Clubnamen. Sporttaalzuivering

Het lastigste onderdeel bij het oprichten van een sportclub is het bedenken van de naam. FC of VV en dan de plaatsnaam – dat kan, maar dat is zo afgezaagd. Wat te denken van Rohda Raalte, een gerespecteerde hoofdklasser? De naam heeft misschien net als THOR, Tot Heil Onzer Ribbenkast, een klassieke klank, maar betekent doodgewoon: Recht Op Het Doel Af. In dezelfde categorie vallen WWV uit Deventer en EMM uit Nijverdal: Wij Willen Vooruit en Eendracht Maakt Macht. In Nijverdal bestaat ook een club die als DES door het leven gaat: Door Eendracht Sterk. De lokale voetbaltrots van Zwartsluis heette net zo, totdat de KNVB – om verwarring te voorkomen – daar een Z aan liet toevoegen. Een rijtje vergelijkbare namen: VZOD, Vooruitgang Zij Ons Doel, een schaatsclub uit Kampen; VENO, Volhouden En Niet Opgeven, een voetbalclub uit Vollenhove; SMR, Stoot Maar Raak, een biljartvereniging uit Hattem, EMMS, Eendracht Maakt Macht Slagharen, een voetbalclub. Tot voor kort kende Hellendoorn de in 1945 opgerichte rooms-katholieke voetbalvereniging, SOS, Samenspel Ons Streven, waar ooit Abe Lenstra trainer was. In 1950 ontstond de protestantse broeder VESOS; Vriendschap En Samenspel Ons Streven. Sinds 1 juli 2006 spelen de twee verenigingen samen onder de weinig verrassende naam Voetbalvereniging Hellendoorn. Andere afkortingen wekken de indruk dat de oprichters een klassieke opleiding hebben genoten. NEO uit Borne, Nomen Est Omen – Latijn voor ‘de naam is een voorteken’. Onder de rook van Deventer voetbalt CUPA, uit Bussloo. Die letters staan voor Currite Ut Palmaen Apprehendatis, vrij vertaald ‘Ik hoop zo dat gij de overwinning behaalt.’ Hengelo kende ooit HGOVV, Hengelose Geheel Onthouders Voetbal Vereniging, maar die vereniging werd in 1993 opgeheven. En wat te denken van GUNIA uit Enschede, Gezellige Uren Na Ingespannen Arbeid of HECTOR, Het Eerste Clubje Tot Onze Roem, uit Goor? Tot slot nog een uiterst curieuze clubnaam: Nobatowa, een duikvereniging uit Deventer, die voluit heet No Bar To Waste. Geen luchtdruk te verliezen. Als het beestje maar een naam heeft! ■

Van Prins Hendrik Ende Desespereert Nimmer Combinatie naar AV PEC 1910 en FC Zwolle

Op 12 juni 1910 werd de voetbal- en atletiekvereniging PEC opgericht. Een voetbalclub met de naam PEC is er in Zwolle al lang niet meer, maar dankzij de atletiek is de naam Prins Hendrik Ende Desespereert Nimmer Combinatie voor de stad behouden gebleven. In 1974 besloten de atleten namelijk om de vereniging, die voor een avontuur in het betaalde voetbal had gekozen en uiteindelijk via PEC Zwolle en PEC Zwolle ’82 als naam FC Zwolle zou krijgen, te verlaten en als ‘AV PEC 1910’ verder te gaan. De voetballers hebben inmiddels hun eigen boek. Friso Schatanus schreef Desespereert Nimmer, een jubileumboek over het betaalde voetbal in Zwolle. De atleten krijgen binnenkort hun versie, want de journalist Steven ten Veen schreef 100 jaar atletiekvereniging PEC 1910.

in Overijssel tijdens WO II?

In elitesporten als tennis, roeien, hockey, cricket en golf werden in de eerste helft van de twintigste eeuw tradities en een zeker snobisme gecultiveerd. De beoefenaars ervan vonden het Engels chic en onderscheidend. Het wemelde daardoor in het tennis van termen als advantage, backhand, deuce, double, foot fault, love, serve en smash. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten de Duitse bezetters ermee in hun maag, want het Engels was tenslotte de taal van hun grote vijand. Ook tijdens zoiets onschuldigs als het hardop bijhouden van de tennisstand kon het Engels gebruikt worden als een milde vorm van verzet tegen de bezettende macht. Op het pesterig affectief uitgesproken ‘fifteen-love’ kon het publiek zomaar reageren met een minutenlange ovatie. Om in ieder geval van het gesproken Engels op de tennisbaan af te zijn, verordonneerden de Duitsers op 20 juli 1942 dat er bij het tennis per direct in de eigen taal geteld moest gaan worden. In het nationaal-socialistisch getinte Het nationale dagblad van 21 juli 1942 reageerde de ‘sportopsteller’ van dienst verheugd op deze nieuwe regel: ‘Het wordt tijd dat de taal van de sorry-mannekes van onze sportvelden verdwijnt en wij onze eigen mooie Nederlandsche taal gaan gebruiken.’ Om tot een officiële Nederlandse tennistaal te komen werd in juli 1942 een tennistaalzuiveringswedstrijd uitgeschreven in het tijdschrift van de tennisbond Lawn Tennis. De wedstrijd leidde ertoe dat de clubs en hun leden in het najaar van 1942 een brief kregen van de Nederlandsche Lawn-Tennis Bond met daarbij een uitgebreide lijst tenniswoorden die in de vernederlandste versie gebruikt zouden moeten gaan worden. Enkele van de bevindingen van de de jurycommissie: • dropshot:stop-bal. • foot fault:voetfout. Volgens de jury was deze letterlijk vertaling ‘gewettigd, want juist’. • slice: gesneden slag. • smash Met die term zat de jury in zijn maag. De suggesties bovenklap, hamerslag, daalslag, smak, mep en houw werden allemaal afgewezen. De jury: ‘Wie er een goed, aanvaardbaar, raak, typeerend woord voor weet, hij zal commissie en bestuur en onze tenniswereld een pleizier doen! (…) Alzoo: wie weet raad?’

Voor verder onderzoek naar de sporttaalzuivering tijdens de Tweede Wereldoorlog doe ik een beroep op de lezers van dit tijdschrift. Welke Overijsselse tennisclubs en -verenigingen hebben in hun archieven bewijsdocumenten van de Duitse pogingen om de sporttaal van de Engelse terminologie te ‘zuiveren’? En wie heeft de brief uit 1942 nog van de Nederlandsche Lawn-Tennis Bond met de ‘tenniswoordenbijlage’? En in welke andere sporten hebben tijdens Tweede Wereldoorlog ook (pogingen tot) taalzuivering plaatsgevonden? In het cricket, hockey, roeien, honkbal en golf?

Voorbeelden van (sport)taalzuivering tijdens de Tweede Wereldoorlog kunt u mailen naar janluitzen@kpnmail.nl.