Militaire Courant editie juni 2021

NO. 12, JUNI 2021, € 4,– WWW.MILITAIRECOURANT.NL

MILITAIRE COURANT

DE DIEPTE IN OP MIJNENJACHT IN DE NOORDZEE EN OOSTZEE, P.20

Zelfhulp kameradenhulp, Veteranendag, en Zwarte vogel DEFENSIE

2 – MILITAIRE COURANT

Thuis eer betonen

J

uni staat in het teken van de Nederlandse Veteranendag, die dit jaar op 26 juni plaatsvindt. Wederom geen groot evenement op het Malieveld met een defilé en de kans om de redactie van de Militaire Courant te ontmoeten, maar thuis naar twee mooie televisieuitzendingen kijken. Op p.24 van deze editie hebben we op een rij gezet wat er te zien is. Verder komt Veteranendag ook in een ander artikel aan bod, waarin u een uniek kijkje achter de schermen krijgt. In de rubriek ‘Mijn functie’ vertelt ritmeester Rob Sloekers wat hij doet bij de Staf Militaire Muziek (p.18). Het resultaat van zijn inspanningen horen we op 26 juni!

Aan het werk Nu de verkiezingen geruime tijd achter ons liggen en we wachten op een nieuw kabinet, is het tijd om een onbekende commissie van de Tweede Kamer te belichten: de Vaste Kamercommissie Defensie. Welke Kamerleden zitten in deze groep en wat doen ze? We spraken met fungerend voorzitter Aukje de Vries (p.26).

Verder ging ik voor het artikel over ZHKH (Zelfhulp, kameradenhulp) zelf aan de slag (p.4). Dit protocol, dat elke militair leert, is recent vernieuwd. Wat is eigenlijk het verschil met EHBO? Het was interessant om de verschillen te duiden. En voor wie het weten wil: een tourniquet zit best strak.

De Koninklijke Marine is al jaren druk op de Noordzee en Oostzee in het internationale vlootverband SNMCMG1 (p.20). Na de twee wereldoorlogen lagen er ongeveer 80.000 mijnen verborgen, die nog steeds niet allemaal geruimd zijn. Daarom worden er nog steeds mijnenjagers ingezet, die op verschillende manieren speuren naar contacten. Bijzonder werk!

Filmtip In deze editie van de Militaire Courant treft u een andere columnist aan in plaats van Han ten Broeke, die eenmalig geen bijdrage kon leveren door vele werkzaamheden. Oud-diplomaat Marc Bentinck heeft nu een column geschreven over Europese en wereldse zaken. In de toekomst zult u vaker stukken van hem lezen.

Bent u tijdens of na het lezen van deze krant op zoek naar ontspanning? Ik kan iedereen van harte de film De slag om de Schelde aanbevelen. Een film met veel kloppende details (let alleen op de soldaten die hun geweren niet goed droog houden) over de strijd om Walcheren om de Schelde in geallieerde handen te krijgen.

Ik wens u veel lees- en kijkplezier met deze editie van de Militaire Courant!

MIREILLE BREGMAN Redacteur Militaire Courant mireille@militairecourant.nl

JUNI 2021 – 3

+++ Onlangs kreeg de Lockheed G-273 als eerste een coating aan de buitenzijde met magnesium in plaats van Chroom-6. Voor zowel mens als milieu is dat een grote stap voorwaarts. Daarmee is het probleem van goede, corrosiewerende verf alleen nog niet volledig opgelost. Het onderhoud van de nieuwe verf luistert enorm nauw.

Daarnaast zal er voorlopig nog erg voorzichtig moeten worden gedaan met bijvoorbeeld schuurwerkzaamheden. +++ In Verzwegen oorlogsjaren van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) wordt de weinig bekende geschiedenis van krijgsgevangenen in de Tweede Wereldoorlog uit de doeken gedaan.

Ruim 11.000 Nederlanders zaten gevangen in Duitsland, en verzwegen na terugkomst hun ervaringen.

Men had er vaak geen aandacht voor, omdat velen het zwaarder hadden getroffen. Hier begint, mede door dit boek, nu verandering in te komen: Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht (IGK) luitenant-generaal Frank van Sprang heeft het boek aangeboden gekregen. Van Sprang luisterde verder naar de verhalen waarmee Nederlandse krijgsgevangenen in de Tweede Wereldoorlog werden geconfronteerd.+++ Twee weken geleden vertrok een vrachtvliegtuig met twee militaire zuurstofcontainers vanaf Vliegbasis Eindhoven naar Suriname. Met de containers is medicinale zuurstof te maken.

Extra zuurstof is hard nodig voor de behandeling van de vele coronapatiënten.

In het land is code zwart afgekondigd. +++ De prestigieuze Amerikaanse Air Medal is op Vliegbases Volkel en Leeuwarden toegekend aan 87 F-16-vliegers, die meerdere gevechtsvluchten hebben gemaakt boven Irak en Oost-Syrië in de strijd tegen ISIS. Nooit eerder werd deze buitenlandse blijk van waardering op zo’n grote schaal uitgereikt in Nederland. +++

FOTO DEFENSIE

BEELD: MINISTERIE VAN DEFENSIE

KORT NIEUWS

Duiker Joris maakt mijnen onschadelijk, pagina 23

Inhoud Zelfhulp kameradenhulp

4

Actuele missies

10

Luitenant-generaal Dennis Luyt

12

Column Marc Bentinck

17

Mijn functie: Accountmanager Music

18

Explosieven ruimen op zee

20

Nederlandse Veteranendag

24

Politiek: Vaste Kamercommissie Defensie

26

In bedrijf: BBS-Outdoor

30

NIMH: Koloniale oorlogen in kaart gebracht

32

Factsheet: F-35A Lightning II

34

Veteranenverhaal: Ad

37

Column Niels Roelen

45

Prijsvraag en colofon

47

Boeken Interview Niels Roelen over Zwarte vogel

38

Recensie De verwisseling

41

Interview Patrick van der Wal over Gevangen in gevoel

42

4 – MILITAIRE COURANT

Gewond op missie, wat doen we nu?

Zelfhulp & Kameradenhulp (ZHKH) is de militaire versie van EHBO. Hoewel de doelstelling, het redden van een mensenleven, hetzelfde is, verschillen de twee qua volgorde en prioriteiten wezenlijk van elkaar. De ervaringen die Defensie in onder andere Afghanistan en Mali opdeed, vormden de basis om het ZHKH-protocol opnieuw aan te passen. Reden voor de Militaire Courant om bij 104 JISTARC in ’t Harde aan te schuiven voor een lesje ZHKH-nieuwe-stijl.

JUNI 2021 – 5

REPORTAGE

6 – MILITAIRE COURANT

‘ Wat belangrijk is, is dat wij rust en kalmte uitstralen.’

JUNI 2021 – 7

REPORTAGE DOOR NIELS ROELEN EN MIREILLE BREGMAN

Z

HKH mag dan voor Niels gesneden koek zijn, maar voor mij, Mireille, is dit protocol nieuw. Ik heb wel kennis van en ervaring met EHBO, maar het ergste wat ik heb meegemaakt is een afgesneden vingertopje. De hoeveelheid bloed die daaruit komt is weliswaar best groot in relatie tot het lichaamsdeel, maar niet te vergelijken met de verwondingen waar een militair mee geconfronteerd kan worden.

De ervaringen vanuit recente missies laten zien dat dat volgens onze instructeur precies is waar het in het overgrote deel van gevallen van gewonden in gevechtssituaties om draait. In een ‘TIC’-situatie (troops in contact), waarin dus geschoten wordt, zijn militairen op zichzelf aangewezen omdat daar en op dat moment geen hospitaal met operatiekamer in de buurt is. Als je wordt geraakt door je tegenstander, zijn dat vaak wonden met grote bloedingen, en moet je als slachtoffer eerst jezelf helpen. Zijn buddy moet er eerst voor zorgen dat de vijand uitgeschakeld wordt, want anders vallen er gemakkelijk meer slachtoffers. De vreselijke keus die je op dat moment moet maken: eerst vechten, dan pas kunnen helpen, is voor een militair ‘gewoon’. Er wordt niet voor niets gezegd dat er dan weinig kans op overleving is.

Echt gebeurd: Bermbom Afghanistan Begin oktober 2007 vertrekt een Nederlandse patrouille vanaf Poentjak, een vooruitgeschoven post, op een patrouille naar Sorkh Murgab aan de ingang van de Baluchi-vallei. Als ze het dorp naderen, verandert de sfeer. Vrouwen en kinderen vluchten en volwassen mannen nemen, via een geheim gangenstelsel, posities in en openen het vuur op de Nederlandse troepen.

‘Het eerste peloton reageert direct en neemt hun posities in. Het YPR-pantservoertuig van sergeant Athanasiadis stormt onder vijandelijk vuur naar een heuvel aan de zuidkant waar het op een bermbom rijdt. Het zware pantservoertuig komt volledig los van de grond. In het voertuig stinkt het naar kruit, diesel en verbrand vlees. De bemanning ligt over elkaar heen en schreeuwt naar elkaar.’

Sergeant Athanasiadis en korporaal Lekathompessie voelen een hevige pijn aan hun benen die ze tevergeefs proberen te bewegen. Hun broeken zijn nat en zitten onder het bloed. Voor beide militairen eindigt hun missie hier. Na een paar dagen vliegen ze terug naar Nederland, waar ze worden geopereerd. Na afloop van de missie krijgen zij het draaginsigne gewonden, kortweg DIG, toegekend.

Treat first what kills first De instructeur legt ons eerst de theorie van het protocol uit. Eerder werd NAVO-breed C-ABCDE, dat nog redelijk lijkt op het EHBO-protocol, gebruikt, waarbij als eerste naar de bloedsomloop en ademhaling werd gekeken. Nu wordt overal MARCH geïntroduceerd.

Een protocol dat gebaseerd is op het adagium ‘Treat

8 – MILITAIRE COURANT

Een tourniquet mag volgens medici acht uur gedragen worden voordat een ledemaat afsterft. first what kills first’. Los van die prioriteit is het een methode die door het verminderen van het aantal stappen ook vooral eenvoudiger is, waardoor er onder de stressvolle omstandigheden van een gevecht minder nagedacht hoeft te worden.

MARCH bestaat in het algemeen uit twee fases: care under fire en tactical field care. In die eerste fase gebeurt alleen het hoogstnoodzakelijke, zoals een slachtoffer op zijn zij leggen. Is er een slagaderlijke bloeding in de ledematen te zien, dan moet een tourniquet aangelegd worden, zo hoog en strak mogelijk (high and tight).

In de tweede fase, als de gevechtssituatie onder controle is, is het directe gevaar geweken, en wordt de gewonde militair zo goed mogelijk geholpen. Hierbij moet echter niet vergeten worden dat de eenheden dan aangewezen zijn op de beperkte hulpmiddelen die een militair in zijn eigen ZHKH-kit bij zich heeft.

Het is het moment dat er gehandeld gaat worden volgens de letters van MARCH. Massive bleeding: dit blijkt onder militairen doodsoorzaak nummer één. Haast is dus geboden, want een

volwassen persoon kan binnen drie minuten leegbloeden. Het stelpen van die bloedingen kan op twee manieren: d.m.v. een tourniquet bij ledematen, of woundpacking bij andere lichaamsdelen.

Met het aanleggen van een tourniquet wordt de bloedtoevoer van een (deel van een) arm of been afgekneld. Een amputatie is iets wat hierna veel voorkomt. ‘Woundpacken’ doe je met hemostatisch combat gaze. Een soort verbandpakketje met druppeltjes die op hars lijken en die zich aan een bloedvat hechten, dat je heel hard in een wond duwt. Daarna leg je er emergency bandage omheen, dat het meest lijkt op een combinatie van snel- en drukverband.

Airway: een eenvoudige inspectie van de mond om vast te stellen of er iets is dat de luchtweg blokkeert.

Respiration: constateren hoe snel iemand ademhaalt door te kijken, voelen en luisteren. Voorheen moest men vijftien seconden luisteren en de ademteugen tellen. Niet alleen ging er daarmee vroeger onnodig tijd verloren, ook hadden veel militairen er door de omstandigheden veel moeite mee. Naast de ademhaling voer je in deze stap ook een borst- en rugonderzoek uit door te voelen en te kijken of er open wonden aanwezig zijn. Indien nodig leg je een chest seal aan; een grote sticker die de wond luchtdicht afsluit.

Circulation: een moment om bewust stil te staan bij de toestand van het slachtoffer. Is hij bij bewustzijn, in shock of bewusteloos? Verandert er iets in zijn toestand, dan moet je weer terug naar het begin van het protocol. De C staat hier ook voor controle van de aangebrachte middelen: zit het tourniquet nog goed?

JUNI 2021 – 9

REPORTAGE

Militairen bereiden zich voor op een ZHKH-oefening.

