir niet zo plezant is nu, gaat mijn vrouw gezellig mee.”

“Ook in het Emile Verhaerenmuseum in Sint-Amands ben ik nog niet geweest. Vanuit Antwerpen is het een mooie fietstocht naar het laatste rustoord van deze Franstalige schrijver.

Aan de Schelde vind je zijn grafmonument.

Misschien is dat wel een leuke klasuitstap.

Leerlingen warm maken voor oude boeken? Dat lukt. Tijdens de ‘lockdown’ bezochten ze virtueel het Museum Plantin-Moretus. Ze bekeken eigendomsmerken in boeken (bv. een wapenschild of monogram) in close-up en ontwierpen hun eigen moderne variant.”

63

Klasse Magazine

Lerarenkaart

Oost-Vlaanderen

Caroline Buytaert, kleuterleraar, De Toverberg en Kevin Cottrell, leraar zedenleer, Henri D’haese en De Sportschool in Gent “Wij zijn een reisgezin. Elke schoolvakantie brengen we door in het buitenland. Op onze blog ‘Cakesreisjes’ geven we tips om te reizen met een klein budget. De Lerarenkaart zit altijd in onze broekzak, want ook in het buitenland krijg je korting. Bij Moviepark Germany bijvoorbeeld.”

“Deze zomer maken we geen verre reis, maar kozen we voor een alternatief dichtbij huis. In een vintage vouwcaravan doorkruisen we het land.

Onder meer de Hoge Venen en C-mine Genk staan op ons lijstje. Maar ook in onze thuisstad Gent komt de Lerarenkaart van pas. Dan stappen we nog eens binnen in het Gravensteen. Of in het GUM, het gloednieuwe wetenschapsmuseum aan het Citadelpark. Deze zomer opent het exclusief voor leraren. En onze tienerzonen houden wel van onderzoek en proefjes.”

Nick Delafontaine leraar Nederlands, Athena campus Pottelberg in Kortrijk “Ik ben een groot kunstliefhebber. Als er een nieuwe tentoonstelling opent in het Gentse Museum voor Schone Kunsten of het S.M.A.K. spring ik graag binnen. Mijn vrienden en ik doen dat vaak op zondagochtend, dan is het gratis voor Gentenaars. Op andere momenten krijg ik korting met mijn Lerarenkaart.”

“Tentoonstellingen die verbanden leggen, vind ik educatief het interessantst. Een hedendaags sociaal-artistiek atelier als Manoeuvre dat in dialoog gaat met de Vlaamse Meesters, bijvoorbeeld. In de klas probeer ik dat ook te doen. Dan laat ik mijn leerlingen de thematiek van Vondel vergelijken met die van een beeldende kunstenaar uit dezelfde periode. Tijdens onze jaarlijkse projectweek bezoeken we soms musea, zoals vorig jaar La Boverie in Luik. ‘Wat Rothko doet, kan ik ook’, roepen sommigen. Dan leg ik uit dat abstracte kunst vooral draait om het concept.

Heerlijk, die discussie.”

64

Klasse Magazine

Brussel & Vlaams-Brabant Peter Wittebrood leraar vierde leerjaar, Mater Dei in Sint-Pieters-Woluwe “Mijn vriend en ik zijn echte cultuurbeesten.

We halen ons hart op in Brussel, met het Kaai­ theater, WIELS en BOZAR. Soms reizen we speciaal voor een tentoonstelling naar Rotterdam of Parijs. Die van Dries Van Noten zagen we al in Les Arts Décoratifs, voordat hij opende in het Antwerpse MoMu. In de week voor de ‘lockdown’ bezocht ik de expo van Keith Haring in BOZAR. Die had ik graag met mijn leerlingen gedaan. Ik gebruik mijn Lerarenkaart om op prospectie te gaan.”

“Ik ben blij dat de musea weer openen, maar ik kan niet wachten tot ook de podiumkunsten weer opstarten. Ik keek enorm uit naar Sidi Larbi Cherkaoui in de Vlaamse Opera. Maar gezondheid primeert. En ook al werken we hard – ik in het onderwijs, hij in de zorg – ik kus m’n pollekes dat we inkomsten hebben. Veel kunstenaars zien nu zwarte sneeuw.”

