Tijdschrift De Dokter LHV juli 2021

1 #JU4LI 202

deDokter LEDENBLAD VAN DE LANDELIJKE HUISARTSEN VERENIGING

ZOMERKATERN

Opladen in een vreemd jaar

‘ Met ons werk kun je wel wat ontspanning gebruiken’ Mijn praktijkstart 'Nooit te oud om een praktijk over te nemen'

LHV-belangenbehartiger 'Geen taken erbij die niet bij de huisarts horen'

NIEUW: Praktijkscan De frisse blik van een ervaren buitenstaander

Wij werken aan het online HIS van de toekomst

a dv er t en t ie

Huisartsen blijven in de lead. In samenwerking met Online Department en anderen, zijn wij gestart met het ontwikkelen van uw toekomstige online HIS (Huisarts Informatie Systeem). Meer info op www.omnihis.nl

Carin Littooij voorzitterscolumn Hoog tijd om op te laden

I

s het bij u in de praktijk ook zo druk? Als er ooit een moment was waarin de zomervakantie voor huisartsen hard nodig was, dan is het nu. Huisartsen -en medewerkers in de huisartsenpraktijk- kampten de afgelopen periode met fysieke en mentale klachten. Een groot deel ervaart deze nog steeds. Moeheid, piekeren, het gevoel geen grip te hebben op de situatie. Maar ook snel boos of geïrriteerd zijn, concentratie- en geheugenproblemen. De combinatie van reguliere zorg, zorg aan COVID-patiënten thuis en de vaccinatierondes in de afgelopen maanden hebben hun tol geëist, blijkt uit recent onderzoek waaraan de LHV meewerkte.

Dat baart zorgen, zeker omdat de werkdruk altijd hoog is en ook huisartsen veel inhaalzorg bieden.

Of omdat u extra te maken heeft met zorg aan patiënten die eerder uitgestelde behandelingen in de tweede lijn ondergaan. Passende zorg bieden staat soms op gespannen voet met werkdruk, onderbezetting en de noodzaak om even af te schakelen van de dagelijkse drukte.

Leden melden ons dat zij soms grote moeite hebben om hun eigen ver-

vanging of die van hun medewerkers voor de vakantieperiode geregeld te krijgen. Dat is niet nieuw, maar het lijkt wel lastiger dan voorgaande jaren. Omdat er een tekort aan huisartsen en medewerkers is, zeker in sommige regio’s. Of omdat de gezochte vervangers momenteel elders aan het werk zijn, bijvoorbeeld bij de GGD. Gelukkig komt het einde van het vaccineren voor de meeste huisartsenpraktijken dichterbij. En zetten we er dagelijks op in om de grote stroom vragen van patiënten over alles wat met vaccineren te maken heeft in te dammen of voor te zijn. Hopelijk vindt u met uw collega’s toch tijd en ruimte om in de zomermaanden wat afstand te nemen en tot rust te komen. Wij doen als LHV ons best om u waar mogelijk te ondersteunen en we beantwoorden dagelijks nog steeds vele ledenvragen. Met onze nieuwe website vindt u daarbij nog sneller de informatie die u zoekt.

Voor mij persoonlijk waren de afgelopen drie maanden extra intensief vanwege de combinatie van het werken in mijn praktijk en het waarnemend voorzitterschap van de LHV. Hoe graag

‘ Passende zorg bieden staat soms op gespannen voet met de noodzaak om even af te schakelen’ ik dat laatste ook heb gedaan, het is fijn om nu het stokje over te kunnen dragen aan onze nieuwe voorzitter, Mirjam van ’t Veld. Verderop in dit blad maakt u nader kennis met haar.

Ik kijk er ondertussen naar uit om op te laden deze zomer, om daarna met nieuwe energie mijn huisartsen- en bestuurswerk op te kunnen pakken.

Dat wens ik u allen ook van harte toe! ¶ Carin Littooij voorzitter a.i.

colofon De Dokter is het ledenblad van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en verschijnt 7 keer per jaar.

De LHV is de beroepsorganisatie voor alle huisartsen in Nederland.

Oplage 14.800 exemplaren Twaalfde jaargang, nr 4 juli 2021 Eindredactie Nathalie Pol

Redactieraad Heleen van Bloemendaal, Aimée de Heij, Jelly Hogendorp, Margriet Niehof, Swanehilde Kooij, Lennart Rijkers, Pleunie Schalkwijk, Cora ten Tusscher, Tekst & Beeld Rob ter Bekke, Berber Bijma, Simone de Blouw, Babet Hoogervorst, Corien Lambregtse, Mirjam van der Linden, Grietje Mesman, Roy Soetekouw, Els Wiegant

Drukwerk Habo da Costa, Vianen

Art direction en vormgeving Curve Mags and More, Haarlem www.curve.nl

Lidmaatschap LHV Als LHV-lid ontvangt u automatisch De Dokter. Het LHVlidmaatschap kunt u schriftelijk of per e-mail beëindigen, uiterlijk één maand voor het einde van het kalenderjaar. Op www.lhv.nl vindt u hierover meer informatie.

Advertentieverkoop SGNM, Oscar van den Bosch T: 06 11 59 15 22 E. oscar@sgnm.nl Joost Hijl T: 06 27 14 99 76 E. joost@sgnm.nl

de Dokter 4/2021

3

Adreswijziging Graag doorgeven via ledenadministratie@lhv.nl Contact redactie Postbus 20056, 3502 LB Utrecht E. dedokter@lhv.nl www.lhv.nl/dedokter Overname van teksten is toegestaan onder bronvermelding en met toestemming van de redactie.

inhoud juli 2021

1 #JU4LI 202

deDokter LEDENBLAD VAN DE LANDELIJKE HUISARTSEN VERENIGING

ZOMERKATERN

Opladen in een vreemd jaar

19

‘Met ons werk kun je wel wat ontspanning gebruiken’ Mijn praktijkstart 'Nooit te oud om een praktijk over te nemen'

LHV-belangenbehartiger 'Geen taken erbij die niet bij de huisarts horen'

NIEUW: Praktijkscan De frisse blik van een ervaren buitenstaander

DD2104_01_Cover.indd 1

30-06-2021 11:35

06 11

08

Kijk binnen in de praktijk van Azië-fan Hestia van Gent.

MEER TIJD Drie huisartsen over hun oplossing

16

12

BINNENKIJKEN

MIJN WERK EN IK

Nieuwe voorzitter

LHV Praktijkscan

Mirjam van 't Veld wil het verschil gaan maken voor huisartsen. 'Besturen is ambitie tonen en geduld oefenen.' Een eerste kennismaking onze nieuwe voorzitter.

Met de Praktijkscan van de LHV krijgt u een frisse blik op uw praktijk van een ervaren buitenstaander. Hoe werkt dat in de praktijk?

42

'Belangrijk om het huisartsenvak met iets anders te combineren.'

MIJN PRAKTIJKSTART

44 46

'Nooit te oud om een praktijk over te nemen'

NIEUWS WISSELCOLUMN Rutger Verhoeff over zijn allergie voor mannen.

32 Agenda van...

Wachtlijsten in de ggz, problemen rondom jeugdhulp, kindermishandeling: LHVbelangenbehartiger Jelly Hogendorp wil zaken zo goed mogelijk regelen voor huisartsen én dat kwetsbare patiënten niet tussen wal en schip vallen.

‘I

n ons intervisiegroepje hadden we het er pas over: hoe ga je om met werkdruk, hoe voorkom je dat je uitgeput raakt. Daarom vind ik het leuk om in verschillende artikelen te lezen dat veel huisartsen er bewust voor kiezen om naast hun werk ook andere dingen te doen: tuinieren, fotograferen, schrijven, pianospelen, wandelen, sporten of zich verdiepen in beleid. De beste

manier om uit de maalstroom van de dagelijkse praktijk te komen, is om er dingen naast te doen.

Ik doe dat zelf ook. Ik werk bijvoorbeeld een ochtend in de week in een asielzoekerscentrum en ben een nacht per week achterwacht voor zorgcentrum Bartiméus. Ik geef gastlessen tropische geneeskunde op een hbo-opleiding en verheug me erop om volgend jaar te starten

4

als huisartsopleider. Door die afwisseling blijft het werk boeiend.

In het artikel over de agenda van LHV-beleidsadviseur Jelly Hogendorp herken ik wat ze zegt over de wachtlijsten in de ggz, de rol van de huisarts en de moeite die het kost om te zorgen dat patiënten de juiste zorg krijgen. Het lijkt mij een goed idee om de toegang naar de ggz te verbeteren met een soort van scha-

de Dokter 4/2021

FOTO: ROB TER BEKKE

quickscan van...

Wouter van Egmond, huisarts in Ermelo

quotes ‘Ik wilde niet eeuwig brandjes blijven blussen’ Huisarts Karin Pouls (pagina 42)

36 38 Welk boek neemt u mee?

Drie huisartsen over het boek dat zij het afgelopen jaar schreven. Van elke titel mogen we een aantal exemplaren weggeven aan lezers van De Dokter. Welk boek mag er wat u betreft mee op vakantie?

Nieuwe website Sinds 1 juli kunt u antwoorden op uw vragen nog sneller vinden op de vernieuwde website van de LHV. Huisarts Alex Bastick dacht mee over een logische indeling.

‘Het loslaten van een aios is in het begin wel een dingetje’ Huisarts Caroline Braam (pagina 16)

‘Het zweet moet op de goede rug’ Huisarts Ger Plat (pagina 12)

kelpunt dat bekijkt waar een patiënt met een bepaald probleem precies moet zijn.

Het gebeurt nu geregeld dat een patiënt lang op een wachtlijst staat en uiteindelijk te horen krijgt dat hij niet op de goede plek zit. Dan komt hij opnieuw op een wachtlijst. Laten we dat probleem samen oplossen.’¶

Afwisseling is de charme van ons vak, maar ook de valkuil.

Arjan Joritsma (pagina 21)

de Dokter 4/2021

5

binnenkijken Hestia van Gent, huisartsenpraktijk Van Gent Katwijk TEKST: BERBER BIJM A // FOTOGR AFIE: SIMONE MICHELLE

Tussen de patiënten door ‘even wegdromen’

In de spreekkamer een eigen foto die Van Gent nam in Halong Bay (Vietnam)

H Een foto van een Japans bamboebos met twee geisha’s geeft sfeer aan de wachtkamer

‘Patiënten zijn blij met de veel ruimere wachtkamer’

6

de Dokter 4/2021

estia van Gent is ‘een echte Azië-fan’. Ze hoefde daarom niet lang na te denken waarmee ze haar nieuwe praktijk wilde opfleuren: enorme natuurfoto’s sieren zowel de spreekkamer als de wachtkamer. ‘Sommige patiënten moesten er even aan wennen, maar veel anderen vinden het heerlijk om even weg te dromen. En dat vind ik zelf ook. Tussen de bedrijven door kijk ik er vaak even naar. Heerlijk, vooral in deze tijd van weinig reizen.’

De Katwijkse praktijk zit in een nieuwbouwpand. Van Gents voorganger Johan Pool vond de locatie en regelde ook grotendeels de nieuwbouw. ‘Ik kwam in een gespreid bedje en had nog wel de mogelijkheid om een aantal dingen naar eigen inzicht net iets anders te doen. Ontzettend fijn.’

Van Gent kwam in 2016 als waarnemer in de praktijk werken – toen nog een praktijk aan huis – met de bedoeling die op termijn over te nemen.

‘Ik ging langzamerhand wat meer

Huisarts Hestia van Gent

Bij huisartsenpraktijk Van Gent werken 1 huisarts, 1 POH-S, 2 assistentes en 1 stagiair-assistente.

De praktijk heeft een rustige uitstraling met speelse accenten, zoals gekleurde stoelen

werken en mijn voorganger steeds wat minder. In januari 2018 nam ik de praktijk over en in oktober van datzelfde jaar gingen we over naar de nieuwbouw. Een pittig jaar.’

De belangrijkste wens voor de nieuwe locatie was: ruimte. Dat is, met onder meer twee spreekkamers, een grote behandelkamer, backoffice en een POH-kamer, zonder meer gelukt.

Goed en wel op de nieuwe locatie bleek dat de ruimten nogal galmden.

De grote foto’s zijn daarom eigenlijk uit nood geboren. Achter de stoffen foto’s zit geluiddempend vilt.

Van Gent is geen Katwijkse van geboorte, maar het dorpse karakter ligt haar wel. ‘Ook de zorggroep is hier heel hecht en goed georganiseerd.

Het laagdrempelige is fijn. Ik vind het prima als patiënten weten wat mijn hobby is – dat zien ze meteen aan de foto’s. Tegelijk is een beetje afstand ook goed. Als mensen mij niet in het dorp tegenkomen, durven ze misschien makkelijker dingen tegen me te zeggen.’ ¶

Interieurontwerp is ‘een uit de hand gelopen hobby’ van Van Gent

'De foto's zorgen voor mooie gesprekken met patiënten die als zeevarende op heel wat plekken zijn geweest'

Bij de inrichting en aankleding van het pand heeft het hele team meegeholpen

de Dokter 4/2021

7

MIRJAM VAN ’T VELD, NIEUWE LHV-VOORZITTER:

‘ Je moet geen geduld uitstralen, maar het wel hebben’ Sinds 1 juli 2021 is ze de nieuwe voorzitter van de LHV. Tot dat moment was ze bestuursvoorzitter van Ziekenhuis Gelderse Vallei. Eerder in haar loopbaan was ze onder meer burgemeester van Maarssen en Amstelveen. Mirjam van ’t Veld (1970) staat klaar voor een nieuwe missie.

TEKST: CORIEN LAMBREGTSE / FOTOGR AFIE: ROB TER BEKKE

Van de ziekenhuiswereld naar de huisartsenzorg. Een grote stap?

‘Ik ben mijn loopbaan begonnen als verpleegkundige en heb in mijn werk als burgemeester altijd veel met huisartsen contact gehad. Soms denken mensen dat ik mijn carrièrepad bewust heb uitgestippeld, maar dat is totaal niet zo. Ik zie wel wat er op mijn pad komt en of het er de tijd voor is. Als ik iets doe, doe ik dat omdat ik erin geloof en er volledig voor ga. Het voorzitterschap van de LHV sprak me direct aan. Ik denk dat mijn bestuurlijke ervaring en mijn ervaring als ziekenhuisbestuurder in deze functie allemaal samenkomen.’

Wat is uw beeld van de huisartsenzorg? Hoe staat die er op dit moment voor?

‘Huisartsen hebben een spilfunctie in de zorg en moeten die ook houden. Tegelijkertijd staat het vak enorm onder druk door allerlei ontwikkelingen in de maatschappij en in de zorg. Ieder-

8

een lijkt het normaal vinden dat de huisarts er is en allerlei taken op zich neemt, ook als anderen steken laten vallen, maar dat is dus niet vanzelfsprekend. Ook huisartsen lopen tegen hun grenzen aan.’

Wat is het eerste dat u als voorzitter gaat doen?

‘Eerst maar eens goed luisteren. Horen wat er speelt en leeft onder huisartsen in het land. Wat ze nodig hebben om hun vak goed uit te kunnen oefenen.

Dat kan voor een huisarts aan het begin van haar loopbaan iets anders zijn dan voor een huisarts die al langer werkt. En het hangt ook af van de patiëntenpopulatie of de regio waar een huisarts werkt. Hoe verschillend huisartsen ook zijn, er is een gemeenschappelijk belang. Huisartsen hebben elkaar nodig en staan sterker als ze naar buiten één geluid laten horen.

