1. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΑΝΑΝΕΩΣΗ

Το σχολείο, ως θεσμός, έχει διπλό ρόλο, αφενός την κοινωνική αναπαραγωγή και αφετέρου την κοινωνική ανανέωση. Πρόκειται για έναν πολύπλευρο και πολυσύνθετο ρόλο, καθώς πέρα από τη μετάδοση γνώσεων, την καλλιέργεια της νόησης και των δεξιοτήτων των νέων ανθρώπων, οφείλει να στοχεύει στην ολόπλευρη ηθικοπνευματική τους καλλιέργεια, να παρέχει βαθύτερη και ουσιαστικότερη παιδεία. Το σχολείο συμβάλλει στην αυτοσυντήρηση της κοινωνίας, διαφυλάσσοντας τον πολιτισμό του παρελθόντος και διασφαλίζοντας τη μετάδοση αυτού στις επόμενες γενιές. Η εκπαίδευση σμιλεύει και κατασκευάζει τον καλλιεργημένο άνθρωπο μίας κοινωνίας, καθώς πέρα από τη μετάδοση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και του πολιτισμού, στοχεύει στην κοινωνική ενσωμάτωση του ατόμου, η οποία μπορεί να λάβει δύο μορφές: την ηθική και τη νοητική. Μία από τις κυριότερες λειτουργίες της εκπαίδευσης αφορά τη μετάδοση προτύπων και αξιών. Τα στοιχεία αυτά, στο βαθμό που εσωτερικεύονται και αφομοιώνονται από τους μαθητές, οδηγούν τη δράση τους σε έναν κοινό προσανατολισμό. Το εκπαιδευτικό σύστημα εξοπλίζει τα άτομα με έναν συγκεκριμένο, κοινό τρόπο σκέψης και ίσως λόγω αυτής της λειτουργίας του μπορεί να θεωρηθεί μηχανισμός αναπαραγωγής της κοινωνίας και της κυρίαρχης ιδεολογίας της.1 Ταυτόχρονα, όμως, και συμπληρωματικά αυτής της λειτουργίας η εκπαιδευτική διαδικασία έχει ως στόχο την εξέλιξη της κοινωνίας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της κοινωνικής αφύπνισης και χειραφέτησης των ανθρώπων. Το σχολείο οφείλει να μορφώνει πολίτες υπεύθυνους, συνειδητοποιημένους, κριτικά σκεπτόμενους, καλλιεργημένους, κοινωνικά ευαίσθητους, με ιδανικά, αρχές και αξίες. Πολίτες με αναφορά στις ρίζες, στις παραδόσεις, που γνωρίζουν από πού έρχονται, κατανοούν το παρόν και σχεδιάζουν το μέλλον. Η εκπαίδευση διαδραματίζει συνεχή ρόλο σε όλους τους τομείς της ζωής μας, καθώς όταν είμαστε ενήμεροι για τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα μιας απόφασης, θέσης ή άποψης, τότε θα έχουμε καλύτερη κρίση. Η δυνατότητα των ατόμων να λειτουργούν αυτόνομα και ελεύθερα, σε συνδυασμό με την συνειδητοποίηση των ευθυνών τους και την πειθαρχεία που πρέπει να τους χαρακτηρίζει ως μέλη μία κοινωνίας με κοινούς στόχους και επιδιώξεις, αποτελεί την ίδια την ουσία του θεσμού της παιδείας. Στο σύνολό τους, οι άνθρωποι μπορεί να επιφέρουν ανάπτυξη μόνο όταν ξέρουν πότε η βελτίωση είναι απαραίτητη για το γενικότερο καλό της ανθρωπότητας.