Cỗ Tết thời

Nhà văN hoài hương

Tết Nguyên Đán là khởi đầu cho một năm mới, vận hội mới của quốc gia, cộng đồng, gia đình và cá nhân. Và đã là một phong tục văn hóa truyền thống trải qua hàng ngàn năm, mâm cỗ 3 ngày Tết ngoài việc để tưởng nhớ Trời Đất, Tổ tiên, Ông Bà… còn là cầu mong ước nguyện cho một năm mới nhiều điều tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, trường tồn…

Nhưng Tết thời @, thời công nghệ 4.0 mọi thứ cũng thay đổi. Vẫn là truyền thống, vẫn những bát, những đĩa, những món… đầy đủ lệ bộ trên mâm cỗ ngày Tết, nhưng nó có “mùi vị” khác, “mùi” của một ngành công nghệ chế biến thực phẩm ăn liền đang dần thay thế sự “khéo”, sự tinh tế và cả sự thăng hoa cảm xúc của những đôi tay người nội trợ trong gian bếp Tết Việt.

60 phúT đủ “4 báT 8 đĩa”

“Quy chuẩn” cho một mâm cỗ Tết truyền thống theo phong tục của người Việt nói chung để cúng Tổ tiên đêm 30 Tết và dịp đầu năm mới, ít nhất cũng phải có 4 bát, 8 đĩa với các món ăn đặc trưng, trong đó có món nấu như miến, măng, bóng, hầm (tiềm); món khô như thịt quay, nem rán, giò chả các loại, gà luộc, cá chép kho… và thêm bánh chưng (bánh tét), dưa hành, củ kiệu muối chua, mặn… Ngoài ra, đồ cúng tổ tiên vào 3 ngày Tết đầu năm còn phải có mâm ngũ quả, bánh mứt, rượu, chè kho…

Ngày trước, thời Tết xưa, để hoàn thành 4 bát 8 đĩa theo truyền thống, người phụ nữ phải dụng công và tiêu tốn thời gian rất nhiều, chưa kể còn phải thật khéo, từ khâu chọn nguyên liệu đến thực hiện sơ chế, rồi tiến hành nấu nướng qua nhiều

Sắm Tết thời @ bây giờ không nhiêu khê rắc rối phức tạp như ngày trước, mà có thể nói đơn giản như một buổi đi chợ ngày thường. Bởi tất cả các thứ cao lương mỹ vị, những loại thực phẩm mang tính tâm linh truyền thống cho 3 ngày Tết đều được “công nghiệp hóa” như một công nghệ thực phẩm chế biến tiện dụng và phổ biến. công đoạn tuân thủ từng bước thật nhiêu khê… Nhưng thời @ này thì ngay cả một 9X thậm chí “hotgirl” Y2 cũng có thể đảm đương “trong vòng nốt nhạc” một cách thong dong nhẹ nhàng. phong phú. Có đủ cấp độ từ bình Thực đơn đó, chỉ cần 1 giờ đồng dân đến cao cấp, thậm chí có cả hồ dạo siêu thị, “rinh” về nhà đầy đủ, những loại đặc biệt thuộc hàng cao chất hết vào tủ lạnh, để đến đúng lương mỹ vị hiếm quý trước đây chỉ ngày, đúng giờ, và cũng chỉ cần 1 dùng để tiến vua, cũng được chế giờ nữa để lấy mấy thứ đó trong tủ biến theo đúng hương vị… cứ việc lạnh cho vào lò vi sóng, bắc lên bếp bỏ tiền ra rinh về, khỏi phải lọ mọ hồng ngoại, bếp từ… Việc sau cùng loay hoay… Tiện dụng hơn cả và đỡ là bày mọi thứ lên mâm để chuẩn mất thời gian hơn, ở Hà Nội và TP. bị thắp hương rước mời Ông Bà Tổ Hồ Chí Minh từ năm 2015 đã có mấy tiên, lễ Trời Đất, Thần hoàng Thổ Công ty dịch vụ thực phẩm, ngay Địa, Thần Tài, Tam Đa,… từ đầu năm Tết dương lịch đã “chào” Không còn là “món quý” chỉ có sản phẩm dịch vụ: “Gói mâm cỗ 3 ngày Tết mới được thưởng thức, ngày Tết”, tùy theo món, số lượng bây giờ những giò chả các loại, mà có giá khác nhau… Chỉ cần bấm bánh chưng, bánh tét, thậm chí cả điện thoại là có nhân viên “ship”, thịt kho đông… nhiều loại thực mang đến tận nhà. phẩm “nguội” bán ngập trong các quầy thực phẩm chế biến sẵn trong các siêu thị và trở nên phổ biến, muốn ăn giờ nào, nhoàng cái ra chợ hay siêu thị bao nhiêu cũng có, chẳng cần đợi Tết. Thời @, nhất là thời công nghệ 4.0, trong siêu thị và nhiều Công ty thực phẩm đưa ra hàng “đặc chủng” để dành cho mâm cỗ 3 ngày Tết rất

TếT “công nghiệp hóa” được Và mấT

Trong tình cảm người Việt nói chung Tết Nguyên đán là Tết dân tộc mang ý nghĩa tâm linh truyền thống, và cho dù có “hiện đại hóa, công nghiệp hóa” đến đâu thì nó vẫn như ngàn xưa, mang những nét văn hóa phong tục thuộc về

“di sản tinh thần” của người Việt. Tết @, ở một mặt nào đó, nó vẫn mang những tính cách đặc trưng theo phong tục tập quán, vẫn giữ gìn những “thủ tục” trong 3 ngày Tết như truyền thống, nhưng lại có sự biến tấu rất năng động đúng với cách tiếp cận xu hướng thời đại công nghệ, nhất là với thế hệ trẻ.