Samenwerking wordt sowieso steeds belangrijker. Samenwerking tussen huisartsen, maar ook met ziekenhuizen, specialisten, andere zorgverle-

de Dokter 4/2021

ners, de VVT-sector en gemeenten. We moeten de transitie maken naar zinnige, zuinige zorg: de juiste zorg op de juiste plek. Dat lukt alleen als we over domeingrenzen heen de samenwerking zoeken en ook veel meer gaan inzetten op preventie. Daarin hebben huisartsen een eigen rol.’

Wat typeert u in uw aanpak?

‘Ik probeer altijd andersdenkende mensen aan tafel te krijgen, om alle perspectieven in beeld te hebben. Dat draagt bij aan goede beslissingen.

Voor mij is het belangrijk om een brede blik te hebben, dat helpt mij om kritisch naar de eigen organisatie en mijn eigen rol te blijven kijken. Naast mijn werk bij de LHV, zit ik onder meer in de raad van toezicht van Jantje Beton, het Nederlands Veteraneninstituut en Omroep WNL. Ik heb dus een brede interesse.’

De sollicitatiecommissie presenteerde u als verbinder, netwerker en inspirator.

Klopt dat?

Lachend: ‘Het is altijd makkelijker als anderen dat over je zeggen. Ik weet wel dat ik van mensen en van samenwerken houd en dat ik de dingen die ik doe met passie en ambitie wil kunnen doen. Ik vind het heel leuk om mensen te vertegenwoordigen en hun belangen te behartigen. Ik vind dat we het er samen over moeten hebben of we de goede dingen doen en hoe we die dingen nog beter kunnen doen.

Daarin probeer ik altijd wel het verschil te maken. Dat wil ik dus ook heel graag voor de huisartsen in Nederland gaan doen.’

Bent u meer van de ambitie of meer van het geduld?

‘Als bestuurder moet je op het eerste oog geen geduld uitstralen, maar je moet het natuurlijk wel hebben.

Besturen is ambitie tonen én geduld oefenen. Vergelijk het met de Processie van Echternach: drie stappen vooruit, twee stappen achteruit. Je moet in contact blijven en zorgen dat

iedereen meekomt. Dat betekent ook: zo nodig de plannen bijstellen. Het is onmogelijk om iedereen tevreden te stellen, maar je moet als bestuurder gemaakte keuzes wel aan iedereen kunnen uitleggen. Ik hou ervan om mensen the bigger picture te laten zien.’

‘Ik hou ervan om mensen the ken betreft, mijn bigger picture man en vriendinnen begrijpen best dat te laten ik mijn bestuurlijke zien’ verantwoordelijkheden

en druktes heb, maar ze zeggen ook wanneer het belangrijk is om tijd samen te hebben. Quality time dus.

Harald en ik wonen sinds een paar jaar in een huis aan de bosrand. In coronatijd besefte ik nog meer hoe heerlijk het is om zo dicht bij de natuur te leven. Het werk is er altijd, ik werkte het afgelopen jaar heel veel vanuit huis. Maar als ik me wil ontspannen, loop ik zo de tuin of het bos in. Mijn man heeft ook een drukke baan, maar toen we dit huis kregen, vond hij het tijd voor een paar beesten. Nu hebben we katten, kippen, twee geiten, twee schapen en sinds dit voorjaar ook een lammetje. Dat is enorm genieten. Ik was een stadsmeisje, maar ben meer en meer een buitenmens aan het worden.’ ¶

Voor huisartsen is het vaak een hele opgave om de goede balans te vinden tussen werk en privé. Hoe doet u dat?

‘Mijn werk is mijn passie. Daar steek ik heel veel energie in. Mijn man en ik hebben helaas geen kinderen gekregen, juist daarom wil en kan ik op andere manieren zinvol invulling geven aan mijn leven. Dat is ook waarom ik de dingen die ik doe met volle overgave wil kunnen doen.

Daarnaast zijn er twee dingen die ik heel belangrijk vind: lezen en goede gesprekken. Het komt er niet altijd van, maar er ligt altijd een stapel boeken klaar. En wat goede gesprek-

de Dokter 4/2021

9

MEER TIJD VOOR DE PATIËNT:

DRIE HUISARTSEN OVER HUN OPLOSSING Met de coronacrisis kwam er voor huisartsen met het 15-minutenconsult ook meer tijd voor kwetsbare patiënten. Huisarts Vincent Coenen werkt al zo’n vijf jaar met een langere consultduur. ‘Dat bevalt extreem goed, praktijken vinden het heel prettig.’

TEKST: LHV / BEELD: JOOST VAN LIEROP

D

e huisartsenpraktijk van Coenen startte in 2016 met een pilot waarbij zorgverzekeraar VGZ betaalde voor extra formatie.

Inmiddels doen 39 van de 45 praktijken in zijn regio mee met het project.

Coenen: ‘Iedereen is naar 15-minutenconsulten gegaan, we hebben extra geld gekregen voor Meer Tijd voor de Patiënt en ons budget voor S2 en S3 is bevroren.’

De praktijken die deelnemen mogen het budget naar eigen inzicht inzetten, mits ze aan een aantal voorwaarden voldoen: effectieve zorg proberen te regelen, minder verwijzen naar de tweede lijn, minder voorschrijven en minder diagnostiek doen. Dat lukt gedeeltelijk, vertelt Coenen. ‘Verwijzingen zijn gedaald met 30 procent en diagnostiek is ook flink afgenomen.

Het lukt nog niet om het medicatiebudget te verlagen, daar komen veel andere factoren bij kijken naast dat wat de dokter voorschrijft.’ Is het dan wel een structurele oplossing? Coenen is positief: ‘Als je het goed doet, kun je het terugverdienen. Dat begint op drie grote vlakken: diagnostiek, farmacie en de tweede lijn.’

◼ VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST In huisartsenpraktijk Arentsen en Groeneveld in Lemmer is meer rust en tijd in de praktijk sinds zij een verpleegkundig specialist in dienst hebben. Ook zij hebben een aantal jaar geleden de stap gezet naar meer tijd voor de patiënt. Nog steeds is huisarts Karin Groeneveld onverminderd tevreden. Doordat de VS zich ontfermt over de ouderenzorg, is de visitedruk bij de huisartsen flink afgenomen.

‘Ik kan me niet meer voorstellen om zonder verpleegkundig specialist te werken. Als zij er niet zou zijn, moeten we een extra dokter inzetten.’ Langzamerhand ziet Groeneveld meer praktijken in Friesland die een verpleegkundig specialist in dienst of in opleiding hebben. Dat biedt uitkomst voor de grote stijging van de zorgvraag die de huisarts de komende jaren in de regio verwacht. Toch benadrukt Groeneveld dat iedere praktijk zelf moet bedenken hoe ze het willen oplossen. ‘Er is geen one size fits all in huisartsenland.’

maar koos er voor om de zorg in zijn praktijk in Enter te begrenzen. Minder sociale taken voor de huisarts, meer focus op het medisch domein. Waardenburg probeert zijn patiënten ervan bewust te maken met welke problemen ze wel bij hem moeten zijn en wanneer ze bij een andere professional beter af zijn. ‘Dat begrijpen de mensen eigenlijk heel goed.

En door ons goed aan de agendaplanning te houden, werken we efficiënt en hebben we altijd tijd. Daardoor kan de patiënt zonder moeite direct bij ons terecht. Dat is mijn interpretatie van continue, laagdrempelige en persoonlijke zorg.’ ◼ UITBREIDING PROJECTEN De LHV werkt met het project Meer Tijd voor de Patiënt al langere tijd hard aan manieren waarop u structureel meer tijd voor uw patiënten kunt organiseren.

Projectleider Lennart Rijkers: ‘Op dit moment doen wij ons best om zoveel mogelijk nieuwe gefinancierde projecten met de zorgverzekeraar te starten. We zetten in op uitbreiding van deze projecten naar meer regio’s; dat staat nu echt in de startblokken.’¶

Zelf een pilot starten?

In de Handreiking Meer Tijd voor de Patiënt vindt u handvatten, voorbeelden en advies. Of laat u inspireren door verschillende praktijkvoorbeelden van collega’s op www.lhv.nl/meertijd.

◼ BEGRENZEN VAN DE ZORG Huisarts Ingmar Waardenburg vond de oplossing niet in extra formatie,

de Dokter 4/2021

11

12

de Dokter 4/2021

PRAKTIJKSCAN:

Zijn we op de goede weg?

Praktijkvoering is de afgelopen jaren gaandeweg complexer geworden. Taken zijn toegenomen, teams groter geworden. De praktijkvoering écht goed onder de knie krijgen en efficiënt inrichten, is een uitdaging. De Praktijkscan van de LHV helpt daarbij: ervaren adviseurs kijken mee, lopen mee en geven praktische tips om meteen mee aan de slag te gaan. ‘Het helpt als een ervaren buitenstaander met een frisse blik naar de praktijk kijkt.’

W

TEKST: BERBER BIJM A / ILLUSTR ATIE: A AD GOUDAPPEL

e hebben het allemaal zo druk, zouden we ons werk niet anders kunnen organiseren?

Wil iemand eens meekijken in mijn praktijk? Die vraag werd gesteld tijdens een bestuurdersdag van de LHV, vertelt Ger Plat. Hij is docent praktijkmanagement aan de huisartsenopleiding in Groningen, zelfstandig organisatieadviseur en trainer bij de LHV Academie. ‘Een praktische vraag, die om een praktisch antwoord vroeg. Er bestaan al wel scans voor de praktijkvoering van de huisarts, maar die vinden met name op papier plaats.

In de Ledenraad bleek dat sommige huisartsen graag willen dat een ervaren persoon eens over hun schouder meekijkt en vanuit de praktijk tips geeft.’

Plat heeft vanuit zijn diverse functies vele huisartsenpraktijken van binnen gezien. Hij was daarom de aangewezen persoon om de eerste versie van de

LHV Praktijkscan te ontwikkelen. Die heeft hij inmiddels in twee praktijken als pilot uitgevoerd en vervolgens samen met LHV-beleidsmedewerker Jessica Leeuwenburg doorontwikkeld.

Naast haar functie bij de LHV werkt zij vanuit haar eigen onderneming afwisselend als interim-manager en adviseur binnen de huisartsenzorg en jeugdgezondheidszorg. Als (praktijk)manager werkte zij in diverse praktijken. Leeuwenburg is bovendien betrokken bij het LHV-project ‘Huisartsen Samen Sterk in hun Werk’ (zie kader). ◼ HUISARTS ÉN WERKGEVER ‘In het medische vak zijn huisartsen uitstekend opgeleid. In praktijkvoering doorgaans minder, terwijl de huisartsenzorg steeds complexer wordt qua organisatie en context’, zegt Leeuwenburg. ‘Vanuit de LHV kennen wij dat werkveld. De Praktijkscan is een nieuw instrumenten om huisart-

‘Je kunt niet alles tegelijk aanpakken, we bespreken samen welke punten het meest urgent zijn’ de Dokter 4/2021

sen zo goed mogelijk te ondersteunen om én huisarts én werkgever te zijn.

De scan maakt duidelijk welke koe je bij de horens moet vatten om met plezier en effectief te blijven werken.’

De Praktijkscan begint met een gesprek en het aanleveren van documenten zoals het jaarverslag, financiële stukken, een accreditatierapport en bijvoorbeeld de risico-evaluatie en -inventarisatie. Plat: ‘In het gesprek met de praktijkhouder of de maatschap bespreken we de aanleiding voor de scan. Daarbij kijken we naar de relatie tussen drie zaken: de omgeving van de praktijk, de visie van de praktijkhouder of maatschap en de manier waarop de praktijk is georganiseerd.

De huisarts kan zelf eventuele wensen of knelpunten op tafel leggen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat hij of zij beter wil worden in leidinggeven. Het kan ook zijn dat uit de aangeleverde stukken blijkt dat de praktijk minder declareert dan andere praktijken gemiddeld doen.’

Daarna volgt een meeloopdag: Plat of Leeuwenburg loopt een hele dag mee in een huisartsenpraktijk, kijkt hoe de backoffice functioneert, spreekt met in ieder geval de huisarts(en), POH’s en assistenten, aangevuld door

13

‘ De Praktijkscan geeft nieuwe inzichten en energie’

N

ienke Griffioen is de huisarts die in 2019 bij de LHV opperde om een ervaren adviseur eens mee te laten lopen in de praktijk, toen het ging over de vraag wat de LHV kan doen aan de werkdruk van huisartsen. ‘Op medisch gebied hebben we accreditaties, FTO’s, intervisie. Op het gebied van praktijkvoering hebben we zulke instrumenten niet, terwijl we juist daarin niet zijn opgeleid. In de praktijk die mijn man en ik samen hebben in Hazerswoude gaat het op zich prima: er komt geld in het laatje, patiënten en medewerkers zijn tevreden.

Toch vroeg ik me af: zitten we op de goede weg, doen we de juiste dingen die bijdragen aan de visie die wij voor onze praktijk hebben, klopt het personeelsbestand, waar zitten onze winstpunten? Een van de praktische dingen waar we tegenaan liepen, was werkdruk bij de assistentes, maar we kregen er niet goed de vinger achter waar de drukte precies in zat.’

‘Ger Plat is een dag bij ons langs geweest, als pilot voor de Praktijkscan. Dat was een hectische dag. Iedereen was aan het eind van de

dag helemaal gaar én vol nieuwe energie. De vragen die hij stelde triggerden ons. We gingen meteen zelf nadenken over hoe we de praktijk organiseren. Al voor de terugkoppeling hadden we de eerste verbeteringen doorgevoerd.’

‘Het mooie van de Praktijkscan is dat het geen beoordeling is. Er worden geen vinkjes gezet. Bij een accreditatie zet je je beste beentje voor. Dat is nu juist níet de bedoeling, want het gaat erom hoe het er gewoonlijk aan toe gaat. Het helpt als een ervaren buitenstaander daar met een frisse blik naar kijkt.’

‘Door de terugkoppeling kregen we meer grip op de drukte bij de assistentes. Zij werkten in onze kleine praktijk niet tegelijkertijd; we werkten in principe altijd met één huisarts en één assistente. Het gebrek aan onderlinge overdracht gaf stress, naast het vele schakelen de hele dag door. We hebben meteen overdrachtsmomenten geregeld en gezorgd dat er vaste momenten in de week zijn waarop ze één ding tegelijk kunnen doen. Taken zijn meer gebundeld, waardoor

de hectiek enorm is afgenomen. Alleen vier uur extra assistentie had het probleem niet opgelost. Belangrijker is dat we het werk anders hebben georganiseerd. De veranderingen hebben ons zelfs de ruimte gegeven om een POH op te leiden.

Wat ik zelf van de Praktijkscan heb meegenomen, is dat ik niet allerlei dingen tussen de bedrijven door moet doen, maar echt moet inplannen als werk. Ik heb meer structuur aangebracht in mijn praktijkhouderstijd.

Het is inmiddels twee jaar geleden dat we de Praktijkscan hebben gehad. Het lukt heel goed om de veranderingen vast te houden.

Soms pak ik het verslag en de uitgeschreven interviews er nog even bij. De scan heeft ons geholpen om onze stip op de horizon scherper te krijgen én we hebben tips gekregen voor de weg ernaartoe. We kregen nieuwe inzichten en nieuwe energie. Je hoeft zo’n scan niet jaarlijks te doen, maar over een paar jaar wil ik er misschien best wel weer een.’

