Diplomat May by Observer Media Group

დამოუკიდებლობის 100 წელი: ტკბილ-მწარე გამოცდილება 100 YEARS OF GEORGIAN INDEPENDENCE: A BITTERSWEET EXPERIENCE ISSN 2449-3007

772449

300003

ყოველთვიური ორენოვანი ჟურნალი საქართველოში MONTHLY BILINGUAL MAGAZINE IN GEORGIA | 05/2018 | 8 GEL

Contents cover story 22

დამოუკიდებლობის 100 წელი: ტკბილ-მწარე გამოცდილება

100 Years of Georgian Independence: A Bittersweet Experience

features 4

პრემიერი კვირიკაშვილი: საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება იყო დიდი ნაბიჯი ევროპეიზაციის გზაზე

Interview With PM Kvirikashvili: Declaring Independence: a Cursory Look into the Past and a Detailed Observation About the Present` გიორგი მარგველაშვილი: ქართული სახელმწიფო იმ პერიოდისთვის ერთ-ერთი მოწინავე ევროპული დემოკრატია იყო

President Margvelashvili: Georgia Was One of the Leading European Democracies of That Time

12 18

ირაკლი კობახიძე: პარლამენტის განვითარების გზაზე იყო როგორც წინსვლის, ისე უკუსვლის პერიოდები

Irakli Kobakhidze: In the Parliaments Past, There Were Periods of Progress as Well as Regress საქართველოს საგარეო პოლიტიკა დამოუკიდებლობიდან თავისუფლებამდე

Georgian Foreign Policy from Independence to Freedom

სალომე ზურაბიშვილი: ნიკო ნიკოლაძე დამოუკიდებლობამდე ქმნიდა სახელმწიფოს

Salome Zurabishvili: Niko Nikoladze Was Creating the State Before Its Actual Independence

ქართული სოციალური დემოკრატია

საქართველოს პირველი რესპუბლიკის საგარეო პოლიტიკა - საერთაშორისო ურთიერთობები და აღიარება

Georgian Social Democracy

Foreign Policy of the Georgian First Republic – International Relations and Recognition

ხელისუფლების არჩევითი ორგანოები საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში (1918-1921 წწ.)

Elective Authorities of the Government in the Democratic Republic of Georgia (1918-1921)

საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკა მმართველობის ფორმის არსი და დასავლური სისტემის გავლენა პირველ კონსტიტუციაზე

The First Democratic Republic of Georgia – Its Form of Governance and the Influence of the Western System on the First Constitution

ad features 52

Tiflis Palace and Tiflis Veranda to Re-Open after Grand Renovation

არომატეკა: არომატების ბიზნესი, როგორც ხელოვნება Aromateque: Exploring the Art Behind the Scents Business

2020 წლამდე საქართველოს ეკონომიკა ისრაელიდან 1 მილიარდ დოლარს მიიღებს

By 2020 Georgian Economy Will Receive 1 Billion from Israel

პოლონურ-ქართული სავაჭრო-სამრეწველო პალატა

Polish-Georgian Chamber of Industry and Commerce

Observer Media Group

შიო მღვიმელის ქ. #15 თბ. 0179 15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

Observer / Diplomat / Parliament

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე Managing Director Nino Sharashidze

აღმასრულებელი დირექტორი ნათია გამყრელიძე Executive Director Natia Gamkrelidze

nino.sharashidze@observer.com.ge

natia.gamkrelidze@observer.com.ge

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

info@observer.com.ge TEL: +995 +46 729 595 325990 313 637 რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

Interview With PM Kvirikashvili: Declaring Independence: a Cursory Look into the Past and a Detailed Observation About the Present

4 DIPLOMAT

ნათია გამყრელიძე

ს

NATIA GAMKRELIDZE

აქართველოს პრემიერ-მინისტრი, გიორგი კვირიკაშვილი, ქართველი ერის მთავარ მონაპოვარზე, დამოუკიდებლობის მნიშვნელობასა და არსებულ გამოწვევებზე საუბრობს.

როგორ შეაჯამებდით, თქვენი მმართველობის პერიოდის მთავარ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ მოვლენებს, რომლებმაც ჩვენი ქვეყნის დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტის განმტკიცებისთვის მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს? ქვეყნის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა ორი რეგიონის ოკუპაციის პირობებში, ჩვენი უმთავრესი გამოწვევაა და ამ საკითხში საქართველო სარგებლობს საერთაშორისო თანამეგობრობის სრული თანადგომით. საქართველოს ხელისუფლების მიერ წარმოებული პოლიტიკა აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონთან დაკავშირებით, მათ შორის, ახალი სამშვიდობო ინიციატივები, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ დიდი საერთაშორისო მხარდაჭერით სარგებლობს. ჩვენი პრაგმატული და სწორი საგარეო პოლიტიკის შედეგად, საქართველოში შეიქმნა უსაფრთხო და სტაბილური გარემო და დღეს, ჩვენი ქვეყანა ყველაზე უფრო ახლოს არის ევროკავშირთან და ნატოსთან, ვიდრე ოდესმე ყოფილა. მიღწეული შედეგი ჩვენ დამატებით სტიმულს გვაძლევს, რომ კიდევ უფრო ამბიციური ვიყოთ ჩვენს სამომავლო გეგმებში. აუცილებლად მინდა გამოვყო ევროკავშირთან ვიზალიბერალიზაციის შეთანხმება, რომლის შედეგადაც დღეს საქართველოს მოქალაქეებს

he Prime Minister of Georgia, Giorgi Kvirikashvili, spoke to us about the country's existing challenges and the main achievement of the Georgian nation independence and its importance.

How would you summarise the events that shaped the political and economic moves under your government that significantly influenced and improved the independence and sovereignty of our country? The protection of our country’s sovereignty and territorial integrity in light of the occupation of two of our regions is our main challenge, and in this regard Georgia enjoys full support from the international community. Our policy on Abkhazia and the Tskhinvali Region, including the latest peace initiatives, without exaggeration have huge international support. As a result of our pragmatic and correct foreign policy, a safe and stable environment has been created in Georgia, and today our country is closer than ever to the European Union and NATO. The achieved result encourages us further to be even more ambitious in our plans for the future. I absolutely must single out the visa liberalization agreement with the EU enabling Georgian citizens to enjoy free movement

DIPLOMAT 5

შეუძლიათ თავისუფალი მიმოსვლა ევროკავშირის ქვეყნებში. წარმატებით მიმდინარეობს ნატოსთან ინტეგრაციის პროცესი. როგორც იცით, ივლისში გაიმართება ნატოს ვარშავის სამიტი, რომელზეც, დარწმუნებული ვარ, სათანადოდ იქნება ხაზგასმული საქართველოს პროგრესი ნატოსთან ურთიერთობაში. სულ უფრო მტკიცე ხდება ჩვენი ურთიერთობა მთავარ სტრატეგიულ პარტნიორთან - ამერიკის შეერთებულ შტატებთან. ჩვენ ამერიკელი მეგობრებისგან მტკიცე მხარდაჭერას ვიღებთ ყველა დონეზე. არ არსებობს წინსვლა, განვითარება და პროგრესი მშვიდობისა და სტაბილურობის გარეშე. ამიტომ, ჩვენი ხელისუფლების ერთ-ერთ უმთავრეს მიღწევად ქვეყანაში სწორედ მშვიდობისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფას მივიჩნევ. ჩვენ აქტიურად ვმუშაობთ ქვეყნის ეკონომიკური გაძლიერების დღის წესრიგზე. ევროკავშირთან და ჩინეთთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებების გაფორმების შედეგად, საქართველოში წარმოებული პროდუქცია მსოფლიოს უმსხვილეს ბაზრებზე გავიდა. უპრეცედენტოდ დინამიკურად ვითარდება ტურიზმი, რაც მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ქვეყნის ეკონომიკურ წინსვლას. ჩვენი მთავარი გამოწვევა დღეს სწორედ ეკონომიკის სწრაფი აღმავლობის მიღწევაა. ამას ემსახურება ჩვენ მიერ დაწყებული დიდი ინფრასტრუქტურული პროექტები, რომლებითაც უნდა აღმოიფხვრას დედაქალაქსა და რეგიონებს შორის ათწლეულების განმავლობაში ჩამოყალიბებული უთანაბრობა. ამას ისახავს მიზნად აგრეთვე ბიზნესისთვის საგადასახადო შეღავათების დაწესება, მისთვის ჯანსაღი, ხელსაყრელი და კონკურენტული, უსაფრთხო და სტაბილური გარემოს შექმნა, დამწყები ბიზნესის წახალისება და ახალგაზრდებში სამეწარმეო სულისკვეთების ამაღლებაზე ორიენტირებული სახელმწიფო პროექტები. საბაზრო ეკონომიკას მორგებული, თანამედროვე ცოდნით მოქალაქეების აღჭურვა და მოქნილი მმართველობის სისტემა. 2012 წლიდან მოყოლებული, ჩვენმა გუნდმა უმთავრეს პრიორიტეტად დავისახეთ ადამიანის ყველა ძირითადი უფლების დაცვა. სიტყვისა და გამოხატვის, არჩევანის თავისუფლება, სასამართლოსა და მედიის თავისუფლება, სიცოცხლისა და საკუთრების უფლება - დემოკრატიული სახელმწიფოს ამ ფუნდამენტური ღირებულებების განუხრელი დაცვა იყო და არის ჩვენი მმართველობის უმთავრესი მონაპოვარი.