Hypothermia: voorkomen dat het slachtoffer onderkoeld raakt. Dit is belangrijk omdat militairen met veel verwondingen vaak door het grote bloedverlies moeite hebben om hun eigen lichaam warm te houden. In de ideale situatie haal je iemand dan uit de elementen en geef je hem beschutting tegen zon, wind en regen. In een oorlogsgebied komt het vaak neer op inwikkelen in dekens en een isolerende onderlaag creëren. Na dit stappenplan kijk je vervolgens naar secundaire verwondingen zoals oogletsel, brandwonden, botbreuken en hoofdletsel.

Hulpmiddelen Na het theoretische gedeelte volgt een stuk praktijk waarbij de instructeur bij mij een tourniquet aanlegt, om vervolgens de andere uitrusting van de ZHKH-kit te tonen. Terwijl de tourniquet, eigenlijk niet veel meer dan een band met een stok eraan, mijn arm net onder mijn elleboog afknelt, wordt er op de tafel voor mij een chest seal, emergency bandage en wat andere zaken gedemonstreerd. Ik luister, maar zou het liefst de tourniquet lostrekken. Het mag dan volgens medici acht uur gedragen worden voordat een ledemaat afsterft, mijn vingers tintelen

nu al. In de eerste stap, de Massive bleeding, werd mij ook duidelijk waarom het protocol ‘levensreddend’ wordt genoemd en dat het niet inhoudt dat het ‘ledematenreddend’ is. Een duidelijk verschil met EHBO, dat toch gericht is op de kleinere ongelukjes.

Als er wel een schietincident op straat plaatsvindt, bel je in Nederland het alarmnummer, waarna het ambulancepersoneel een soortgelijk militair protocol volgt. Wat ik wel graag standaard veranderd wil zien, is de inhoud van de EHBO-doos. Ten eerste is een tourniquet handig en levensreddend, maar de eerdergenoemde chest seal ook.

Deze ZHKH-les toont aan waarom het nodig is dat militairen er een ander protocol op na houden. Ik ben in zekere zin blij dat het tot nu niet noodzakelijk is geweest dat ik MARCH leerde, maar het bij bedrijfshulpverlening kan houden. Toch zijn er een aantal handigheidjes die ik in het vervolg meeneem. Je weet ten slotte maar nooit, een ongeluk zit in een klein hoekje.

Nieuwsgierig geworden en zelf met het protocol oefenen?

De ZHKH-app is voor iedereen downloadbaar in de Apple Store en Google Play.

DRAAGINSIGNE GEWONDEN Het Draaginsigne Gewonden (DIG) wordt toegekend aan militairen en veteranen die onder oorlogsomstandigheden of tijdens vredesoperaties lichamelijk of psychisch letsel hebben opgelopen. Het DIG is voor de betreffende militairen en veteranen een belangrijke vorm van erkenning voor hun militaire inzet en de offers die zij daarbij hebben gebracht.

Vulneratus nec victus betekent ‘gewond maar niet overwonnen’.

10 – MILITAIRE COURANT

LITOUWEN (eFP)

Mali (EUTM, EUCAP Sahel en Minusma) Nederland draagt met vijf militairen bij aan de EU-trainingsmissie in Mali (EUTM Mali). Die traint Malinese strijdkrachten en adviseert om de zogeheten G5-troepenmacht operationeel te maken. Deze G5 bestaat uit Mali, Burkina Faso, Mauritanië, Niger, Tsjaad. Ook levert Nederland maximaal vijftien functionarissen voor de civiele missies van de EU in de Sahel (EUCAP Sahel).

Die zijn gericht op versterking van de binnenlandse veiligheidssectoren in Mali en Niger. Daarnaast levert Nederland aan de VN-missie Minusma maximaal tien functionarissen van politie en Koninklijke Marechaussee, en twee tot drie militaire stafofficieren.

OEGANDA (ACOTA) Nederland neemt soms deel aan het Global Peace Operations Initiative (voorheen Africa Contingency Operations Training & Assistance (ACOTA)-programma). Het programma vergroot de capaciteiten van 25 Afrikaanse landen door instructie en training, zodat deze in Afrika vredesmissies kunnen uitvoeren (met een mandaat van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie).

Defensie levert een bijdrage aan de versterkte militaire aanwezigheid van de NAVO in Litouwen, de zogeheten enhanced Forward Presence.

Het gaat om 270 militairen voor een multinationale battlegroup. Het bataljon waarvan Nederland deel uitmaakt, staat onder Duitse leiding en is gestationeerd in Rukla. Het is een van de ‘geruststellende maatregelen’ voor de Oost-Europese bondgenoten.

LIBANON, SYRIË EN ISRAËL (UNTSO) De United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO) observeert de afgesproken bestandslijnen tussen Libanon, Syrië en Israël.

UNTSO opereert in hetzelfde gebied als UNDOF (United Nations Disengagement Observer Force). En in ZuidLibanon in hetzelfde gebied als UNIFIL (United Nations International Force In Lebanon). Nederland levert twaalf militairen aan deze missie.

GAZASTROOK (EU BAM en USSC) De European Union Border Assistance Mission (EU BAM) is een missie van de Europese Unie. De missie helpt bij het grensbeheer aan de grensovergang bij Rafah in de Gazastrook.

Nederland draagt in de regio ook bij aan de United States Security Coordinator (USSC). Deze missie vindt plaats in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever.

Het programma verbetert het functioneren van de veiligheidsdiensten en de Presidentiële Garde van de Palestijnse Autoriteit.

JUNI 2021 – 11

NEDERLANDSE MISSIES IRAK (Militaire trainers) De Nederlandse Luchtmobiele Brigade ondersteunt het speciale operaties-trainingscentrum in de omgeving van Bagdad. Inmiddels is er een compagnie van 120 militairen gearriveerd in Noord-Irak op vliegveld Erbil om deze locatie te beveiligen.

Ook in Erbil geven Nederlanders trainingen samen met partnerlanden. Twee Nederlandse militaire adviseurs vervullen een functie binnen de NAVO-capaciteitsopbouwmissie in Irak. Er nemen ook vier Nederlandse civiele experts aan deel.

VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN (FSE Mirage) Met het Forward Support Element (FSE) Mirage heeft Defensie een strategische positie in het Midden-Oosten. Het vierkoppige detachement levert onder meer (logistieke) ondersteuning aan beveiligingsteams van mariniers voor de antipiraterijmissie bij Somalië.

BAHREIN (CMF) Bij Combined Maritime Forces (CMF) werken marines uit 25 verschillende landen samen. CMF opereert in de wateren rond het Arabisch schiereiland en bestrijdt gewelddadig extremisme en terrorisme, piraterij, smokkel en mensenhandel en verbetert samen met lokale en andere partners de maritieme veiligheid en stabiliteit in de regio.

AFGHANISTAN (Resolute Support) De Nederlandse militaire inzet in Afghanistan stopt na bijna twintig jaar. De Nederlandse militairen zijn waarschijnlijk in juli al terug, en uiterlijk in september. Voor de Nederlandse terugkeer zijn negen extra militaire specialisten naar Afghanistan vertrokken.

Daarnaast zijn eerder al tachtig extra militaire beveiligers ingevlogen.

SOMALIË (VPD) JORDANIË (beveiligingseenheid)

BRON: DEFENSIE

Terwijl u dit leest, zetten militairen zich in verschillende delen van de wereld in voor vrede en veiligheid.

Op korte termijn ten behoeve van de lokale bevolking, maar op lange termijn draagt globale stabiliteit ook bij aan veiligheid in Nederland.

Nederlandse militairen bewaken Belgische F-16’s op een basis in Jordanië. De gevechtsvliegtuigen nemen deel aan de luchtcampagne van de anti-ISIS-coalitie in Irak en Syrië. De Nederlandse beveiligingseenheid bestaat uit ongeveer 35 militairen.

Marineschepen vergroten de veiligheid langs de scheepvaartroutes door de Golf van Aden en de Hoorn van Afrika bij Somalië. Zij verstoren en ontmoedigen hiermee zeerovers. Het aantal gekaapte schepen is sinds 2012 sterk gedaald. Defensie stuurt in sommige gevallen militaire beveiligingsteams mee op Nederlandse zeetransporten.

12 – MILITAIRE COURANT

‘Teamwerk is een soort rode draad geweest door mijn hele loopbaan heen, en dat is iets wat het werk ontzettend mooi maakt.’

Luitenant-generaal Dennis Luyt

JUNI 2021 – 13

INTERVIEW ‘Onze wapensystemen moeten de allerbeste zijn’ Luitenant-generaal Dennis Luyt liep in 1981 voor het eerst door de poorten van de Koninklijke Militaire Academie. Sinds 2016 is hij Commandant Luchtstrijdkrachten. De Militaire Courant sprak hem op 4 mei over over zijn carrière als F-16 vlieger, en de toekomst van de Koninklijke Luchtmacht.

DOOR JAN LOUWERS

U bent als F-16 vlieger op verschillende uitzendingen geweest.

Wat is de meest indrukwekkende uitzending geweest als u daarop terugkijkt?

‘Het is vooral in algemene zin heel goed en mooi als je in staat wordt gesteld om te gaan doen waar je vele jaren voor getraind hebt als vlieger. De uitzendingen die ik boven voormalig Joegoslavië heb gedaan, van ’93 tot ’99, dat was de oorlog boven Kosovo, waren enorm spannend, interessant, maar vooral gewoon goed om een bijdrage te kunnen leveren met zo’n prachtig team mensen.

‘Ik kan me nog goed de eerste missie herinneren die ik toen vloog, in 1993. Boven Bosnië-Herzegovina was er een vliegverbod dat we samen met een aantal landen moesten handhaven. We gingen de grens over het land in. Aan de andere kant van de grens kwam een vijandige formatie op ons af.

Uiteindelijk is dat allemaal met een sisser afgelopen, maar bij zo’n eerste moment voel je wel: “Hey, hier doen we het voor.” Dat geeft dan ook het vertrouwen dat je kan terugvallen op de training die je hebt gehad en dat je met je squadron in staat bent om zo’n klus te klaren. Dat teamwerk is een soort rode draad geweest door mijn hele loopbaan heen, en dat is iets wat het werk ontzettend mooi maakt en waar ik elke dag nog van geniet.’

In die fase was u nog de vlieger, de vakman, waarvoor u in dienst bent gegaan, maar nu bent u inmiddels de baas, een manager. Hoe werkt dat eigenlijk bij Defensie?

‘In ons vak als vlieger bij de

luchtmacht heb je een aantal loopbaanpaden die mogelijk zijn. Je kan er bijvoorbeeld voor kiezen om je hele leven, zolang je gezond bent en goedgekeurd wordt, te blijven vliegen. Als iemand zegt “Ik wil me ook ontwikkelen op andere vlakken”, dan kan dat ook.

Bij mij is dat besef gekomen nadat ik heel lang zo ongeveer met mijn nagels heb geprobeerd zo lang mogelijk in de cockpit te blijven.

Op een gegeven moment kwam ik erachter dat je ook andere dingen kan doen. Je kunt ook leidinggevende rollen vervullen; mensen meenemen in je enthousiasme, richting geven, en dan ook echt meters maken met zo’n club mensen. Als je dat ziet, dan denk je: “Dit is een hele andere wereld, die ik graag wil ontdekken.” Zo heb ik me kunnen ontwikkelen tot en met deze rol.

‘Ik knijp me nog steeds elke dag in mijn arm dat ik het mag doen, vooral in een tijd dat de luchtmacht enorm in beweging is, met heel veel vernieuwing die eraan komt. Het is gewoon een prachtige club mensen om leiding aan te geven.’

‘Bij mij is dat besef gekomen nadat ik zo ongeveer met mijn nagels heb geprobeerd zo lang mogelijk in de cockpit te blijven.’

We zijn nu bezig van de F-16 naar de F-35 over te stappen. Het is niet alleen een moderner vliegtuig, maar het blijkt ook een totaal andere manier te zijn van hoe je hem operationeel inzet. Kunt u daar iets van zeggen?

‘Ja, het is een vijfde generatie jachtvliegtuig, in relatie tot de F-16, die een vierde generatie jachtvliegtuig is. Het is echt de stap naar een hele nieuwe generatie jachtvliegtuig-operaties.

Het is veel meer dan alleen een nieuw vliegtuig, dat moderner is en meer kan, maar het hele concept van het wapensysteem is een enorme stap vooruit ten opzichte van de F-16. Dat zit hem vooral in de manier waarop de informatie wordt vergaard door het vliegtuig, de manier waarop die informatie wordt gepresenteerd aan de vlieger, en de manier waarop je de grotere coalitie waar je deel van bent kan voeden met dat omgevingsbeeld. Dat is dus een enorme force multiplier die ervoor zorgt dat de coalitie veel effectiever wordt in de missie. Dat is echt onderscheidend ten opzichte van de huidige F-16.

‘Daarnaast kan het vliegtuig beter overleven in een missie, omdat het slecht zichtbaar is voor de radar.