‘Als het inzicht er is, kun je iets veranderen’

HUISARTSEN SAMEN STERK IN HUN WERK De Praktijkscan valt onder het LHV-project ‘Huisartsen Samen Sterk in hun Werk’. Met dit project wil de LHV huisartsen ondersteunen in het vinden van toekomstbestendige werkvormen die bij hen passen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de resultaten van het onderzoek ‘Hoe wil de huisarts dokteren’ en de juridische samenwerkingsmogelijkheden (rekening houdend met de wet DBA). Naast de Praktijkscan zal de projectgroep deze zomer twee pilots starten: Maatschapsvorming op maat en Duurzame samenwerking. Nu al een vraag over een van deze pilots? Neem dan contact op met de LHV. U vindt de gegevens van onze frontoffice op www.lhv.nl

eventuele andere disciplines die in de praktijk vertegenwoordigd zijn, zoals en praktijkmanager, verpleegkundig specialist of physician assistent.

Leeuwenburg: ‘Op basis van de bevindingen uit het startgesprek, de aangeleverde stukken en de eerste meeloopdag, stellen wij twee focusthema’s voor, waarop we ons in de tweede meeloopdag richten. Je kunt niet alles tegelijk aanpakken, dus is het goed samen te bespreken welke punten het meest urgent zijn. Dat kan de wijze van declareren zijn, lean werken, de taken van de praktijkmanager, werkdruk bij de assistentes, de manier

14

de Dokter 4/2021

van leidinggeven, noem maar op.’ Plat: ‘Of de manier waarop een huisarts de consulten vormgeeft, bijvoorbeeld omdat die steeds uitlopen. Het is ook aan de huisarts zelf om te bepalen waar hij of zij specifiek tips voor wil.

Daarin leveren we maatwerk.’ ◼ HET ZWEET OP DE GOEDE RUG De Praktijkscan mondt uit in praktische adviezen. Leeuwenburg: ‘Soms kun je vrij eenvoudig verbeteringen doorvoeren, bijvoorbeeld door met taken van medewerkers te schuiven.

Het kan ook zijn dat een bepaald inzicht snel tot verbeteringen leidt.

Ik ben bijvoorbeeld weleens in een praktijk geweest waar het te gezellig was en de scheidslijn tussen werkgeverschap en vriendschap was vervaagd. Als het inzicht er is, kun je dat veranderen. Het knelpunt kan

ook complexer zijn. Dan geven we naast praktische adviezen de tip om een verdiepingsslag te maken met bijvoorbeeld een cursus leidinggeven of een training lean werken voor het hele team.’

‘Het zweet moet op de goede rug’, vult Plat aan. ‘Wij vertellen wat we zien en geven advies, maar de praktijkhouder is degene die uiteindelijk aan de slag moet. Afhankelijk van waar wij knelpunten zien, kan dat best een pittige klus zijn. Wij maken tijdens de eerste meeloopdag een foto waar alles op staat, maar die weinig pixels heeft. Tijdens de tweede meeloopdag staan er minder onderwerpen op de foto, maar met meer pixels. Wil je uiteindelijk een superscherpe foto op specifieke onderwerpen, dan kun je investeren in verdere begeleiding daarop. Onze foto moet in ieder geval zo zijn, dat je als praktijkhouder zicht krijgt op alle processen. We laten het niet bij alleen een advies op alle onderwerpen, want dan heb je kans dat je door de bomen het bos niet meer ziet. We willen een praktijk concreet op weg helpen. Door twee onderwerpen uit te diepen, kun je stap voor stap resultaten bereiken op de meest urgente thema’s. Dat geeft energie om ook andere punten daarna op te pakken.’

Een halfjaar na het uitvoeren van de praktijkscan vindt een evaluatie plaats. Praktijkhouder(s) en adviseur bespreken dan samen hoe de praktijk aan de slag is gegaan en hoe het ervoor staat met de actiepunten. Leeuwenburg: ‘Dit is niet alleen een stok achter de deur, maar vooral bedoeld om nog aanvullende tips te geven of samen te inventariseren wat de volgende stap kan zijn.’

Plat legt met een kwinkslag de link tussen de Praktijkscan en het tvprogramma Help, mijn man is klusser, waar hij fan van is. ‘De presentator komt over een maand terug en zegt: “Dan moet in ieder geval de hal klaar zijn”. Je moet érgens concreet beginnen. En als het klusbedrijf weg is – of in dit geval de adviseur – moet je het toch echt zelf doen.’ ¶

DE PRAKTIJKSCAN: IETS VOOR U? Als praktijkhouder of maatschap kunt u om diverse redenen ervoor kiezen een Praktijkscan te laten doen. Aanleidingen zijn bijvoorbeeld: ●U hebt een praktijk overgenomen en bent verdergegaan in de lijn van de vorige praktijkhouder. Past dit bij uw visie en ideeën? Hoe zou het ook anders kunnen? ●U wilt meer grip krijgen op de werkdruk die u en mogelijk ook uw medewerkers ervaren. ●U mist in uw team het gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid en teamgeest en hebt het gevoel dat u er alleen voor staat. ● E r zit een grote verandering aan te

komen, zoals een verhuizing. Die verandering wilt u aangrijpen om nog eens goed te bekijken hoe u wilt werken. ●U hebt moeite om een opvolger te vinden en vraagt zich af hoe de praktijk aantrekkelijker kan worden gemaakt om dit probleem aan te pakken.

Meer informatie vindt u op lhv.nl, zoek op ‘Praktijkscan’. Andere hulp nodig bij praktijkvoering? De LHV Academie biedt workshops als 'HRM in één dag'of de meerdaagse cursus Praktijkstart. U vindt het aanbod op www.lhv. nl/lhv-academie.

‘ We hebben inzicht gekregen in hoe het anders kan’

H

uisarts Bert van Lottum en zijn collega’s in hun Almelose HOED lieten onlangs een Praktijkscan doen omdat ze op zoek waren naar betere samenwerking. ‘Acht jaar geleden zijn we met vier praktijken, die onderling op nog geen 100 meter bij elkaar vandaan zaten, in één gebouw getrokken. We zijn nog steeds vier aparte praktijken, maar delen de assistentes, de POH’s en de praktijkmanager. We kunnen als praktijkhouders prima met elkaar door één deur, maar bleven ertegenaan lopen dat de samenwerking niet optimaal is. Eigenwijs als we als huisartsen zijn, hebben we allemaal toch onze eigen visie. De een wil patiënten die bellen bijvoorbeeld nog dezelfde dag zien, de ander vindt dat het ook best de volgende dag kan. Voor de assistentes en de POH’s zou het fijner zijn als het beleid wat gestroomlijnder is. Samenwerking ontstaat niet automatisch als je in hetzelfde gebouw gaat werken. Dat merken we ook aan de relaties met apotheek en fysiotherapeuten. Die samenwerking komt te weinig uit de verf.’

‘We lopen aan tegen een vrij groot personeelsverloop. Als HOED hebben we 10.000 patiënten.

Voor assistentes betekent dat dat ze patiënten vaak niet meer persoonlijk kennen. Sommigen

de Dokter 4/2021

15

vinden het te massaal geworden. Een belangrijke aanleiding om de Praktijkscan te laten doen, is dat we het werk voor hen aangenamer en persoonlijker willen maken binnen de HOEDconstructie.’

De scan is nog niet helemaal afgerond, maar is ons goed bevallen. We hebben inzicht gekregen in hoe het anders kan. Ger Plat, die bij ons was, is een professioneel persoon die weet waar hij het over heeft. Hij wist goed de vinger op een aantal zere plekken te leggen.

Een optie die uit de scan naar voren kwam, is om de HOED op te splitsen in twee delen met elk twee praktijken. Assistentes kunnen dan in geval van nood nog weleens invallen bij het andere deel, maar werken dan standaard in een kleinere, meer overzichtelijke praktijk. Wij zien zo’n splitsing als een mogelijke oplossing.

Of die er komt, is nog niet zeker. Een van de huisartsen gaat naar verwachting binnen vier jaar met pensioen – gaan we daarop wachten of niet? Bovendien weten we sinds kort dat ons pand wordt verkocht – willen we het zelf kopen of niet? Dat zijn vragen die de situatie ingewikkelder maken en die we bij een eventueel besluit moeten betrekken.’

mijn werk&ik ‘Belangrijk om huisartsenvak met iets anders te combineren’

FOTO: SIMONE MICHELLE

‘In mijn derde opleidingsjaar werkte ik bij het huisartsenechtpaar Walma en Boukes in Schoonhoven, dat samen een duopraktijk had. Ze deden allebei iets anders naast hun werk als huisarts. Bij hen heb ik van dichtbij Ze noemt zichzelf een ‘heel gewone huisarts, die het leuk vindt om meegemaakt hoe een duopraktijk dingen te combineren’. En dat is goed mogelijk, merkte ze al vroeg functioneert en hoe er een kruisbein haar loopbaan. Caroline Braam (52) heeft samen met Beate Bijl een stuiving kan zijn als je er ander werk duopraktijk in het Twentse Hengelo. naast doet. Dat is heel inspirerend en vormend voor mij geweest.

TEKST: ELS WIEGANT Na mijn opleiding was ik een tijdje hidha, maar ik wilde graag een eigen praktijk. Toen kwam ik Beate tegen en dat klikte meteen.

In 2003 zijn we onze eigen duopraktijk begonnen, dat was in die tijd nog niet zo gebruikelijk. Met mijn duomaatje heb ik een lot uit de loterij getrokken. Wij zijn echt een duo-duo: we hebben veel overeenkomsten, maar zijn ook verschillend en vullen elkaar aan. We hebben een mooi vak, maar bij tijd en wijle ook moeilijk. Er gebeurt veel met je patiënten, soms verdrietige dingen, dat kan je met elkaar delen.’

16

de Dokter 4/2021

◼ ENORME VERDIEPING ‘Ik heb het altijd belangrijk gevonden om het huisartsenvak met iets anders te combineren. Zo heb ik onder meer in een scholingscommissie gezeten en ben ik scheepsarts op De Eendracht. In 2009 heb ik de kaderopleiding palliatieve zorg afgerond, een dankbaar onderdeel van ons vak. Ondanks dat je mensen niet meer kunt genezen, kun je veel voor ze betekenen in begeleiding en symptoomverlichting. Daar heb ik veel tools voor gekregen.

Ik vind het een enorme verdieping van het – brede – huisartsenvak. Dat je er met gelijkgestemden samen over kunt praten, de grote hoeveelheid kennis die er is, het medischethisch vormende karakter ervan: het is een grote tijdsinvestering, maar ik kan het iedereen aanraden.’ ◼ HUISARTSOPLEIDER ‘Sinds vorig jaar zijn wij samen ook huisartsopleider. Ik

LHV Academie Geaccrediteerde nascholing, ook online Gesprekstechnieken bij beeldbellen (online)

kijk met veel plezier terug op mijn eigen opleiding in Rotterdam. Je bent wegwijs gemaakt door collega’s die tijd in je wilden investeren. Zelf heb ik inmiddels kilometers op de teller, dat wil ik graag doorgeven. We hebben nu onze eerste aios en het is ontzettend leuk om te doen. Zo’n jong iemand, net uit het ziekenhuis, vraagt zich dingen af die jij zelf als vanzelfsprekend aanneemt. Waarom doen jullie dat zo? Ja, goeie vraag. Het houdt je scherp. We doen ook weer nieuwe kennis op tijdens de terugkomdagen. Het loslaten van een aios bijvoorbeeld is in het begin wel een dingetje.

Maar als je dan ziet dat iemand het goed oppakt, dat je haar ziet groeien, huisarts ziet wórden: dat is zo’n boeiend proces.’

‘ Die financiële opvoeding zit er bij mij kennelijk toch ook in’ ◼ LEIDERSCHAP ‘Ik heb mezelf afgelopen jaar de leergang medisch leiderschap cadeau gedaan. Die ben ik nu aan het afronden. Mijn drie kinderen zijn groot, ook de laatste gaat over een tijdje het huis uit. Mijn hoofd zit minder vol met opvoeden, er komt tijd beschikbaar voor andere dingen. Ik vroeg me af: wat wil ik eigenlijk? In de leergang krijg je een schatkist aangereikt. Die moet je zelf openmaken om te kijken wat er voor jou in zit. Alles is gericht op vinden wat je talenten zijn en die uitbouwen. Dat brengt grote persoonlijke groei met zich mee.

Mij heeft het tot het inzicht gebracht dat ik zaken goed kan regelen. En ook dat ik graag eens over de rand van het huisartsenvak zou willen kijken. Ik zit in de raad van afgevaardigden van een grote organisatie en daar komen vaak financiële stukken ter tafel. Ik ben daar steeds meer in ge-

ïnteresseerd geraakt. Dat had ik nooit van mezelf gedacht. In mijn familie ben ik de enige arts. Mijn vader is van huis uit econoom en mijn broers zijn jurist en bedrijfskundige. Die aanleg, die financiële opvoeding, zit er bij mij kennelijk toch ook in. Dat is grappig om te merken.’ ◼ HEEL SPANNEND ‘Ik ben huisarts met hart en ziel, maar ik realiseer me ook dat de zorg financieel haalbaar en toegankelijk moet blijven. Voor iedereen. Dat in een land als Nederland je sociaal-economische klasse je levensverwachting bepaalt – dat zie je nu met corona ook weer – vind ik iets waar we met z’n allen heel goed over na moeten denken.

De vraag interesseert me hoe je daar met budgetten iets aan zou kunnen veranderen.

Het bestuurlijke apparaat kijkt met een bepaalde blik naar de geneeskunde, die in de spreekkamer – ook door mijzelf – niet altijd begrepen wordt. We spreken elkaars taal niet.

Daarom wil ik nu heel graag een premaster bedrijfskunde in de zorg aan Nijenrode gaan doen. Zodat ik meer te weten kom over de bedrijfsmatige processen en me die taal eigen kan maken. Waar me dat gaat brengen, weet ik niet, ik doe het stap voor stap.

Ook dat heeft de cursus me geleerd: ik ben niet iemand die zich ergens in stort, ik bereid me graag goed voor zodat ik overzicht heb. Daarna volgt – vanuit de inhoud – mijn volgende stap. Ik kijk ernaar uit.’ ¶

de Dokter 4/2021

17

Hoe vang je emotie op tijdens een consult op afstand? En hoe staat u oudere patiënten te woord over moeilijke kwesties?

Tijdens een online training via Zoom oefent u in een kleine groep huisartsen met een trainer en patiënt-acteur met casussen uit uw eigen praktijk. Aanmelden voor deze geaccrediteerde training (2 punten) kan via www.lhv.nl/lhv-academie. U vindt daar ook meer data.

Do 2 sep, ma 20 sep, do 14 okt 2021, 19:30 - 21:15

Lesgeven via Zoom (online) Het is voor veel mensen nieuw en soms ook spannend: lesgeven via Zoom. Lukt het om uw presentatie en filmpjes te delen, om breakout rooms te maken en hoe kunt u ervoor zorgen dat het geen eenrichtingsverkeer wordt?

Na deze korte maar krachtige cursus kunt u gebruik maken van de mogelijkheden die Zoom biedt en bent u in staat om ook online insprirerend en interactief onderwijs te verzorgen.

Ma 6 sep 2021, 19.00-21.00

Bij u in de buurt Op de website kunt u eenvoudig zien welke cursussen bij u in de buurt plaatsvinden. Kies voor de optie 'Op de kaart'en filter zo een workshop bij u in de buurt. www.lhv.nl/lhv-academie

U kunt alle nascholing ook incompany aanvragen.

Ga voor het hele overzicht naar www.lhv.nl/lhv-academie

a dv er t en t ie

GEACCRE DIT studieaa EERD nbod Corona-p roof!

Euthanasie belicht U bent opgeleid om mensen te genezen.