6 DIPLOMAT

in the EU countries. The process of NATO integration has been successful. As you know, the NATO Warsaw Summit will be held in July, during which, I am convinced, the crucially important progress in Georgia-NATO relations will be duly emphasized. Our relations with our main strategic ally, the United States of America, are growing increasingly stronger. We enjoy firm support from our American friends at every level. There is no growth, development, and progress without peace and stability, which is why I believe ensuring peace and stability in the country to be one of our main achievements. We are actively working on the country’s economic empowerment agenda. As a result of the FTAs with the EU and China, Georgian-made products have entered the world’s largest markets. The dynamic development of tourism has been unprecedented, significantly boosting the country’s economic progress. Our major challenge today lies in achieving rapid economic advancement. This purpose is backed up by ongoing large infrastructural projects designed to eliminate the decades-long inequality between the capital and the regions. The same goal is pursued by the adoption of tax cuts for businesses, by creating a healthy, friendly and competitive, safe and stable environment, state programs that aim to motivate and raise the entrepreneurial spirit among youth, and by equipping our citizens with modern knowledge suitable for market economy, and the flexible governance system. Since 2012, our team has always given top priority to the protection of all fundamental human rights. Freedom of speech and expression, judiciary and media freedom, right to life and property -- the staunch protection of these fundamental values of a democratic state has been and remains our government’s greatest achievement. What significance does this 100th anniversary hold and

რა მნიშვნელობის მატარებელია დამოუკიდებლობის 100 წლის იუბილე და როგორ შეაფასებთ 1918 წლის მოვლენებს? 1918 წელს საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება და ქვეყნის სახელმწიფოებრივი სუვერენიტეტის დაფუძნება, დღევანდელი გადასახედიდან კიდევ ერთ მნიშვნელოვან დატვირთვას იძენს. ეს აქტი იყო ერთ-ერთი პირველი დიდი ნაბიჯი, რომელიც საქართველომ გადადგა ქვეყნის ევროპეიზაციის გზაზე. ნუ დაგვავიწყდება, რომ საქართველოს პირველი რესპუბლიკა ჩამოყალიბდა მრავალპარტიულ დემოკრატიად და ეს გახლდათ ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა ამგვარი პოლიტიკური წყობისა. იმდროინდელი ევროპა ძირითადად იმპერიებისგან შედგებოდა, მართალია, დაშლის მდგომარეობაში მყოფი იმპერიებისგან, ქართველებმა კი, ამ მცირერიცხოვანმა ერმა, მოახერხეს, ალღო აუღეს ლიბერალურ, დემოკრატიულ, პლურალისტურ ღირებულებებს, რაშიც დღევანდელი ევროპის პოლიტიკური არსი მდგომარეობს, და ამ ღირებულებებზე დააფუძნეს თავიანთი სახელმწიფოებრიობა. ამ მხრივ, ჩვენ ოდნავ გავუსწარით კიდევაც ევროპას. დღეს, როცა საქართველო ასე მყარად დგას ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე, პირველი რესპუბლიკის გამოცდილება და პატივი, რომელსაც მივაგებთ მის დამფუძნებლებს, კიდევ ერთი ძლიერი არგუმენტია ჩვენი ევროპული იდენტობის დამადასტურებლად. რა იქნება თქვენი მთავარი გზავნილი ქართული სახელმწიფოს 100 წლისთავზე? პირველი რესპუბლიკის დამფუძნებელი მამების სულისკვეთებას უქმად არ ჩაუვლია, ჩვენში დღეს კიდევ უფრო გაღვივდა საქართველოს დემოკრატიზაციისა და ევროპეიზაციისკენ სწრაფვის ჟინი, იმიტომ რომ ეს ჩვენი კულტურული, ცივილიზაციური იდენტობის მთავარი ელემენტია. 100 წლის წინ დაწყებული საქმე დღეს ბოლომდე უნდა მივიყვანოთ და საქართველო დავამკვიდროთ როგორც მდგრადი, შეუქცევადი დემოკრატიისა და ევროპული ტიპის განვითარებული სახელმწიფო!

how would you evaluate the events of 1918? From today’s point of view, the declaration of the independence of Georgia and establishing its national sovereignty in 1918, acquires yet another significant connotation. That act was one of the first big steps Georgia took on its way of Europeanisation. We should keep in mind that the First Georgian Republic was established as a multi-party democracy, and it was one of the first nations with such a political constitution. The Europe of those days was mostly made up of Empires, be it the collapsing empires, while the Georgians, this small nation, could grasp the liberal, democratic and pluralist values, which makes up the political essence of modern Europe, and based their statehood on that values. In this respect we even went ahead of Europe. Today, when Georgia so firmly stands on the way of European and Euro-Atlantic integration, the experience acquired by the First Republic, and the homage we pay to its founders, is yet another strong proof of our European identity. What is your main message on the 100th anniversary of the Republic? The venturous undertaking of the Founding fathers of the First Republic was not futile. Today the crave we have for democratization and Europeanisation of Georgia got even stronger, because it is the major constituent of our cultural, civilizational identity. The cause taken 100 years ago should be accomplished today, and Georgia should be established as a sustainable, irreversible democracy, a European type nation-state!

DIPLOMAT 7

გიორგი მარგველაშვილი: ქართული სახელმწიფო იმ პერიოდისთვის ერთ-ერთი მოწინავე ევროპული დემოკრატია იყო

President Margvelashvili: Georgia Was One of the Leading European Democracies of That Time 8 DIPLOMAT

ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE

ს

აქართველოს დამოუკიდებლობის 100 წლისთავზე პრეზიდენტი გიორგი მარგველაშვილი „დიპლომატთან“ ქვეყნის ისტორიის ამ მნიშვნელოვან პერიოდზე საუბრობს.