Marleen Evers lerarenopleider, Educatieve master in de gedragswetenschappen, KU Leuven “Zomer, dat is de natuur intrekken met mijn gezin. Maar ook op cultuurtocht. Met de Lerarenkaart wil ik Leuven ontdekken. Er valt nog veel te beleven. In M loopt de Expo ‘Rodin, Meunier & Minne’. Bij de start van de ‘lockdown’ zouden we met z’n tweetjes naar Parijs vertrekken om de werken van Rodin te bekijken.

Dus voilà, nu moet ik niet naar Parijs! Ook de Expo ‘Kiluanji Kia Henda’ spreekt me enorm aan omdat deze Angolese artiest met humor en poëzie maatschappelijke tragedies benadert.”

“Soms zoek ik het groots. Al jaren neem ik me voor naar een opera te gaan in een mooie schouwburg in Parijs of Firenze. In eigen land is er de BOZAR in Brussel, een prachtig gebouw van art-nouveau-architect Horta. Zelfs zonder dat er een opera speelt, zou ik meteen het gevoel hebben: Wauw, mijn wereld is enorm geworden.”

65

Klasse Magazine

Lerarenkaart

West-Vlaanderen Saartje Braekevelt leraar derde leerjaar, VBS Zeppelin in Dentergem “Elke zomer is als een potpourri: een buitenlandse reis, met familie naar zee en uitstapjes.

Nu trekken we naar kindvriendelijke expo’s of de natuur in. De Wereld van Kina in Gent was dé ontdekking voor mij en mijn zoontje van vijf.

Deze zomer bezoeken we de tuin. Zijn geschrapte klasuitstap naar Familiepark De Sierk in Klemskerke plannen we en petit comité. Net als ‘schoolreisklassiekers’ dierenpark Vzw De Zonnegloed in Oost-Vleteren en pretpark Harry Malter in Heusden. Druilerige dag? Dan gaan we naar het Nationaal Visserijmuseum in Oostduinkerke, een LAGO-zwempark, of de Cityscoop.”

“Op mijn persoonlijke lijst staat kunst van eigen bodem in het Roger Raveelmuseum in Zulte. Of een voorstelling in Theater Malpertuis in Tielt.

Ik moest er al twee uit mijn agenda schrappen.

En misschien verwen ik mezelf met een paar schoenen van Torfs.”

Rebecca Delaere leraar geschiedenis en MAVO, Margareta­- MariaInstituut in Kortemark “Ik heb een zwak voor boeken. Op de trein, in de zon, voor het slapengaan. Na deze hectische periode wil ik me nog eens verliezen in een goed boek. Met vriendinnen hebben we een boekenclubje. Voor vers leesvoer steun ik lokale boekhandel Letters&Co in Deinze.”

“Bovenaan mijn wishlist voor zomeractiviteiten staat Verbeke Foundation in Kemzeke. In Kortrijk met een huurfiets van Fietsen­centrum Mobiel de nieuwe hippe plekjes langs de Leieboorden en in het stadscentrum verkennen.

Halt houden bij Texture, het vlasmuseum, of Kortrijk 1302, het museum over de Gulden­ sporenslag. Om daarna de dag af te sluiten op een terrasje of in een restaurant. En ook een citytripje naar Luik staat op het programma: de Expo Warhol wil ik voor geen geld missen!”

66

Klasse Magazine

Limburg Tamara Becker leraar Nederlands, geschiedenis en mavo, Vrije Middenschool in Zonhoven “Meestal gebruik ik mijn Lerarenkaart voor gezinsuitstapjes. Voor haar tiende verjaardag plande ik een weekendje Oostende met mijn oudste dochter naar Expo ‘De Waanzinnige Boomhut’ in Fort Napoleon. Helaas moesten we alles annuleren. En ik voel er niet voor om de drukte aan de kust te trotseren deze zomer.

In de buurt van ons kot is er het Gallo-Romeins Museum (Tongeren). Heerlijk voor haar, én ook mijn dada. Of fietsen door het water, ravotten in de speeltuin en met de teletijdmachine naar het Openluchtmuseum Bokrijk!”