Een verzoek om euthanasie is één van de meest indringende en belastende vragen die u kunt krijgen.

15

PE-punten

Leer tijdens dit congres hoe u zich goed kunt voorbereiden op de complexiteit van een euthanasieverzoek. fysiek & online!

Accreditatie: 5 PE-punten Datum: woensdag 22 september Meer info: medilex.nl/euthanasie

Start: 2 september of 2 november Meer info: medilex.nl/gezondheidsrecht

Wilsonbekwaamheid

Leer meer over o.a.: • het belang van vroegdetectie • hallucinaties en wanen nader toegelicht • gepersonaliseerde behandelingen • de link tussen dopamine en psychoses • comorbiditeit bij psychoses • hoe u écht verbinding maakt met uw patiënt tijdens een psychose • voor- en nadelen van antipsychotica Accreditatie: 5 PE-punten Datum: donderdag 7 oktober Meer info: medilex.nl/psychoses

Juridisch advies met hart voor de huisarts maatschappen | praktijkoverdrachten | samenwerking | zorgverzekeraars | overeenkomsten

RS

• actuele wetgeving met betrekking tot curatele, bewindvoering en mentorschap • levenstestament en volmacht • wie wilsonbekwaamheid beoordeelt en met welke criteria • hoe kwaliteit van vertegenwoordigers geborgd kan worden

fysiek & online!

Accreditatie: 5 PE-punten Datum: woensdag 3 november Meer info: medilex.nl/wilsonbekwaamheid

VAN DER SCHOOT

ARCHITECTEN

bv BNA SCHIJNDEL

JU ST

EE

IJNSZORG

Leer meer over o.a.:

RI

L TE

Het is van het grootste belang dat u weet welke regels gelden, wat ze voor de praktijk betekenen én hoe u er het beste mee om kunt gaan.

Tijdens deze driedaagse cursus wordt alle relevante wetgeving besproken, krijgt u tal van handvatten en worden veel praktijkvoorbeelden met u besproken.

Psychoses

fysiek & online!

CURSUS Gezondheidsrecht voor zorgprofessionals

RENKEMA ONTWERP • A RCHI T E CT U U R INTERIEUR • DIRECTIEVOERING

www.eerstelijnszorgjurist.nl

BOUWMANAGEMENT • HAALBAARHEID W W W. VA N D E R S C H O O TA R C H I T E C T E N . N L

ZOMERKATERN

E

indelijk lijkt de rust enigszins weer te keren. De vaccinaties zijn op stoom, steeds minder coronapatiënten hebben de zorg van huisarts of ziekenhuis nodig.

Het was een spannende, vreemde en hectische tijd, het afgelopen anderhalf jaar.

In beschermend pak op bezoek bij een patiënt die doodziek is van een virus waar we aanvankelijk vrijwel niets van wisten, ongerustheid over andere patiënten die ineens niet meer naar de praktijk durfden te komen, onzekerheid over de eigen vaccinatie,

wisselende berichten over de vaccinatie van patiënten, patiënten die met voorrang een vaccin eisen of het juist níet willen.

Hoe hebben huisartsen de coronatijd beleefd? En vooral: wat maakte dat ze even los konden komen van de dagelijkse hectiek, de onzekerheid en de wisselende berichten?

Vijf huisartsen vertellen hoe tuinieren, fotograferen, schrijven, pianospelen of wandelen hen helpt om te ontspannen. In coronatijd misschien wel nóg meer nodig dan anders.

20

28

24 22

26

Arno Krijgsman

Morna Veenhuizen

Rutger Verhoeff

‘Een foto kost maar vijf minuten en levert veel lol op’

‘In de kas ben ik zo een paar uur verder’

‘Als ik schrijf, duik ik in mijn eigen wereld’

Arjan Jorritsma

‘Muziek geeft ruimte in mijn hoofd’

Alice van Veluw

‘Wandelen creëert hoofdruimte’

de Dokter 4/2021

19

ZOMERKATERN

ONTSPANNING De praktijk van Arno Krijgsman ligt midden in de Ooijpolder, in het dorp Ooij. De fotogenieke omgeving zorgt midden op de werkdag regelmatig voor een ontspannen moment.

FOTO: ROY SOETEKOUW

‘Een jaar of drie geleden ben ik begonnen mijn dokterstas te fotograferen op mooie plekken. In de sneeuw, bij de koeien, met een wolkenlucht of een luchtballon op de achtergrond. Gewoon omdat ik het grappig vond om even een moment in zo’n mooie omgeving te vangen. Het idee kwam van de film Amélie, waarin een ontvoerde tuinkabouter op talloze toeristische locaties wordt gefotografeerd. Ongemerkt heb ik mezelf de spelregel opgelegd dat ik de foto’s alleen mag maken in mijn eigen werkgebied.

Ontspanning op een werkdag is vaak minutenwerk. Zo’n foto kost maar vijf minuten en levert veel lol op. Ik maak er niet iedere dag eentje, want je moet natuurlijk ook maar net visite lopen op een mooie plek. Op een gegeven moment deelde ik een paar foto’s in een app met collega’s. Die waren zo enthousiast dat we nu wat foto’s op onze site hebben staan.

Naast fotograferen brengt wandelen mij ontspanning. Ik wandel met mijn vrouw, met een vriend of een familielid en ook met de aios als we een leergesprek hebben waar geen computer bij nodig is.

Mijn praktijk is een van vier losse praktijken die samen één huisartsengroep vormen, met één telefooncentrale. Vanwege die spreiding komen we elkaar niet vanzelfsprekend tegen. De assistentes werken nog weleens in de verschillende praktijken, maar als huisartsen hebben we elkaar nauwelijks fysiek ontmoet in coronatijd.

Het was een dubbele tijd: in de huisartsenzorg moesten we plots een crisis managen. Binnen de hagro ben ik samen met een collega rampencoördinator, een taak waar ik het jarenlang bijzonder rustig mee had. Nu was ineens het moment of truth daar. Het was hectisch, maar ook mooi om oplossingen te verzinnen en als team heel flexibel te moeten zijn. Thuis viel juist veel weg. De kinderen gingen niet meer naar sport, we aten veel vaker samen, ik kon ’s avonds vaak wandelen met mijn vrouw. De rust thuis middelde met de extra drukte van het werk. Ik maak me er een beetje zorgen over hoe het straks gaat als alles weer normaal wordt en weer veel planning vergt.

We zijn heel lang uiterst voorzichtig geweest, maar de dagen dat wij in actie moesten komen om te vaccineren, waren een uitzondering.

Op die dagen brachten influenza en corona ons gek genoeg juist even bij elkaar. Binnenkort gaan wij weer vergaderingen en bijeenkomsten met het team organiseren. Daar verheug ik me op. We hebben veel creatieve en muzikale collega’s. Een poging om één keer iets muzikaals via Zoom te ondernemen, werd een ramp. Het lijkt me heerlijk als we weer echt samen kunnen komen.’

20

‘Een foto kost maar vijf minuten en levert veel lol op’

de Dokter 4/2021

21

ZOMERKATERN

ONTSPANNING In de Leeuwarder huisartsenpraktijk van Arjan Jorritsma bleef de verwachte drukte tijdens de eerste golf uit. Dat bood perspectief voor nieuwe vormen van ontspanning.

FOTO: JORRITSM A KOOREN

‘H

et was een verwarrende tijd, die eerste golf. Na de verhalen uit het zuiden verwachtten wij enorme drukte in het voorjaar van 2020. Coronapatiënten waren er uiteindelijk maar weinig en andere patiënten bleven thuis.

In plaats van grote drukte, kon ik in overleg met collega’s de praktijk zo nu en dan ’s middags sluiten. In die maanden ben ik veel gaan hardlopen, samen met mijn vrouw. Niet als ontspanning trouwens, maar eerder als noodzakelijk kwaad, vanuit de gedachte: laat ik mijn gezondheid in deze tijden zo goed mogelijk op peil houden.

Echte ontspanning is voor mij muziek. Ik heb sinds drie jaar pianoles en speelde voor de coronapandemie soms al piano in de kerk. In de eerste weken van de coronacrisis gingen de kerken hun diensten online organiseren. Daarvoor hebben we toen verschillende begeleidingscombo’s samengesteld.

Dat was best even pionieren, want begeleiding is iets heel anders dan klassiek pianospelen. Bovendien was het zoeken wat online goed werkt. Mede omdat het in de praktijk rustig was, kon ik daar van alles over leren, vooral via YouTube. Ik heb in de coronatijd een langgekoesterde wens vervuld, door een synthesizer aan te schaffen.

Muziek is emotie. Vrolijk, triest of boos – je kunt er allerlei gevoelens in kwijt. Het geeft mij bovendien ruimte in mijn hoofd, helpt me om associatief te denken en om snel te schakelen. Je speelt met links en rechts tegelijk en als je samen met anderen speelt, moet je ook nog naar hen luisteren. Ik heb het gevoel dat ik mijn snelheid van schakelen en mijn associatievermogen er echt mee train.

De praktijk is al sinds vorige zomer weer op het oude niveau.

De eerste maanden van dit jaar waren opnieuw verwarrend, met alle vragen rond de vaccinaties. Daar kreeg ik weleens een punthoofd van. Soms belde iemand met een belangrijke medische vraag en stonden er twintig anderen vóór in de wacht, allemaal met vragen over vaccinatie.

Zoveel tijd als ik in de eerste golf had, heb ik sindsdien dus niet weer gehad. Maar toch zit ik bijna iedere avond wel even achter de piano. Al voor corona was ik op zoek naar een bliksemafleider, iets dat me helpt om te ontstressen. Dat raad ik patiënten ook altijd aan. Ik heb dat gevonden in pianospelen.

In coronatijd is ontspanning misschien nog wel belangrijker dan anders, ook voor ons als huisartsen. Afwisseling en diversiteit is de charme van ons vak, maar ook de valkuil.

Online nascholing vond ik ingewikkeld. Ik heb minder nascholing gevolgd dan anders. Wij hadden voor corona altijd een Farmacotherapeutisch Overleg met een kok erbij die ter plekke voor ons kookt. Dat is iedere keer fantastisch. Daar zie ik echt weer naar uit. Het eerste FTO staat alweer gepland.

Hopelijk mét kok.’

22

de Dokter 4/2021

‘Muziek geeft ruimte in mijn hoofd’

de Dokter 4/2021

23

ZOMERKATERN

ONTSPANNING Morna Veenhuizen kan na veel klussen in haar nieuwe huis in Apeldoorn nu haar vrije tijd steken in de moestuin en de pluktuin.

FOTO: BABET HOGERVORST

‘M

ijn opa had al een moestuin. Met mijn zusjes en mijn vader kwam ik daar veel. De tuin lag op een prachtige plek: achter paleis Het Loo. Mijn vader heeft die moestuin later overgenomen, dus ik ben er jarenlang blijven komen.

Met ons gezin hebben we een paar jaar geleden een huis in Apeldoorn gekocht, waaraan veel geklust moest worden.

Mijn man en ik proberen zo’n beetje alles zelf te doen – behalve stuken – dus daar is veel tijd in gaan zitten. We hebben onder meer samen de keuken geplaatst.

Nu het klussen grotendeels klaar is, kan ik me wijden aan wat ik écht leuk vind: op de grond bij het huis een moestuin en pluktuin maken. Er staat ook een kas in. Vorig jaar heb ik een begin gemaakt, dit jaar moet het echt mooi worden.

De pluktuin vind ik eigenlijk nóg leuker dan de moestuin. De meeste bloemen zijn zomerbloeiers. Als het goed is, wordt het deze zomer echt een bloemenzee.

Ik kan zomaar een paar uur in de kas zitten. Plantjes water geven, plantjes in een groter potje overplanten, dat soort dingen. Dan denk ik echt niet aan werk, heerlijk. Ik erger me er niet aan als iets niet wil groeien of doodgaat. De rupsen eten ook weleens wat op – nou ja, jammer.

Als de moestuin straks klaar is, kunnen we er in de zomer wel één of twee keer per week van eten, denk ik. Mijn zusje heeft ook een moestuin en de vriend van mijn schoonmoeder ook, dus we hebben altijd gespreksstof in de familie. In de winter valt er natuurlijk niet zoveel aan te doen, maar afgelopen winter heb ik aardig wat tijd gestoken in de voorbereidingen en van alles uitgetekend. Dat was toch ook heel leuk.

Met ons werk kun je wel wat ontspanning gebruiken. Bij mij viel de drukte nog mee, omdat ik met een collega vorig jaar september een nulpraktijk begon. Beetje een gek moment, maar dat hadden we natuurlijk al veel eerder gepland.

Daarnaast werk ik nog steeds twee dagen als waarnemer.

Bij praktijkhouders met een grote praktijk zag ik hoeveel energie de coronapandemie kostte, met alle onzekerheden en wisselende informatie. Voor mij was het niet zozeer een stressvolle tijd, maar wel een spannende tijd. Je zag de drukte op de huisartsenpost toenemen, je hoopt dat ouders en andere familieleden er goed doorheen komen, je wilt zelf ook niet iets naar anderen meenemen.

Het is fijn dat er nu weer meer kan. Binnenkort hebben we het eerste etentje met ons team, dat overigens nog heel bescheiden van omvang is. Het allereerste uitje, driekwart jaar na de opening. Daarnaast heb ik veel zin om weer collega’s te ontmoeten bij nascholingsdagen.’

24

de Dokter 4/2021

‘In de kas ben ik zo een paar uur verder’

de Dokter 4/2021

25

ZOMERKATERN

ONTSPANNING Alice van Veluw, huisarts in Blaricum, wandelde voor de coronacrisis al heel regelmatig. Sinds afgelopen januari ‘beconcurreert’ ongeveer de helft van de praktijkmedewerkers elkaar via de Ommetje-app van de Hersenstichting.

FOTO: SIMONE MICHELLE

‘H

et was een intensieve tijd, het afgelopen anderhalf jaar. Vermoeiend door de continue beleidswijzigingen en daardoor soms frustrerend, maar tegelijk uitdagend in positieve zin. Het risico van zo’n periode is dat je je verliest in alle informatie en hectiek van het moment. Alles ging over corona, het dagelijkse nieuws tot en met de discussies op HAWeb. Voor je het weet word je daarin meegezogen. Het was een heel bewuste keuze om steeds weer te focussen op wat goed gaat. Ondanks al het gemopper hebben we het best goed voor elkaar in Nederland, ook in de zorg.

We zochten een mogelijkheid om regelmatig even uit de hectiek van de dag te stappen. Al voor corona wandelden een paar teamleden eens per week met patiënten. De praktijkondersteuners doen daaraan mee en meestal wandelt ook een van de drie huisartsen mee. We ervaren zelf hoe fijn het is om even letterlijk uit de drukte te stappen.

Zo kwam ik op de app Ommetje van de Hersenstichting, waaraan ook Erik Scherder heeft meegewerkt. De app is gebaseerd op beloningen, bijvoorbeeld voor bepaalde afstanden of zonder onderbreking iedere dag een stukje lopen. Je kunt er bovendien groepen in aanmaken, waarbij de leden een gezonde competitie met elkaar aangaan omdat ze gerangschikt worden. Je hoeft niet samen te lopen, maar ervaart toch saamhorigheid doordat je ook ziet wat anderen hebben gelopen. Dat stimuleert ook: op een gegeven moment ga je toch even ’s ochtends vroeg wandelen – voor negen uur krijg je extra punten – of tóch een stukje lopen op de dag dat je eigenlijk niet wilde, om de reeks maar niet te onderbreken. Het levert in onze praktijk ook allerlei grappen op: “Jij speelt vals!” Via de fysiotherapeut zit ik ook in een andere groep, waar ook patiënten aan meedoen. Die staan trouwens veel hoger op de lijst dan ik, want ze lopen al veel langer. Dat levert soms hele leuke gesprekken met patiënten op.