თქვენი პრეზიდენტობის ვადა იწურება, როგორ შეაფასებთ რა იყო მთავარი მოვლენები და გამოწვევები პრეზიდენტის რანგში და როგორ გაუმკლავდით მათ? 2012 წელს ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ ახალი ხელისუფლების წინაშე არსებულ გამოწვევათა შორის უმთავრესი გახლდათ მდგრადი სახელმწიფო ინსტიტუტების ჩამოყალიბება, ხელისუფლების შტოებს შორის ბალანსისა და გაწონასწორების სისტემის შექმნა; დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერება; კანონის უზენაესობის დამკვიდრება და ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების დაცვის ინსტიტუციური უზრუნველყოფა. საკონსტიტუციო ცვლილებების მიხედვით, რომელიც ძალაში 2013 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ შევიდა, უმნიშვნელოვანესი გამოწვევა იყო პრეზიდენტის ინსტიტუტის ჩამოყალიბება ზეპარტიულ, მიუკერძოებელ, დამაბალანსებელი ფუნქციის მქონე სახელისუფლებო ინსტიტუციად. საქართველოს უახლეს ისტორიაში პრეზიდენტი ყოველთვის მმართველი პოლიტიკური ძალის წარმომადგენელი გახლდათ და ამჯერადაც სახელისუფლებო ისტებლიშმენტს ძალიან გაუჭირდა მმართველი პარტიის გავლენისაგან თავისუფალი პრეზიდენტის მიღება. შესაბამისად, ბევრი იყო პრობლემა და დაბრკოლება. მე, როგორც სახელმწიფოს მეთაურს და კონსტიტუციის დაცვის გარანტს, ბევრჯერ დამჭირდა საპრეზიდენტო ვეტოს გამოყენება, თუ პოლიტიკური განცხადებით გამოსვლა, როცა გარკვეული საფრთხე ექმნებოდა ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების დაცვას, დამოუკიდებელი ინსტიტუტების ფუნქციონირებას თუ პოლიტიკურ სტაბილურობას. მე ყოველთვის ვცდილობდი და ვცდილობ უმნიშვნელოვანეს პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებით პოლიტიკური და საზოგადოებრივი კონსესუსის მიღწევას. ამას განსაკუთრებით დიდი დატვირთვა აქვს იმ პირობებში, როდესაც ქვეყანაში მძლავრობს ერთპარტიული მმართველობის ნიშნები, მკვეთრად პოლარიზებულია გარემო და ჯერ კიდევ არ არის დამკვიდრებული პოლიტიკური კულტურის ევროპული სტანდარტი. როგორ შეაფასებთ განვლილ 100 წელიწადს რისი მიღწევა შეძლო ქართულმა სახელმწიფომ და რა იყო მთავარი შეცდომები ამ გზაზე? თუ განვლილ ასწლეულს გადავხედავთ, აქ სამ ეტაპს გამოვყოფდი დამოუკიდებლობის ეტაპი, საბჭოთა ოკუპაციის ეტაპი და დამოუკიდებლობის - სახლემწიფოებრიობის ხელახალი აღდგენის ეტაპი. პირველი, რაც შეძლო ქართულმა სახელმწიფომ პირველ ეტაპზე, ეს იყო სწორედ ის, რომ ჩვენ სახელმწიფოებრიობა არამხოლოდ აღვადგინეთ, არამედ კიდევ ერთხელ ნათლად წარმოვაჩინეთ ის ღირებულებები, რაზეც დგას საქართველო და რაზეც დგას ქართული სახელმწიფოებრიობა. შეგახსენებთ, რომ მოხდა არა მონარქიის აღდგენა, არამედ რესპუბლიკის გამოცხადება -პირველი ქართული რესპუბლიკის და ეს მოწმობს იმას, თუ რაოდენ იყო ქართული საზოგადოება იმ ევროპული ღირებულებების მატარებელი, რომელმაც აირჩია განვითარების შემდგომ გზად - დემოკრატიული, ევროპული სახელმწიფო, რაც რამდენიმე კომპონენტში გამოიხატა. ეს იყო რესპუბლიკის გამოცხადება და ის, თუ როგორ შენდებოდა ქართული სახელმწიფო. საქართველოს კონსტიტუცია, რომელიც გაჯერებულია ამ ღირებულებებით, როგორ იქმნებოდა სახელმწიფო ინსტიტუტები, როგორ იყო გარანტირებული ოპოზიციისა,

n honor of Georgia’s centenary independence celebrations, President Giorgi Margvelashvili takes a look down memory lane for this milestone in Georgian history.

Your presidential term will soon expire, how would you assess the main events and challenges in the president’s position and how did you handle them? After the change of power in 2012, the challenges to the new government were the establishment of sustainable state institutions; the creation of checks and balances between the branches of government; Strengthening democratic institutions; Establishment of the rule of law, and institutional provision for the protection of fundamental human rights. According to the constitutional amendments, which tool effect after the 2013 presidential election, the most important challenge was to establish a presidential institution as a government institution with a superior, unbiased, balanced function. In the recent history of Georgia, the president was always a representative of the ruling political force, and this time also it was difficult for the government to get a president free from the influence of the ruling party. Accordingly, there were many problems and obstacles. I, as head of the state and guardian of the constitution had to use the presidential veto many times as well as making political statements when there were threats to the protection of fundamental human rights, the functioning of independent institutions or political stability. I have always tried and I continue to try to achieve political and public consensus on the most important political decisions. This has a great deal of importance in our situation particularly to show that the country is not strengthening the signs of one-party governance. This is a highly polarized environment and the European standard of political culture is not yet established. How would you assess the last 100 years for the Georgian state? What has it been able to achieve, and what were the major mistakes on this road? If we look through the past one hundred years, I will take up three stages: the stage of independence, the stage of Soviet occupation and the restoration of independence - the restoration of the statehood. The first thing that the Georgian state managed to do is to establish that we have not only restored statehood but also demonstrate the values that Georgia and the Georgian statehood stands on. Let me remind you that it was not the monarchy that was reinstated but the announcement of the republic - the first Georgian republic and it shows how the Georgian society accepted the European values that was chosen for its further development - a democratic, European state that has been expressed in several components: It was the announcement of the republic and how the Georgian state was built, the Constitution of Georgia, which is filled with these values, how the state institutions were created, how the rights of opposition or minority were guaranteed, women’s rights, judicial system, self-government and so on ... By all this, the Georgian state emphasized that it was one of the leading European democracies of that time and this legacy is very important for us today, because despite the country’s

DIPLOMAT 9

თუ უმცირესობათა უფლებები, ქალთა უფლებები, როგორი იყო სასამართლო სისტემა,თვითმმართველობა და ასე შემდეგ... ყოველივე ამით ქართული სახელმწიფო ხაზს უსვამდა იმას, რომ ეს იყო იმ პერიოდისთვისაც კი ერთ-ერთი მოწინავე ევროპული დემოკრატია და აი ეს მემკვიდრეობა უაღრესად მნიშვნელოვანია დღეს ჩვენთვის, რადგან მიუხედავად ქვეყნის შემდგომი ოკუპაციისა და ბოლშევიკური რეჟიმისა, სწორედ ამ ღირებულებებს დაეფუძნა ჩვენი სახელმწიფოებრიობის აღდგენა საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ. საბჭოთა რეჟიმი ცდილობდა, რომ ძალიან ბევრი რამ ყოფილიყო დაფარული საქართველოს პირველი რესპუბლიკის შესახებ. ესეც ერთერთი მონაპოვარია, რომ ყველაფერი ეს შემორჩა ისტორიას და მიუხედავად არაერთი წინააღმდეგობისა ეს სულისკევეთება, ეს ღირებულებები შემოვინახეთ. ძალიან საინტერესოა ის, რომ ქართული სახელმწიფოს ინსტიტუტები ოკუპაციის პირობებეშიც აგრძლებდნენ მუშაობას. მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ ისიც, რომ მიუხედავად, საბჭოთა ოკუპაციისა, პირველმა ქართულმა სახლემწიფომ ძალიან მნიშვნელოვანი მემკვიდრეობა დატოვა, რომელიც უკვე ათწლეულების შემდეგაც კი გამოადგა თაობებს დათანამედროვე ქართულ სახელმწიფოს. ძალიან უნიკალური მემკვიდრეობაა შემორჩენილი. ოკუპაციის შემდგომ, საფრანგეთში ქართული სახელმწიფო ინსტიტუტების მოღვაწეობის ამსახველი უნიკალური არქივი შემორჩენილი, მიუხედავად იმისა, რომ ბოლშევიკური რუსეთი არაერთ საპროტესტო ნოტას აგზავნიდა საფრანგეთთან, იმის გამო, რომ ის ხელს უწყობდა საქართველოს მთავრობის ფუნქციონირებას. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ იმ პერიოდშიც საქართველოს ჰყავდა მეგობრები და პარტნიორები - საფრანგეთი, პოლონეთი..ასევე სხვა სახელმწიფოები, რომლებიც ხელს უწყობდნენ ამ ინსტიტუტების ფუნქციონირებას და თავის დროზეეხმარებოდნენ ჩვენს ქვეყანას. მიუხედავად ოკუპაციისა, ბოლშევიკებისა და კომუნისტური რეჟიმისა, ჩვენ მოვახერხეთ, რომ ქართული სახელმწიფოებრიობის იდეა არ მომკვდარიყო, ეს ყველაფერი შენარჩუნებულიყო და როდესაც დადგა შესაბამისი ისტორიული მომენტი, ეს სულისკვეთება საზოგადოებაში იმდენად ძლიერი იყო, რომ აბსოლუტურად ლოგიკური იყო საქართველოს სახლმეწიფოებრიობის აღდგენა. ანუ, ქართული კულტურა, ქართული მეცნიერება, ფილოსოფიური აზრი, ხელოვნება ეს ყველაფერი იმდენად იყო დაფუძნებული ამ ღირებულებებზე, რომ მიუხედავად რეჟიმისა, რომელიც ებრძოდა ეროვნებასაც და თვითმყოფადობასაც,ჩვენ შევძელით და ქართული სახელმწიფო-