“In Bobbejaanland passeerden we nog nooit.

Geen zomervakantie zonder snelle attracties voor mijn twee kleine daredevils! Daarna zoeken we in de filmzalen van Kinepolis verkoeling.

Want met een aangename, warme zomer, is een staycation zeker zo leuk.”

Lize Theunis leraar theater, Kunstacademie Noord-Limburg, Academie in Maasmechelen en Lanaken “Fun en reizen, dat is voor mij een droomzomer.

Met mijn Lerarenkaart naar de Efteling of musea en ruïnes in het buitenland. Het Picasso­museum in Spanje, of vast jaarlijks bezoek met Griekse vrienden aan het Orakel van Delphi. Maar nu is het omdenken geblazen.”

“In eigen achtertuin kijk ik uit op ZLDR Luchtfabriek in Heusden-Zolder, een aanrader, en een mooie plek om de benen te strekken met de wandel- en fietsroutes in de buurt. Connecterra, de mijnterril in Maasmechelen, is ook mijn vaste wandelplek geworden, met prachtig uitzicht. C-mine Genk biedt toffe expo’s en een ondergrondse expeditie, maar nu wil ik vooral op zoek naar verborgen verhalen. Het Mijn­ museum van Beringen brengt echte getuigenissen van de mijnwerkers. Die vertellen hoe het eraan toeging, hoe onze streek zich verder heeft ontpopt. Het Limburgse mijnverleden, daar ‘put’ ik inspiratie uit.”

67

Klasse Magazine

Interview

“Als de samenleving onderwijs respecteert, voelt elke leraar dat tot in zijn klas�

68

Klasse Magazine

Klasse Magazine

Interview

Tekst Seppe Goossens Beeld Kevin Faingnaert

“Zeg straks aan het onthaal wel even dat je hier was voor een interview met mij. Ze laten niet iedereen zomaar buiten. En jij ziet er wel een beetje uit alsof je binnen hoort.” Dirk De Wachter begroet plagend onze fotograaf, voor hij me gemaskerd meetroont naar zijn bureau in het Universitair Psychiatrisch Centrum in Kortenberg.

Het zijn drukke tijden voor een van ’s lands bekendste psychiaters. Zijn campus vangt extra patiënten op die in Gasthuisberg plaats moesten maken voor een corona-afdeling. Na een lange dag consultaties maakt hij nog tijd voor een gesprek met Klasse. “Als ik de kans krijg om te zeggen hoe belangrijk onderwijs is, dan grijp ik die.” Een gesprek over verbondenheid, mildheid en echte meesters.

Wat misten we het meest toen de scholen sloten?

Dirk De Wachter: “Eén woord: verbinding. We haalden alles uit de kast om kinderen en ouders te bereiken, deden stoepbezoeken en ontdekten dat je kennis kan overbrengen via een scherm. Even toch, en nooit zo echt als in de klas.

Net zoals die videogesprekken met mijn patiënten – een frustrerend surrogaat. Geen handdruk, geen warm contact van mens tot mens. Je moet je leerlingen in de ogen kunnen kijken. Zodat ze na de les even kunnen blijven hangen en zeggen: ‘Kijk, juf, ik voel me niet goed’. En jij kan luisteren.”

“Soms doen wij volwassenen laatdunkend over de emoties van jongeren. Voor hen was deze periode vaak enorm ingrijpend. Op een afstandelijke manier afscheid nemen van een gestorven grootmoeder, dat vinden we – terecht – erg. Maar twee maanden je lief missen, dat moet een zestienjarige toch kunnen? Terwijl die emotie diep snijdt, en je lief op die leeftijd alles betekent. Die ervaringen zullen we in de klas bespreekbaar moeten maken. Moeten blijven maken volgend schooljaar, want niet iedereen verwerkt ze op hetzelfde tempo.”

Bracht de crisis leraren en leerlingen dichter bij elkaar?

Dirk De Wachter: “Je voelde in elk geval mildheid.