Het heeft ook nog een enorme precisie, om heel precies een wapen af te kunnen leveren en een effect uit te kunnen brengen. Die combinatie is uniek. Het is voor een kleine luchtmacht als wij ongelooflijk belangrijk dat de wapensystemen die we hebben top of the bill zijn, dat die het allerbeste zijn, zodat we ons daarmee echt kunnen onderscheiden.’

Het lijkt alsof er heel veel wordt geïnvesteerd en ook gemoderniseerd, maar het beeld is dus toch

Speciale verzekeringen voor jou als militair

Speciaal Family & Friends programma

Als militair kun je optimaal gebruik maken van het voordeel dat Noventas op het gebied van verzekeringen biedt.

Noventas is de ideale partner voor jouw schadeverzekeringen; militair, privé, beroep, bedrijf of als vereniging.

Verzekeringen Defensie Het militaire beroep kent bijzondere risico’s. Noventas kent als verzekeringsspecialist de militaire beroepsrisico’s en heeft hierop een uitgebreid pakket verzekeringen afgestemd. Het Defensie Aanvullings Plan (DAP) en Defensie Ongevallen Plan (DOP) dekken deze beroepsrisico’s af. PTSS en oorlogsrisico zijn in het DOP zelfs meeverzekerd. Zonder poespas via Noventas te regelen. Als Defensiemedewerker krijg je bij Noventas bovendien KORTING op al jouw privé schadeverzekeringen.

Verzekeringen Privé De schadeverzekeringen die Noventas aanbiedt zijn voor zowel militair- als burgerpersoneel en hun gezin als ook voor veteranen en reservisten en hun gezin. Dus ook voor jou privé. Bovenop de collectiviteitskorting ontvang je ook nog een pakketkorting.

Ook een eventuele zorgverzekering kun je gemakkelijk via Noventas regelen.

Ook voor veteranen en reservisten

Waarom Noventas

3 Uniek in Nederland: Ongevallenverzekering 3 Persoonlijk onafhankelijk met PTSS -dekking maatwerkadvies 3 Gratis uitzendcertificaat 3 Pakketkorting op privé3 Snelle schadeafhandeling verzekeringen 3 Geen abonnementskosten 3 Gratis juridische adviesdesk 3 24/7 bereikbaar 3 Extra korting voor 3 Ook dekking bij missies Veteranen en bergingsopdracht

Vrijblijvende offerte? $ Bel +31(0)880 300 100 of $ Stuur een kopie van je polis naar: info@noventas.nl of $ Vul het formulier in op noventas.nl/particulier/ verzekeringscheck/ of

$ Scan de QR code

VERZEKERINGEN

Noventas is partner van Onbekende Helden

www.noventas.nl 0880 300 100

Postbus 200 5660 AE Geldrop

JUNI 2021 – 15

INTERVIEW

zorgelijk qua budget?

‘Ja, dat is het. Dat klinkt misschien een beetje schizofreen, want aan de ene kant zitten we inderdaad gelukkig in een tijd dat de hele toolbox van de luchtmacht wordt vernieuwd in de komende jaren. Dat is hartstikke goed, maar het besef hoort erbij dat de basis daaronder flinterdun is. Dat heeft te maken met decennialang bezuinigen. Gelukkig

kwam er afgelopen kabinetsperiode weer geld bij, maar dat is nog niet genoeg om die basis zodanig sterk genoeg te maken dat we met al die nieuwe capaciteit ook echt effectief kunnen zijn. Dat is een zorg die ik heb: dat ik straks bijvoorbeeld met een F-35 met al die prachtige sensordata iets wil doen, en die niet kan delen, omdat we het geld niet hebben om daarin te investeren. Dat doet

iets met onze effectiviteit.

‘De vraag is natuurlijk naar de toekomst toe: welke investeringen zijn nodig, gezien de dreiging om ons heen en de manier waarop we als Nederlandse krijgsmacht willen worden ingezet?’

Luitenant-generaal, ik wil u bedanken voor dit gesprek. Is er wellicht nog iets wat u tot slot zou willen zeggen?

‘Het is vandaag 4 mei, we herdenken. Morgen vieren we onze vrijheid. Ik denk dat het belangrijk is dat we met z’n allen blijven beseffen dat dat een werkwoord is; daar moeten we aan blijven werken met elkaar. Zolang we dat doen, denk ik dat we hier in dit prachtige land de vrijheid mogen blijven beleven, ook in de toekomst. Dat besef, daar moeten we af en toe weer bij stilstaan, en dat is denk ik belangrijk, ook op een dag als vandaag.’

Luister de uitgebreide versie van het interview met luitenant-generaal Luyt via de Militaire Courant podcast op www.militairecourant.nl of via Spotify.

WWW.VETERANENDAG.NL

LIVE OP TV

12:35 UUR – NPO2

JUNI 2021 – 17

COLUMN

Terugkeer van het Atlanticisme

T

rump mag dan wel van het toneel zijn verdwenen, óók onder zijn opvolger, de atlanticus Biden, gaan in Europa stemmen op om onze politiek-militaire banden met de VS losser te maken, ‘gebruikmakend van het door het presidentschap van Biden geboden respijt’. Immers, Europa kan het zich niet veroorloven ‘een tweede Trump’ onvoorbereid af te wachten.

Aldus een drietal auteurs, dat in een overigens intellectueel stimulerend essay meent dat ‘het Atlanticisme geen anker meer is, maar eerder een optie, met plussen en minnen’. Atlanticisme als optie: zeker voor Nederland zou dat een agonizing reappraisal betekenen – die zich bovendien aandient op het moment dat Nederland zijn krijgsmacht na jaren van sluipende afbraak in feite moet wederopbouwen. Maar wil Nederland wel afstand nemen van de vertrouwde, en nog enigszins disciplinerende NAVO-kaders ten gunste van een als fata morgana omschreven, Europees geopolitiek project?

Onder president Biden zijn de VS terug-van-weggeweest. Binnenlands lanceert Washington met grootscheepse investeringen in economie, klimaat en infrastructuur niets minder dan een tweede New Deal – hopelijk uitmondend in een eerlijker, hervormd kapitalisme.

Internationaal wil de VS weer leiding geven aan de in het slop geraakte liberale internationale ordening: multilateralisme, westelijke veiligheidsverbondenheid, rechtsstatelijke democratische vrijheidswaarden – waarden die Europeanen en Amerikanen alleen samen effectief kunnen verdedigen. Anders gesteld: de atomisering en verruwing van de internationale samenleving vragen allesbehalve om een lossere, ‘optionele’ relatie tussen de transatlantische bondgenoten. Overigens blijft het in Europa niet alleen bij opluchting over de teruggekeerde Atlantische reflex. Honderd dagen na het aantreden van Biden, zijn Europeanen en Amerikanen druk doende gezamenlijke posities te ontwikkelen over onder meer handel, technologie en klimaat.

Ook de Chinese expansiedrift – waarop de VS wel móeten reageren als uitvloeisel van hun wereldwijde verantwoordelijkheden – brengt Europeanen en Amerikanen nu al dichter bij elkaar. Door mét de VS bestaande en nieuwe (veiligheids)uitdagingen aan te pakken, kan Europa bijdragen tot het welslagen van de Biden-administratie – en daarmee niet alleen ‘een tweede Trump’ helpen voorkomen, maar ook de transatlantische band helpen vernieuwen.

Tegenover dit herlevend transatlantisch bondgenootschap, staat de these van het drietal auteurs dat ditzelfde bondgenootschap structureel wordt ondermijnd doordat de VS en Europa uit elkaar zouden groeien (divergerende geografische prioriteiten en demografie) – reden waarom Europa zo nodig haar eigen weg zou moeten zien te gaan.

Nu hebben de Europeanen altijd al de periodieke behoefte gevoeld om, zowel binnen als naast het Atlantisch bondgenootschap, hun eigen identiteit en visie te markeren. Zo lanceerden zij onder de EUvlag een ‘gemeenschappelijk buitenlands, veiligheidsen defensiebeleid’. Met enige tientallen, niet onnuttige maar doorgaans kleinschalige militaire operaties en civiele missies, heeft de EU sinds 2003 voor een bescheiden, risicomijdende Europese voetafdruk buitengaats gezorgd. Thans wordt er voor gepleit dat een ‘strategisch autonoom handelend’ Europa zichzelf internationaal naar een hoger plan tilt. Het uitstralen van soft power, onder meer via de uitoefening van internationale regelmacht dankzij de interne markt, is kennelijk niet meer voldoende. Zo’n hoger plan veronderstelt evenwel de bewezen wil en capaciteit om met inzet van hard power in het hogere deel van het conflictspectrum te opereren. Aan beide – wil én capaciteit – heeft de EU voorlopig gebrek. Het Frans-Duitse duo dat na Brexit Europa geopolitiek zou moeten neerzetten overtuigt niet. Wanneer Macron ‘Europa’ zegt bedoelt hij ‘Frankrijk’. Met zijn operationeel sterk verwaarloosde Bundeswehr denkt Duitsland liever niet in termen van militaire machtsontplooiing. Intussen blijven de overige EU-lidstaten te klein, onderling te verdeeld door geografische en historisch-culturele factoren, om het nodige collectieve gewicht in de schaal te (willen) leggen. Verder is de veelkoppige, intern ruziënde Brusselse bureaucratie niet goed in staat om Europa als geopolitieke macht effectief te profileren. En in de uiteindelijk cruciale relatie tot de NAVO, geeft het begrip ‘herwonnen Europese handelingsvrijheid’ aanleiding tot het nodige symbolisch, conceptueel en – niet te vergeten – budgettair geharrewar. Kortom, veiligheidspolitiek gezien is het veeleer Europa dat ‘optioneel’ is – en dat voorlopig ook zal blijven.

Laat dat laatste Nederland vooral tot leidraad zijn bij de wederopbouw van zijn krijgsmacht.

MARC BENTINCK

Marc Bentinck is oud-diplomaat. Tussen 1983 en 2010 diende hij in de multilaterale veiligheidsdiplomatie (CVSE, VN, NAVO, EU), op welk terrein hij gastcolleges en seminars geeft, in combinatie met internationale onderzoeksopdrachten.

18 – MILITAIRE COURANT

Accountmanager Music Defensie biedt een grote verscheidenheid aan functies. Deze keer in de schijnwerpers: de werkzaamheden van een Accountmanager Music bij Staf Militaire Muziek. Een bijzondere functie die op evenementen als de Veteranendag tot uiting komt.

Wie Wat Waar

Ritmeester Rob Sloekers Accountmanager Music bij Staf Militaire Muziek Het hele land

Functie ‘Als projectleider ben ik verbonden aan de militaire muziek van de krijgsmacht. Ik werk hoofdzakelijk met de orkesten van de landmacht, zoals de Koninklijke Militaire Kapel “Johan Willem Friso” en de Regimentsfanfare “Garde Grenadiers en Jagers”.

Enerzijds haal ik optredens binnen voor de orkesten, anderzijds werk ik als projectmanager voor opdrachtgevers. In die rol “bouw” ik een concert, samen met het orkest en de opdrachtgever. Zoals voor de Nederlandse Veteranendag, een muziekproductie waarbij verhalen van veteranen centraal staan. Deze ceremonie is inmiddels al tien jaar een erebaan voor mij. Het is het eerlijke verhaal van veteranen, omlijst met muziek van onze orkesten in een setting die recht het hart in gaat en live wordt uitgezonden door de NOS. Ook dit jaar is het weer een voorrecht dit maakproces te mogen aansturen. Samen met een fijn team en een verzameling van oneindig veel talent werken we aan onze missie: herkenning en erkenning voor onze veteranen.’ (Zaterdag

26 juni, 13.00 uur op NPO 1.)

Opleiding ‘Ik ben zoals je dat noemt een specialist. Mijn opleiding genoot ik aan het conservatorium te Den Haag en Rotterdam, een hbomuziekstudie. Meer specifiek waren het de opleidingen Trompet en Harmonie- en Fanfare-directie (dirigeren). Daarnaast heb ik aan de HKU een opleiding Management Culturele instellingen gevolgd. Na een Algemene Militaire Opleiding heb ik eerst dertien jaar gewerkt als trompettist bij het Fanfarekorps Koninklijke Landmacht in Vught. Later ben ik daar stafmedewerker en vervolgens orkestmanager geworden.

Nu werk ik alweer negen jaar als accountmanager-projectofficier voor de Staf Militaire Muziek.’

Taken ‘Naast het plannen van optredens en contact zoeken en houden met opdrachtgevers, spreek ik veel met de uitvoerenden van de orkesten.

We treden niet zomaar ergens op.

De bijdrage van een militair orkest geeft betekenis aan een ceremonie of evenement. We vertegenwoordigen Defensie in opdracht van onze democratie en ons Koninkrijk. Militaire muziek verbindt de Nederlandse krijgsmacht met de

samenleving. Dit vraagt telkens weer om een passende en waardige invulling.

