INTERVIEW <
Van artificiële naar hybride intelligentie Artificiële Intelligentie (AI) bestaat al enige jaren en wordt in steeds meer sectoren toegepast. Een nog vrij nieuwe vorm van AI is hybride-intelligentie (HI), een combinatie van menselijke en kunstmatige intelligentie. Zes Nederlandse universiteiten ontwikkelen theorieën en methoden voor intelligente systemen die samenwerken met mensen. “Er is de laatste jaren een steeds grotere onvrede ontstaan binnen het vakgebied Artificial Intelligence (AI)”, stelt Frank van Harmelen. Hij is hoogleraar kunstmatige intelligentie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daar leidt hij een 25-koppige groep die onderzoek doet naar Artificial Intelligence oftewel AI. “Het bestaande AI-onderzoek is er voornamelijk op gericht systemen te bouwen die bedoeld zijn om mensen te vervangen. Dit kan expliciet zijn, denk bijvoorbeeld aan zelfrijdende auto’s of beeldanalyse, of impliciet zoals bij het ontwikkelen van schaakcomputers. In plaats van de mens te vervangen, wil men hier nagaan in welke mate computers menselijke intelligentie kunnen evenaren of verslaan. Onderzoekers nemen de menselijke intelligentie met andere woorden als maatstaf ”.
maatstaf moet dienen voor computerintelligentie of omgekeerd. Ik maak wel eens de vergelijking met het duwen van een vierkante pin in een rond gat. Als je echt wil, zal dit wel lukken, maar heel slim of nuttig is het niet”.
> De vierkante pin en het ronde gat. Langzamerhand wordt
1. Collaborative HI: Hier ligt de focus op hoe intelligente systemen kunnen worden ontworpen en gebouwd die in synergie met de mens werken, met begrip voor elkaars sterke en zwakke kanten 2. Adaptieve HI: HI-systemen zullen moeten kunnen functioneren in situaties die hun ontwerpers niet voorzien, en omgaan met variabele teamconfiguraties, -voorkeuren en -rollen. Er is sprake van een gedeeld bewustzijn 3. Uitlegbare HI: Intelligente systemen en mensen moeten aan elkaar kunnen uitleggen op welke manier zij tot oplossingen komen door middel van gedeelde plannen en strategieën 4. Verantwoordelijke HI: Waarden zoals transparantie, verantwoordingsplicht, vertrouwen, privacy en eerlijkheid moeten deel uitmaken van het ontwerp en de werking van HI-systemen
echter duidelijker dat het intelligent gedrag dat computers vertonen, van een heel ander type is dan de menselijke variant, stelt Van Harmelen. Hij licht dit toe met een voorbeeld. “Kijk naar hoe ons geheugen werkt. Wij zijn bijvoorbeeld heel erg goed in het maken van associaties. Wanneer een onderhoudsmanager een defect aan een specifiek onderdeel in een installatie ziet, dan roept dit bij hem herinneringen op van gelijkaardige voorbeelden die mogelijk in een heel andere context hebben plaatsgevonden. Zijn ervaring en inzichten uit het verleden kunnen hem ondersteunen bij het oplossen van nieuwe onderhoudswerkzaamheden, ook al zijn ze niet volledig identiek. Voor computers is het maken van dit soort associaties veel moeilijker. Wel zijn ze in staat om met zelflerende algoritmes razendsnel uit miljarden data de juiste informatie naar boven te halen. Computerintelligentie werkt met andere woorden heel anders dan menselijke intelligentie. De laatste tijd is daarom het inzicht gegroeid dat menselijke intelligentie niet langer als
Vier onderzoeksgebieden In de onderzoeksgroep van het Hybrid Intelligence Center worden vier onderzoekslijnen aangepakt: collaboratieve HI, adaptieve HI, uitlegbare of explainable HI en verantwoordelijke/responsible HI.
38 oktober 2021
11669 NVDO_VAM 2021-4.indd 38
08-09-2021 09:18