Leerlingen zagen achter die webcam een mens met een gezin en huisdieren. Iemand die in moeilijke omstandigheden het beste met ze voorheeft. En leraren ontdekten nog maar eens hoe zinvol hun job is, hoe ze het verschil maken voor hun leerlingen. In de klas zit er soms spanning op die relatie.

Beland je in een emotionele conflictzone en ben jij de eerste die de schok opvangt als een kind ontploft. Ik hoop dat die milde, menselijke sfeer in elke klas blijft hangen.”

70

“Ouders spelen daarbij een belangrijke rol.

‘Jouw meester is een onnozelaar, je juf een kieken’: als ma of pa aan tafel schampere opmerkingen maakt over de leraar, kan je niet verwachten dat die laatste tot hun kinderen doordringt. Tijdens de lockdown merkten ouders dat school meer is dan kinderopvang. Dat de kleuterjuf hun kind leert tellen en zelf zijn jasje leert aantrekken. En dat je pubers je geduld zwaar op de proef kunnen stellen. Als de samenleving respect toont voor onderwijs, voelt elke leraar dat tot in zijn klas.”

Zal corona de waardering voor onderwijs een boost geven?

Dirk De Wachter: “Ik hoop het. En tegelijk vrees ik ervoor. Mensen hebben een kort geheugen. Het ene moment luisteren ze niet naar je, het volgende moment krijg je applaus om acht uur ’s avonds en spreken ze over de ‘helden van de zorg’.

Schoon, maar blijft dat ook hangen? In een crisis zou je verwachten dat het ieder voor zich wordt, maar het omgekeerde is waar. Van een oorlog tot een virus: mensen zorgen voor elkaar omdat het betere overlevingskansen biedt. Dat we kunnen samenwerken, maakt trouwens dat we als soort zo succesvol zijn.”

“Helaas steekt de ikkigheid vaak de kop weer op zodra het gevaar geweken is. Beschouwen we wat leraren doen weer als vanzelfsprekend en stappen we pas naar school als het attest van ons kind in het verkeerde keelgat schiet? Ik druk me wat pessimistisch uit, in de hoop dat onze samenleving straks nog weet op welke twee sectoren ze steunt. De zorg, die zich bekommert om wie niet mee kan. En het onderwijs, dat jonge mensen hun eigen weg helpt zoeken.”

“Als ik laat vallen dat het mentale welzijn – in het bijzonder dat van jongeren – me zorgen baart, krijg ik mailtjes van mensen die zich daarin niet herkennen. ‘Ik voelde me nog nooit zo goed. Ik zit in mijnen hof, muziekske op, lees een boek en plons af en toe in mijn zwembad.’ Dan denk ik: goed voor jou, maar wat met die moeder die met drie kinderen opgesloten zit in een sociaal appartement? En wat met de vader die zijn baan kwijt speelt en elke euro moet omdraaien? Logisch dat die kinderen sneller afhaken. Je kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk die veilige plek op school voor veel leerlingen is.”

Klasse Magazine

En toch zijn er ook leerlingen die beter functioneren thuis?

Dirk De Wachter: “Lange tijd zonder sociaal contact is voor elke jongere nefast. Maar voor sommige leerlingen brengt deze periode zeker rust. Net zoals veel werknemers de voordelen van thuiswerk zien.

Toch moeten we voorzichtig omspringen met snelle conclusies. De een mist refreinen zoals zijn treinrit om de dag af te sluiten, voor de ander is het heerlijk dat die sociale prikkels op de werkvloer wegvallen. Wat nu al duidelijk wordt, is dat thuiswerk een bres slaat in de scheiding tussen privé en werk.”

“Veel leraren worstelen daar al langer mee, zetten de knop zelden af omdat ze zich betrokken voelen bij hun leerlingen. Dat heeft tijdens corona nog sterker gespeeld. Toch moet je durven afgrenzen zonder schuldgevoelens. Je mailbox én je social media afkoppelen. Met duidelijke afspraken lukt dat. Mijn patiënten weten dat ze me ’s nachts niet kunnen bereiken. Maar ik bel wel terug als ze een berichtje achterlaten, en in het ziekenhuis staat 24 op 24 iemand voor ze klaar.”