‘Tussen een opdracht en de uitvoering daarvan zit nogal wat werk en daarbij is veel ondersteunend personeel betrokken. Creatieven, arrangeurs, de dirigent, de musici en de logistieke mensen. De grootste uitdaging is het steeds weer voorop stellen van de kwaliteit van het “eindproduct” en iedereen daarbij voor honderd procent betrokken te houden.’

Leukste bezigheid ‘Het organiseren van een unieke beleving zoals de ceremonie van de Nederlandse Veteranendag op 26 juni in Den Haag. Bijzondere talenten en verhalen ontmoeten en die samen tot leven laten komen in een mooie muzikale ceremonie.

Met oog voor detail – en zonder het overzicht te verliezen – een sieraad maken van bijzondere elementen.’

Bijzondere baan ‘Mijn functie, ervaring en kennis past niet zomaar op een regulier loopbaantraject. Ik voel me sterk verweven met de organisatie en vertrouw erop dat wat ik nu doe, mij ook naar een passende vervolgfunctie zal brengen. Natuurlijk oriënteer ik me ook verder, zoals iedere andere collega. Echter, in mijn “tak van sport” is de spoeling bij Defensie dun. Dus ook een baan in de civiele muzikale wereld sluit ik niet uit. Ik ben een bewonderaar van mensen en muziek.

Toch ligt mijn voorliefde bij een baan binnen de krijgsmacht. De organisatie heeft me inmiddels veel gebracht en daar ben ik dankbaar voor.’

De rubriek ‘Mijn functie’ is mede mogelijk gemaakt door Noventas verzekeringen.

Ensemble van Orkest Koninklijke Luchtmacht en floormanager René Verhagen (NOS) tijdens repetities.

JUNI 2021 – 19

MIJN FUNCTIE

DEFENSIE

Marcel Veenendaal (Di-Rect) met Rob Sloekers in de Ridderzaal tijdens Veteranendag 2020.

20 – MILITAIRE COURANT

JUNI 2021 – 21

INTERVIEW

Explosieven ruimen op zee

De Koninklijke Marine vaart de hele wereld over: zo is er bijvoorbeeld permanent een stationsschip in het Caribische deel van het Koninkrijk aanwezig. Daarnaast levert de marine met regelmaat een bijdrage aan de internationale vlootverbanden van de NAVO waaronder de Standing NATO Mine Countermeasures Group 1 (SNMCMG1). Een indruk van de mijnenbestrijdingstaak die daarbinnen wordt uitgevoerd en wat er zoal bij komt kijken.

DOOR MIREILLE BREGMAN

D

e Noordzee en Oostzee zijn de laatste jaren een stuk veiliger geworden doordat het vlootverband er constant op mijnenjacht is. Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn er zoveel mijnen op de zeebodem en in de vaarwateren gelegd, dat er nu nog steeds honderden per jaar onschadelijk worden gemaakt.

Een mijnenbestrijdingsverband bestaat uit een stafschip, mijnenjagers en eventueel schepen met EOD-duikteams. Van januari tot juni 2021 is het Belgische commando- en logistiek ondersteuningsschip BNS Godetia het stafschip voor het Nederlandse commando over SNMCMG1. De Nederlandse mijnenjager Zr.Ms. Zierikzee is gedurende drie maanden ook aanwezig en andere NAVO-partners sluiten zich in wisselende samenstelling aan.

Oefeningen Open Spirit en BALTOPS Jaarlijks worden verschillende internationale oefeningen georganiseerd. Voor de Estse kust vond bijvoorbeeld ‘Open Spirit’ plaats, waarin diverse explosieven zijn geruimd. Er deden 21 schepen uit 11 landen mee, waarmee in korte tijd maar liefst 120 mijnen zijn gevonden! Eind juni is het tijd voor de grootschalige oefening ‘BALTOPS’, waar nog veel meer zaken bij komen kijken. Om te laten zien wat er zoal gebeurt, sprak ik met de commandant van de SNMCMG1, een mijnenjachtofficier en een duiker. Dit gebeurde telefonisch, wanneer de Zierikzee

of de Godetia in een haven lag afgemeerd.

Commandant Jan Wijchers Elke vijf jaar staat de SNMCMG1 taskforce onder bevel van een Nederlandse commandant. In het afgelopen voorjaar viel deze eer kapitein-luitenant-ter-zee Jan Wijchers te beurt. ‘Er zijn niet veel mensen die kunnen zeggen dat ze dit hebben gedaan. Er is veel te regelen en aan te sturen, of we nu met vier of negen schepen varen.

Deze baan met al zijn verantwoordelijkheid is ontzettend leuk om te doen!’

De commandant legt uit dat er meerdere internationale samenwerkingsverbanden binnen de marine bestaan. ‘Nederland werkt al 25 jaar intensief samen met België in de Admiraal Benelux (ABNL). Dat een Nederlandse staf opereert vanaf een Belgisch schip is dus niet vreemd. Naast een mijnenbestrijdingsgroep heb je bijvoorbeeld ook een fregattengroep, die andere werkzaamheden uitvoert. Dit is nodig omdat schepen als zelfstandige eenheden opgewerkt zijn en ook in verbanden moeten kunnen opereren.

‘Elke dag spreek ik de commandanten van de deelnemende schepen middels een beveiligde verbinding. De lopende zaken worden dan besproken: zijn er problemen geweest, wat is de planning van de komende dagen? In de havens spreken we elkaar face-to-face, zowel bij binnenkomst als vertrek.’

Oefeningen zoals Open Spirit, een kleinere oefening, worden ruim van tevoren voorbereid.

‘We houden meerdere planningsconferenties, want de zaken moeten goed geregeld worden en in COVID-tijd nog een beetje extra.

In de oefening BALTOPS staan nog meer facetten van oorlogsvoering centraal en zijn er meer schepen bij betrokken. Met amfibische landingen, luchtverdediging en onderzeebootbestrijding is er meer planning nodig om de interactie tussen alle eenheden op elkaar af te stemmen. Je hebt ook te maken met oefengebieden van de NAVO-partners. Amfibische landingen gebeuren vaak op Defensieterreinen die “bekend” en schoongeveegd zijn, daarom is het extra leuk om ergens op open zee oefenmijnen neer te leggen waar de mijnenjacht goed gesimuleerd kan worden.

‘Het opruimen van explosieven gaat 365 dagen per jaar door, maar niet overal. Een vlootverband gaat vaak op verzoek van een NAVOpartner naar diens zeegebied toe voor het opruimen van WOI- en WOII-mijnen en explosieven, in vakjargon samengevat als Historical Ordnance Disposal Operations (HODOPS).’

‘Het mooiste van de afgelopen tijd is de internationale samenwerking. Daarbij hebben de coronamaatregelen, waardoor we in onze eigen scheepsbubbels moeten blijven, gezorgd voor een sterkere band tussen de bemanningen. We zijn nog meer op elkaar aangewezen. Tijdens havenbezoeken ga je vaak de stad in, maar nu organiseren we COVID-proof groepsevenementen. Het moreel is goed.’

Gertjan Broek

UITSCHOT IN UNIFORM DE WA 1932 –1945

De Weerbaarheidsafdeling (wa) van de nsb is altijd gereduceerd tot een onvermijdelijk bijverschijnsel van het opkomende fascisme in Nederland.

In werkelijkheid was de wa een van de meest geduchte organisaties van politieke straatvechters in de recente Nederlandse geschiedenis.

ISBN

– 24,90 978 90 2443 897 6 | C

Verkrijgbaar in de boekhandel en op boomgeschiedenis.nl

JUNI 2021 – 23

INTERVIEW

Commandant KLTZ Jan Wijchers

‘Bij een ernstinzet moeten we zo stil mogelijk varen en creëren we een a-magnetisch veld om het vaartuig heen.’

Mijnenjachtofficier Roel Aan boord van een mijnenjager zijn twee mijnenjachtofficieren aanwezig die om de beurt dienst hebben en gezamenlijk het rooster van de hele dag beslaan. Luitenant ter zee der 2e klasse Roel vertelt over zijn taken aan boord: ‘Als mijnenjachtofficier heb ik de leiding over het operationeel inzetten van het schip. Wanneer Zr.Ms. Zierikzee de opdracht krijgt tot het onschadelijk maken van een explosief, maak ik samen met de assistent-mijnenjachtofficier een planning en informeer de commandant en andere betrokkenen op het schip. We kunnen op twee manieren opereren, dat hangt af of we het in het kader van de vredestaak of een ernstinzet doen. In de eerste situatie weten we waar een mijn zich bevindt, bij het tweede niet.

‘Een voorbeeld van een vredesinzet is dat we explosieven moeten opruimen die bij de aanleg van een windmolenpark in de Noordzee gevonden zijn. Voor identificatie kunnen we duikers

Het stafschip Godetia

of een onderwaterdrone, de Seafox, inzetten. Deze zit met een draad aan het schip vast en wordt bestuurd door de assistentmijnen-jachtofficier. Naar aanleiding van de camerabeelden maak ik met de assistent-mijnenjachtofficier en de explosievenexpert een plan dat aan de commandant wordt voorgelegd. Ter plekke sturen we een Seafox-charlie naar het contact toe, een tweede drone met explosieven die de bom en zichzelf vernietigt. Het voordeel van een onderwaterdrone is dat deze dieper kan dan duikers en minder gevoelig is voor stroming. Ook hebben we het REMUS-systeem, een autonomous underwater vehicle die met behulp van side scan sonarcontacten zoekt. De gegevens lezen we daarna uit. Dat is een nadeel, maar een voordeel is dat het schip niet meteen gevaarlijk gebied in hoeft.’

‘Bij een ernstinzet moeten we zo stil mogelijk varen en creëren we een a-magnetisch veld om het vaartuig heen. Dit doen we omdat mijnensensoren geluid en magnetisme gebruiken om de mijn te laten exploderen. Afhankelijk van bepaalde condities (zoutgehalte, watertemperatuur, zicht) wordt een mijnenjachtplan opgesteld waarbij een zoekpatroon gevaren wordt. In de oefening BALTOPS draaien we juist díe ernstscenario’s, omdat het belangrijk is de vaardigheden van het gehele schip te blijven trainen. Dan zijn er ook fregatten aanwezig, die de mijnenjagers beschermen tegen

bijvoorbeeld luchtdreigingen als die bezig zijn met de mijnenjacht.’

Duiker Joris Matroos 1 Operationele Dienst Nautische Dienst Joris is werkzaam als duiker en heeft duidelijk hoorbaar plezier in zijn werk. ‘Ik heb de duikersopleiding gedaan en daarna kom je vaak op de mijnenjager terecht. Je leert met veel verschillende duiksystemen te werken. Onder water is een hele wereld te ontdekken.

‘Een duikteam bestaat uit een duikmeester, seinmeester en twee duikers. De laatste drie gaan in een bootje de zee op, waarna één duiker het water ingaat. Voorafgaand aan een duik controleer je het duikmateriaal en communicatie.

Dan volgt een briefing met bijzonderheden en weersomstandigheden. In de Oostzee is bijna geen stroming aanwezig, in de Noordzee wel. Ook moet je daar rekening houden met snelle verzanding en minder zicht.

‘In de oefening Open Spirit hebben we twee mijnen onschadelijk gemaakt. Er zijn veel soorten explosieven die je moet herkennen en anders moet behandelen: sommige reageren op geluid of beweging, andere op contact.

Een eerste duik is om te verkennen, in een volgende duik maak je explosieven aan de mijn vast. Als we genoeg afstand hebben en de duiker is uit het water, drukken we op de knop voor detonatie. Bij een grote explosie kun je het water wel tot veertig meter boven het wateroppervlak zien.’

24 – MILITAIRE COURANT

Nederland viert Veteranendag op afstand, thuis voor de buis Op zaterdag 26 juni staat Nederland in het teken van de Nederlandse Veteranendag. Ook dit jaar is er helaas geen defilé en een grootschalige bijeenkomst mogelijk, maar is er wel een officiële ceremonie en een nieuw aanvullend programma waarin verhalen en muziek centraal staan.

H

oe de Veteranendag op 26 juni eruit komt te zien, is inmiddels duidelijk.

Ondanks de te verwachten versoepelingen, organiseert het Nationaal Comité Veteranendag alleen een aangepast programma. Dat betekent geen nationaal defilé voor Z.M. de Koning, geen openbare medaille-uitreiking en geen publieke bijeenkomst op het Malieveld. Nederland viert Veteranendag op afstand, thuis voor de buis. Dat kan door het volgen van twee tv-uitzendingen op 26 juni, live vanuit Den Haag. De eerste om 13.00 uur vanuit de Koninklijke Schouwburg door de NOS, de tweede om 17.00 uur vanaf het Malieveld door Omroep Max.

Breij en Snelle. Het aantal gasten dat aanwezig mag zijn, wordt later bepaald door de gemeente Den Haag. Het kan zijn dat dit er – net als vorig jaar – niet meer mogen zijn dan dertig, maar we hopen op meer. De NOS zendt dit programma live uit vanaf 13.00 uur.