10 DIPLOMAT

subsequent occupation and Bolshevik regime, these were the values that our statehood was premised upon after the collapse of the Soviet Union. The Soviet regime tried continuously to hide many things about the First Republic of Georgia. This fact that all of this history has survived is one of our significant achievements. Despite lots of obstacles, we have kept these values. It is interesting that the institutions of the Georgian state continued to work under the conditions of occupation. It is important to note that despite the Soviet occupation, the first Georgian state left a very important legacy that has been in benefit after the decades even in modern Georgian state. A very unique heritage has been preserved. After the occupation, a unique archive depicting the activity of Georgian state institutions in France, despite the fact that Bolshevik’s Russia was sending protest notes to France who was a major supporter of the Georgian government. It is very important to note Georgia’s friends and partners even in that time - France, Poland, as well as other states that were supporting these institutions and providing great help for our country. Despite the occupation, the Bolsheviks and the Communist regime, we managed to keep the ideology of the Georgian statehood and maintained everything such that when there was an advantageous historical moment, the spirit was so strong in the society that it was absolutely logical to restore Georgia’s statehood. Georgian culture, Georgian science, philosophical thought and art were all based on these values so much that despite the regime that fought against our nationality and identity, we managed to maintain the idea of independence and sovereignty of Georgian statehood. Is it possible for a country like Georgia (considering geopolitical factors) to be completely independent? Georgia has already become an independent state. Georgia has never been a great eempire Yes, but the geopolitical situation and the environment have never been simple but despite these difficult geopolitical environment, the country has an inner resource to be an independent state. For the country’s success, the foreign policy course that Georgia has declared is of utmost importance. This is the Euro-

ებრიობის დამოუკიდებლობისა და თვითმყოფადობის აზრი და იდეა შევინარჩუნეთ. რამდენად შესაძლებელია ისეთი ქვეყანა როგორიც საქართველოა (გეოპოლიტიკური ფაქტორების გათვალისწინებით) იყოს სრულიად დამოუკიდებელი? საქართველო უკვე შედგა დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ. საქართველო დიდი იმპერია არასოდეს ყოფილა. გეოპოლიტიკური ვითარება და გარემო არასოდეს ყოფილა ჩვენს ირგვლივ მარტივი, მაგრამ რთულ გეოპოლიტიკურ გარემოში ქვეყანას აქვს იმის შინაგანი რესურსი, რომ ის იყოს დამოუკიდებელი სახელმწიფო. იმისათვის, რომ ეს ქვეყანა იყოს წარმატებული უაღრესად მნიშვნელოვანია ის საგარეო პოლიტიკური კურსი, რაც დეკლარირებული აქვს საქართველოს. ეს არის სწორედ ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაცია, რადგან თუ სადმე მოინახება მოდელი მცირერიცხოვანი, პატარა სახელმწიფოების წარმატებული განვითარების ეს, სწორედ ჩვენი ისტორიული, ევროპულ ერთა ოჯახია. ევროპის სილამაზე მისი მრავალფეროვნებაა და ამ მრავალფეროვნებაში საქართველოს აქვს თავისი ისტორიული ადგილი, რადგან საქართველო არის არამხოლოდ ევროპის ნაწილი, არამედ ევროპული ცივილიზაციის ერთერთი შემოქმედი. შესაბამისად, ჩვენ თუ შევხედავთ იმ გზას და იმ ნაბიჯებს, რომლებსაც ჩვენ ვდგამთ ამ მიმართულებით, ვხედავთ, რომ ეს ყველაფერი მხოლოდ და მხოლოდ ემსახურება ქართული სახელმწიფოებრიობის გაძლიერებას და გამტკიცებას.როდესაც ვსაუბრობთ ინტეგრაციაზე, ინტეგრაცია ნიშნავს საქართველოს სრულფასოვან წევრობას ამ ოჯახში და იმავდროულად, იმ უნიკალური თვითმყოფადოების შენარჩუნებას, რითაც ჩვენი ქვეყანა საუკუნეების და ათასწლეულების განმავლობაში ამაყობდა. ასე რომ, გამოწვევები, ბუნებრივია არის. საქართველო კვლაცვაც რჩება სახლემწიფოდ, რომლის ტერიოტორიული მთლიანობა დარღვეულია და ჩვენ კვლავაც ვებრძვით ოკუპაციას. უაღრესად მნიშვნელოვანია, რომ ამ საკითხში საქართველოს აქვს მეგობრების დიდი დამხარება და ჩვენ ერთობლივი ძალისხმევით ვცდილობთ იმ პრობლემების გადაწყვეტას, რაც მნიშვნელოვანია, როგორც საქართველოსთვის, ასევეევროპისათვის. ღირებულებაზე დამყარებული ურთიერთობები საწინდარია იმისა, რომ არამხოლოდ იარსებებს საქართველო დამოუკიდებელი სახელმწიფო, არამედ ეს სახელმწიფო იქნება წარმატებული, ძლიერი, დაცული და ის თავის წვლილს შეიტანს ევროპულ კეთილდღეობაში. რა იქნება თქვენი მთავარი გზავნილი რესპუბლიკის 100 წლისთავზე? 100 წლის წინ დაფუძნდა ქართული რესპუბლიკა, როგორც ვთქვით, შეიქმნა იმ დროს ძალიან პროგრესული კონსტიტუცია, მიუხედავად იმისა, რომ პირველი რესპუბლიკის ბედი ტრაგიკულად დასრულდა, იმ სამ წელიწადში ქართველმა ხალხმა აჩვენა, რა შეუძლია თავისუფლების პირობებში ამ უძველესი კულტურის ერს.დამოუკიდებლობის დაკარგვის შემდეგ უმძიმესი რეპრესიების ტალღებმა გაანადგურა ინტელექტუალური ელიტა, მაგრამ სამოცდაათწლიანი საბჭოთა რეჟიმის პირობებშიც კი საქართველოში არ შეწყვეტილა წინააღმდეგობის მოძრაობა და თავისუფლებისათვის ბრძოლა. დღესაც დამოუკიდებლობააღდგენილ საქართველოს უამრავი პრობლემა აქვს. ჩვენ რთულად გავდივართ გზას დამოუკიდებლობიდან თავისუფლებისაკენ. საქართელოს ტერიტორიის ნაწილი ოკუპირებულია, მაგრამ ქართველი ჯარისკაცები პარტნიორებთან ერთად ღირსეულად იცავენ მსოფლიოს ცხელ წერტილებში დემოკრატიასა და მშვიდობას. ქართველი ხალხის მრავალწლიანი და მრავალსაუკუნოვანი ძალისხმევა იმსახურებს, რომ საქართველომ დაიმკვიდროს კუთვნილი ადგილი ევროპულ ოჯახში. ქართველი ხალხი ელოდება ახალ მნიშვნელოვან ნაბიჯებს დემოკრატიული თანამეგობრობისაგან.

pean and Euro-Atlantic integration, because if we have a model of successful development of small states, it can be found in our historic, family of European nations. The beauty of Europe is in its diversity and in this diversity Georgia has its historical place, because Georgia is not only part of Europe but one of the creators of European civilization. Therefore, if we look at the path and the steps that we take in this direction, we see that all this serves only to strengthen Georgian statehood. When we talk about integration, integration means full membership of Georgia in this family and at the same time maintaining those unique personalities, that our country was upheld in centuries. The challenges exist nonetheless but Georgia still remains the state whose territorial integrity is harmed, and we continue to fight against occupation. It is of utmost importance that Georgia has great success in this matter and we are trying to solve these problems which are important for both Georgia and Europe. Valuebased relationships are a guarantee that Georgia will be truly independent, successful, strong, secure and will contribute to the well-being of Europe. What is your main message on the 100th anniversary of the Republic? 100 years ago, the Georgian republic was established, as we said. We created at that time a very progressive constitution, despite the fact that the fate of the first republic ended tragically. In three years, Georgian people demonstrated what a country with an ancient culture could achieve in the conditions of freedom. Worst repression waves destroyed intellectual elite, but even in seven decades of the Soviet regime, Georgia did not stop the movement of resistance and the fight for freedom. Today, Georgia after regaining independence still has a lot of problems. We are hardly moving from independence to freedom. Part of Georgia’s territory is occupied, but Georgian soldiers together with their partners are defending our democracy and peace in the hotspots of the world. The Centuries-old efforts of the Georgian people are deserves Georgia occupying her right place in the European family. Georgian people are waiting for new important steps from the democratic community.