“Maak van school een plek waar niemand uit de boot valt”

71

Corona zette ons onderwijs op zijn kop. Wat moeten we straks zeker weer in ere herstellen?

Dirk De Wachter: “Het klinkt stoffig, maar voor mij is de leraar als ‘meester’ ongelooflijk belangrijk.

Die rol konden leraren op afstand niet spelen zoals het hoort. Een gids, een inspirator, een stielman: daar wil je les van krijgen. Er staat geen leeftijd op, je hoeft niet oud en versleten te zijn. Weet je waarom ik psychiater werd? Omdat mijn leraar Nederlands in het vijfde secundair buiten de lijntjes kleurde. Hij sprak over Freud, Adler en Jung. De vonk voor mij om op zoek te gaan naar meer. Net als mijn wat droge wiskundeleraar die op een verloren moment over zijn liefde voor Rubens begon. Tijdens zo’n atypische les wordt die leraar een mens. Dringt hij écht tot leerlingen door omdat hij vertelt over zijn passie, of die nu binnen zijn vak ligt of erbuiten.”

“Ik hou van dat meester-leerlingmodel. Hoe je als kind in de kleuterklas of lagere school met grote ogen naar je juf of meester kijkt. Nu nog geniet ik ervan als ik iemand ‘boven’ me zie, naar wie ik kan opkijken, van wie ik kan bijleren. Heerlijk vind ik dat. En ook een beetje ongemakkelijk dat sommige mensen mij nu in die rol zetten.”

Klasse Magazine

Interview

“Blijft die waardering voor onderwijs hangen? Ik hoop het maar” Wat zou je wel blijvend veranderen?

Dirk De Wachter: “Ik pleit ervoor om leraren meer ruimte te bieden. Zodat elke school nog sterker eigen accenten kan leggen. Ik had altijd een zwak voor leraren die de regels in vraag durven stellen, die schuren tegen de grenzen van het systeem. Of scholen die gewoontes durven onderzoeken om hun leerlingen beter te helpen. Een moeilijk evenwicht, want er moeten ook afspraken en systemen zijn.

Maar met systemen loop je het gevaar dat ze persoonlijk engagement overwoekeren. Niet enkel door richtlijnen van bovenaf, ook omdat mensen uit zichzelf het speelveld verkleinen. De administratie van het leerlingvolgsysteem dringender achten dan een goed zorggesprek.”

“Ik ben absoluut geen anarchist. Grenzen en afspraken zijn broodnodig. Geef jonge mensen de tools om de wereld in vraag te stellen. Bied ze voldoende vrijheid binnen het systeem zodat ze niet uit het systeem vallen. Voorkom dat ze school en de samenleving de rug toekeren. En leef die buigzame gedachte ook voor in je team: wees mild voor de collega die de regels rekt én voor de leraar die ze graag vaster strikt.

Zo krijgt de ikkigheid ook daar geen voedingsbodem.”

72

Als je morgen voor een klas zou staan, wat vertelde je dan?

Dirk De Wachter: “Dan probeer ik over de Franse filosoof Levinas te vertellen. Hoe we de ander moeten proberen te snappen om onszelf te vatten. En hoe er niks mis mee is om een beetje ongelukkig te zijn en de gewonigheid van het leven te omarmen. Dat moesten we de voorbije maanden allemaal leren: geen drukke agenda, geen avonturen om mee uit te pakken op social media. Alleen wandelen, klussen of tuinieren en je af en toe eens hartsgrondig vervelen.”

“Veerkracht is een term die in die context vaak valt, alsof het een innerlijke veer is die je telkens weer kan oprekken om aan de neerwaartse druk te weerstaan. Terwijl het voor mij iets sociaals is: de veer zit tússen de mensen, en jij bent maar zo sterk als het netwerk dat jou vasthoudt. Ik geloof bijzonder sterk in verbondenheid. Om te beginnen in het gezin: wie kon terugvallen op broers, zussen en ouders, doorstond de lockdown vaak zonder kleerscheuren. Maar zeker ook in de klas en de lerarenkamer. Zodat school een plek kan zijn waar zo weinig mogelijk mensen uit de boot vallen.”

Klasse Magazine

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

2 3

Door loper Ons kruiswoordraadsel is een wit blad, wachtend op oplossingen. Een doorloper dus.