Wandelen creëert hoofdruimte, zeker als je loopt zonder telefoon of podcast. Ik probeer – in onze mooie omgeving – tijdens het wandelen te voelen, te zien, te ruiken. Ik fiets ook regelmatig en dat is ook heerlijk, maar wandelen vertraagt, merk ik. En dat is juist in de hectiek van alledag heel fijn.

Ondertussen zijn we ook aan de slag gegaan met het concept van positieve gezondheid. Ook weer vanuit de basisgedachte: focus op wat goed gaat. Ik denk dat we voor onszelf en voor onze patiënten veel goeds kunnen halen uit deze benadering. In september gaan we daar met het hele team een dag mee aan de slag, terwijl we wandelen langs de buitenplaatsen van ’s Graveland. Daar kijk ik enorm naar uit.’

26

de Dokter 4/2021

‘Wandelen creëert hoofdruimte’

de Dokter 4/2021

27

ZOMERKATERN

ONTSPANNING Rutger Verhoeff zoekt naast zijn werk als huisarts in Amstelveen regelmatig de stilte en de rust om op te verdwijnen in een andere wereld die hij zelf al schrijvend creëert.

FOTO: MIR JAM VAN DER LINDEN

‘V

roeger was ik altijd al het jongetje dat naar buiten keek en fantaseerde. Ik hou ervan om een andere wereld te creëren en daarin op te gaan. Zo ben ik gaan schrijven, onder meer boeken over gezondheidsmythes en over pesten. Verhalen vind ik het leukst om te schrijven, omdat ik daarmee het meest in een andere wereld beland. Ik kan er ook goed mijn humor in kwijt. Eind augustus komt mijn vijfde boek uit: Dokter, nu ik er toch ben. Verhalen met mijn kijk op gebeurtenissen in de eerste tien jaar dat ik als waarnemer werkte.

In coronatijd miste ik het afspreken met vrienden en familie, maar juist daardoor had ik wel de mogelijkheid om dit boek binnen vijf maanden af te maken. Schrijven heeft me geholpen om de dooie tijd te overbruggen. Ik ben een sociaal mens, maar kan mezelf ook heel goed opsluiten. Op een vrije dag of in een weekend kan ik zomaar een hele dag achter de laptop zitten schrijven. Ik vind het heerlijk om dan urenlang in een andere wereld te zijn. Vorige zomer heb ik tien dagen in een huisje op de Veluwe gezeten om te schrijven aan een kinderboek, dat nog moet verschijnen. Tussen het werk door maak ik regelmatig korte notities op mijn telefoon, die ik later kan uitwerken tot een verhaal. In coronatijd ben ik trouwens ook een podcast over pesten begonnen, Het Pestlab. Ik hou ervan om regelmatig nieuwe dingen te doen.

Als waarnemer ben ik gelukkig de coronatijd goed doorgekomen. Sommige waarnemers zijn pardoes de deur uitgezet tijdens de eerste golf – niet heel fatsoenlijk. Ik kon gelukkig blijven werken. In het begin merkte je dat de angst regeerde en mensen zelfs bij een beroerte niet aan de bel trokken. Gaandeweg verdween die angst en zag ik opvallende veranderingen in hoe mensen denken en doen. Een rare tweestrijd, die van het coronajaar een bijzonder vreemd jaar maakte. Terwijl de één op dwingende toon een cocktail bestelde die tegen corona zou helpen, kreeg je aan de andere kant de corona-ontkenners of vaccinatieweigeraars.

Ik sprak met een assistente die geen vaccin wilde omdat er dode embryo’s in zouden zitten. Daarover gaat het laatste verhaal in mijn nieuwe bundel. Ineens moesten we de wetenschap verdedigen, terwijl de wetenschap alles is wat ik héb als huisarts.

Ik hoop dat we zullen leren van alles wat het afgelopen anderhalf jaar fout is gegaan, zodat we beter zijn voorbereid op een eventuele volgende crisis. Ondertussen kijk ik ernaar uit dat ik weer meer mensen op een dag kan zien, zonder mondkapje. We hebben een groepje van tien jongens van de geneeskundestudie waarmee we altijd een paar keer per jaar samenkwamen, maar nu al een hele tijd niet. De meesten hebben inmiddels vrouw en kinderen en die komen ook altijd mee. Het zou ontzettend leuk zijn als dat weer kan.’¶

28

de Dokter 4/2021

‘Als ik schrijf, duik ik in mijn eigen wereld’

de Dokter 4/2021

29

ZOMERKATERN

LHV HUISARTSENDAG: zaterdag 2 oktober 2021

O

p 2 oktober organiseert de LHV deze dag voor alle huisartsen.

Inmiddels zijn de coronamaatregelen versoepeld en is er weer meer mogelijk.

Daarom kunt u kiezen hoe u wilt deelnemen aan de LHV Huisartsendag. Fysiek op de locatie in Den Haag waar u, naast het opdoen van kennis en inspiratie, uw collega’s weer kunt ontmoeten. Uiteraard volgen we de maatregelen die op dat moment gelden. Of u neemt online deel vanuit huis of waar u maar wilt. De keuze is aan u.

Het thema van de dag is ‘Op naar morgen’.

We hebben een bewogen periode achter de rug en die is nog niet voorbij. Toch blikken we voorzichtig weer vooruit. U kunt inspiratie

opdoen, uw kennis bijspijkeren en collega's ontmoeten. Met sessies over thema's als slim gebruik van data, ethische dilemma’s, positieve gezondheidszorg en diverse skills labs.

Of u nu kiest om deze dag op locatie in Den Haag bij te wonen of online deel te nemen, inspiratie en interactie staan centraal.

Binnenkort maken we het programma bekend op lhvhuisartsendag.nl en start de kaartverkoop. Het aantal beschikbare kaarten voor de locatie in Den Haag is beperkt. We houden u op de hoogte! lhvhuisartsendag.nl

Op locatie of online: de keuze is aan u!

30

de Dokter 4/2021

a dv er t en t ie

“Ik was zo klaar met dik zijn en de diëetstrijd” Mirjam viel 52 kilo af met behulp van een maagverkleining Krijgt u als (huis)arts in deze tijd meer vragen van patiënten die bezorgd zijn over hun overgewicht? Wij zijn hét centrum voor patiënten met morbide obesitas.

Onze multidisciplinaire behandeling bestaat uit een maagverkleinende operatie in combinatie met een intensief leefstijltraject.

www.obesitaskliniek.nl

Uw patiënten makkelijk informeren?

Gebruik een wachtkamerscherm €1,per dag Waarom een wachtkamerscherm van IDS Nederland Hulp bij het opzetten en managen van uw praktijkinformatie Actuele en relevante gezondheidsinformatie via gevestigde partners Een all-in-prijs zonder verborgen kosten: Scherm + Installatie + Software + Service Altijd up-to-date met seizoensgerelateerde gezondheidsinformatie

Kijk voor de mogelijkheden op

www.ids-nederland.nl/dedokter

WIE MAKEN ZICH HARD VOOR DE HUISARTSENZORG?

DE AGENDA VAN JELLY HOGENDORP, SENIOR BELEIDSADVISEUR Wachtlijsten in de ggz, problemen rond jeugdhulp, kindermishandeling. Het zijn niet de makkelijkste onderwerpen die op het bord liggen van Jelly Hogendorp, senior beleidsadviseur bij de LHV. Misschien wel juist daarom vindt ze haar werk boeiend en zinvol. ‘Ik wil er graag aan bijdragen dat zaken voor huisartsen zo goed mogelijk worden geregeld én dat kwetsbare patiënten niet tussen wal en schip vallen.’

TEKST: BERBER BIJM A // BEELD: MIR JAM VAN DER LINDEN

J

elly Hogendorp is in de weken voor de zomervakantie bezig met de laatste loodjes van haar studie aan de kunstacademie. Haar werk bij de LHV – vroeger vijf dagen, nu drie – wil ze gaan combineren met het maken van beeldende kunst. ‘Het is heerlijk om twee totaal verschillende dingen te doen. De energie van het ene neem je mee naar het andere.’

Ze kwam zeventien jaar geleden bij de LHV terecht nadat ze in Groningen sociologie had gestudeerd. ‘Ik was afgestudeerd in beleid en medische sociologie, met een scriptie over huisartsenzorg voor asielzoekers. Die scriptie heb ik als een soort open sollicitatie opgestuurd naar de LHV, die toen net op zoek was naar junior beleidsmedewerkers.’

Zeventien jaar later is ze senior beleidsadviseur. ‘Huisartsen zijn een ontzettend leuke beroepsgroep om mee te werken.

Ze geven zorg waarvan iedereen gebruik maakt, staan dicht bij alle typen mensen en het is belangrijk dat hun zorg voor iedereen goed beschikbaar is.’ ◼ TAAIE GGZ-PROBLEMATIEK De relatie tussen huisartsenzorg en geestelijke gezondheidszorg neemt een

groot deel van haar tijd in beslag. ‘De ggz is een boeiende wereld, heel anders dan die van de huisartsen. Het gaat vaak om taaie problematiek, zoals de lange wachtlijsten. Lastig om resultaat te boeken. Ik zou natuurlijk liefst willen dat iedereen snel en soepel doorstroomt naar precies de zorg die hij of zij nodig heeft. Zo gaat het in de praktijk niet. Overleggen en processen verlopen soms ontzettend stroperig. De ideale wereld zullen we nooit voor elkaar krijgen, maar het kan altijd beter dan het nu is. Kleine stapjes geven de burger – of de beleidsadviseur – moed.’

Dat geldt ook voor haar andere aandachtsgebieden: jeugdhulp en kindermishandeling. ‘De samenwerking met andere organisaties is niet altijd optimaal, maar gezien de ernst van de thema’s vind ik het belangrijk om onderwerpen als kindermishandeling of huiselijk geweld steeds hoog op de agenda te houden. Kwetsbare mensen komen er soms bekaaid af: ouderen, mensen met psychische problemen, kinderen. Daar kan ik me oprecht boos over maken.

Tegelijk vind ik het fijn om ervoor te knokken dat huisartsen hun werk goed kunnen doen.’

32

de Dokter 4/2021

MAANDAG 10.30 UUR

MAANDAG 14.00 UUR

De kwaliteit van de POH-GGZ borgen

Patiënten met dubbele problematiek: lastig verwijzen

De functie van POH-GGZ in de huisartsenpraktijk is relatief nieuw en is aanvankelijk vooral ingevuld door sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen.

POH-GGZ is een functie, geen beroep. We zien inmiddels ook maatschappelijk werkers, psychologen, verpleegkundigen en anderen die POH-GGZ zijn.

Er is veel diversiteit ontstaan. Deels gewenst, deels ongewenst. Daardoor is er behoefte aan kwaliteitsborging door één onafhankelijk register voor de POH-GGZ, gelinkt aan het functieprofiel dat er al is en aan bepaalde opleidingseisen. Dat geeft de beroepsgroep zelf, maar ook huisartsen en verzekeraars duidelijkheid: wie is ingeschreven, voldoet aan de gestelde eisen. Over zo’n register zijn we regelmatig in gesprek met veel partijen: InEen, NHG, PsyHag – de kaderhuisartsen ggz – en vijf verenigingen van de kant van de POH-GGZ, waaronder de beroepsvereniging van POH’s-GGZ, maar ook die van maatschappelijk werkers en spv’ers. Er is al een register, maar dat is verbonden aan één van deze verenigingen. Het is lastig om een nieuw, onafhankelijk register van de grond te krijgen. We sturen erop aan dat zo'n register er op 1 januari 2022 toch is.

Voor huisartsen is het vaak lastig om patiënten met een psychiatrische stoornis én een ander probleem – bijvoorbeeld verslaving – goed doorverwezen te krijgen.

Stuur je de patiënt eerst door voor de depressie, dan krijg je te horen: nee, het verslavingsprobleem moet eerst worden aangepakt. En andersom. Met de ggz voeren we overleg om die doorverwijzingen soepeler te laten verlopen. Een groep psychiaters heeft een mooie matrix gemaakt, inclusief motivatie, die een heel praktisch hulpmiddel kan worden voor huisartsen.

Akwa, de Alliantie Kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg, maakt daar nu een handreiking van met een soort stroomschema. Die handreiking verschijnt waarschijnlijk in het vroege najaar.

Alles valt of staat met de vraag of partijen aan ggz-kant ook goed geïnformeerd worden over zo’n stroomschema en zich daaraan gaan houden. Anders hebben we er in de praktijk weinig aan. Dan zal er een formele samenwerkingsrichtlijn moeten komen, met een veel langer voorbereidingstraject.

We hopen dat we eruit komen met het handige hulpmiddel dat nu in de maak is, maar gaan dus goed monitoren of dat in de praktijk echt werkt.

‘Huisartsen zijn een ontzettend leuke beroepsgroep om mee te werken’

MAANDAG 15.30 UUR

Persoonsgericht, wat houdt dat in?

Nog maar kortgeleden hebben we binnen de LHV een brainstormgroep met vier collega’s gevormd om te praten over een van de kernwaarden van de huisartsenzorg: persoonsgerichte zorg. Hoe geven we dat handen en voeten? Een van ons zit in een gezamenlijk overleg met NHG en InEen hierover.

We willen huisartsen ondersteunen om in de spreekkamer nog meer aandacht te kunnen geven aan de mens achter de patiënt. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is natuurlijk: meer tijd voor de patiënt.

Onze gesprekken hierover zijn nog in een beginstadium, maar nu al erg leuk om te doen. We zijn alle vier erg enthousiast over het thema.

de Dokter 4/2021

33

DINSDAG 9.30

DINSDAG 11.00 UUR

De ggz-wachtlijsten móeten korter

Nauwe banden tussen bureau en bestuur

Huisartsen hebben soms te maken met heel nijpende situaties van een patiënt die maar blíjft wachten op een ggz-behandeling. Zolang de ggz het intakegesprek niet doet, blijft de patiënt onder verantwoordelijkheid van de huisarts. Die wordt zo gedwongen zorg te geven die hij of zij helemaal niet kán geven.

In die discussie kan ik heel fel worden, want de kwetsbare patiënt en uiteindelijk ook de huisarts worden de dupe van de problemen in de ggz.

In de Stuurgroep Wachttijden praten we over een oplossing voor die lange wachttijden, met VWS, zorgverzekeraars en diverse andere zorgpartijen. We zijn onlangs gebrouilleerd geweest toen de stuurgroep zonder medeweten van de LHV een brief naar de staatssecretaris stuurde waarin stond dat huisartsen medeverantwoordelijk zijn voor het oplossen van de wachttijden in de ggz. Dat is uitgepraat en er zijn afspraken over de samenwerking gemaakt.

Nu zitten we weer aan tafel.

Een van de ideeën is om regionale versnellers aan te stellen om de samenwerking in de regio vlot te trekken. Het probleem zit deels simpelweg in de capaciteit van de ggz, maar ook in de onderlinge samenwerking binnen de ggz. Veel instellingen behandelen mensen met een aantal specifieke stoornissen, dus huisartsen moeten heel precies verwijzen. Wij pleiten voor een bredere toegang, met daarna eventueel een interne verwijzing binnen de ggz. Een regionaal triagepunt kan mogelijk uitkomst brengen als vraag en aanbod niet bij elkaar passen. Tegelijk heeft het natuurlijk risico’s om weer een nieuwe instantie op te tuigen. De Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd volgt ook nauwgezet wat de stuurgroep bespreekt, want die wil weten waar ze uiteindelijk toezicht op kan houden.

