De bukkem. Jan de Kreek, lid van een grote voetbalfamilie

Er zijn van die families die van generatie op generatie opgroeien met het rood-en-geel van Go Ahead, met de kleuren van ètter en blôôd. Niet het minste voorbeeld is de familie De Kreek. Maar liefst vier keer prijkt er een De Kreek op de lijst van leden van verdienste van de club.

DOOR RENÉ BERENDS

Vader en moeder De Kreek, van de Klinkenbeltsweg, hadden acht zonen en twee dochters. De oudste was Henne, geboren in 1895, de jongste Jopie, geboren in 1916. Geen wonder dat het bij de vele fuiven en partijen, bij verjaardagen, trouwpartijen en andere hoogtijdagen in de familie vooral over Kowet ging. De familie ‘ademde’…, nee ‘zweette’ voetbal.

Jan de voetballer

De belangrijkste voetballende telg uit het roodgele gezin De Kreek was Jan, bijnaam ‘de bukkem’, de bokking. Jan is in eerste instantie keeper, niet zo verwonderlijk, hij heeft nu eenmaal een flinke lengte. Pas vanaf 1921, bij Go Ahead, etaleert hij zijn talenten als schotvaardige aanvaller, aanvankelijk nog in het derde en vierde elftal. Jan debuteert in 1923 op zijn 21ste in de hoofdmacht. Hij zal maar liefst 322 wedstrijden in het eerste spelen, totdat hij noodgedwongen op 31-jarige leeftijd afscheid moet nemen. In de Revue der Sporten schrijft sportjournalist Chris Groothof in 1929 bewonderend over de voetbalkwaliteiten van Jan. Hij vindt De Kreek beter dan Zwollenaar Bakhuys: ‘De Kreek brengt meer variatie in zijn spel en heeft een goed schot en meer handigheidjes om zijn tegenstanders te passeren.’

Jan de Kreek op een voetbalplaatje.

In een carrière is er altijd één wedstrijd de meest memorabele, en die wordt in het geval van Jan gespeeld op 12 april 1931. Dat is een dag die generaties De Kreken zich zullen heugen, in positieve, maar ook in negatieve zin. Go Ahead speelt de laatste wedstrijd van het seizoen in de Eerste Klasse Oost. De arbeiders van Kowet moeten thuis tegen de club van de gegoede stand uit Arnhem, ‘Vitàs’. Go Ahead moet winnen om een beslissingswedstrijd om het afdelingskampioenschap tegen PEC uit Zwolle af te dwingen. Maar ook Vitesse heeft de punten hard nodig. Zij strijden tegen degradatie. Beide clubs zijn er dan ook op gebrand om te winnen. In Deventer is er echter een probleem. Go Ahead kampt met enkele afwezigen, waaronder voorhoedespeler Lemmermans, die vanwege ziekte verstek moet laten gaan. Theo en Jan de Kreek zijn als vaste waarden van het eerste van de partij, maar ook een derde broer, Bertus de Kreek, mag die dag zijn opwachting maken in het elftal. De drie broers vormen tegen Vitesse samen de voorhoede. Het debuut van Bertus is bijzonder. Op zestienjarige leeftijd heeft hij in de tapijtweverij van Peters zijn rechterarm verloren. Hij is dan ook een bijzondere verschijning op het veld. Desondanks gaat het hem voor de wind. Go Ahead schrijft die dag nationale geschiedenis. Nooit eerder spelen drie broers samen in het eerste elftal van een club. Nooit eerder ook scoren drie broers ieder twee doelpunten in een wedstrijd. Go Ahead wint met 7-1, met dus zes doelpunten van een De Kreek. Door die uitslag komt er de gehoopte beslissingswedstrijd om het afdelingskampioenschap tegen PEC. Die wint Go Ahead een maand later – op 10 mei 1931 – op neutraal terrein in Almelo met 2-1, met opnieuw twee doelpunten van Jan de Kreek. Het verhaal van de drie scorende broers krijgt echter een vervelend staartje. Als de euforie in de familie gezakt is, blijkt de voetbalbond bezwaar te maken tegen het meespelen van de jongste telg. De uitslag blijft weliswaar staan, maar het meespelen van Bertus, een speler met één arm, vindt de KNVB onrechtmatig. Het is ook verboden om met een houten been te spelen, is de argumentatie van de bond. Het blijft voor Bertus de Kreek dus bij die éne wedstrijd; die éne memorabele wedstrijd waarin hij met twee doelpunten niet onderdeed voor zijn broers Theo en Jan.

Jan de kampioen

Tussen 1929 en 1935 wordt Jan de Kreek met zijn Kowet maar liefst vijf keer oostelijk kampioen. En twee keer leidt deelname aan de kampioenscompetitie zelfs tot het landskampioenschap. Met Go Ahead wordt Jan, samen met broer Theo, in 1930 landskampioen.

Jan de terreinknecht.

Jan de terreinknecht

Dan slaat in 1932 het noodlot toe. In die tijd werkt Jan de Kreek bij de ijzergieterij van Nering Bögel, zoals meer broers van hem. Maar de ijzergieterij gaat failliet. In een klap raken honderden mannen in Deventer hun baan kwijt. Ook Jan wordt ontslagen. Van de ene op de andere dag is het niet meer het voetbal dat op de eerste plaats staat. Er zijn nu grote zorgen om het gezin te onderhouden. Na een paar jaar van pure armoede en zoeken naar een baan, ziet Jan zijn kans schoon, als terreinmeester Stuut na zeventien jaar dienst bij de club met pensioen gaat. Jan solliciteert naar de vacante functie en krijgt de voorkeur uit een voordracht van vijf kandidaten. De clubbestuurders gunnen het baantje aan hun topscorer. Voor 25 gulden per week treedt Jan in dienst van Go Ahead. Jan en zijn vrouw Lies zijn gelukkig. Er is weer brood op de plank. Maar er moet onverwacht een grote prijs betaald worden. Jan de Kreek, landskampioen en ex-international, wordt door de bond op de beroepslijst geplaatst. De amateurbepalingen van de KNVB zijn onwrikbaar en onverbiddelijk. Het is clubs verboden om spelers te betalen. Jan krijgt te horen dat hij met onmiddellijke ingang moet stoppen als voetballer. Jan is radeloos, maar kiest uiteindelijk noodgedwongen voor de zekerheid van een vaste baan boven zijn uit de hand gelopen hobby: het voetballen bij de club van zijn hart. Op 31-jarige leeftijd beëindigt Jan in 1935 zijn carrière als voetballer. Go Ahead moet zonder zijn midvoor en topschutter verder. ●

Uiteindelijk wordt het speelverbod voor Jan de Kreek opgeheven. Hij is dan echter al 51 jaar! Hoe dat kan, is te lezen in het volledige artikel over voetballer in het inmiddels uitverkochte boek 25 Markante Deventenaren, bijzondere verhalen over inspirerende mensen. Het is digitaal in te zien op de website van de Historische Vereniging Deventer.