Koninklijke Schouwburg Den Haag: plechtige start Net als in 2020 wordt een openingsceremonie georganiseerd, nu in de Koninklijke Schouwburg, met bijzondere verhalen van vier veteranen, speciaal gearrangeerde muziek, gespeeld door de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ en ondersteund door Stef Bos, Claudia de

Malieveld: Ode aan onze Veteranen Nieuw is dit jaar een tweede programma waarin veteranenverhalen en muziek centraal staan, genoemd: ‘Ode aan onze Veteranen’. Ook in dit programma bijzondere veteranenverhalen, opgehaald vanuit het land, natuurlijk andere dan die vanuit de Haagse Schouwburg. Ook het genre solisten verschilt van die uit het ochtendprogramma. Zo treden de 3JS op, Marcel Veenendaal van Di-Rect en Elske DeWall, allemaal onder begeleiding van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht.

Dit programma wordt om 17.00 uur live uitgezonden door Omroep Max vanuit een besloten locatie op het Malieveld. Uiteraard zijn de programma’s tegen die tijd ook te volgen via een stream. Kijk daarvoor op www.veteranendag.nl.

De openingsceremonie wordt door de NOS live uitgezonden.

Malieveld Online Tussen deze twee programma’s in wordt een online-programma gepresenteerd vanuit de studio op het Malieveld. Dit kunt u volgen via Facebook en Instagram en is gericht op veteranenthema’s.

JUNI 2021 – 25

VETERANENDAG

26 – MILITAIRE COURANT

‘Er is veel respect voor het militaire werk’ Een coalitie is nog niet gevormd, maar na de verkiezingen is er al wel een nieuwe Vaste Kamercommissie Defensie, kortweg VCD, geïnstalleerd. De Militaire Courant sprak met voorzitter Aukje de Vries (VVD) over de taken en de rol van de VCD. DOOR NIELS ROELEN

‘E

ven voor de duidelijkheid, als voorzitter heb je een onafhankelijke rol en ga je dus niet over politieke zaken,’ begint mevrouw De Vries, ‘ik ben fungerend voorzitter. Pas als er een coalitie gevormd is en er een nieuw kabinet is, wordt er een definitieve voorzitter benoemd.

Ik ben de afgelopen jaren met ontzettend veel plezier voorzitter geweest, omdat Defensie gewoon een hele leuke commissie is.’

Hoe dat zo?

‘Enerzijds heeft dat te maken met de aard van de VCD; doordat we samen relatief veel werkbezoeken afleggen, is het een vrij hechte en actieve groep. Voor sommige nieuwe Kamerleden is het ook een beetje onbekend terrein. Daarom beginnen we met een rondgang langs de vier krijgsmachtdelen,

zo krijgt iedereen een goed beeld van de organisatie, de taken en de zaken die er spelen. Anderzijds voelen vrijwel alle Kamerleden zich zeer betrokken bij Defensie.’

Daar merkt Defensie financieel weinig van, of bedoelt u betrokken bij het personeel?

‘Over de standpunten en keuzes van andere partijen kan ik als voorzitter natuurlijk niets zeggen, maar er is veel respect voor het werk dat militairen doen en vrijwel alle Kamerleden voelen veel verantwoordelijkheid, zeker

‘Omdat de VCD relatief veel werkbezoeken aflegt, is het een vrij hechte en actieve groep.’

JUNI 2021 – 27

POLITIEK

PHIL NIJHUIS

vanaf 14 feb 2020 Het verhaal van een Canadees en een Duitser

JUNI 2021 – 29

POLITIEK

Aukje de Vries (Leeuwarden, 1964) studeerde Sociale geografie en ging daarna aan de slag bij gemeentes. Daar groeide haar politieke belangstelling. Inmiddels is ze acht jaar actief in de Tweede Kamer.

voor de mensen die op uitzending gaan.’

Ik zie weinig mensen met een achtergrond in internationale betrekkingen, veiligheidsstudies of geschiedenis in de VCD. Hoe wordt de commissie eigenlijk samengesteld?

‘Er zitten wel een aantal reservisten tussen. De basis voor elke Kamercommissie is dat elke partij vertegenwoordigd is. Het aantal leden dat per partij mag deelnemen hangt samen met het aantal zetels dat ze plenair hebben. Zo heeft de VVD bijvoorbeeld zeven leden en D66 vijf. Overigens zijn niet alle vierendertig leden bij de vergaderingen aanwezig. De debatten worden door de woordvoerders van Defensie gedaan.

Alleen als er gestemd moet worden sluiten de overige leden aan.’

Het aantal kleine partijen, met maar één of een paar zetels, neemt toe. Ook zij zijn in alle Kamercommissies vertegenwoordigd, maar alle vergaderingen volgen lijkt me ondoenlijk. Hoe doen zij dat?

‘Zij zullen prioriteiten moeten stellen. Hun aandacht geven aan de commissies en onderwerpen die ze belangrijk vinden.’

Mogen ze bij een stemming dan anderen machtigen?

‘Om te stemmen moet je fysiek aanwezig zijn. Je mag dus geen

‘Als er een verzoek tot bijdrage aan missies binnenkomt, dan ligt het voortouw bij Buitenlandse Zaken.’ volmacht afgeven. Bij de meeste onderwerpen zie je dat de grotere partijen aanwezig zijn en de kleinere niet. Maar bij andere onderwerpen, zoals missies, zie je dat er meer partijen aanwezig zijn.’

Is er een vaste agenda voor de onderwerpen in de VCD of worden jullie geleid door de actualiteit?

‘Er zijn een aantal vaste onderwerpen. Personeel, materieel, veteranen, de begroting, veiligheid en integriteit. Daarnaast kan elk Kamerlid onderwerpen inbrengen voor de vergaderingen of een plenair debat aanvragen. Denk daarbij aan de F-35 of de bombardementen op Hawija.’

Of de bevindingen van de Rekenkamer onlangs?

‘Het rapport van de Rekenkamer vormt een vast punt in de VCD.’

Hoe gaat dat eigenlijk bij missies en de bijbehorende artikel

100-brief? Dat is geen besluit van Defensie.

‘Als er een verzoek tot bijdrage aan missies binnen komt, dan ligt het voortouw bij Buitenlandse Zaken.

De artikel 100-brief, waarin het kabinet het parlement informeert over Defensie-inzet, komt dan ook van Buitenlandse Zaken en wordt daar besproken. Defensie is, zoals ze dat noemen, een volgcommissie. Het kabinet mag zelf besluiten tot een missie, maar ze wil wel graag gesteund worden door een meerderheid in de Tweede Kamer. De evaluatie van missies vindt standaard bij de VCD plaats omdat het daar echt weer over de defensieorganisatie gaat.

In het Kamerdebat gaat het vaak over het mandaat van de missie, onder welk commando valt ze, hoe zit het met de veiligheid en de zorg voor het personeel als er wat gebeurt.’

Wat heeft de militair aan jullie?

‘Dat verschilt per politieke partij, de een zal de NAVO-norm belangrijk vinden, een ander zorg voor personeel.’

Die norm is toch eigenlijk geen discussiepunt. Dat is jaren geleden al afgesproken, waarom slaat u dat niet plat?

‘Als voorzitter ga ik daar niet over, ik ben onpartijdig. Elke politieke partij mag over die afspraak dus zijn eigen visie hebben.’

De VCD behandelt onderwerpen die gaan over het Defensiematerieel en -personeel en voert hierover regelmatig overleg met de minister van Defensie. De 34 leden komen uit alle 17 politieke partijen die in de Kamer gekozen zijn.

30 – MILITAIRE COURANT

BBS-Outdoor Op het terrein van Museum De Bevrijdende Vleugels in Best bevindt zich BBS-Outdoor.

Afghanistanveteraan Wassilios Athanasiadis is na zijn defensietijd met een paar oud-collega’s een bootcampclub begonnen. Dit is uitgegroeid tot een bedrijf dat inmiddels ook survivalbaantrainingen, teambuilding en outdooractiviteiten aanbiedt.

DOOR MIREILLE BREGMAN

W

assilios vertelt over het ontstaan van het bedrijf: ‘Op uitzending in Afghanistan zijn we met ons pantserrupsvoertuig op een bermbom gereden. Met twee benen in het gips ging ik terug naar Nederland.

Na het revalideren was duidelijk dat militair zijn bij Defensie er niet meer in zat. Daar was fysiek en psychisch te veel voor gebeurd.

Ook privé kreeg ik een enorme tegenslag. Sporten was daarom voor mij een enorme uitlaatklep.

Ik kon mijn frustratie erin kwijt.

Een goede vriend vroeg me eens of ik hem wilde helpen met zijn gewichtsverlies. Die vriend nam weer iemand mee en de rest is geschiedenis. Bootcamp Best & Son en Breugel was een feit.

‘Een keer na het sporten vroeg een passant wat we daar aan het doen waren. Een leuk gesprek volgde en ik vertelde hem wat me was overkomen. Hij kende een oud-militair die een stichting runde waar jongeren met een afstand tot de maatschappij een programma volgden

om hun zelfredzaamheid te vergroten. Zo hebben ze meer kansen op de arbeidsmarkt. Dat was misschien wel iets voor mij.

‘Een tijd later werkte ik dus als gedragscoach bij die stichting. Dit was mijn eigen re-integratietraject van Defensie terug naar de burgermaatschappij. De persoon die me daarnaar had doorverwezen, had ook contacten met het Museum De Bevrijdende Vleugels. Op een gegeven moment vroeg hij me of ik kon helpen met soldatenfeestjes en overige activiteiten die nieuw leven ingeblazen moesten worden. Na een brainstormsessie en een strak geschreven programma namen deze feestjes een enorme vlucht.’

In samenwerking met het museum verzorgt Wassilios soldatenfeestjes. ‘Dan rijden we de kinderen onder andere rond in een legertruck, gaan ze marcheren, doen ze een stukje stormbaan en zoeken ze met een metaaldetector naar blikjes knakworst. We eindigen met schieten natuurlijk. Een ‘sniper’-luchtbuks. In de nabije toekomst organiseren we een soldatenbivak. Samen met je kind kaartlezen, rantsoen eten, patrouille lopen, slapen in een onderkomen en dergelijke.’

Het terrein waar het museum staat is een voormalig mobilisatiecomplex, waardoor je al snel in de kazernesfeer komt. ‘Ons HQ van de bootcampclub is een oude munitiebunker. De leden doen graag mee aan obstacleruns en survivalruns. Zo was het idee ontstaan om achter op het terrein een hindernisparcours te bouwen. De eigenaar zag er de meerwaarde van in en sinds twee jaar staat er een grote survivalbaan waar we lessen geven voor mensen vanaf zeven jaar.’ De baan en het museum lenen zich perfect voor teambuil-

ding. De rode draad is Operatie Market Garden. Op 17 september 1944 landden er meer dan 4500 paratroopers van 101st airborne division op de weilanden vlak naast het terrein.’

Activiteiten ‘Teambuildings starten we meestal in het museum. Je zit in een Dakota-vliegtuig. Afweergeschut van de vijand heeft het vliegtuig geraakt en een crash is het gevolg.

Je moet zo snel mogelijk daar weg zien te komen. Vervolgens loop je zo een mijnenveld in en raken er mensen gewond. Wie stapt er naar voren en wie staat erbij te kijken? Stress, analyseren, communiceren, samenwerken, doorzetten: het komt allemaal aan bod. Bij opdrachten voor grote bedrijven schakelen we ons uitgebreide netwerk van instructeurs en vrijwilligers in. Er zijn verschillende scenario’s mogelijk waarbij de moeilijkheidsgraad steeds een stapje zwaarder wordt.

‘Sinds ik in Afghanistan gewond ben geraakt, moet ik anders met mijn energie omgaan. Een volledige werkweek houd ik namelijk niet vol. Ik ben dus heel blij met de andere instructeurs die flexibel zijn als ik aangeef dat het even niet gaat. En dat gebeurt nog wel eens. De rol van mijn vrouw en de instructeurs zijn onmisbaar in dit proces. Zonder deze steun en hun inzet was dit allemaal niet mogelijk, dat moet gezegd worden.

Doseren is het sleutelwoord. Soms is dat lastig, want ik was aangeleerd om altijd maar door te gaan.

Doorgaan én kwaliteit leveren kan ook met kleinere stapjes.’

Kijk voor meer informatie en abonneer je op de nieuwsbrief op www.bbs-outdoor.nl en www.bevrijdendevleugels.nl/ kinderfeestjes.

JUNI 2021 – 31

IN BEDRIJF

Wassilios Athanasiadis

32 – MILITAIRE COURANT

Gewapende burgers, militaire politieagenten van het Korps Militaire Politietroepen en rechts twee agenten van het Korps Burgerpolitie poserend bij de met zandzakken versterkte politiepost in Rooi Kanarie op Curaçao, 1929.

Koloniale oorlogen in kaart gebracht H et is het alweer het vierde deel in de zesdelige serie van het NIMH over de militaire geschiedenis van Nederland. Dit deel behandelt de koloniale oorlogen die Nederland in de afgelopen twee eeuwen uitvocht. In Indonesië, in Suriname en op de Antillen.