In dit soort hoogover gesprekken probeer ik steeds de patiënt in te brengen om wie het uiteindelijk gaat, met concrete vragen als: wat gaat dit betekenen voor een patiënt met verslaving én depressie? En we blijven erop hameren dat de overbruggingszorg niet bij de huisarts moet liggen.

Eens per maand stem ik alle ggz-onderwerpen af met Guus Jaspar, onze bestuurder die ggz in de portefeuille heeft. Soms kan ik op bureauniveau iets voorbereiden met andere organisaties dat Guus vervolgens op bestuurlijk niveau kan afmaken. Het is goed om door te spreken wat de kaders zijn waarbinnen we werken, zodat ik ook weet wanneer ik bij het bestuur aan de bel moet trekken, bijvoorbeeld als er knopen moeten worden doorgehakt of als iets dreigt mis te lopen. Met het POH-register lijkt die situatie te ontstaan. Dan is het belangrijk dat bureau en bestuur elkaar goed op de hoogte houden.

DINSDAG 14.30 UUR

De POH-jeugd bestaat eigenlijk niet Met VWS, Zorgverzekeraars Nederland en de Vereniging Nederlandse Gemeenten overleggen we over jeugdhulp. Gemeenten hebben enorme tekorten in de jeugdhulp en willen soms invloed uitoefenen op de verwijzingen door de huisarts, vooral als het gaat om specialistische – en dus dure – hulp. Zorgverzekeraars en gemeenten blijven ook touwtrekken als het gaat om wie de zorg voor jongeren betaalt. Huisartsen zien ondertussen dat veel gezinnen en kinderen niet goed worden geholpen en – oplossers als ze zijn – nemen zelf een POH-jeugd aan. Dat is eigenlijk een onmogelijke functie, want jeugdhulp valt niet onder de huisartsenzorg. Onder verantwoordelijkheid van de huisarts kunnen hooguit lichte klachten van kinderen en jongeren kortdurend worden behandeld.

Als LHV zijn wij op zich wel gecharmeerd van een intermediair tussen huisarts en wijkteam, omdat je dan een contactpersoon hebt die het hele jeugdveld kent. Dat kan eventueel ook wel iemand zijn die in de huisartsenpraktijk werkt, maar níet onder verantwoordelijkheid van de

34

de Dokter 4/2021

huisarts, simpelweg omdat jeugdhulp geen huisartsenzorg is.

Er zijn de afgelopen jaren allerlei constructies ontstaan van een POH-jeugd die op de ene plek wordt betaald door de gemeente en elders door de zorgverzekeraar. Dat levert soms complexe situaties op met risico’s op het gebied van medische verantwoordelijkheid en privacy.

VNG en VWS hebben onlangs 600 miljoen vrij gemaakt voor jeugdzorg, waarvan een deel bestemd is voor de POH-jeugd – een functie met allerlei haken en ogen dus. In dat besluit is de LHV niet gekend. Het is niet duidelijk of de POH-jeugd in de ogen van VWS en VNG valt onder de gemeente of onder de huisartsenzorg.

In dit overleg pleiten we er daarom voor dat VWS en VNG duidelijk de kaders aangeven waaraan deze functionaris moet voldoen. Ik bekijk deze discussie ook in de bredere context van het huisartsenwerk. Het bord ligt al ontzettend vol, laten we er dan geen taken bij nemen die niet bij de huisarts horen. En laten we andere sectoren tegelijk wel zodanig ondersteunen dat zij hun werk goed kunnen doen.

‘De ideale wereld zullen we nooit voor elkaar krijgen, maar het kan altijd beter dan het nu gaat’

DONDERDAG 9.30 UUR

DONDERDAG 11.00 UUR

Vechtscheidingen: helaas blijvend actueel

Melding van huiselijk geweld moet eenvoudig

Een aantal huisartsen is actief als ambassadeur voor de aanpak van kindermishandeling. Binnen de LHV hebben we een team van zes mensen dat eraan werkt meer aandacht aan dit onderwerp te besteden. Met de ambassadeurs hadden we eerder een verkennende scholing over vechtscheidingen.

Nu overleg ik met de LHV Academie om die uit te werken tot een cursus die we al onze leden kunnen aanbieden.

Dit is een onderwerp waar treurig genoeg iedere huisarts mee te maken heeft: als ouders er niet uitkomen, heeft het kind daar last van. Op de korte en op de lange termijn. Daarbij spelen lastige vragen, bijvoorbeeld op juridisch vlak: wat doe je als de ene ouder niet wil dat je medische informatie over het kind doorgeeft aan de andere ouder? Maar ook: hoe ga je ermee om als een kind een van de ouders niet wil zien? Een vechtscheiding maakt dat je als huisarts moet laveren.

De scholing gaat ook over de instanties waarnaar je kunt doorverwijzen. Als de huisarts zijn of haar positie weet en als doorverwijzen in één keer goed gaat, kan dat veel ellende besparen.

De Meldcode huiselijk geweld van KNMG wordt momenteel aangepast.

Daarover praten we onder meer met de artsencoalitie: een samenwerkingsverband van kinderartsen, jeugdartsen, kinderpsychiaters, vertrouwensartsen van Veilig Thuis en SEH-artsen. De meldcode krijgt een nieuwe indeling en er komt nieuwe informatie in over gegevensuitwisseling met derden. Dat laatste is een belangrijk onderwerp, want bij tuchtzaken draait het nogal eens om gegevensuitwisseling.

De Meldcode bestrijkt allerlei onderwerpen, van juridische aspecten tot gesprekstechnieken. Het is zo langzamerhand een heel boekwerk geworden, wat bij zo’n complex onderwerp onvermijdelijk is. Als LHV’er heb ik in dit overleg de taak zoveel mogelijk houvast voor huisartsen te organiseren. Ik wil ervoor zorgen dat er ook een bondige samenvatting en een praktische uitwerking komen.

Een stappenplan is er al, mogelijk verschijnt bij de vernieuwde Meldcode ook nog een kernachtige handreiking.

DONDERDAG 15.00 UUR

Brainstormen over De Dokter Een van mijn favoriete besprekingen: de redactievergadering van De Dokter. Ik zit al jaren in de redactie, met veel plezier. Alle geledingen van de LHV zijn vertegenwoordigd, iedereen haalt onderwerpen op bij de eigen achterban en onder leiding van eindredacteur Nathalie Pol bespreken we wat in het komende nummer moet. Wat moeten huisartsen weten, waar maken ze zich druk om, hoe houden we het blad ook een beetje luchtig? Heerlijke vragen, waar ik ook mijn creatieve kant in kwijt kan. Ik probeer steeds weer fris naar ontwikkelingen te kijken. Bovendien een mooie gelegenheid om verbinding te krijgen met de andere geledingen van de organisatie.

de Dokter 4/2021

35

Welk boek mag mee op vakantie?

Even het werk loslaten is na de afgelopen maanden misschien wel meer welkom dan ooit. Welke boeken legt u klaar voor uw vakantie? Toch iets vakgerelateerds? Dat kan, maar dan wel een boek om blij van te worden. Van deze recent verschenen boeken mogen we ieder vijf exemplaren weggeven. Veel leesplezier!

TEKST: BERBER BIJM A

POSITIEVE GEZONDHEID:

Leerzame eigen kwalen

G

epensioneerd huisarts Pieter van den Hombergh neemt zijn eigen aandoeningen als uitgangspunt in het lichtvoetige en humoristische boek Van eigen kwalen word je wijzer. Die eigen kwalen zijn er nogal wat geweest, waaronder schimmelinfecties, maagproblemen, tuberculose en knieartrose.

Als tropenarts heeft hij bovendien verscheidene tropenziekten onder de leden gehad.

‘En toch’, meldt Van den Hombergh opgewekt vanaf zijn Italiaanse vakantieadres, ‘fiets ik hier zo gezond als een vis op m’n zeventigste een kilometer de berg op. Ondanks alles zo fris en fruitig – dat geeft hoop, nietwaar?’

Hij heeft geluk gehad dat de wetenschap steeds nét een antwoord had op zijn kwalen, vindt hij. ‘Mijn vader heeft jaren met schimmelvoeten getobd. Toen ik die schimmel had, was er net een goede remedie voor.

Hetzelfde geldt voor de maagzweer die ik had en de activering van de tb die ik had opgelopen in mijn tropentijd bij de Maasai – een oude hoestende Maasai was ook verdacht voor gereactiveerde tb tot het tegendeel bewezen was.’ Ondertussen vertelt hij in het boek ook hoe lastig ‘kleine kwalen’ kunnen zijn: wanneer durf je bij een nieuwe vriendin je sokken uit te doen als daar een schimmelvoet uit tevoorschijn komt?

‘Gelukkig zijn het allemaal verhalen met een goede afloop.’

Het eerste hoofdstuk beschrijft de jeugd van Van den Hombergh, wiens vader in Venray een praktijk in aan huis had met een spreekkamer van 8 vierkante meter. Gesprekken met allochtone patiënten waren in de het

hele huis te horen, want dan sprak vader extra luid. Bij ongelukken moest de kleine Pieter mee om de jodium vast te houden, terwijl naast hem iemand lag te bloeden op het asfalt. Inmiddels verouderde geneeswijzen die voor zijn vader wetenschap waren, beschrijft hij ook. Dat biedt een interessant inkijkje in de ontwikkeling van het vak.

Van den Homberghs roeping tot missionaris werd niks, maar wat hij leerde van zijn kwalen, draagt hij graag uit. Bij voorkeur zo wetenschappelijk verantwoord mogelijk; hij liet diverse specialisten meelezen. Zelf hoopt hij dat zijn boek vooral wordt gelezen door aankomend artsen. ‘Ik noem het zelf een lollig leerboek met een knipoog.’

Pieter van den Hombergh, ‘Van eigen kwalen word je wijzer’, uitg. Belvédère, € 15.

36

de Dokter 4/2021

‘ Híer ben ik dokter voor geworden’

‘D

e afgelopen tijd zag ik heel wat collega’s die moe zijn. We hebben het zwaar gehad de afgelopen tijd, recent nog met het gedoe rond de vaccinaties. Sommige collega’s lijken hun vak wel beu. Als je op vakantie wilt ontspannen én weer zin in je vak wilt krijgen, kan ik echt aanraden om je te verdiepen in Positieve Gezondheid.’

Karolien van den Brekel-Dijkstra is huisarts in Leidsche Rijn en een van de drie auteurs van het Handboek Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk.

De andere twee zijn Machteld Huber, voormalig huisarts en grondlegger van Positieve Gezondheid, en Hans Peter Jung, huisarts in Afferden.

‘Ik ben al mijn hele loopbaan preventieminded’, vertelt Van den Brekel. ‘We zien in de spreekkamer zo vaak problemen voorbijkomen waarvan ik dacht: hadden we dit niet een paar stappen eerder, met gezonde voeding en beweging, kunnen voorkomen? Positieve Gezondheid spreekt mij aan omdat het nog breder is, méér dan alleen voeding en beweging. De benadering is gericht op de hele mens en sluit daardoor perfect aan bij onze kernwaarde persoonsgerichte zorg. Positieve Gezondheid richt zich niet op waar de patiënt vanaf wil, maar op waar de patiënt naartoe wil, wat hij of zij wil bereiken.

Als huisarts wil je je echt verplaatsen

Van aangrijpende tot gênante doktersverhalen

R in de patiënt om mee te kijken naar dat doel: wat is daarvoor nodig, welke stappen kan iemand zelf zetten? Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je stopt met behandelen of doorverwijzen. Maar uit onderzoek blijkt wel dat huisartsen die werken vanuit Positieve Gezondheid een kwart minder doorverwijzen naar de tweede lijn.’

Van den Brekel keek aanvankelijk met enige aarzeling naar Positieve Gezondheid. ‘Ik dacht: als ik in de spreekkamer begin met de vraag “Hoe gaat het met u?”, dan loopt het consult gigantisch uit de hand. Inmiddels weet ik dat die vraag juist heel goed werkt. Binnen twee minuten heb je tachtig procent van de informatie en daarna kom je veel sneller bij de kern. Niet ieder consult leent zich ervoor; het is geen kwestie van of-of, maar van en-en. Ik voer in mijn praktijk elke dag drie of vier gesprekken vanuit de benadering van Positieve Gezondheid en ik zie dat er iets gebeurt bij patiënten. Het geeft mij vaak het gevoel: híer ben ik dokter voor geworden, niet om steeds in allerlei cirkeltjes te draaien waar niemand beter van wordt.’

Het handboek dat nu is verschenen, is het eerste uitgebreide boek dat Positieve Gezondheid toepast op de huisartsenzorg, gerelateerd aan de kernwaarden en kerntaken. Het boek gaat onder meer over de basisprincipes en de wetenschappelijke onderbouwing van Positieve Gezondheid. Het beschrijft de vele ervaringen, best practices en de toegevoegde waarde tot nu toe.

De belangrijkste knelpunten in de

utger Verhoeff brengt in zijn nieuwste boek Dokter, nu ik er toch ben de meest opvallende verhalen uit de eerste tien jaar van zijn loopbaan als huisarts. Hij werkte zowel in praktijken op het platteland als in de grote stad. Verhoeff is ook vaste columnist in De Dokter. Dit boek is inmiddels zijn vijfde. Zijn belevenissen zijn soms hilarisch, dan weer uiterst gênant – hoe komt dat Playmobil-bootje daar?! – en soms aangrijpend.

De verhalen in zijn nieuwste boek laten ook zijn eigen ontwikkeling zien, van de eerste bloedprikactie die eindigt in een bescheiden bloedbad tot diepgaande gesprekken over genderdysforie en eerwraak.

Het boek begint met een aangrijpend verhaal over Pim, een jongen van negen die terminaal ziek is.

Verhoeff laat het bijwonen van een live tv-uitzending schieten om de zorg voor Pim, maar weet in diezelfde uitzending via zijn vrienden wél een handtekening van Frank de Boer te regelen. Voor Pim, uiteraard.

Het laatste verhaal toont de uitersten van de coronapandemie: terwijl van een zeer voorzichtig echtpaar de man tóch corona krijgt, voert Verhoeff op de huisartsenpost een discussie met een assistente die zich niet wil laten vaccineren omdat ze ‘ergens’ heeft gelezen dat voor het vaccin dode embryo’s worden gebruikt. Het verhaal eindigt even dubbelzinnig als de werkelijkheid: de oudere man overlijdt, de assistente laat zich vaccineren.

huisartsenzorg worden besproken, gerelateerd aan de vraag wat Positieve Gezondheid daarin kan betekenen. Ook praktische zaken als de gespreksvoering in de spreekkamer en het implementeren van Positieve Gezondheid in de hele praktijk komen aan bod. Van den Brekel: ‘Daarnaast is er aandacht voor wijkgerichte samenwerking. Als je een ander gesprek voert, kom je ook regelmatig uit bij niet-medische oplossingen. Daarom is goede samenwerking in het sociale domein heel belangrijk.’

Rutger Verhoeff, ‘Dokter, nu ik er toch ben’, uitg. Volt, € 20.

Machteld Huber, Hans Peter Jung en Karolien van den Brekel-Dijkstra, ‘Handboek Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk’, uitg. BSL, € 49,95.

