Nederlander in de Provence Bauke Geersing over de

Optocht der flagellanten

In de 13e tot de 15e eeuw

trokken dweepzieke lieden in troepen door het land die zichzelf in het openbaar geselden om zodoende Gods barmhartigheid af te smeken. Ze werden flagellanten, geselbroeders genoemd omdat ‘flagellum’ het Latijnse woord voor gesel of zweep is. Door zichzelf te pijnigen wilden zij in de gunst komen bij God en meenden zij zo rampen te kunnen afwenden.

De flagellanten trokken, vooral in crisistijd, in optocht van de ene naar de andere stad. De groepen bestonden gemiddeld uit 50 tot 100 personen. Vaak liepen er vaandeldragers en kaarsenhouders voorop. Aan beeldvorming werd toen ook al gedacht. Al zingend gingen ze naar de plaatselijke kerk, ontbloten hun bovenlijf en bedekten hun onderlichaam met witte doeken. Ze liepen dan rond en sloegen zichzelf met gesels. Tot bloedens toe. De apotheose van hun theaterstuk was op de knieën vallen, waarna ze zichzelf geselden en jammerden over de zonden van zichzelf en die van de wereld. Vaak deed de leider van de flagellanten groep er nog een schepje bovenop door de rest van de groep hard te geselen. De piek van de flagellanten-activiteit lag tijdens de zogenoemde Zwarte Dood, een pestepidemie die in 1347 begon. Het ritueel begon met het voorlezen van een brief – waarvan werd beweerd dat die door een engel was afgegeven (een variant is dat de brief afkomstig was van de heilige maagd Maria, die bij God met succes clementie had bewerkstelligd) – waarin de gesel activiteiten werden gemotiveerd. Al gauw bleek dat de flagellanten ook de pest naar steden brachten.

De komst van flagellanten leidde regelmatig tot een aanval op de joodse gemeenschap, die verantwoordelijk werd gehouden voor de pestepidemie. Sommige fanatieke flagellanten gingen over tot geweldpleging tegen ‘vijanden van Christus’.

Op 20 oktober 1349 gaf paus Clemens VI een bul uit waarin hij voorschreef dat flagellanten alleen onder toezicht van door de kerk benoemde leiders hun geselpraktijken mochten uitvoeren. Tijdens het Concilie van Konstanz (1417) werden deze tochten veroordeeld. Kwam er daarmee een einde aan dit fenomeen?

Het staat vast dat flagellanten actief waren in toenmalig West-Europa, waaronder Frankrijk en Nederland. De elementen van deze beweging, boetedoening, jezelf straffen, denken in slachtoffers en daders, tegenspraak niet accepteren en hen die dat doen als vijanden beschouwen, het propageren van gelijkheid, het niet toestaan van tolerantie, zijn vandaag de dag nog steeds actueel. Historische context genegeerd Flagellanten keken naar hetgeen was voorgevallen en gingen daar tegen te keer. Zo beweerden zij dat de pest was veroorzaakt door de Joden, terwijl die door de Mongoolse horden was geïntroduceerd. Dat is het ontkennen van de historische context.

Dat gebeurt tegenwoordig ook met de beschrijving van onze geschiedenis. Historische gebeurtenissen worden uit hun context gehaald en beoordeeld volgens hedendaagse morele/politieke opvattingen. In zijn recente afscheidscollege beweerde prof. dr. Frank van Vree (UvA) dat het toepassen van deze ideologische opvatting de geschiedeniswetenschap zelfs vooruit helpt, omdat deze politieke opvatting de huidige tijdsgeest volgt die schreeuwt om boetedoening over slavernijverleden en kolonialisme. Althans als je de mainstream media mag geloven.

Slavernijgeschiedenis Slavernij was een periode in de geschiedenis van de mensheid. Honderden jaren lang was slavernij een ‘normaal’ verschijnsel. Slaven bestonden in alle kleuren. In Afrika was het big business waar zwarte slavenhouders, hun zwarte medemensen verzamelde en verkochten. De moslimoverheersers hielden er witte slaven op na. Het beeld in onze huidige westerse wereld dat slavernij een situatie was van

witte slavenhouders en zwarte slaven klopt niet met de historische context. De verkondigers van deze opvatting zijn de flagellanten (vaak historici) van onze tijd. Feiten doen er niet toe, het gaat erom dat er een aansprekend beeld wordt gecreëerd.

En dan komen de boetedoening, de zelfkastijding en excuses om de hoek. Gemeentebesturen van Amsterdam. Rotterdam en Utrecht bieden hun excuses aan voor deze geschiedenis. Die besturen hebben er part noch deel aan gehad. Maar misleid door de hedendaagse flagellanten trappen ze in de val. Zelfs bankiers doen eraan mee. Liggen hier commerciële motieven aan ten grondslag? Krijgt een ‘correcte bank’ meer klanten? Zelfs onze Centrale bankier doet eraan mee in zijn jaarverslag.