Van 1816 tot 2010.

Het koloniale verleden van Nederland staat volop in de belangstelling en is onderwerp van een maatschappelijk debat dat soms op felle, emotionele toon wordt

gevoerd. Krijgsgeweld en kolonie.

De opkomst van Nederland als koloniale mogendheid, 1816-2010 wil aan dit debat een inhoudelijke bijdrage leveren. Het presenteert een uitvoerige en samenhangende analyse van het optreden van het koloniale leger en de vloot binnen hun historische context. Het beschrijft, ontleedt en verklaart waarom de krijgsmacht in Indonesië, Suriname en de Antillen optrad zoals zij optrad. De rode draad van het boek is de stelling

dat koloniale geschiedenis militaire geschiedenis is.

Anders dan in Nederland had de krijgsmacht overzee een dubbele taak. Het moest het uitgestrekte koloniale rijk verdedigen tegen zowel interne als externe tegenstanders. Hoe de krijgsmacht dit imperium in de negentiende eeuw veroverde en consolideerde en hoe het dit in de twintigste eeuw ten slotte weer grotendeels verloor, is het onderwerp van deze studie.

Tekst en beeld: NIMH.

JUNI 2021 – 33

NIMH Prins Diponegoro (1785–1855) als gevangene van de Nederlanders. Tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (1945–1949) dook deze beeltenis van de Javaanse vrijheidsheld overal op in Republikeins gebied. In 1973 riep Indonesië hem uit tot Nationale Held van Indonesië. Tekening, A.J. Bik, 1830.

In 1832 verwoestte een grote brand zo’n 60 huizen in Paramaribo. Drie weggelopen ‘huisslaven’, Codjo, Mentor en Present, werden verantwoordelijk gehouden voor de brand. Als afschrikwekkende straf werden de drie levend verbrand. Tegenwoordig worden zij jaarlijks in Paramaribo herdacht als vrijheidsstrijders.

Gevecht tussen het raderstoomschip 3de klasse Zr. Ms. Phoenix en prauwen van Dayak zeerovers in Straat Madura, 1843. Olieverf op doek, Jan F. Schütz, 1869.

34 – MILITAIRE COURANT

F-35A LIGHTNING II Defensie maakt gebruik van speciaal materieel.

Dit keer presenteren wij de F-35A Lightning II (Joint Strike Fighter).

D

e JSF is een breed inzetbaar jachtvliegtuig. De JSF is een vervanger van de F-16, en kan 2,5 maal langer vliegen met dezelfde hoeveelheid brandstof onder dezelfde omstandigheden.

Ook kan de JSF evenzoveel meer munitie dragen, en heeft het, in tegenstelling tot zijn voorganger, een ‘stealth’-modus. Hierdoor is het voertuig niet of nauwelijks te zien op vijandelijke radarsystemen.

Daarnaast is de JSF uitgerust met verschillende raketten en bommen: ‘Slammers’ (AIM-120 AMRAAM), Sidewinders (AIM-9X) en Mark 84 warheads. Nevenschade wordt verkleind door hogere precisie en een kleinere explosieve lading dan bij de F-16. De JSF heeft een groot aantal sensoren, waaronder een elektrisch-optisch targeting systeem (EOTS) onder de neus, radar in verschillende richtingen, en verschillende infraroodcamera’s.

SPECIFICATIES

Lengte 15,5 meter Spanwijdte 10,7 meter Hoogte 4,8 meter Gewicht 9.980 kilo (leeg), 22.680 kilo (max.)

Stuwkracht 40.000 Lbs Bemanning 1 vlieger Topsnelheid Mach 1.6 Bewapening 25 mm snelvuurkanon; raketlanceerders; bommenwerpers; 2 wapenruimen

F-35A Lightning II

JUNI 2021 – 35

FACTSHEET

DEFENSIE

THIERRY

DUBOIS

JÉROME

PHALIPPOU BOEK 2 VERSCHIJNT EIND JUNI

Hardcover 1 ISBN : 978-94-6306-660-0 Verkoopprijs : 5 19,95

2. DE WEG VAN HET BLOED Hardcover 2 ISBN : 978-94-6306-761-4 Verkoopprijs : 5 19,95

Een drieluik over het Franse verzet tegen de Duitse onderdrukkers...

WWW.SILVESTERSTRIPS.COM

30 Jaar

vOor sTripS

VETERANENVERHAAL

Ad krijgt het ereteken van verdienste in brons.

Keep the faith Het is november 1994 als Ad met het UNMO-team (ongewapende waarnemers) in hun Jeep vanuit Bihac naar de frontlijn rijden voor een patrouille. De lucht is helder en voor zover je er in deze enclave over kunt spreken, heerst er rust. Niets aan de hand, totdat vanuit het niets de eerste granaten inslaan.

Artillerie-, mitrailleurvuur en lichtspoormunitie vliegt hem om de oren en al snel realiseert hij zich dat ze zich midden in een Servisch offensief bevinden.

M

et zijn drieën springen ze uit de auto en zoeken dekking in een betonnen waterafvoer naast de weg. Een uur lang drukken ze hun lichamen tegen de grond, alsof ze erin willen kruipen.

Als het vuur dichterbij kruipt, vluchten ze via een schuurtje een huis in. Ze roken en Irina, de tolk, zingt Bon Jovi; Keep the Faith. Niet Ads favoriete muziek, maar wel toepasselijk, bedenkt hij op het moment dat het schuurtje waar ze zonet nog zaten aan flarden geschoten wordt.

Er zijn maar weinig mensen in Nederland die de stad Bihac kennen. Net als Srebrenica, was het een Safe Haven, een enclave die door het UNMO-team van Ad beschermd moest worden. Buiten de stad is zijn taak voor de VN letterlijk het waarnemen en rapporteren van de strijd. Ze zijn de ogen en oren van de secretaris-generaal en in de praktijk scheidsrechters die langs de zijlijn toekijken of een van de partijen de regels van een oorlog niet breekt.

Plaatselijk en tijdelijk weten ze succesjes te bereiken, dan bemiddelen ze een staakt-het-vuren dat vooral gebruikt wordt om de doden en gewonden uit het niemandsland te halen. Ze bemiddelen bij het uitwisselen van krijgsgevangenen, ook degenen die overleden zijn. Iets wat alleen lukt als beide partijen er baat bij hebben en de aantallen hoog genoeg zijn.

Dat de stad een Safe Haven was, bood weinig garanties. Snipers, bombardementen met mortieren en ondanks Deny Flight, een vliegverbod voor de strijdende partijen, vinden er op een gegeven moment zelfs een aantal luchtaanvallen plaats. Als reactie bombarderen onder andere Nederlandse F-16’s het militaire vliegveld Krajina. Het weerhield de strijdende partijen er niet van om de strijd voort te zetten.

Na bombardementen op de stad trekt Ad met zijn

team naar de plek van inslag. Op basis van een krateranalyse rapporteert hij welk type granaat vanuit welke richting gebruikt is en wie de daders zijn, om vervolgens naar de ziekenhuizen te vertrekken waar de (burger)slachtoffers liggen. In het lijkenhuis wordt hij naar eigen zeggen stamgast. Samen met een arts bekijkt hij de lichamen om vast te stellen of ze ook echt door het oorlogsgeweld zijn omgekomen.

Het eerste lijk dat hij zag, zal hij nooit vergeten. Een oude man met wie niets aan de hand leek, maar toen hij op zijn zij gedraaid werd, bleek zijn rug een groot gat waarvan de hele inhoud los op de tafel bleef liggen. Bij de containers achter het hospitaal ziet hij honden die zich tegoed doen aan de ledematen van slachtoffers.

Naarmate zijn missie vordert, verslechtert de situatie en wordt het ook voor het UNMO-team steeds benauwder. Als zijn missie ten einde loopt, wordt duidelijk dat ze geen toestemming krijgen om de grens over te steken. Ze zitten vast en Ad ziet maar één oplossing: exfiltreren. Ongezien door de linies van de vijand de grens over, terug naar eigen troepen.

Via een klein bruggetje over de Korana-rivier, een bij hem inmiddels bekende smokkelroute, steekt hij de grens over. Aan de overkant aangekomen, kruipen ze onder het zeil in de achterbak van de Jeep van een VN-collega in dat gebied met wie hij vooraf contact heeft gehad.

Zijn missie in Bihac verandert de kijk van Ad op het leger, hij houdt er PTSS aan over maar werkt nog steeds voor Defensie. Zesentwintig jaar na zijn missie wordt Ad voor zijn daden in de enclave en de ontsnapping van hem en zijn team wegens ‘moedig en beleidvol leiderschap onder levensbedreigende omstandigheden’ onderscheiden met het ereteken van verdienste in brons.

Kijk voor meer verhalen op www.veteranendag.nl.

JUNI 2021 – 37

38 – MILITAIRE COURANT

De betekenis van loyaliteit en vriendschap Niels Roelen is majoor in het Nederlandse leger geweest en is diverse keren uitgezonden op missies.

Tijdens een missie in Uruzgan hield hij voor Defensie een weblog bij. Hij ontdekte dat het schrijven hem bijzonder goed lag en begon boeken te schrijven. Naar aanleiding van zijn derde boek, een romandebuut, Zwarte vogel sprak ik hem via Zoom.

DOOR ISTVAN KOPS

O

lav en Maldini hebben een hechte vriendschap die, na een intensieve opleiding voor officier die ze samen aan de Koninklijke Militaire Academie hebben afgelegd, onverwoestbaar lijkt. Hun relatie komt echter onder druk te staan nadat Maldini uitgezonden wordt naar het oorlogsgebied in Kosovo. Na deze uitzending belandt Maldini in zware depressies, krijgt hij psychoses en raakt betrokken bij geweldsdelicten. Olav begint zich steeds meer af te vragen hoe ver zijn loyaliteit reikt en hoe onvoorwaardelijk zijn vriendschap met Maldini is.

Zwarte vogel opent met een quote van The Smashing Pumpkins: ‘Despite all my rage, I’m still a rat in a cage.’ Waarom deze keuze?

‘Zowel Olav als Maldini hebben te

NIELS ROELEN, ZWARTE VOGEL, UITGEVERIJ VOLT, 288 PAGINA’S (€ 21,99)

maken met woede in hun leven, maar het is een woede die wél begrensd moet worden. Verder zit er een bepaalde mate van frustratie in de snerpende stem van Billy Corgan, die ik erg passend bij het verhaal vond. Zelf luister ik ook graag naar de muziek van deze band.’

Is muziek belangrijk voor jou tijdens het schrijven?

‘Muziek kan zeker een belangrijke inspiratiebron voor mij zijn.

Voor mij zit er heel veel gevoel in muziek. Dat kan blijdschap, verliefdheid, woede of frustratie zijn.

Het helpt me vaak om de toon te vinden waarin ik wil schrijven.

Het is een beetje alsof je aan het stemmen bent voordat je daadwerkelijk iets gaat opschrijven.’

Wat maakte dat je dit verhaal ging schrijven?

‘Ik heb een vriend die me heel dierbaar is waar het niet goed mee gaat, maar desondanks blijft het een goede vriend. Er zijn vrienden om gezellige dingen mee te doen en er zijn echte vrienden. Ik vroeg me af wat echte vriendschap is en tot hoever dat gaat. Ik vroeg me af waarom dat zo is. Wat maakt dat je sommige mensen snel van je afduwt en andere mensen altijd bij je houdt? Iedereen heeft wel iemand in zijn omgeving die veel energie van je vraagt, maar voor wie je toch klaar blijft staan.

Vriendschap houdt soms in dat je niet alleen de leuke dingen met elkaar deelt, maar dat je elkaar ook kunt vertellen wanneer er iets mis met ze is. Olav moet op een gegeven moment besluiten of hij bevriend wil blijven met de bipolaire Maldini. Kan hij loyaal aan hem blijven als deze zich

steeds onvoorspelbaarder gaat gedragen?’

Is loyaal zijn aan elkaar sowieso niet erg belangrijk in het leger?

‘In vriendschappelijke relaties ben je trouw aan elkaar en hoop je dat je nooit in een situatie zult komen waarin je wordt gevraagd alles te geven wat je in je hebt en dat de loyaliteit in je vriendschap nooit op de proef wordt gesteld.

In het leger hoef je elkaar niet aardig te vinden. Ongeacht wat je van elkaar vindt, weet je dat je traint voor situaties waarin je het ultieme van elkaar vraagt en vertrouw je erop dat iedereen zijn taak uitvoert. Als je dat niet doet of fysiek niet meekomt dan val je af. Dan ben je in een levensbedreigende situatie een gevaar voor de groep. Het fysieke element speelt daarin dus een bijzonder belangrijke rol. De vriendschappen die je in zulke situaties smeedt, gaan daardoor vaak een laag dieper dan bij gewone vriendschappen. Je vertrouwt elkaar letterlijk je leven toe.’