Veel succes.

Een tip: de cijfers tussen de haakjes verklappen de lengte van de woorden.

Het woord in de gele vakjes is je eerste stap richting een reischeque van 500 euro. Daarmee kan je een citytrip kiezen uit het volledige aanbod van Holidayline.

Surf vóór 27 juli naar klasse.be/win en waag je kans.

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

HORIZONTAAL

VERTICAAL

1. Boosaardig mannetje dat goud spint uit stro (13) 2. Mensenetend monster (4) / deel van een pan (5) / Noorse mythologische menseneter (4) 3. Onder andere (afk, 2) / kunsttaal (3) / paling (3) / muzieknoot (2) / bijl (3) 4. Vallei (3) / voorzetsel (Duits, 2) / haarknot (3) / Amerikaans skioord (5) 5. Gering (5) / vermaak (4) / koningstitel (4) 6. Niet uit (3) / moeder (3) / zusje van Hans (7) 7. Voor (3) / veder (5) / lyrisch gedicht (5) 8. Kleine mantel (5) / piraat (8) 9. Nare (4) / stof voor hoeden (4) / koning der dieren (5) 10. Vrouw in titel van Duits sprookje (5) / kabouter die slaapzand brengt (5) / knaagdier (3) 11. “... Simbel”, Egyptisch tempelcomplex (4) / zwarte vogel (4) / nieuwe testament (afk., 2) / patersbaas (3) 12. Bek (3) / boom (3) / bezem (5) / boterham (2) 13. Striptekenaar (5) / vallei (Duits, 3) / senior (afk., 2) / Bremer stadsmuzikant (3)

1. Meisje met mandje in het bos (9) / broer van Grietje (4) 2. Effen (5) / papegaai (3) / koning leeuw (5) 3. Onderzoeken (6) / rund (2) / wereldbol (5) 4. Bijwoord (2) / jongetje met steentjes en broodkruimels (7) / gemeente van de ‘hovaardige boeren’ (4) 5. Lagere school (afk., 2) / voorzetsel (2) / later bezorgen (9) 6. Ezel, hond, kat en haan in Bremen (13) 7. Drank (Engels, 3) / voorzetsel (2) / Belgische boeddhistische monnik (4) / vloeibaar gesteente (4) 8. Verharde huid (4) / bijwoord (2) / voornaamwoord (2) / kan je dekken (5) 9. Natuurgeest (3) / versloeg 40 rovers (3) / er voorbij (7) 10. Militair (afk., 2) / dit zoek je (11) 11. Verzameling treden (4) / voornaamwoord (Engels, 2) / voorbij (4) / boot van Noach (3) 12. Vijand van Batman (5) / jongedame (afk., 2) / ‘Europese’ tweeklank (2) / legendarische Zweedse popgroep (4) 13. Boom (3) / ontkenning (3) / de prinses had er last van (4) / voorzetsel (3)

73

Klasse Magazine

JE HOORT WAT IN EEN KLASLOKAAL

COLOFON

OVER JE ABONNEMENT

Klasse Magazine 020 – juni 2020 Magazine voor onderwijs in Vlaanderen, uitgegeven door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel

Met Klasse Magazine willen we jou als leraar of onderwijsprofessional informeren, inspireren en versterken.

Bedankt dat jij een abonnement nam! Daar horen enkele voorwaarden bij.

Hoofdredacteur: Hans Vanderspikken Eindredactie Klasse Magazine: Bart De Wilde, Seppe Goossens Vormgeving: Mieke Keymis, Tim Sels Illustraties: Elise Vandeplancke Klasse is een team. Werken samen aan dit project: Michel Aerts, Bram Bartholomees, Nele Beerens, Alexander Callewaert, Ruben Cassiman, Sabrina Claus, Tinne Deboes, Patrick De Busscher, Heleen De Clercq, Cherline De Maeght, Robin De Vries, Hannah El Idrissi, Kyra Fastenau, Sara Frederix, Stijn Govaerts, Leen Leemans, Peter Mulders, Ann Nevens, Tim Paternoster, Mieke Santermans, Anne Siccard, Sander Teirlynck, Klara Tesseur, Bram Truyens, Marc Vanbelle, Toon Van de Putte, Sigrid Vandemaele, Femke Van de Pontseele, Sonja Van Droogenbroeck en Michel Van Laere.