DIPLOMAT 11

Irakli Kobakhidze: In the Parliaments Past, There Were Periods of Progress as Well as Regress ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE

ს

აქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე ირაკლი კობახიძე საუბრობს საქართველოში პარლამენტარიზმის განვითარებაზე, თავის გეგმებსა და საკონსტიტუციო ცვლილებებზე.

როგორ ყალიბდებოდა საქართველოს პარლამენტი დემოკრატიულ ინსტიტუციად და რომელი იყო ყველაზე გარდამტეხი წლები? დამოუკიდებლობის აღდგენის დღიდან, საქართველოს პარლამენტმა განვითარების რთული და საინტერესო გზა განვლო. ყოველი საპარლამენტო არჩევნების დასრულებით, იწყებოდა ახალი, წინა ეტაპისგან განსხვავებული ეტაპი საქართველოს პარლამენტის განვითარების ისტორიაში. ყოველი შემდეგი მოწვევის პარლამენტი, როგორც წესი, არსებითად განსხვავდებოდა წინა მოწვევის პარლამენტებისგან. პარლამენტის განვითარების გზაზე იყო როგორც წინსვლის, ისე უკუსვლის პერიოდები. პარლამენტის განვითარებაზე უმნიშვნელოვანესი გავლენა იქონია 1995 წლის საქართველოს კონსტიტუციის მიღებამ, რომელმაც მკაფიოდ განსაზღვრა პარლამენტის ადგილი და როლი სახელმწიფო მმართველობის სისტემაში. 1995-1999 წლები იყო პოლიტიკური სისტემის ერთგვარი

12 DIPLOMAT

he Speaker of the Georgian Parliament Irakli Kobakhidze in this interview delves into the parliamentary development, his plans as Speaker of the Parliament and his thoughts on the constitutional review process.

What signified the turning point in the Parliamentary development of Georgia especially as regards the actualization of its true democratic status? Since the restoration of independence, Parliament of Georgia has been on a complex and interesting journey. With every Parliamentary elections, a new stage, different from the previous one, started in the history of development of Parliament of Georgia. Every new Parliament, as a rule, was substantially different from previous Parliaments. In the Parliament’s past, there were periods of progress as well as regress. Adoption of the Constitution of 1995 had a vital impact on

სტაბილიზაციის პერიოდი და ამ პროცესში უმნიშვნელოვანესი როლი პარლამენტმაც შეასრულა. საქართველოს პარლამენტის განვითარებაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანი, ამ შემთხვევაში - უარყოფითი, გავლენა მოახდინა 2004 წლის საკონსტიტუციო ცვლილებებმა, რომლითაც ჩამოყალიბდა პროავტორიტარული მმართველობის სისტემა პრეზიდენტის ჭარბი ძალაუფლებით და პარლამენტის მეორეხარისხოვანი როლითა და ფუნქციით. აღნიშნულმა საკონსტიტუციო ცვლილებებმა მნიშვნელოვნად შეასუსტა საქართველოს პარლამენტი, რაც პირდაპირ აისახა პარლამენტის საქმიანობის პრაქტიკაზე. პარლამენტის განვითარების კიდევ ერთი, მნიშვნელოვანი ეტაპის დაწყება უკავშირდება 2012 წლის დემოკრატიულ გარდატეხას, რომელსაც 2010 წლის საკონსტიტუციო ცვლილებების ამოქმედებაც დაემთხვა. ახალ, საპარლამენტო მმართველობის სისტემაში მნიშვნელოვნად გაიზარდა პარლამენტის როლი. თუმცა, მიუხედავად ხელშესახები წინსვლისა, მიმაჩნია, რომ პარლამენტმა 2012-2016 წლებში სრულად ვერ გამოიყენა განვითარების ის რესურსი, რომელსაც მას ახალი კონსტიტუციური

the development of Parliament. The Constitution clearly defined the place and role of the Parliament in the state governance system. Years 1995 to 1999 were the period of stabilization for the political system, and Parliament too played a very important role in this process. The constitutional changes of 2004 also played an important role in the development of the Parliament, though negative one this time. These constitutional changes established a pro-authoritarian governance system with excessive power for the President and a subordinate role and function for the Parliament. The changes significantly weakened the Parliament of Georgia, which was duly reflected on the practice of the Parliament’s activity. Yet another important stage in the development of Parliament started after the democratic breakthrough of 2012, which coincided with the enactment of the constitutional changes of 2010.

DIPLOMAT 13

მოდელი და დემოკრატიული სისტემის საერთო გაჯანსაღება უქმნიდა. 2016 წელს, ახალი მოწვევის პარლამენტის შემადგენლობამ, გადაიბარა პარლამენტი, რომელიც კვლავაც თვისებრივ ინსტიტუციურ გაძლიერებასა და განვითარებას საჭიროებს. სათანადოდ არ არის განვითარებული პარლამენტის კანონშემოქმედებითი შესაძლებლობები, კიდევ უფრო სუსტად არის განვითარებული პარლამენტის საზედამხედველო ფუნქციები, მოსაწესრიგებელია პარლამენტის საქმიანობის სამართლებრივი საფუძვლები, გაძლიერებას საჭიროებს პარლამენტის აპარატის რესურსები, გასაუმჯობესებელია პარლამენტის ინფრასტრუქტურა. ამ ხარვეზების გამოსწორება სათანადო ხედვის შემუშავებას და ქმედითი რეფორმების გატარებას მოითხოვს. რა როლი შეასრულა საქართველოს პარლამენტმა ქვეყნის დემოკრატიზაციაში? პარლამენტი არის ცენტრალური რგოლი სახელმწიფო მმართველობის დემოკრატიულ სისტემაში. რამდენად ძლიერიც არის საკანონმდებლო ორგანო, იმდენად ძლიერია, ზოგადად, დემოკრატიული სისტემა. საქართველოს დემოკრატიული განვითარების ისტორია ამის საუკეთესო დადასტურებაა. მიუხედავად სირთულეებისა, მთლიანობაში, საქართველოს პარლამენტმა შეასრულა საკვანძო და გადამწყვეტი როლი ჩვენი ქვეყნის დემოკრატიული განვითარების პროცესში. საქართველოს დემოკრატიული განვითარების ყოველი ახალი ტალღა უშუალოდ უკავშირდებოდა საპარლამენტო არჩევნებს და მის შედეგად განხორციელებულ ძვრებს პოლიტიკურ სისტემაში. დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, სწორედ საქართველოს პარლამენტმა შექმნა დემოკრატიული სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის აუცილებელი საკანონმდებლო ბაზა, რაშიც განსაკუთრებული წვლილი პირველი მოწვევის პარლამენტებმა შეასრულეს. საქართველოს პარლამენტი იყო პლურალისტური პარტიულ-პოლიტიკური კონკურენციის ძირითადი პლატფორმა ჩვენ პოლიტიკურ სისტემაში, რითაც იგი ხელს უწყობდა პოლიტიკური სისტემის მუდმივ განვითარებასა და კონსოლიდაციას. საქართველოს პარლამენტის თანამონაწილეობის 14 DIPLOMAT