Het fysieke element zien we heel erg terug in het competitieve roeien dat de beide mannen doen.

Waarom heb je speciaal voor deze sport gekozen?

‘Ik heb zelf aan wedstrijdroeien gedaan en weet dus wat het is.

Het is een enorme fysieke inspanning, waarbij veel van je wordt gevraagd. Je gaat gedurende het hele roeiseizoen op tijd naar bed, je rookt niet, drinkt geen alcohol en je traint meerdere keren per dag. Daarnaast ben je enorm van elkaar afhankelijk. Je doet alles samen. Je hebt in een roeiboot met twee man allebei één riem. Als de één iets doet en de

JUNI 2021 – 39

INTERVIEW

‘Iedereen heeft wel iemand in zijn omgeving die veel energie van je vraagt, maar voor wie je toch klaar blijft staan.’

ander niet, dan draai je letterlijk een rondje. Op het water ben je bovendien afgezonderd van de rest van de wereld. Dat leek me dan ook een mooie setting om de beide hoofdpersonen met elkaar te vervlechten.’

Wat was de grootste uitdaging bij het schrijven van dit verhaal?

‘De tijdlijn was zonder meer de grootste uitdaging. Het verhaal springt behoorlijk heen en weer

in de tijd. Dat was een bewuste keuze, omdat ik de lezer ook op en neer wilde laten gaan in het hoofd van Maldini. Daarmee wilde ik weergeven hoe wispelturig het er aan toe kan gaan in het hoofd van iemand die in een psychose zit. Net als in een boot moest er natuurlijk wel een balans zijn, want anders is het verhaal voor de lezer niet meer te volgen. Die balans vinden bleek een grote puzzel te zijn.’

VER LOR EN

LUCH T RUIM

De geallieerde luchtoperaties boven Nederland in mei 1940 Peter Grimm & Jaap Woortman

€ 58,-

T

oen Duitsland op 10 mei 1940 neutraal Nederland aanviel werden Frankrijk, Groot-Brittannië en België onze bondgenoten. Zij hadden elk hun eigen belangen, terwijl ons land afhankelijk was van hun militaire hulp. al vlug leverde dat moeilijkheden op.

De Britten wilden vooral voorkomen dat Duitsland onze infrastructuur en voorraden onbeschadigd in handen kregen. Zij wilden deze snel vernietigen. De Fransen probeerden dwars door Nederland en België een front op te bouwen, zodat daar – en niet in Frankrijk – de Duitse vijand minstens een jaar werd tegengehouden; met alle gevolgen van dien.

Tijdens de Duitse veldtocht trachtte Nederland steeds dringender de RAF te bewegen om jachtvliegtuigen in de vesting Holland te stationeren. Bovendien moest de RAF bombardementen uitvoeren op doelen die Nederland had uitgezocht. Londen had echter andere prioriteiten.

De Franse luchtstrijdkrachten beschermden uitsluitend de Franse legermanoeuvre naar zeeland en West-Brabant. Ook de Belgische luchtmacht opereerde boven ons land.

Ondertussen zette de wehrmacht de geallieerden plotseling schaakmat met een groot offensief door de Ardennen. Vanaf 10 mei vochten de geallieerden soms hevig met de Luftwaffe in ons luchtruim. Deze vergeten strijd ging door totdat de laatste Franse en Belgische militairen Zeeland verlieten. De vliegtuigbemanningen stonden vaak voor onmogelijke opgaven en betaalden daarvoor soms met hun leven.

Dit boek geeft in 480 pagina’s een totaaloverzicht weer van deze operaties, inclusief de problematische strategische afwegingen en politieke gebeurtenissen die de geallieerde luchtsteun hebben beïnvloed. Verloren luchtruim is het resultaat van jarenlang onderzoek naar een onderbelicht thema in de geschiedenis van de meidagen van 1940.

De auteur Peter Grimm is historicus, werkte als museumconservator in Rotterdam en woont in Limburg. Bij het onderzoek was de medewerking van Jaap Woortman van groot belang. Beiden zijn lid van de studiegroep luchtoorlog 1939-1945 (SGLO).

Uitgeverij Geromy: voor behoud van het luchtvaarthistorisch erfgoed

VERKRIJGBA AR VIA UW LOKALE BOEKHANDELA AR OF GA NA AR WWW.GEROMYBV.NL INFO@GEROMYBV.NL

JUNI 2021 – 41

BOEKRECENSIE

Liefde in tijden van oorlog Maggie Brookes liet zich inspireren door waargebeurde feiten die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog afspeelden. Een jonge vrouw die alles achterliet en zich in de verschrikking van een werkkamp stortte om bij haar grote liefde te kunnen blijven. De verwisseling neemt je mee in een avontuur vol liefde in de hoop te overleven wanneer de wereld zich tegen je keert.

DOOR ELLEN ROOMS

I

n het holst van de nacht verlaat een Tsjechisch meisje de boerderij waar ze opgroeide in de hoop zich bij haar vader, een partizaan, te kunnen voegen. Gehuld in de kleren van haar oudere broer en met haar haren kort geknipt kan ze hopelijk doorgaan voor een jongen. De Russische troepen zijn namelijk in aantocht en ze hoorde al van verschillende bronnen hoe wreed die zijn.

Aan haar zijde loopt Bill, een Britse soldaat die gevangen werd genomen en de afgelopen drie jaar van werkkamp naar werkkamp werd verhuisd. Wanneer hij bij

+++ MAGGIE BROOKES, DE VERWISSELING, VERTALING: MARGA BLANKESTIJN, UITGEVERIJ LUITINGH-SIJTHOFF, 480 PAGINA’S (€ 21,99)

haar op de boerderij kwam werken, sloeg de vonk al snel over.

In het grootste geheim zijn ze getrouwd en nu proberen ze het Duitse leger te ontwijken en dat lukt, tot ze een nazipatrouille met speurhonden tegen het lijf lopen.

De soldaten stellen zich geen vragen bij Izzy’s vermomming.

In hun ogen is ze gewoon een ontsnapte jonge Britse soldaat die door shellshock niet meer kan praten.

Bill en Izzy worden naar een werkkamp gevoerd waar de echte beproeving begint.

De leefomstandigheden zijn afschuwelijk en ze lopen nog steeds de kans dat Izzy’s geheim wordt ontdekt. Gelukkig is er ook hoop, in de vorm van een groep medegevangenen, hun nieuwe familie, die hun eigen leven op het spel zetten om dat van de twee geliefden te redden.

Het eerste deel van het boek brengen we door op de boerderij. Hier ontmoeten Bill en Izzy elkaar en worden ze verliefd. Izzy overtuigt de Duitse Herr Weber, die de gevangenen op de boerderij moet bewaken, om haar Engelse les te geven. Eigenlijk draait dit deel vooral over de prille relatie tussen onze twee hoofdpersonages, en dat is ook wel logisch, maar ik had graag nog meer de invloed van de oorlog op bijvoorbeeld de boerderij gezien. Eenmaal ze samen op de vlucht slaan, kwam het verhaal voor mij ook echt op gang.

‘Als de luiken worden opengegooid en er tegelijkertijd hard op de deur wordt getrommeld en “Raus” wordt geschreeuwd, schiet ik overeind en stoot mijn hoofd tegen het bovenste bed. Mijn hart klopt wild en ik word overmand door verdriet. Ik weet zeker dat ik nu ontmaskerd zal worden, met alle gevolgen van dien.’ Het boek wordt voor het grootste deel door Izzy’s ogen verteld. De focus wordt gelegd op hoe gevaarlijk het voor haar is omdat ze een vrouw is. Daardoor wordt er soms een

LYN GREGORY

In hun ogen is ze gewoon een ontsnapte jonge Britse soldaat die door shellshock niet meer kan praten. afstand gecreëerd met de dagelijkse gevaren van de werkkampen.

Misschien was het interessant geweest om ook Bill of zelfs een andere gevangene eens aan het woord te laten en zo een completere blik op de omstandigheden te geven.

Dat gezegd hebbende was het boek wel vlot leesbaar. Het ‘waargebeurde’ aspect bestaat eigenlijk uit de herinnering van een soldaat die als gevangene een tijd in een werkkamp doorbracht. Hij meende zich te herinneren dat een andere gevangene samen met zijn vrouw in het kamp zat en dat die vrouw zich vermomd had als man. Het is maar één van de vele minder besproken verhalen die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog afspeelden en ik ben blij dat Maggie Brookes de tijd nam om deze uit te schrijven. Het is een mooie balans van politiek, gevaar, vriendschap en liefde. Zeker een aanrader voor alle liefhebbers van historische romans.

42 – MILITAIRE COURANT

Ruimte voor gevoel Patrick van der Wal is als marechaussee op uitzending geweest in Bosnië, en als politieman in Afghanistan. Inmiddels werkt hij al een aantal jaar bij de politie. In het boek Gevangen in gevoel schrijft hij op meeslepende wijze over zijn moeizame weg naar zelfacceptatie, en zijn eigen hoogsensitiviteit.

DOOR INGE KOMMEREN

H

oogsensitieve personen (HSP) zijn mensen bij wie prikkels en signalen harder aankomen. Daardoor hebben ervaringen meer indruk op hen, en voelen ze andere mensen ook beter aan. Als veteraan, ex-militair, politieagent en HSP is Patrick dé aangewezen persoon om een boek te schrijven over hoogsensitiviteit in de ‘hardere’ beroepen.

Het boek gaat over zijn levensverhaal, van kind tot Patrick 2.0; hoe hij bij de Koninklijke Marechaussee begon als dienstplichtige, hoe zijn twee uitzendingen en zijn tijd bij de politie waren, maar ook hoe zijn persoonlijke leven uitdagingen met zich meebracht. Hij vertelt hoe hij moeite had met zijn gevoelens uiten, en hoe zijn ‘ware ik’ hem uiteindelijk heeft ingehaald. Hoe was het om alles op te schrijven? ‘Dat was heel heftig.

Ik heb er in totaal vier jaar over gedaan, en schreef niet elke dag.

Ik merkte eigenlijk dat ik het het moeilijkste vond toen mijn eerste vriendin het uitmaakte. Toen was ik drieëntwintig. Daar kwam een hoop oud zeer naar boven. Dat was erg lastig.’

Patrick vindt het belangrijk dat er meer aandacht komt voor hoogsensitieve personen, met name binnen hoog-risico beroepen. ‘Ook nog binnen de hoog-risico beroepen wordt hoogsensitiviteit niet herkend, of erkend. Ik ben eigenlijk de eerste die ook echt op deze manier met de poten in de klei staat, die gewoon op straat loopt en hier ook voor uitkomt. Twintig tot dertig procent van de mensen zijn in meerdere mate sensitief, of zelfs hoogsensitief, en dat gaat ook vaak samen met hoogbegaafdheid. Daar is te veel over onbekend, en ik zie gewoon dat mensen onnodig uitvallen.’

Hij maakt zich ook hard voor hoogsensitiviteit van de positieve kant bekijken, vult hij aan: ‘Hoogsensitiviteit hoeft geen zwakte te zijn, maar je moet er wel goed mee omgaan. Het kan ook juist een kracht zijn. HSP’ers zijn meer verbinders. Dat is een prachtig iets wat je juist zou moeten gebruiken en inzetten binnen de hoog-risico beroepen.’

Het individu boven labels

PATRICK VAN DER WAL, GEVANGEN IN GEVOEL, WHITE ELEPHANT PUBLISHING, 255 PAGINA’S (€ 22,00)

Het probleem met uitval door hoogsensitiviteit is dat er vaak een verkeerde diagnose wordt gegeven. Patrick kreeg zelf ook bijna een diagnose voor PTSS toen hij uitviel door zijn depressie. ‘Dan ga je dus naar een bedrijfsarts, als je emmertjes uiteindelijk vol zijn, en dan wordt er gezegd: “Volgens mij heb je PTSS.” Ik heb geen PTSS, ik heb me daarop laten onderzoeken.

Maar, ik heb bijvoorbeeld wel veel nachtmerries, ik ben heel vaak

alert, dat soort dingen, en dat zijn overeenkomsten met PTSS. PTSS en depressie, dat zijn stoornissen.

Hoogsensitiviteit is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk.

Dat is geen stoornis, daar kun je ook niet op gediagnostiseerd worden, je kan het slechts herkennen, door erover te lezen als je bepaalde symptomen hebt.’

Daarom vindt Patrick dat we voorzichtiger moeten omgaan met mensen gelijk willen labelen. ‘Binnen onze maatschappij worden we heel snel in hokjes gestopt; bestempeld, gelabeld, noem het maar op. Soms kan dat ook, want er zijn echt mensen die stoornissen hebben, die medicatie nodig hebben of die bepaalde hulp nodig hebben, maar er is heel veel onbekend. Je ziet ook, bijvoorbeeld met de DSM-5, dat veel mensen onnodige labels krijgen, bijvoorbeeld ADHD, ADD, het autismespectrum. Als je wat introverter bent, dan is daar niks mis mee, maar we zeggen heel vaak al snel: “Die is autistisch” of “Die heeft ADHD.” Dat is allemaal bullshit. We moeten meer van die labels af, en meer aandacht hebben voor het individu, en dus ook die sensitiviteit.’