Klasse is een multimediaal communicatieproject dat onderwijsprofessionals, ouders en leerlingen versterkt en verbindt.

Daarvoor gebruikt Klasse online kanalen, een magazine, acties en campagnes.

Klasse.be facebook.com/klasse twitter.com/klasse_be instagram.com/klasse_be Reageren op een artikel of heb je nieuws voor de redactie?

02 553 96 86 of redactie@klasse.be.

Een adreswijziging doorgeven? Of een vraag over je abonnement of Lerarenkaart? Mail secretariaat@klasse.be of bel 02 553 67 82.

Een individueel abonnement nemen op Klasse Magazine - Je kan je abonneren via klasse.be/ abonnementen. Een abonnement kost 10 euro (vrij van btw) en loopt gedurende 4 opeenvolgende nummers, ongeacht op welk moment in het jaar het abonnement is ingegaan. Bpost bezorgt elk nummer bij je thuis.

Een abonnement is niet opzegbaar gedurende deze termijn en je kan ook geen gedeeltelijk abonnement nemen. Woon je in het buitenland? Dan kost een abonnement 20 euro.

Een abonnement nemen als school of organisatie - Als school of organisatie kan je voor meer abonnees gelijktijdig een bestelling plaatsen en betalen. Dat kan via secretariaat@klasse.be. De verantwoordelijke van de school geeft daarbij alle nodige gegevens door in het sjabloon dat Klasse ter beschikking stelt. Je kan ervoor kiezen om de nummers te laten leveren op de respectieve thuisadressen van de abonnees óf op het adres van de school. Bij levering op school worden alle nummers afzonderlijk naar de school verzonden, dus niet in één pakket. De school is verantwoordelijk voor de persoonlijke bezorging bij de abonnee.

Je abonnement verlengen - Je abonnement verlengen doe je telkens voor 4 opeenvolgende nummers. Als je niet kiest voor een abonnement dat automatisch hernieuwt, vind je bij het laatste nummer waar je recht op hebt een brief met alle nodige informatie om je abonnement te verlengen. Bij de overgang van een persoonlijk abonnement naar een abonnement dat wordt betaald door je school, neem je het best even contact op met secretariaat@klasse.be.

Wanneer start je abonnement? - Een abonnement start pas zodra Klasse de betaling ontvangen heeft en geldt vanaf de verschijning van het eerstvolgende nummer. Abonnementen die betaald zijn nadat een nummer verschenen is, starten bij het daaropvolgende nummer en gelden voor 4 opeenvolgende nummers.

Wat als een nummer verloren gaat?- Als abonnee ben je verantwoordelijk voor het bezorgen van je correcte adres wanneer je inschrijft op een abonnement. Bij een groepsabonnement met meerdere adressen is de organisatie die de bestelling plaatst verantwoordelijk. Wanneer er ondanks een correcte adressering toch een nummer verloren gaat tijdens de verzending, zal de redactie in de mate van het mogelijke dat nummer nazenden.

Zijn er geen exemplaren van het betreffende nummer meer voorradig, dan verlengt Klasse je abonnement met 1 nummer. Adreswijzigingen zijn op verantwoordelijkheid van de abonnee. Je kan ze bezorgen aan secretariaat@klasse.be of via je profiel op Klasse.be.

Acties en wedstrijden - Wanneer Klasse een speciale actie of een exclusief aanbod voor abonnees doet, geldt dit per abonneenummer. Wanneer 1 abonnee verschillende exemplaren van Klasse ontvangt, geldt het aanbod slechts voor 1 abonnement.