In the new, parliamentary system of governance, the role of the Parliament increased. However, despite the tangible progress, I reckon that the Parliament did not fully exploit the resources for development that were offered by the new constitutional model and the general convalescence of the democratic system. In 2016, the newly elected members of parliament inherited a parliament, which is in need of qualitative institutional strengthening and development. The Parliament’s legislative capabilities are not properly developed. The oversight functions of Parliament are even weaker. The legal foundations of the parliamentary activities need further regulation; resources of the Parliament’s apparatus need to be increased; and the Parliament’s infrastructure also needs improvement. Eradication of these defects requires the elaboration of proper vision and active reform measures. In Georgia’s democracy journey, what has been the role of the Parliament? The Parliament is the central link in the democratic system of state governance. The stronger the legislature, the stronger the democratic system, in general. The history of Georgia’s democratic development is a good evidence of this. Despite the difficulties, overall, the Georgian Parliament played the key and decisive role in the process of our country’s democratic development. Every new wave of Georgia’s democratic development has been directly connected with parliamentary elections and the subsequent shifts in the political system. After the restoration of independence, it was the Georgian Parliament that created the necessary legal basis for the functioning of a democratic state, to which the MPs of first Parliaments contributed greatly. In our political system,

გარეშე, ბუნებრივია, დემოკრატიული სისტემის წინსვლა და განვითარება შეუძლებელი იქნებოდა. როგორ ხედავთ პარლამენტის განვითარებას მომდევნო 10 წლეულების მანძილზე და თქვენს როლს ამ პროცესში? როგორც უკვე აღვნიშნე, საქართველოს პარლამენტი თვისებრივ გაძლიერებას და ინსტიტუციურ განვითარებას საჭიროებს. ამ თვალსაზრისით, მეცხრე მოწვევის პარლამენტს ძალზე ამბიციური გეგმები აქვს. საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციის მიღებით, გადაიდგა უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯი საქართველოს პარლამენტის საქმიანობის სამართლებრივი საფუძვლების გასაუმჯობესებლად. კონსტიტუციის ახალი რედაქცია აყალიბებს ევროპული ტიპის, დახვეწილ საპარლამენტო მმართველობის სისტემას და ამით, აძლიერებს პარლამენტის როლს სახელმწიფო მმართველობის სისტემაში. პარლამენტის ინსტიტუციურ განვითარებაზე, ასევე, მნიშვნელოვან გავლენას იქონიებს პროპორციული საარჩევნო სისტემის შემოღება. საკონსტიტუციო ცვლილებებით, ძლიერდება საპარლამენტო ოპოზიციის როლი და საკანონმდებლო გარანტიები. ამჟამად, აქტიურად ვმუშაობთ საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის რეფორმაზე, რისი მთავარი მიზანიც პარლამენტის კანონშემოქმედებითი და საზედამხედველო ფუნქციების გაძლიერებაა. პარლამენტმა უნდა განახორციელოს უფრო აქტიური ზედამხედველობა აღმასრულებელი ხელისუფლების საქმიანობაზე, რაც ხელისუფლების დანაწილების სისტემის გამართული ფუნქციონირების აუცილებელი პირობაა.

the Georgian Parliament was the major platform for the pluralistic political-party competition, by which it contributed to the perpetual development and consolidation of the political system. Without Georgian Parliament’s participation, advancement and development of the democratic system would have been impossible. What directions do you think the Georgian Parliament will explore over the next 10 years for her development and what role will you play in this process? As I mentioned above, the Georgian Parliament needs qualitative strengthening and institutional development. In this respect, the ninth session of the Parliament has very ambitious goals. With the adoption of the new edition of the Georgian Constitution, a major step was made toward the improvement of the legal foundations of the activity of the Georgian Parliament. The new edition of Georgian Constitution establishes a European-type, sophisticated system of parliamentary governance and, thus, strengthens the role of the Parliament in the system of state governance. Adoption of the proportional electoral system will have a further important influence on Parliament’s institutional devel-

DIPLOMAT 15

პარლამენტის გაძლიერების კუთხით, მნიშვნელოვანი პრიორიტეტია პარლამენტის აპარატის შესაძლებლობების განვითარება. იმისათვის, რომ პარლამენტმა ეფექტიანად განახორციელოს მისი კანონშემოქმედებითი და საზედამხედველო უფლებამოსილებები, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი და აუცილებელია მისი აპარატის ანალიტიკური შესაძლებლობების გაძლიერება. ამისათვის, გადაიდგმება ქმედითი ნაბიჯები პარლამენტისა და მისი აპარატის ხელმძღვანელობის მიერ. საპარლამენტო რეფორმების განხორციელებისას, აქტიურად ვთანამშრომლობთ საერთაშორისო პარტნიორებთან, რომლებსაც მხარდაჭერისთვის მადლობა მინდა გადავუხადო. ჩვენ გვაქვს ამბიციური მიზანი, მომდევნო მოწვევის პარლამენტს გადავაბაროთ თვისებრივად გაძლიერებული ინსტიტუცია სათანადო საკანონმდებლო ბაზით, გაძლიერებული შესაძლებლობებით კანონშემოქმედებისა და ზედამხედველობის სფეროში, მნიშვნელოვნად გაძლიერებული აპარატით და გამართული ინფრასტრუქტურით. შესაბამისი რეფორმები ტარდება მკაფიოდ ჩამოყალიბებული ხედვისა და გეგმის საფუძველზე, რაც ჩვენი მიზნების განხორციელების ძალიან კარგ საფუძველს ქმნის. დარწმუნებული ვარ, ჩვენი ძალისხმევის საფუძველზე, საქართველოს პარლამენტი გახდება ჩვენი ქვეყნის შეუქცევადი დემოკრატიული განვითარების უმთავრესი გარანტი სახელმწიფო მმართველობის სისტემაში. 16 DIPLOMAT

opment. With the Constitutional changes, the role and legislative guarantees of the parliamentary opposition are being strengthened. Now, we are working actively on reforming the Parliament’s Rules of Procedure. The major objective of this reform is a further strengthening of Parliament’s legislative and oversight functions. Parliament should exercise more vigorous oversight on the activities of the executive branch, which is a necessary condition for the proper functioning of the system of distribution of power. With respect to strengthening of Parliament, an important priority is the development of the capacities of the parliamentary apparatus. In order for the Parliament to effectively exercise its legislative and oversight functions, it is important and necessary to strengthen the analytical capacities of its apparatus. Parliament and the leadership of its apparatus will take practical steps in this direction. While enacting the parliamentary reforms, we actively cooperate with international partners, and I would like to thank them for their support. We have an ambitious goal to hand over to the next Parliament a qualitatively strengthened institution with appropriate legislative base, enhanced capabilities in legislative and oversight spheres, significantly strengthened apparatus, and improved infrastructure. Respective reforms are carried out based on clearly defined vision and plan, which creates a good basis for the fulfillment of our objectives. I believe that, based on our efforts, the Georgian Parliament will become the major guarantor of our country’s irrevocable democratic development in the system of state governance.

DIPLOMAT 17

საქართველოს საგარეო პოლიტიკა დამოუკიდებლობიდან თავისუფლებამდე

Georgian Foreign Policy from Independence to Freedom

ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

ამოუკიდებელი საქართველოს საგარეო პოლიტიკის მთავარ მიღწევებზე და გამარჯვებებზე, საერთაშორისო პარტნიორების როლზე საქართველოს დამოუკიდებლობიდან თავისუფლებამდე განვლილ საუკუნოვან გზაში და ტერიტორიული მთლიანობის აღსადგენად მთავრობის მიერ შემუშავებულ ქმედით ნაბიჯებზე ვესაუბრეთ საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს, ბატონ მიხეილ ჯანელიძეს.

დ

რომელ პოლიტიკურ მოვლენებს მიიჩნევთ მთავარ მიღწევად და გამარჯვებად დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიაში? ჩვენი სახელმწიფოს უმთავრეს მიღწევად მისი ისტორიის ყველა პერიოდში უნდა მივიჩნიოთ ეროვნული თვითმყოფადობის შენარჩუნება, რაც პირდაპირ უკავშირდება ჩვენს დამოუკიდებლობასა და თავისუფლებას. ჩვენი ერი ყოველთვის ევროპული პრინციპების - თავისუფლების, ჰუმანურობისა და ტოლერანტობისადმი მიდრეკილებით გამოირჩეოდა. შესაბამისად, საგარეო პოლიტიკა, რომელიც ამ ხედვის შესაბამისად ვითარდებოდა, წარმატების მომტანი იყო საქართველოსთვის. ეს განსაკუთრებით კარგად გამოვლინდა საქართველოს დამოუ-

18 DIPLOMAT

n the occasion of the 100th anniversary of Georgia’s independence we sat down with the Vice Prime Minister, Minister of Foreign Affairs of Georgia Mikheil Janelidze to speak on foreign policy successes of independent Georgia, the role of international partners and the measures over actions against Georgia’s territorial integrity.