Cái được trước hết của Tết “công nghiệp hóa” chính là thời gian, một cách tiết kiệm rất hữu ích trong hiện tại. Nếu tính toán số thời gian một người nội trợ cần phải có để thực hiện hoàn hảo cỗ bàn 3 ngày Tết theo đúng truyền thống thì đó là một con số không nhỏ, chưa kể còn mất rất nhiều công sức từ sơ chế đến chế biến thành thành phẩm… Nay thời gian không chỉ “tốc độ”, mà chất lượng lại không thua kém.

Cái được tiếp theo là nó đã tạo nên sự tiện ích và góp phần giúp những người nội trợ vốn không được khéo léo trong chuyện gia chánh bếp núc vẫn có thể làm nên một mâm cỗ thịnh soạn mà không sợ bị “lỗi”, nhất là với các cô dâu mới về nhà chồng chưa quen chuyện cỗ bàn. Chưa kể, nhờ thực đơn phong phú có sẵn, mà việc tạo mầu sắc cho mâm cỗ Tết ở gia đình trở nên hấp dẫn hơn, cảm giác một sự đầy đủ mang may mắn đầu năm mới.

Một cái được nữa có thể nói là nhờ công nghệ chế biến thực phẩm ăn liền phát triển, mà việc giao lưu văn hóa ẩm thực Việt với những món ngon mang tính truyền thống có cơ hội “kết giao” với bạn bè quốc tế, khi các bạn bè nước ngoài muốn thưởng thức hương vị Tết Việt ngay trong căn bếp của họ mà không gặp bất cứ khó khăn nào trong việc chế biến. Đây cũng có thể là một nhân tố ngoại giao văn hóa trong hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Nhưng có được thì cũng có mất, bởi Tết Việt trong sâu thẳm mỗi người Việt là một “tín ngưỡng” tâm linh truyền thống mang đậm tình cảm ấm áp gia đình, tình cảm dân tộc thiêng liêng. Những món ăn “công nghiệp hóa”, dù gì vẫn như một sản phẩm công nghệ nhân bản, y hệt nhau một khuôn, không mang hồn cốt, tâm tư, tình cảm của người chế biến, nên có thể có vị, có sắc nhưng vô hồn, và ở chừng mực nào đó thì cảm thấy chưa trọn vẹn cái tâm với Trời Đất, Tổ tiên, Ông bà… Đúng là không thể so sánh cái cảm xúc khi cầm trên tay tấm bánh chưng, bánh tét tự tay gói, nấu, rồi dâng cúng trên mâm cỗ Tết gia đình với bánh mua ngoài siêu thị, chợ… Cũng như khi ta để hết tâm, tình nấu một món ăn dành để dâng cúng Tổ tiên sẽ khác hoàn toàn với việc mua nó khi được chế biến sẵn, chỉ cần bỏ vào lò vi sóng vài phút là dọn ra.

Đó là cái “mất” về hồn… Còn cái mất khác, mà đôi khi nó trở thành “tật”. Thực phẩm chế biến sẵn, loại trừ những người làm hàng gian dối, đôi khi vì một lý do trục trặc trong một khâu nào đó, từ lựa chọn nguyên vật liệu, sơ chế, đến khâu hoàn thành sản phẩm, hoặc trong thành phần các món ăn chế biến sẵn đó có chất bảo quản để giữ thức ăn không hư hỏng, vô hình và vô tình làm cho món ăn trở thành “độc dược”, mà điều này thì không thể không xảy ra…

Mâm cỗ 3 ngày Tết là một trong những phong tục mang nét văn hóa truyền thống của người Việt đậm đặc nhất, từ mâm cỗ Tết có thể thấy được màu sắc văn hóa ẩm thực vùng miền, thấy được cả những nông - sâu cuộc sống từ ngọn rau, con cá, miếng thịt đến sự hòa hợp âm dương ngũ hành trên mâm cỗ. Chế biến sẵn hay tự tay làm là tùy theo ý thích và điều kiện của mỗi người, mỗi gia đình, sao cho hợp lý, an toàn và không lãng phí, cơ bản và quan trọng vẫn là giữ được linh hồn, sự tinh tế trong phong tục Tết Việt như một sự tiếp nối văn hóa truyền thống dân tộc.

Và cho dù ở thời Tết @ thì cái cốt lõi nhất vẫn là việc lưu giữ hồn cốt, bản sắc riêng, không nên để nó cũng hòa tan, lai tạp với những vật phẩm ngoại lai khác, có như thế hương vị mâm cỗ Tết Việt sẽ có nhiều ý nghĩa hơn, kể cả mâm cỗ 3 ngày Tết là thực phẩm “công nghiệp hóa”.