Kolonialisme Een ander domein is het kolonialisme. Kolonialisme is van alle tijden. Er is een periode in de geschiedenis geweest dat West Europese landen koloniën hadden. Engeland, Frankrijk, Duistland, Spanje, Portugal en Nederland waren koloniale machten.Net als slavernij is kolonialisme niet meer van deze tijd. Hoewel China en Rusland daar geheel anders over denken. In de geopolitiek is het dus nog steeds een factor.

Terug naar onze geschiedenis. Het kolonialisme wordt door de flagellanten van onze tijd weggezet als gewelddadig kolonialisme. Het is duidelijk, met zo’n beeld ligt de veroordeling voor de hand. Verdiepen we ons echter in de historische context dan komt er een meer genuanceerd beeld naar voren. Alfred Russel Wallace publiceerde in 1867 het verslag van zijn onderzoek, Het Maleise Eilandenrijk. Wat blijkt? Door de bemoeienis van Nederland met de Indische Archipel blijkt dat de reusachtige bevolking over het algemeen genomen tevreden en gelukkig is. Wallace geeft aan dat het Nederlands koloniale bewind in feite een zegen was, vooral vergeleken met het despotische en feodale bewind van de lokale vorsten die eerder de dienst uitmaakten. Zeker, er was gewelddadigheid van Nederlandse kant, maar die moet worden geplaatst in de context van de gewelddadigheid en uitbuiting door de lokale vorsten, die voor de vestiging van het Nederlandse gezag elkaar en hun bevolking te lijf gingen. Voor 1800 nauwelijks bevolkingsgroei, daarna, door de invloed van de Nederlanders, een bevolkingsgroei op Java die explodeert. De Japans luitenant-generaal Reikichi Tada, maakte in 1943 na de val van het Nederlands-Indisch gezag, een rondreis over de archipel. Hij keek zijn ogen uit. Dat Nederland met 200.000 mensen 60 miljoen Javanen kon besturen. Dat de voedselsituatie, de gezondheidszorg en de infrastructuur er zo goed uitzag. Hij schreef: ’The result is that the place may be called a paradise, with a world record for density of population.’

Pikzwarte beelden Met deze historische context kunnen de hedendaagse flagellanten niet uit de voeten. Zij schetsen een pikzwart beeld. Want alleen dergelijke beelden zijn geschikt om boetedoening, schuld en excuses op te roepen.

Premier Rutte biedt Indonesië diepe excuses aan voor schade die de Indonesische bevolking destijds, tijdens de dekolonisatie periode 1945 – 1950, zelf teweeg heeft gebracht. De chaos na de proclamatie van 17 augustus 1945, het onderlinge geweld tussen onderscheiden gewapende groepen, de tactiek van de verschroeide aarde, verwoestten grote delen van de infrastructuur. Ontheemding, honger en armoede voor de geterroriseerde bevolking was het gevolg.

De Nederlandse krijgsmacht trad op in opdracht van de Nederlandse politieke leiding om de orde, rust, vrede en de normale economische toestand te herstellen voor zover mogelijk. Rutte als hedendaagse flagellant. Hij heeft zich laten verleiden door als flagellanten optredende historici die zonder wetenschappelijk bewijs de krijgsmacht als instituut beschuldigden van excessief geweld. Macron Dat zie je Macron niet doen. Die laat de geschiedenis keurig uitzoeken. Op grond daarvan komt hij tot de conclusie dat de ‘harkis’, de Algerijnen die aan de Franse zijde vochten tijdens de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd, slecht zijn behandeld en biedt hij hen excuses aan. Bovendien kunnen die op grond van een wet schadeloosstelling tegemoetzien.’Harkis’ en Molukkers zijn vergelijkbaar. Kijk eens hoe de Molukkers door de Nederlandse regering destijds zijn behandeld. Maar de Nederlandse, als flagellanten optredende, historici blijken Rutte c.s. ook nu nog te kunnen misleiden om zo aan de verkeerde partij primair excuses aan te bieden.

Belang Wat kan het belang zijn om ons zo te laten meeslepen door de flagellanten van onze tijd en de Nederlanders te laten bestempelen als onderdrukkers, misdadigers, kolonialisten, slavenhandelaren, kortom nietsnutten die eerst maar eens excuses moeten aanbieden om in genade te kunnen worden aangenomen. Zo zie je de Fransen niet met hun geschiedenis omgaan.

Zeker, er is daar ook sprake van flagellanten, maar zeker ook van hen die deze onheilspredikers ontmaskeren. In Nederland krijgen de aanhangers van de Verlichting, de criticasters, echter lang niet die ruimte. Ze worden direct in een hoek geplaatst, negatief “geframed”, om ze te kunnen uitschakelen. Vroeger werden ze ‘vijanden van Christus genoemd’, nu worden ze weggezet als rechts, conservatief e.d. aanduidingen

Het is een weldaad dat in het land van oorsprong van de Verlichting de cultuur niet zo ver is weggezakt. Het is daarom een voorrecht om als Nederlander in de Provence te kunnen leven. ●