Which political developments does the Minister consider as the achievements and victories in the history of foreign policy of independent Georgia? Preserving the national identity that has a direct bearing on our freedom and independence is what we must consider to be the main achievement of our country at any time in history. Our nation has always managed to distinguish itself by adhering to the European principles of freedom, humanity and tolerance. And the foreign policy, which was based on this vision, could but bring success to Georgia. This manifested itself particularly clearly during the period of Georgia’s independence. Looking back on the first democratic

კიდებლობის პერიოდში. თუ პირველ დემოკრატიულ რესპუბლიკაზე ვისაუბრებთ, სიამაყით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 100 წლის წინაც, ისევე როგორც დღეს, საქართველო სამართლიანად მიიჩნეოდა იმ პერიოდის ევროპის ერთ-ერთ ყველაზე დემოკრატიულ სახელმწიფოდ. სახელმწიფოებრიობის მშენებლობის გზით, დემოკრატიზაციის პროცესებით, ადამიანის უფლებების დაცვით, საყოველთაო საარჩევნო უფლებით, სიტყვის თავისუფლების მაღალი ხარისხით, პოლიტიკური პლურალიზმის მაღალი დონითა და მაღალი პოლიტიკური კულტურით საქართველო აშკარად გამორჩეულ სახელმწიფოს წარმოადგენდა. ჩვენმა ქვეყანამ დღესაც, ისევე როგორც 100 წლის წინ, მართლაც გამოწვევებით სავსე, რთული გეოპოლიტიკური და უამრავი საერთაშორისო თუ რეგიონული კრიზისების ფონზე დაიმკვიდრა რეგიონში რეფორმებითა და განვითარებით, ევროპული სახელმწიფოს მშენებლობის თვალსაზრისით, ლიდერი ქვეყნის სახელი. ევროპული სახელმწიფოს მშენებლობისთვის, უმნიშვნელოვანესია, ჩვენი მიზანი გავხდეთ ევრო-ატლანტიკური ინსტიტუტების წევრი. ევროატლანტიკური ინტეგრაცია არა მხოლოდ საქართველოს საგარეო პოლიტიკური მიზანი, არამედ ქვეყნის შიდა პოლიტიკის და განვითარების განმსაზღვრელია. ჩვენი ქვეყნის წარმატების და გაწეული ძალისხმევის აღიარებაა ის, რომ ჩვენ დღეს ევროკავშირთან ასოცირებული ქვეყანა ვართ შესაბამისი თავისუფლებებისადმი წვდომით, მათ შორის, ევროკავშირში თავისუფალი გადაადგილების უფლებით. ევროპასთან ინტეგრაციის ეს უპრეცედენტო დონე ჩვენს ისტორიაში, დიდ შესაძლებლობას წარმოადგენს ჩვენი ქვეყნისთვის და ჩვენი მოქალაქეებისთვის პოლიტიკური და პრაქტიკული თვალსაზრისით, თუმცა ეს არ არის ჩვენი ევროპული გზის ბოლო. ცოტა ხნის წინ ჩვენ შევიმუშავეთ ევროკავშირში ინტეგრაციის საგზაო რუკის კონცეფცია. ეს არის კომპლექსური და ამბიციური დოკუმენტი, რომლის განხორციელებაც უზრუნველყოფს ახალ შესაძლებლობებს ქვეყნისა და მოსახლეობისთვის ევროკავშირთან მეტი ინსტიტუციური, სექტორული, საკანონმდებლო თუ ფიზიკური ინტეგრაციით, და შექმნის გაწევრიანებისთვის მეტ პოლიტიკურ სივრცეს. საქართველო ასევე, ნატო-ს ასპირანტი ქვეყანაა. ნატო-სთან, რომელიც მსოფლიოს უპრეცედენტო მასშტაბის და სიძლიერის სამხე-

republic, we are proud to say that 100 years ago Georgia was fairly considered to be one of the most democratic states of Europe and it still continues to be so. Georgia was indeed an outstanding state in terms of its statehood, democratization processes, human rights protection, universal suffrage, freedom of speech, high level of political pluralism and political culture. Amid the international and regional crises, difficult geopolitical environment and persisting challenges, today, as well as 100 years ago, Georgia succeeded to make a name for itself as a leader in terms of reforms, development, and European state-building processes. Our goal to become a member of the Euro-Atlantic institutions is essential to building a European state. Euro-Atlantic integration is not only Georgia’s foreign policy goal but also an obvious determinant of Georgia’s development and internal policy. The fact that Georgia is an associate country of the European Union with access to respective freedoms, including with the right of free movement throughout the European Union is the recognition of the success and efforts our country has made. This unprecedented level of integration with Europe offers an ample opportunity to our country and to our citizens in both political and practical terms, but it does not mark the end of our European path. Recently we elaborated EU integration roadmap - a complicated and ambitious document, which opens up new opportunities for the country and population through achieving a greater degree of institutional, sectoral, legislative and physical integration with the EU, and will create a more extensive political space for membership. Georgia is also a NATO aspirant country. Through integration with NATO - the military and political alliance of unprecedented scale and power, we are enhancing the level of our security and defence, and are also making clear our commitment to democracy, freedom and peace. The partnership between Georgia and NATO is unprecedentedly deep and broad, and it provides a solid basis for our future membership.

DIPLOMAT 19

დრო-პოლიტიკური ალიანსია, ინტეგრაციით, ჩვენ ვაძლიერებთ ჩვენს უსაფრთხოებას და თავდაცვისუნარიანობას, ასევე ვადასტურებთ ჩვენს ერთგულებას დემოკრატიის, თავისუფლებისა და მშვიდობისადმი. საქართველოსა და ნატო-ს შორის დღეს უპრეცედენტოდ ღრმა და ფართო პარტნიორობაა, რაც ჩვენი მომავალი წევრობის მყარი საფუძველია. როგორ შეაფასებთ, საერთაშორისო პარტნიორების როლს საქართველოს დამოუკიდებლობიდან თავისუფლებამდე განვლილ საუკუნოვან გზაში? საქართველო, ისტორიულად, ყოველთვის ცდილობდა ჰყოლოდა ის პარტნიორები, რომლებიც საქართველოს თვითმყოფადობის და დამოუკიდებლობის შენარჩუნებაში დაეხმარებოდა. საქართველომ სწორედ ჩვენი მეგობრებისა და პარტნიორების დახმარებით შეძლო მოეპოვებინა დამოუკიდებლობა 1918 წელს. სამწუხაროდ, გეოპოლიტიკური ცვლილებების გამო, 70 წლით დავკარგეთ თავისუფლება, თუმცა ასევე, შეცვლილმა გეოპოლიტიკურმა გარემომ მოგვცა შესაძლებლობა, ხელახლა შევდგომოდით დამოუკიდებელი დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობას 1991 წლიდან. ბოლო მეოთხედი საუკუნის მანძილზე ურთულესი პროცესები გაიარა ჩვენმა ქვეყანამ და მიუხედავად ყველაფრისა, დღეს საქართველო განვითარების სწორ გზაზე დგას და ამაში, პარტნიორების როლი რა თქმა უნდა უდიდესია. განსაკუთრებულად აღსანიშნავია ჩვენი სტრატეგიული პარტნიორობა ამერიკის შეერთებულ შტატებთან, რომელიც არის დამოუკიდებელი საქართველოს ეროვნული ინტერესების ყველაზე მტკიცე მხარდამჭერი როგორც პოლიტიკურად, ისე ფინანსურ-ტექნიკურად. ჩვენი პარტნიორებისთვისაც საამაყოა, რომ საქართველომ შეძლო და იქცა დახმარების მიმღები ქვეყნიდან სახელმწიფოდ, რომელსაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს რეგიონულ და გლობალურ უსაფრთხოებაში, არის პასუხისმგებლიანი პარტნიორი და პროგრესული ქვეყანა. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის შექმნიდან 100 წლის შემდეგ, საქართველოს ტერიტორიის 20% ოკუპირებულია. როგორ ხედავთ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის შესაძლებლობებს? საქართველოს სუვერენიტეტისთვის უმთავრეს გამოწვევად კვლავ რჩება რუსეთის ფედერაციის აგრესია. ჩვენი რეგიონების ოკუპაცია, ეთნიკური წმენდა და ფაქტიური ანექსიისკენ გადადგმული ნაბიჯები არის ძირითადი შემაფერხებელი ფაქტორი ჩვენი ქვეყნის სრულფა-