Het boek heeft overigens een uitgebreide bijlage waarin Patrick al het onderzoek laat zien dat hij heeft gedaan, en ook noemt wat precies de kenmerken van een HSP zijn.

Een boek met een soundtrack Naast meeslepende omschrijvingen en mooie plaatjes, heeft dit boek ook nog een soundtrack, door middel van QR-codes. Patrick legt uit: ‘Ik heb dat gedaan omdat in mijn leven als hoogsensitief persoon muziek mij altijd rust heeft gegeven, maar ook heeft opgepept. Ik ben heel goed in muziek relateren aan wat er

JUNI 2021 – 43

INTERVIEW

gebeurt in bepaalde periodes in je leven. Ik wilde eigenlijk alleen de titel en een stukje van de tekst erin zetten, maar toen kwam de uitgever met het idee: “Hé, misschien wel leuk om dat met een QR-code te doen.” Ja, dat vond ik prachtig.’

De keuze van de nummers was soms wat lastig. ‘Er staan nummers bij waar ik gewoon echt helemaal niets mee heb, of juist een heel rotgevoel bij heb, bijvoorbeeld Lemon Tree van Fools Garden.

Toen zat ik ook echt in een dip, dat was 1995-1996. Ik ben zelf bijvoorbeeld fan van George Michael, echt een beetje de onbekende nummers van hem, en Frank Boeijen als Nijmegenaar. Die had ik er eigenlijk nog in willen zetten, maar ik heb echt mijn gevoel gevolgd en dit is het geworden.’

Je kunt de soundtrack die bij het boek hoort beluisteren via Spotify, onder de naam ‘Gevangen in Gevoel’.

‘Hoogsensitiviteit hoeft geen zwakte te zijn, maar je moet er wel goed mee omgaan.

Het kan ook juist een kracht zijn.’

Göring Dit boek geeft in ruim 1100 foto’s een impressie van het turbulente leven van Hitlers tweede man: rijksmaarschalk en gangster Hermann wilhelm Göring.

€ 34,99

Verkrijgbaar bij uw lokale boekhandel of via www.lantaarnpublishers.nl

Blind fury Blind fury vertelt het verhaal van Léo Major en volgt hem via de landingsstranden in Normandië tot aan de bevrijding van Zwolle. Een man die een vriend verliest, maar doorvecht.

€ 36,95

Zwarte vogel

Gevangen in gevoel Patrick van der Wal, politieagent, veteraan én hoogsensitief. Op de vlucht voor zijn emoties maakte hij een heftige tijd door in de oorlogsgebieden in Bosnië en Afghanistan.

€ 22,00

Verkrijgbaar bij uw lokale boekhandel of via www.we-publishing.nl

Verkrijgbaar via de lokale boekhandel of via www.nmm.nl

Na hun militaire opleiding zijn Immo en Olav hechte vrienden geworden. Maar hoe onverwoestbaar is de vriendschap als de een na verschillende missies vreemd gedrag vertoont?

€ 21,99

Verkrijgbaar via de lokale boekhandel of www.singeluitgeverijen.nl

JUNI 2021 – 45

COLUMN

Ochtendhumeur

O

mdat mijn ogen nog niet helemaal wakker zijn, vouw ik de krant langzaam open. Op mijn gezicht verschijnt, bij het zien van een prachtig vuurwerk, een glimlach. De vuurpijlen zijn elegant dansende ballerina’s die een vaag licht op de gebouwen van een onbekende stad werpen.

‘Hamas vuurt raketten af op verhit Jeruzalem.’ Met het vuurwerk helpen de Palestijnen Israël eraan herinneren dat ze de stad in 1967 veroverden. Ik ben wakker en een flinke slok koffie spoelt de glimlach van mijn gezicht.

In een van de vele artikelen over de opnieuw oplaaiende intifada, de heilige oorlog tegen Israël, lees ik dat vele mensen een mening hebben over het conflict, maar weinigen ook daadwerkelijk kennis. Of dat tegenwoordig nog verschil maakt weet ik niet.

De mensen die openlijk stellen dat ze de feiten niet geloven, hebben zich gemobiliseerd op Facebook, Whatsapp en Telegram. Het bewijs van hun gelijk vinden deze activisten niet in wetenschap en kennis maar in de groepsgrootte. Moderne verzetshelden die dreigbrieven sturen en stickers op je deur plakken.

‘Geobserveerde locatie. Deze locatie wordt in de gaten gehouden door volgers van vizier op links.’

Dat je nergens meer veilig bent voor mensen die angstvallig een eigen wereldbeeld in stand proberen te houden, werd pijnlijk duidelijk op de

Ryanair-vlucht van Athene naar Vilnius. Het feitelijke conflict tussen Israël en de Hamas gaf president Loekasjenko een stok om naar zijn politieke tegenstanders mee te slaan. Aan de bedoelingen van de Hamas wordt, behalve door Gretta Duisenberg, immers zelden getwijfeld.

Wie de kaarten bekijkt ziet dat de grenzen van Israël sinds de stichting van de staat een rekbaar begrip zijn dat de Palestijnse bevolking steeds verder in een hoek drijft. Zelfs met beperkte kennis van het humanitair oorlogsrecht moet je vaststellen dat de Israëlische vergeldingsacties verder gaan dan zelfverdediging en niet voldoen aan het proportionaliteitsbeginsel.

Hardop durf ik dat niet te zeggen, maar zelfs als ik niets zeg, plaatsen mensen me in een hokje. De kleur van mijn huid, haar en de lengte van mijn reukorgaan spreken vaak boekdelen. Ik moet kiezen, me hardop uitspreken. Uitspraken waarvan de nuance kortzichtig en eenvoudig genegeerd wordt. Mijn twijfels, nieuwsgierigheid, begrip en onbegrip worden gefileerd. Ze verdwijnen naar de achtergrond om mij te kunnen veroordelen tot voor of tegen. Zodra ik mijn mening geef, bombarderen mensen me tot een kamp, een uiterste. Dan beland ik op de slechtste plek waar je je in een oorlog kunt bevinden; er middenin.

NIELS ROELEN

Elke editie van de Militaire Courant schrijft Niels Roelen een verhaal bij een gebeurtenis uit de actualiteit.

VETERANEN Paul de Graaff

In Veteranen geeft fotograaf Paul de Graaff meer dan honderd (oud)militairen een gezicht. Ze dienden in landen als Afghanistan, Libanon, Bosnië, Kosovo en andere conflictgebieden in de wereld. De Graaffs indringende portretfoto’s spreken boekdelen over wat de veteranen daar hebben meegemaakt.

Met dit boek hoopt Paul de Graaff ervoor te zorgen dat nog meer veteranen hun herinneringen zullen delen, en dat familie en vrienden hun het respect bewijzen dat ze verdienen.

€ 14,50 korting

met npas!

Veterane

Dit boek is bedoeld voor veteranen, hun familieleden en vrienden, en iedereen die geïnteresseerd is in pure verhalen van Nederlandse veteranen over hun missies.

228 pagina’s | ISBN 978-94-90951-68-9 € 49,50 | Met Veteranenpas € 35,Bestellen via www.2010uitgevers.nl

“Ik hoop dat door dit boek nog meer mensen vragen aan veteranen gaan stellen. Ogenschijnlijk normale vragen als: “Hoe gaat het?” of “Hoe was het daar?” Dit boek laat zien dat het het waard is om naar die verhalen te luisteren.” Peter van Uhm, voormalig commandant der Strijdkrachten, in het voorwoord

Ik neem een abonnement op de Militaire Courant: € 16,– voor vier nummers naam straat postcode land e-mail telefoon

First Responder: de mens achter het uniform

BON plaats

IBAN nummer betaling

automatische incasso per factuur (+ 2,50 administratiekosten)

Renaldo Ishaak was als eerste ter plekke na de aanslag op Koninginnedag. Hij betaalde hiervoor een hoge prijs.

geboortedatum

€ 20,95

Stuur deze bon naar: UHB uitgevers, Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland

Verkrijgbaar bij uw lokale boekhandel of via www.uitgeverijkompas.nl

m/v

handtekening

Musea die de Militaire Courant verspreiden

JUNI 2021 – 47

COLOFON

ECHOS Home in Harskamp, Rotterdam, Havelte, Den Helder, Schaarsbergen, Ermelo, Oirschot Amersfoort Museum Nederlandse Cavalerie Amsterdam Verzetsmuseum Plantage Arnhem Museum Bronbeek Beek Oorlogsmuseum Eyewitness Best Museum Bevrijdende Vleugels Buren Marechausseemuseum Deelen Museum Vliegbasis Deelen Den Helder Marinemuseum Doorn Museum Huis Doorn Dordrecht Museum 1940 – 1945 Driebergen-Rijsenburg Museum Militaire Traditie Groesbeek Vrijheidsmuseum Hooge Mierde Museum De Bewogen Jaren ’39-‘50 Huisduinen Fort Kijkduin IJmuiden Bunker Museum Kornwerderzand Kazemattenmuseum Leeuwarden Fries Museum Lekkerkerk Museum De Vrijheid Naarden Nederlands Vestingmuseum Nieuwdorp Bevrijdingsmuseum Zeeland Nijverdal Memory Vrijheidsmuseum Noordwijk Museum Engelandvaarders Ommen Nationaal Tinnen Figuren Museum Oosterbeek Airbornemuseum Hartenstein Overloon Oorlogsmuseum Overloon Rotterdam Mariniersmuseum Soesterberg Nationaal Militair Museum Vlissingen Boekhandel ’t Spui Vught Geniemuseum Zundert Legerdump Zundert

Prijsvraag Bij deze prijsvraag verloten we een exemplaar van Zwarte vogel, geschreven door Niels Roelen.

Z

warte vogel gaat over Olav en Maldini, die tijdens de opleiding voor officier bij de Koninklijke Militaire Academie een hechte band smeden. Als Maldini wordt uitgezonden naar Kosovo, en last krijgt van ernstige mentale problemen, zoals depressie en psychoses, komt hun relatie onder druk te staan. Maldini raakt ook betrokken bij verschillende geweldsdelicten. Hoe ver gaat echte vriendschap eigenlijk?

Hoe lang blijf je je vriend onvoorwaardelijk trouw?

Aan welke sport doen Olav en Maldini?

Winnaar In de maart-editie was de prijsvraag: Welke stof werd er in Vemork gemaakt?

Het juiste antwoord daarop is zware waterstof.

Onder de inzenders van het juiste antwoord is een exemplaar van het boek De wintervesting verloot. De winnaar is Aafje Schut uit Driebergen. Van harte gefeliciteerd!

LING: CATALIEN PAASSEN, UITGEVERIJ HOLLANDS DIEP, 512 PAGINA’S (€ 24,99)

Redactie redactie@militairecourant.nl Abonnementen 4 nummers voor €16.– Vul de bon in of meld je aan via www.militairecourant.nl Overige vragen? abo@militairecourant.nl Online www.militairecourant.nl twitter @militaircourant www.facebook.com/militairecourant Oplage 25.000 Volgende nummer De volgende Militaire Courant verschijnt in september 2021.

Wil je kans maken op een exemplaar? Beantwoord dan de volgende vraag:

NEAL BASCOMB, DE WINTERVESTING, VERTAKijk voor een compleet overzicht op www.militairecourant.nl.

Stuur je antwoord, onder vermelding van ‘Prijsvraag Militaire Courant’ naar info@militairecourant.nl.

Vergeet niet uw naam en adresgegevens te vermelden.

Contact Militaire Courant UHB uitgevers Zonnebaan 54 3542 EG Utrecht, Nederland Telefoon +31302231718 info@militairecourant.nl

Hoofdredacteur Jan Louwers NIELS ROELEN, ZWARTE VOGEL, UITGEVERIJ VOLT, 288 PAGINA’S (€ 21,99)

Redactie Mireille Bregman, Inge Kommeren, Mirjam Mulder en Niels Roelen Medewerkers Han ten Broeke, Marc Bentinck Vormgeving Titus Vegter Uitgever Jan Louwers De Militaire Courant is een uitgave van UHB uitgevers. De Militaire Courant informeert een breed publiek over militaire onderwerpen.

De inhoud wordt verzorgd door een onafhankelijke redactie. De Militaire Courant wordt verspreid via middelbare scholen, mbo- en hbo-opleidingen, universiteiten, musea, Defensie, veteranenorganisaties en boekhandels. Tevens is het mogelijk om een abonnement op de Militaire Courant te nemen.

WWW.VETERANENDAG.NL

KIJK LIVE OP TV

12:35 UUR – NPO2 De officiële ceremonie vanuit de Koninklijke Schouwburg.

Met bijzondere verhalen van vier veteranen en optredens van Snelle, Stef Bos en Claudia de Breij.