Je Lerarenkaart - Abonnees die recht hebben op een Lerarenkaart én hun abonnement betaalden voor 1 november krijgen samen met het decembernummer van Klasse Magazine de Lerarenkaart voor het volgende kalenderjaar thuisbezorgd. Wanneer meerdere Lerarenkaart-houders op 1 adres wonen en slechts 1 van hen is abonnee, kan de abonnee bij het bestellen 1 extra Lerarenkaart koppelen aan het abonnement, voor andere inwonenden op hetzelfde adres. Zij krijgen dan ook de Lerarenkaart thuis bij het decembernummer. Het laten toesturen van meerdere Lerarenkaarten naar 1 abonneeadres is een gunst voor abonnees en geldt niet voor groepsabonnementen. Misbruik hiervan, vastgesteld op basis van onderzoek van de redactie of van klachten van benadeelde Lerarenkaart-houders, zorgt ervoor dat de abonnee geen Lerarenkaart meer krijgt toegestuurd.

Wil je adverteren in Klasse Magazine, op onze website of nieuwsbrieven? 02 553 96 94 of publiciteit@klasse.be.

Lerarenkaart-houders die geen abonnee zijn, kunnen hun Lerarenkaart ophalen in hun lokale bibliotheek tot en met 31 juli. Welke dat is, kunnen ze nagaan op klasse.be/waarismijnlerarenkaart.

Overname van artikels uit de publicaties van Klasse is geen probleem, als je de bron expliciet vermeldt. Foto’s en illustraties worden door het auteursrecht beschermd.

Je Lerarenkaart blijft geldig tot 31 december van het kalenderjaar dat op de kaart vermeld staat. Startende leraren die nieuw in dienst treden in het onderwijs, krijgen een proefnummer van Klasse Magazine én hun Lerarenkaart in de brievenbus. Afhankelijk van wanneer je in dienst treedt, krijg je dit proefnummer 2 à 4 maanden na je start.

Verantwoordelijke uitgever: Ann Verhaegen, Departement Onderwijs en Vorming.

is onderwijs en vorming

Contactgegevens - Klasse beheert de gegevens van abonnees met de grootste zorg en houdt deze enkel bij voor eigen gebruik. Klasse kan de contactgegevens van abonnees gebruiken om hen te contacteren met informatie over hun abonnement of andere diensten van Klasse.

Privacy - Klasse hecht veel waarde aan de bescherming van persoonsgegevens en respecteert de privacy van abonnees. We gebruiken je gegevens voor beheer en betaling van je abonnement, communicatie over magazines en andere diensten van Klasse. Wanneer je een abonnement neemt, maken we ook een profiel voor je aan op Klasse.be, zodat je je abonnement ook zelf kan beheren. Dit betekent dat je als abonnee ook akkoord gaat met de gebruiksvoorwaarden van Klasse.be. Meer info kan je vinden in onze privacyverklaring.

Abonnementsvoorwaarden - Het intekenen op een abonnement houdt in dat je deze abonnementsvoorwaarden aanvaardt. Klasse kan indien nodig de abonnementsvoorwaarden wijzigen. Deze abonnementsvoorwaarden vernietigen en vervangen dan alle voorgaande abonnementsvoorwaarden.

PIK ZE OP VOOR 31 JULI! Tip ook je collega’s*

Deze zomer heb jij extra dik verdiend Haal er álles uit met je Lerarenkaart!

LERAREN KAART

* Eerst even checken in welke bibliotheek hun Lerarenkaart 2020 ligt op

waarismijnlerarenkaart.be

Klasse Magazine – driemaandelijks tijdschrift juni/juli/augustus 2020 Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Redactie Klasse – Koning Albert II-laan 15 – 1210 Brussel Afgiftekantoor Brussel X – P-004699

PB- PP B- 02164 BELGIE(N) - BELGIQUE

#iedereenleraarvanhetjaar

Sam, jij bent mijn Leraar van het Jaar

Klas of kot, op jouw lessen is iedereen stapelzot

Welke topper krijgt jouw boodschap?

In dit bijzondere schooljaar is iederéén Leraar van het Jaar. Want élke leraar moest razendsnel schakelen. Aan welke collega had jij veel steun?

Met wie werkte je intensief samen? Wie was een held voor de leerlingen?

Op leraarvanhetjaar.be kies je uit 12 warme boodschappen die je kan personaliseren en digitaal versturen. Maak gerust meer dan één topper blij, ze verdienen het!

leraarvanhetjaar.be