Meer info op iph.nl/handboek. De LHV Academie begint dit najaar met de cursus Positieve Gezondheid in de huisartsenpraktijk.

de Dokter 4/2021

Kans maken op een boek? Mail naar dedokter@lhv.nl en vermeld in het onderwerp 'titelvanhetboek winnen'. Laat ons in het bericht weten naar welk adres we het boek van uw keuze mogen opsturen. We horen trouwens ook graag over welk onderwerp u in De Dokter graag een keer meer leest. Mailen kan tot 22 juli.

37

Nieuwe LHV-website stelt vragen van huisarts centraal

Met één klik naar het juiste antwoord Hoe maak ik een waarneemcontract? Welke salarisschaal bied ik mijn nieuwe doktersassistente aan? Wat is het laatste nieuws over vaccineren?

De nieuwe LHV-website geeft snel en helder antwoord op vragen vanuit en over de huisartsenpraktijk. Alle informatie die je als huisarts zoekt, in één oogopslag bij elkaar.

TEKST: CORIEN L AMBREGTSE FOTOGR AFIE: ERIK VAN DER BURGT

38

‘A

ls je op de oude website te veel doorklikte, liep je de kans te verdwalen. Zoveel informatie stond erop’, zegt Alex Bastick, huisarts in Oosterhout. Hij zat in de klankbordgroep van huisartsen die meedacht over de ontwikkeling van de nieuwe website die op 1 juli live is gegaan. Hij ervaart de nieuwe website als een verbetering. ‘Hij is rustig, overzichtelijk en prettig actueel.’

De website is het afgelopen jaar ontwikkeld door een werkgroep van LHV-webredacteuren en LHVmedewerkers met veel ledencontact, in samenwerking met een extern bureau. Maar vooral ook samen met en voor huisartsen.

‘Het centrale uitgangspunt was: welke vragen stellen huisartsen aan de LHV? Waar lopen huisartsen in hun praktijk tegenaan? En hoe kan de website die vragen zo snel en goed mogelijk

de Dokter 4/2021

beantwoorden?’, vertelt webredacteur Marieke van Schaik. ‘Er is heel veel informatie beschikbaar over heel veel onderwerpen. Ook zijn er ruim 200 producten en 130 cursussen ontwikkeld. Hoe zorg je ervoor dat een huisarts die op de website kijkt, snel het juiste antwoord vindt op zijn vraag?’

Om de huisarts goed te bedienen, is alle informatie opnieuw ingedeeld en zijn alle teksten nog eens door de bril van huisartsen bekeken. Van Schaik: ‘Een deel van de teksten is herschreven, informatie die niet meer relevant was, is geschrapt. Ook is de nieuwe website zo ingericht dat hij zowel op een computer als op een tablet en een smartphone goed is te lezen.

We hebben de pagina’s bijvoorbeeld langer gemaakt. Als je meer over een onderwerp wil weten, hoef je dus niet steeds door te klikken, maar kun je gewoon naar beneden blijven scrollen.’

◼ VERDUBBELING De LHV-website heeft een belangrijke functie in de communicatie van de vereniging met en tussen leden. Tijdens de coronapandemie is de website alleen maar belangrijker geworden.

Sinds maart 2020 is het aantal bezoeken van de LHV-website ruim verdrievoudigd. Voor de coronapandemie werd de website maandelijks 80.000 keer bekeken, op dit moment is dat maar liefst 240.000 keer per maand.

De vijf onderwerpen waar het meest naar wordt gezocht of op geklikt, staan op een prominente plek op de homepage. Van Schaik: ‘Je ziet ze dus meteen als je op de LHV-website komt. We blijven nauwlettend volgen welke onderwerpen voor huisartsen van belang zijn. Als uit de bezoekersstatistieken blijkt dat er ineens vaak op een nieuw thema wordt gezocht, zoals de Wet DBA of de privacywet AVG, dan lichten we dat onderwerp

uit. De website wordt continu actueel gehouden door een team van drie webredacteuren en een projectleider die de technische ontwikkeling en de afstemming met andere media bewaakt. Naast de statistieken houden we ook de vragen die bij onze frontoffice binnenkomen in de gaten.’

De themapagina Corona staat volgens Van Schaik met stip op nummer 1. ‘De pagina met Praktische tips voor in de huisartsenpraktijk is al ruim 45.000 keer bekeken en ons coronablog ruim een half miljoen keer. Daarnaast is er ook altijd veel belangstelling voor de pagina’s Cao’s en functiewaardering en Declareren en tarieven. Voor informatie over minder actuele onderwerpen kan de huisarts natuurlijk ook op de website terecht. De zoekfunctie blijft een van de belangrijkste ingangen om informatie te vinden.’

De algemene informatie op de website is voor iedereen toegankelijk, de specifieke info is alleen bestemd voor leden. ‘Voor een lid gaan na het inloggen alle deuren open. Dus ook naar achterliggende pagina’s met handreikingen, rekenmodellen, modelovereenkomsten, checklists en het LHV Ledenplein. Als je lid bent, krijg je automatisch een ledenkorting als je je aanmeldt voor een cursus.’

Verbeterd op de nieuwe website ---------

Vragen van huisartsen staan centraal ---------

Betere zoekfunctie ---------

Minder doorklikken, meer doorscrollen voor nadere informatie ---------

Teksten zijn herschreven en opnieuw ingedeeld ---------

Ook op smartphone en tablet goed te bekijken ---------

Overzichtelijke presentatie van meer dan 200 producten en tientallen cursussen

Nieuw logo De website sluit ook qua beeld nauw aan bij de belevingswereld van huisartsen, vertelt Van Schaik.

'We wilden geen gelikte stockfoto’s.

We zijn een vereniging voor en van huisartsen en dat zie je terug op de website. Op de foto’s zie je dus echte huisartsen in hun dagelijkse praktijk.’

◼ SOORTEN HUISARTSEN Een belangrijke factor bij het zoeken naar het juiste antwoord op de vraag, is de achtergrond van een huisarts.

‘Huisartsen met een eigen praktijk stellen deels andere vragen dan huisartsen die waarnemen in verschillende praktijken of huisartsen in loondienst. Een startend huisarts wil andere dingen weten dan een huisarts die met pensioen gaat en zijn praktijk wil overdragen’, vertelt Van Schaik.

‘Het streven is om elke groep huisartsen zo goed mogelijk te bedienen.

Hoe beter de informatie op iemands persoonlijke situatie is afgestemd, hoe makkelijker het is om snel het juiste antwoord te vinden op een vraag.’

De website geeft ook antwoord op de

de Dokter 4/2021

Op de nieuwe website maakt ook het vernieuwde logo zijn entree. Dit logo is binnenkort ook op sociale media en op veel meer producten te zien. Geen radicale verandering, maar net als de website meer van deze tijd.

39

a dv er t en t ie

uw totaalleverancier Henry Schein Veiligheidsnaalden 25G Oranje • Past op de griepprik spuit • Goede prijs/kwaliteit verhouding • Voldoet aan alle eisen • Afmeting injectienaald 0,5 x 16 mm • Per stuk steriel verpakt

100 stuks

€ 7,95

Art.nr.: 9007657 - 100 stuks

BESTEL NU UW GRIEPVACCINATIENAALDEN! Littmann Stethoscoop

Mesi Draadloos ECG

Heine Delta 30

• Tot 40x versterking • Gratis software voor visualisatie van geluidsgolven • Kan zowel analoog als digitaal gebruikt worden

• Draadloos systeem • Inclusief tablet • Geen losse software nodig

• 10 Voudige vergoting • Dioptrie compensatie • Compatibel met uw mobiele telefoon

Modulair uitbreidbaar

art.nr

1054567

voor 330,00

Veluwezoom 16, 1327 AG Almere 036 535 8901 | medical@henryschein.nl www.henryschein.nl

art.nr 885539 Bel ons voor een demo of prijsopgaaf

art.nr

883021

voor 1223,00

Aanbiedingen geldig t/m 31.10.2021 • Prijzen excl. BTW • Levering: franko vanaf € 75,00 • Drukfouten en wijzigingen voorbehouden

LHV Ledenplein Het nieuwe LHV Ledenplein op de website geeft leden de mogelijkheid om mee te praten over onderwerpen die op de agenda staan van de Ledenraad.

Alle relevante informatie over die onderwerpen is op het ledenplein te vinden. De gebundelde reacties geven samen een beeld van hoe er in het land, in kringen en regio’s, over onderwerpen wordt gedacht. Het plein is ontstaan vanuit MOVE, het project voor modernisering van de LHV en is een onderdeel van HAweb.

‘Er is veel aandacht besteed aan de thema’s. Speciaal daarover heeft een aantal huisartsen meegedacht’ vaak aan de LHV gestelde vraag ‘Waar zijn jullie op dit moment mee bezig?’

In 2021 zijn dat vier prioriteiten: Van werkdruk naar werkgeluk, Organisatie van de huisartsenpraktijk, Werkwijze en inkomen en Eén LHV. Elke prioriteit wordt nader toegelicht als je doorklikt. ◼ INDELING IN THEMA’S Er is veel aandacht besteed aan de thema’s waaronder de informatie is geordend. Speciaal daarover heeft een groepje huisartsen meegedacht.

Het resultaat zijn vijf grote themablokken: Cao en werkgeverschap, Praktijkzaken, Digitale gegevens en ICT, Huisarts en patiënt en Hoe wilt u werken. Onder die vijf themablokken zijn ruim 50 subthema’s gegroepeerd.

Bij Hoe wilt u werken vind je bijvoorbeeld de thema’s Werken als waarnemer, Starten als huisarts en Werken in dienstverband. ‘We laten dus meteen zien dat we voor elke manier waarop het huisartsenvak op wordt uitgeoefend ook verschillende producten en diensten aanbieden.’

De thema’s worden ook gebruikt om de producten te ordenen die de LHV aanbiedt. Waar mogelijk wordt verwezen naar relevante, aanvullende informatie. Je krijgt dus niet alleen antwoord op de vraag die je stelt, je bent meteen ook op de hoogte van wat er nog meer speelt bij het onderwerp waar je naar hebt gezocht. ◼ RUSTIG EN OVERZICHTELIJK Huisarts Bastick vond het leuk om

mee te denken over de ontwikkeling en indeling van de nieuwe website en is enthousiast over het resultaat. 'Hij is mooi geworden. Mooie kleuren, goede lay-out. De indeling van thema’s en subthema’s komt in grote lijnen overeen met de indeling die ikzelf als logisch had aangegeven. En je ziet meteen wat voor huisartsen op dit moment van belang is.'

Hij vindt het ook belangrijk dat er op de homepage wordt uitgelegd waar de LHV zich hard voor maakt. ‘Het is belangrijk dat duidelijk is waar de LHV mee bezig is, ook in onderscheid van bijvoorbeeld NHG of InEen. Dat wordt op de website kort en duidelijk uitgelegd.’

Hijzelf gebruikt de website vooral als naslagwerk. 'Als ik meer informatie over een onderwerp zoek, ga ik naar de website, maar ook als ik een juridische of personeelsvraag heb.

Mijn mede-praktijkhouder regelt de declaraties in onze praktijk, hij heeft de Declareerwijzer voor ons gedownload. In coronatijd ben ik veel meer op de website gaan kijken dan daarvoor.

Bijvoorbeeld om te weten hoe het met de vaccinaties is geregeld en wat er van huisartsen wordt verwacht.'

De website biedt alle info die Bastick nodig heeft. 'In combinatie met de wekelijkse nieuwsbrief is het een mooie manier om als vereniging informatie met leden te delen. Als ik meer wil weten over een onderwerp dat in de nieuwsbrief staat, klik ik door naar de website.' ¶

de Dokter 4/2021

Top 5 gedownloade producten ---------

Cao huisartsenzorg ---------

Cao hidha ---------

Handleiding functiewaardering ---------

Generator voor waarneemcontracten ---------

LHV Declareerwijzer

Suggesties?

Na de zomer gaat de LHV de nieuwe website evalueren. Via webstatistieken wordt gevolgd hoe het gebruik van de website zich ontwikkelt. Ook worden interviews gehouden met gebruikers om te kijken op welke punten verbeteringen nodig zijn. De webredactie staat open voor opmerkingen, suggesties en verbeteringen: webredactie@lhv.nl.

41

mijn praktijkstart Hoe kijken huisartsen terug op de start van hun eigen praktijk? Welke plannen zijn er voor de toekomst? En welk advies hebben zij voor andere starters?

Karin Pouls over haar praktijkstart.

TEKST: CORIEN L AMBREGTSE

‘Nooit te oud om een praktijk over te nemen’

42

de Dokter 4/2021

WIE Is er een ideale leeftijd om een praktijk over te nemen?

‘De meeste starters zijn jong, zijn een paar jaar waarnemer geweest. Ik was 55 toen ik deze praktijk in Warnsveld overnam. Met een hoop levens- en werkervaring. Dat maakt dat je jezelf en de ander beter begrijpt, je niet zo gauw uit het veld laat slaan.’

Hoe is het zo gekomen?

‘Dat is een lang verhaal. Na vele omzwervingen in binnen- en buitenland had ik behoefte aan rust en stabiliteit, een eigen praktijk waarbij alle energie die je erin steekt zich letterlijk en figuurlijk voor jou uitbetaalt.

Toen we in 2014 terugkwamen uit NieuwZeeland was ik het al van plan, maar toen overleed mijn man en stond ik er alleen voor, met twee puberdochters. Er was tijd nodig om te rouwen en orde op zaken te stellen.

In 2016 ben ik vaste waarnemer geworden in de praktijk van Bert Fransen. Hij ging in oktober 2020 met pensioen en ik kon zijn praktijk overnemen. Ik twijfelde of het slim was om voor de laatste tien, twaalf jaar praktijkhouder te worden. Ik zou ook weer naar NieuwZeeland kunnen gaan. Maar mijn dochters gaven de doorslag. Zij wilden blijven. Toen heb ik besloten de sprong te wagen. Ik wilde niet eeuwig brandjes blijven blussen, ik wilde een band opbouwen met patiënten en bij een gemeenschap horen.

Het oorspronkelijke plan was om de praktijkovername samen met een jonge, net afgestudeerde huisarts te doen. Maar bij nader inzien wilde die toch liever een solopraktijk. Het is goed dat het zo is gelopen. Ik heb nu één dag per week een vaste waarnemer. Omdat ik opleider ben, is er ook altijd een huisarts-inopleiding. Dat vind ik heel erg leuk.’

FOTO: GRIETJE MESM AN

Geen centje spijt dus?

‘Ik voel dat ik na al die jaren aan het landen ben; ik heb mijn plek gevonden. Van overleven naar leven. Er komt van alles bij het praktijkhouderschap kijken, maar het is fijn om op deze plek de diepte in te kunnen gaan.

Het is een heel goede beslissing geweest, ook voor mijn dochters. We hebben een heerlijk huis in een prachtige omgeving. Ik kan hardlopen, fietsen en zwemmen en op de fiets

visites doen. Ik werk 4 dagen per week. Een middag per week probeer ik vrij te houden voor wat uitgebreidere visites en overleggen, ook in het kader van mijn taak als huisarts wijkcoördinator en contacpersoon jeugdzorg.’

Wat voor soort dokter ben jij?

‘Een dokter die altijd de mens achter de patiënt en de klacht probeert te zien. Ik voel me bevoorrecht dat ik in iemands leven mag meekijken en die persoon in impactvolle fasen kan bijstaan. Als je oprecht geinteresseerd en betrokken bent, krijg je dat ook terug. Sinds corona ben ik met 15-minutenconsulten begonnen en die houd ik erin. Het geeft tijd om door te vragen, wat meer te horen.

Daardoor ben ik een leukere, meer aandachtige dokter geworden. Ik heb op de achtergrond zelfs klassieke muziek aan staan. Heel rustgevend.’

Nog plannen voor de komende jaren?

