14
Holland Côte d’Azur Magazine
Bauke Geersing – bauke.geersing@wanadoo.fr
Optocht der flagellanten
I
n de 13e tot de 15e eeuw trokken dweepzieke lieden in troepen door het land die zichzelf in het openbaar geselden om zodoende Gods barmhartigheid af te smeken. Ze werden flagellanten, geselbroeders genoemd omdat ‘flagellum’ het Latijnse woord voor gesel of zweep is. Door zichzelf te pijnigen wilden zij in de gunst komen bij God en meenden zij zo rampen te kunnen afwenden. De flagellanten trokken, vooral in crisistijd, in optocht van de ene naar de andere stad. De groepen bestonden gemiddeld uit 50 tot 100 personen. Vaak liepen er vaandeldragers en kaarsenhouders voorop. Aan beeldvorming werd toen ook al gedacht. Al zingend gingen ze naar de plaatselijke kerk, ontbloten hun bovenlijf en bedekten hun onderlichaam met witte doeken. Ze liepen dan rond en sloegen zichzelf met gesels. Tot bloedens toe. De apotheose van hun theaterstuk was op de knieën vallen, waarna ze zichzelf geselden en jammerden over de zonden van zichzelf en die van de wereld. Vaak deed de leider van de flagellanten groep er nog een schepje bovenop door de rest van de groep hard te geselen. De piek van de flagellanten-activiteit lag tijdens de zogenoemde Zwarte Dood, een pestepidemie die in 1347 begon. Het ritueel begon met het
voorlezen van een brief – waarvan werd beweerd dat die door een engel was afgegeven (een variant is dat de brief afkomstig was van de heilige maagd Maria, die bij God met succes clementie had bewerkstelligd) – waarin de gesel activiteiten werden gemotiveerd. Al gauw bleek dat de flagellanten ook de pest naar steden brachten. De komst van flagellanten leidde regelmatig tot een aanval op de joodse gemeenschap, die verantwoordelijk werd gehouden voor de pestepidemie. Sommige fanatieke flagellanten gingen over tot geweldpleging tegen ‘vijanden van Christus’. Op 20 oktober 1349 gaf paus Clemens VI een bul uit waarin hij voorschreef dat flagellanten alleen onder toezicht van door de kerk benoemde leiders hun geselpraktijken mochten uitvoeren. Tijdens het Concilie van Konstanz (1417) werden deze tochten veroordeeld. Kwam er daarmee een einde aan dit fenomeen? Het staat vast dat flagellanten actief waren in toenmalig West-Europa, waaronder Frankrijk en Nederland. De elementen van deze beweging, boetedoening, jezelf straffen, denken in slachtoffers en daders, tegenspraak niet accepteren en hen die dat doen als vijanden beschouwen, het propageren van gelijkheid, het niet toestaan van tolerantie, zijn vandaag de dag nog steeds actueel.
Historische context genegeerd Flagellanten keken naar hetgeen was voorgevallen en gingen daar tegen te keer. Zo beweerden zij dat de pest was veroorzaakt door de Joden, terwijl die door de Mongoolse horden was geïntroduceerd. Dat is het ontkennen van de historische context. Dat gebeurt tegenwoordig ook met de beschrijving van onze geschiedenis. Historische gebeurtenissen worden uit hun context gehaald en beoordeeld volgens hedendaagse morele/politieke opvattingen. In zijn recente afscheidscollege beweerde prof. dr. Frank van Vree (UvA) dat het toepassen van deze ideologische opvatting de geschiedeniswetenschap zelfs vooruit helpt, omdat deze politieke opvatting de huidige tijdsgeest volgt die schreeuwt om boetedoening over slavernijverleden en kolonialisme. Althans als je de mainstream media mag geloven. Slavernijgeschiedenis Slavernij was een periode in de geschiedenis van de mensheid. Honderden jaren lang was slavernij een ‘normaal’ verschijnsel. Slaven bestonden in alle kleuren. In Afrika was het big business waar zwarte slavenhouders, hun zwarte medemensen verzamelde en verkochten. De moslimoverheersers hielden er witte slaven op na. Het beeld in onze huidige westerse wereld dat slavernij een situatie was van