‘Dit vak zit vol afwisseling, het blijft levenslang leren. Zeker als opleider. Ik wil me nog meer gaan richten op positieve gezondheid. Daarnaast vind ik het leuk om met chirurgie en sportgeneeskunde bezig te zijn. Het managen van mijn praktijk is natuurlijk best een uitdaging. Als er beslissingen moeten worden genomen, kan ik niet wegduiken achter iemand anders beslissing. Ik ben nu zelf aan zet. Dat vraagt leiderschap. Ik ben aan het leren om soms wat steviger te zeggen: zo gaan we het doen.

Het is fijn om in een HOED te zitten en samen te werken met andere huisartsen. Die samenwerking vraagt ook aandacht. We hebben in anderhalf jaar tijd drie praktijkovernames gehad, en dat in Covid-tijd. Elke praktijk heeft een eigen kleur en stijl, maar samen hebben we één ondersteunend team. Bij beslissingen die alle praktijken aangaan, is het belangrijk om één lijn aan te houden. Om vorm te geven aan ons leiderschap, hebben we een paar sessies met een coach gehad. Dat werkte heel verbindend. Ik vind het heel leerzaam en leuk dat ik me nu ook op dit punt verder kan ontwikkelen.’

Belangrijkste tip voor collega’s?

‘Je bent nooit te oud om een praktijk over te nemen. Praktijkhouderschap geeft je de kans om nieuwe dingen te leren, op medisch, financieel én leiderschapsgebied. Je leert je valkuilen en kracht heel goed kennen; dat is heel verrijkend.’ ¶

de Dokter 4/2021

43

Karin Pouls, al 27 jaar huisarts, nam op haar 55ste de praktijk over van Bert Fransen, die op 1 oktober 2020 met pensioen ging.

WAAR Warnsveld, 2200 patiënten, onderdeel van HOED De Blikvanger, bestaande uit vier samenwerkende huisartsenpraktijken.

SPORTVROUW Ze houdt van open water zwemmen, de (halve, soms hele) marathon lopen en racefietsen (wekelijks 100 tot 150 km). Alleen, met haar vriend of met een groepje vrouwelijke artsen uit Zuthpen eo.

Patiëntenbezoeken doet ze het liefst met een elektrische fiets, omdat het lekker praktisch is en snel. Sporten is haar manier om de balans goed te houden. ‘Het huisartsenvak is fysiek, emotioneel en mentaal zwaar. Sporten doet de batterij weer opladen, maakt je hoofd leeg en geeft nieuwe inzichten.’

JOUW START IN DEZE RUBRIEK? Heb je de afgelopen twee jaar een praktijk overgenomen, maat geworden of ben je zelf een praktijk gestart?

En wil je jouw ervaring delen in De Dokter?

De redactie komt graag met je in contact. Mail naar dedokter@lhv.nl o.v.v. 'mijn praktijkstart'.

Nieuwe Cao Hidha

D

e LHV heeft met de Landelijke Vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) een onderhandelingsresultaat bereikt voor een nieuwe Cao Hidha. De Cao Hidha gaat met terugwerkende kracht in per 1 maart 2021 en loopt tot 31 juli 2022.

WETSVOORSTEL ELEKTRONISCHE GEGEVENSUITWISSELING MOET BETER

De belangrijkste afspraken: ● S alarisverhoging van 1,75% per 1 juli 2021 en 1% per 1 juni 2022 ●V erhoging van de eindejaarsuitkering van 0,25% per 2021 ● E valuatie met de achterbannen over overwerk om te bezien of aanpassing noodzakelijk is Ook de net vastgestelde cao huisartsenzorg vindt u op www.lhv.nl/cao

Het wetsvoorstel voor de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) moet beter, vindt de LHV. Wij vrezen dat het wetsvoorstel dat onlangs is ingediend bij de Tweede Kamer leidt tot meer bureaucratie.

H

et doel van dit wetsvoorstel is om volledige interoperabiliteit bij elektronische gegevensuitwisseling tussen zorgverleners te bereiken. Daar zijn wij ook een groot voorstander van, want hierdoor kunnen zorgverleners onderling veilig en betrouwbaar medische gegevens uitwisselen. Maar het wetsvoorstel zoals dat er nu ligt, gaat die volledige interoperabiliteit niet garanderen.

MEER NODIG DAN NIEUWE EISEN Het wetsvoorstel regelt hoe gegevens over een patiënt kunnen worden uitgewisseld tussen zorgverleners door eisen te stellen aan taal en techniek. Maar dat is niet voldoende. Er moeten ook afspraken worden gemaakt over de infrastructuur en open koppelingen. Anders eindigen we straks met zorgsystemen die allemaal vol-

44

de Dokter 4/2021

doen aan de gestelde normen, maar nog steeds niet met elkaar kunnen ‘praten’.

BUREAUCRATIE Ook vrezen wij dat er een omvangrijke bureaucratie ontstaat en vertraging in andere belangrijke ontwikkelingen. In het wetsvoorstel staat dat er een normalisatie- en certificatieproces van individuele gegevensuitwisselingen moet komen.

Certificering leidt mogelijk tot extra inspanningen voor huisartsen en dus meer administratieve lasten.

STATUS WETSVOORSTEL De kaderwet gegevensuitwisseling in de zorg ligt nu in de Tweede Kamer. Wij hebben, samen met ZN en andere zorgverenigingen, in een brief aan de Kamerleden laten weten hoe wij tegen het wetsvoorstel aankijken. Ook hebben we een masterclass gegevensuitwisseling georganiseerd voor Tweede Kamerleden en fractiemedewerkers. Daar is ook aandacht besteed aan de nieuwe kaderwet.

LHV Nieuws VACCINATIEBEWIJS: WAT BETEKENT HET VOOR U?

I

UITZONDERINGSROUTE VIA DE VACCINATIEZETTER Iedereen die geen toestemming heeft gegeven om in het CIMS-register te worden geregistreerd, moet toch een bewijs van volledige vaccinatie kunnen krijgen. Dat kan alleen via degene die de vaccinatie heeft gezet en geregistreerd. Dat betekent dat mensen Een voorwaarde voor het vaccinatie- die u heeft gevaccineerd, daarvoor bij bewijs is dat iemand volledig gevacci- uw praktijk kunnen aankloppen, als zij neerd is en dat zijn vaccinatie geregis- niet in het CIMS staan. treerd staat in het CIMS-register. Ook We hebben als LHV voortdurend is het mogelijk om papieren vaccibenadrukt richting de overheid dat natiebewijzen te genereren met een dit alleen een uitzonderingsroute mag door VWS ontwikkelde website. Als zijn. Wat we nu weten, is dat er een uw patiënten vragen om een bewijs portaal komt waarop vaccinatiezetvan volledige vaccinatie, dan kunt u hen verwijzen naar de CoronaCheckters kunnen inloggen als een patiënt app of website van VWS. zich meldt en dan het bewijs van volledige vaccinatie (een QR-code) kunnen genereren en aan de patiënt kunnen geven. edereen die gevaccineerd is, kan sinds 1 juli via de CoronaCheck-app van de Rijksoverheid een bewijs van volledige vaccinatie krijgen. Dit geldt ook voor de patiënten die door u als huisarts zijn gevaccineerd. Lees hier waar u als huisartsenpraktijk rekening mee moet houden.

Geen accountantsverklaring, wel extra administratie

E

r is geen accountantsverklaring nodig voor kleine zorgaanbieders met kortweg een netto omzet t/m €12 miljoen. Dat scheelt huisartsen veel werk, want de regeling is onuitvoerbaar en overbodig voor kleine zorgverleners. Dat heeft de LHV namens de andere eerstelijnspartijen laten weten aan minister van Ark (Medische Zorg).

De Eerstelijnscoalitie heeft eerder in een brief aan het ministerie van VWS en Kamerleden laten weten grote zorgen te hebben over de impact van de nieuwe ‘Regeling jaarverantwoording WMG’, onderdeel van de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza). Wij zijn opgelucht dat deze verplichting nu van de baan is, maar constateren ook dat de administratieve lasten nog altijd toenemen.

Uit de LHV-Ledenraad: MOVE-IT

H

et nieuwe verenigingsmodel krijgt via het implementatietraject MOVE-IT steeds meer vorm. In de Ledenraad deelden kringbestuurders hun ervaringen. De overgang van de huidige kringen naar nieuwe afdelingen zit nu in de verkenningsfase.

De afgelopen maanden hebben de LHV-kringen stappen gezet om verder vorm te geven aan het nieuwe verenigingsmodel, via het gezamenlijke implementatietraject MOVE-IT. Kringen zijn in hun regio bezig met de overgang van de huidige kringen naar de opbouw van afdelingen.

VERKENNINGSFASE Het streven is om in september het eerste voorstel voor de structuur van het werkgebied van de afdelingen gereed te hebben. Dit proces wordt ondersteund door werkgroepen waarin de LHV-regiobureaus zijn vertegenwoordigd. 'In elk werkgebied verloopt de verkenningsfase anders. Vanuit de regiobureaus en kringen wordt op verschillende manieren toegewerkt naar het vormen van de afdeling', zegt Aard Verdaasdonk, portefeuillehouder verenigingszaken in het LHV-bestuur.

NUT EN NOODZAAK De minister komt nu met een aantal wijzigingen in de regeling enigszins tegemoet aan onze kritiek. De Eerstelijnscoalitie blijft benadrukken dat het nut en de noodzaak van dit onderdeel van de Wtza niet aansluit bij de doelen van de wet. Daarnaast hebben we nog steeds zorgen over de uitvoerbaarheid van deze regeling en de proportionaliteit van de regeling; er is immers al wet- en regelgeving voor het verkrijgen van toezichtsinformatie.

Nieuwe verhalen uit verschillende regio’s en discussies over MOVE vindt u op het LHV-ledenplein op www.haweb.nl.

de Dokter 4/2021

Meer informatie over de Wtza vindt u in het dossier op www.lhv.nl.

45

wisselcolumn Rutger Verhoeff, huisarts in Amsterdam Allergie voor mannen

Ik heb altijd gedacht en gehoopt dat ik over mijn allergie heen zou groeien, maar dat gebeurde niet. Laatst had ik er dubbel zoveel last van. Tijdens een

‘ Met de seconde groeit mijn drang hem te vertellen zich niet zo aan te stellen’ nachtdienst moest ik tegelijkertijd twee mannen met een plasprobleem helpen: een vijfendertigjarige met een niersteenaanval en een achtenvijftigjarige met een verstopte katheter. Beiden kwamen ze kruipend en schreeuwend de spreekkamer binnen. Hun bezorgde vrouwen volgden gedwee. Een normale anamnese

46

de Dokter 4/2021

en lichamelijk onderzoek was door de grote onrust nauwelijks uit te voeren. Eentje presteerde het zelfs om zijn pijn te vergelijken met zwangerschapsweeën, maar die uitspraak kon zowel bij zijn vrouw als bij mij op weinig bijval rekenen. Met de seconde groeide mijn drang om hem te vertellen dat hij zich niet zo moesten aanstellen. Gelukkig heb ik door de jaren heen een copingmechanisme ontwikkeld dat me helpt die drang te weerstaan: hoe meer ik me erger, des te rustiger probeer ik over te komen. Op deze manier heb ik mijn allergie in mijn werk altijd goed verborgen weten te houden, hoewel ik hem liever niet had gehad.

Een grondige zoektocht naar de oorzaak is niet nodig; ik vermoed dat die in mijn opvoeding ligt. Als kind werd me door alle mannen in mijn familie verteld dat echte mannen hun pijn verbijten. En een echte man zijn, dat wilde ik wel. Daar komt nog eens bij dat ik inmiddels weet dat uit veelvuldig onderzoek is gebleken dat vrouwen gedurende hun leven veel meer pijn (meer pijnreceptoren en meer pijnsyndromen) ervaren dan mannen. Kortom, vrouwen klagen misschien vaker maar dragen ook meer.

Ik vraag me af of er geen desensibilisatietherapie bestaat die mijn allergie kan genezen dan wel verlichten; dat zou veel verspilde energie tegengaan.

Ook al krijg ik van mannelijke patiënten altijd terug te horen dat ze het waardeerden dat ik zo geduldig met hen ben geweest.

Ze moesten eens weten. ¶

FOTO: MIR JA M VAN DER LINDEN

I

k ben allergisch voor mannen. En dan bedoel ik niet voor mannen in het algemeen, maar voor mannen die het uitschreeuwen van de pijn.

Ik heb die allergie al een hele lange tijd. Mijn eerste herinnering hiervan dateert uit mijn tienerjaren op het voetbalveld.

Ik kon me toen al kapot ergeren aan een tegenstander of een medespeler die na een overtreding gillend van de pijn ter aarde stortte en met zijn handen voor het gezicht bleef liggen.

Rillingen door mijn lijf en mijn nekharen recht overeind.

Hiermee wil ik niet insinueren dat ík geen pijn ken, maar zelfs bij een voetbal op mijn dijbeen tijdens vrieskou blijf ik net zo lang in stilte doorhobbelen tot de pijn vanzelf weer verdwijnt.

a dv er t en t ie

UNILABS EN UMC UTRECHT WERKEN SAMEN AAN ‘VOORSPELLENDE DIAGNOSTIEK’ Diagnostisch centrum Unilabs Nederland en het UMC Utrecht gaan de komende vier jaar samenwerken op het gebied van predictive diagnostics. De samenwerking heeft tot doel om kennis en data te delen, om de zorg voor de patiënt verder te personaliseren. De wens is om ook andere ziekenhuizen en zorgaanbieders in de regio aan te laten sluiten bij het onderzoek.

Deze maand start het eerste onderzoeksprogramma voor de ontwikkeling van machine learning algorithms.

Deze algoritmes worden ingezet voor het voorspellen van ziektes op persoonlijk niveau. De onderzoekers hopen op die manier dat specifieke patiënten die risico lopen op het ontwikkelen van een chronische ziekte, vroegtijdig geïdentificeerd kunnen worden. Mogelijk kan zo de ziekte worden uitgesteld of voorkomen.

Prof. Dr. Wouter van Solinge, hoogleraar laboratoriumgeneeskunde en hoofd van de afdeling Centraal Diagnostisch Laboratorium van het UMC Utrecht, is enthousiast over de samenwerking: “Het is een prachtig voorbeeld van partnerschap tussen bedrijfsleven en ziekenhuis die de diagnostiek van ziekten baanbrekend kan veranderen.

Het is een belangrijke stap in de zorg van morgen.”

Dr. ir. Maarten Kok, co-promotor namens Unilabs Nederland, vult aan: “Als we ziekte of ernstige complicaties kunnen voorspellen, dan is het wellicht ook mogelijk om deze te voorkomen. Het zou fantastisch zijn als we op deze manier de kwaliteit van leven van patiënten met een chronische aandoening kunnen verbeteren.”

Delen van data Bij de ontwikkeling van de algoritmes wordt onder andere gebruik gemaakt van gecodeerde data zoals leeftijd, geslacht en laboratoriumuitslagen. Er zal onder meer worden onderzocht of binnen een groep patiënten met dezelfde chronische ziekte kan worden voorspeld welke patiënten, bijvoorbeeld, het grootste risico lopen op andere ernstige aandoeningen (comorbiditeit) als gevolg van deze chronische ziekte.

Het onderzoek kan veel betekenen voor patiënten met algemeen voorkomende chronische ziektes als diabetes en hart- en vaatziekten.

MEER WETEN? Wim Knol, corporate communicatie Unilabs Nederland E-mail

WKnol@unilabs.com

Mobiel

06 151 79 285

a dv er t en t ie