20 DIPLOMAT

How would you asses the role of international partners in helping Georgia go along the century-long path from independence to freedom? Historically, Georgia has always sought to have partners that would help it maintain its independence and identity. Indeed, Georgia owes its independence in 1918 to the support of our friends and partners. Due to the geopolitical changes, however, we lost freedom for 70 years. In 1991, the change of the geopolitical environment allowed Georgia to set itself on the path of building an independent democratic state. Over the past quarter-century, our country has come through the most difficult processes and is currently on the right path, for which it owes a great deal to its partners. Of particular importance, in this light, is our strategic partnership with the United States, which is the most stalwart supporter of Georgia’s national interests whether be it politically, financially or technically. It is a source of pride for our partners as well that Georgia has already succeeded in transforming itself from the consumer to the provider of regional and global security. Besides, it is a responsible partner and a forward-looking country. 100 years from the foundation of the democratic republic of Georgia, about 20 percent of the Georgian territory is occupied. What is and will be done for the restoration of the territorial integrity of Georgia? Russian aggression remains one of the key challenges facing the sovereignty of Georgia. The occupation of our regions, ethnic cleansing and steps taken towards the actual annexation are main factors in obstructing the full-scale development of our country. The road to peaceful resolution of the Russian-Georgian conflict lies through Russia’s compliance with the norms and principles of international law, as well as its rejection of the use of force. To achieve this, we need firm international support, on which our diplomatic efforts are currently focused. Over the past few years, we have received an unprecedented level of support within the international organizations, in the form of respective resolutions and decisions adopted there. The credit for deterring the Russian-provoked illegal process of international recognition of our regions goes to our partners. Regrettably, all efforts have so far failed to take steps towards resolution of not only political but also humanitarian crisis. The Government of Georgia does its utmost to demonstrate constructive policy and to take steps towards peaceful resolution of the conflict, for which we use both international and bilateral informal dialogue with Russia. Georgia’s approach to Russian, Abkhaz and Ossetian people is clearly peaceful, which is reflected in respective government programmes. Despite barriers, we are consistently taking courageous steps within the framework of the reconciliation and engagement policy, in order to facilitate confidence-building measures and improve economic links and people-to-people contacts. The Government of Georgia adopted the peace initiative “A step toward a better future”, which is aimed at bringing together the communities torn apart by war. Our aim is to ensure that those living in Georgia’s occupied regions enjoy and have access to the same benefits as other citizens of Georgia – benefits that can be derived from the development of Georgia, including from European integration, visa liberalization, free trade and other achievements; young

სოვანი განვითარებისთვის. რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტის დარეგულირებისთვის, აუცილებელია, რომ რუსეთმა პატივი სცეს საერთაშორისო სამართლის ნორმებსა და პრინციპებს, შეასრულოს ნაკისრი ვალდებულებები და უარი თქვას ძალისმიერ მეთოდებზე. ამისათვის, ჩვენ გვჭირდება მტკიცე საერთაშორისო მხარდაჭერა, რისკენაც არის მიმართული ჩვენი დიპლომატიური ძალისხმევა. ბოლო წლების განმავლობაში ჩვენ უპრეცედენტო მხარდაჭერა მივიღეთ საერთაშორისო ორგანიზაციების ფარგლებში შესაბამისი რეზოლუციებითა და გადაწყვეტილებებით. ჩვენი პარტნიორების მხარდაჭერით შეკავებულ იქნა რუსეთის მიერ პროვოცირებული ჩვენი რეგიონების საერთაშორისო აღიარების უკანონო პროცესი. თუმცა, სამწუხაროდ, ჯერ-ჯერობით ვერ ხერხდება არამხოლოდ პოლიტიკური, არამედ ჰუმანიტარულ კრიზისის დარეგულირებისკენ ნაბიჯების გადადგმა. საქართველოს მთავრობა ძალისხმევას არ იშურებს, რათა კონსტრუქციული პოლიტიკის დემონსტრირება მოახდინოს და გადადგას ნაბიჯები კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით დასარეგულირებლად. ამისათვის, რუსეთთან ვიყენებთ როგორც საერთაშორისო, ასევე, არაფორმალურ ორმხრივ დიალოგს. ცალსახაა საქართველოს სამშვიდობო განწყობა რუსი, აფხაზი თუ ოსი ხალხის მიმართ, გამოხატული მათ შორის სამთავრობო პროგრამებში. მიუხედავად ბარიერებისა თანმიმდევრულად ვდგამთ გაბედულ ნაბიჯებს შერიგებისა და ჩართულობის პოლიტიკის ფარგლებში რათა ხელი შევუწყოთ ნდობის აღდგენას, ეკონომიკური კავშირების და ადამიანებს შორის კონტაქტების გაუმჯობესებას. საქართველოს მთავრობამ დაამტკიცა სამშვიდობო ინიციატივა - "ნაბიჯი უკეთესი მომავლისკენ", რომელიც მიზნად ისახავს ომით დაშორიშორებული ადამიანების დაკავშირებას და დაახლოებას. ჩვენი სურვილია საქართველოს ოკუპირებულ რეგიონებში მცხოვრებმა ადამიანებმა ისარგებლონ ყველა იმ სიკეთეებით და მათთვის ხელმისწვდომი იყოს ის შესაძლებლობები, რითიც სარგებლობენ საქართველოს დანარჩენი მოქალაქეები ქვეყნის განვითარების, მათ შორის, ევროინტეგრაციის, ვიზალიბერალიზაციის, თავისუფალი ვაჭრობის და სხვა მიმართულებების შედეგად; ახალგაზრდობა დგას ჩვენი ჩართულობის პოლიტიკის ცენტრში, რადგან სწორედ ახალგაზრდები არიან ისინი, რომლებიც იცხოვრებენ ერთად გაერთიანებულ საქართველოში და მონაწილეობას მიიღებენ ერთიანი ქვეყნის შენებაში. დაბოლოს, რას ეტყვით ჩვენს მკითხველს დამოუკიდებლობის აღდგენის 100 წლისთავთან დაკავშირებით? საქართველო დღეს განვითარების ძალზედ საინტერესო პერიოდში იმყოფება. ეს არის ერთის მხრივ გამოწვევებით და მეორეს მხრივ შესაძლებლობებით სავსე ეპოქა. ჩვენი საზოგადოება შეიძლება ითქვას გარდამტეხ ეტაპზე იმყოფება თავისი ისტორიული და მრავალსაუკუნოვანი მიზნის მისაღწევად, რაც საქართველოს ევროპულ ოჯახში გაერთიანებას და ქვეყნის დასავლური ტიპის მტკიცე სახელმწიფოდ ჩამოყალიბებას გულისხმობს. ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში ფაქტობრივად თითზე ჩამოსათვლელი იყო მშვიდობიანობის პერიოდი, როცა ჩვენ შეგვეძლო გვეფიქრა არა მხოლოდ ფიზიკურ გარადჩენაზე, არამედ განვითარებასა და წინსვლაზე. მაგრამ ამ პირობებშიც, ეს უძველესი ერი, იყო მსოფლიო ცივილიზაციის დიდი მოზაიკის ერთგვარი მარგალიტი. საქართველო დღესაც ღირსეულად მიუყვება წინაპრების კვალს. ამიტომ, ჩვენ უნდა გვჯეროდეს ჩვენი შესაძლებლობების, ჩვენი ნათელი მომავლის, და ყველანი გავერთიანდეთ ამ უდიდესი მონაპოვარის, თავისუფლების, არათუ შესანარჩუნებლად არამედ მის განსამტკიცებლად და დამოუკიდებელი დემოკრატიული რესპუბლიკის გასავითარებლად. ძალა ერთობაშია და მომავალი ჩვენს ხელშია!

people are at the centre of the engagement policy as young people are those who will live together in united Georgia and take part in building the unified state. What will be your key message on the 100th anniversary since the foundation of the Georgian state? Georgia goes through a very interesting period of development – the period which is abundant with challenges, on the one hand, and with opportunities, on the other. Our people have reached the milestone on the path, which leads Georgia to its centuries-long historical goal – that is the return of Georgia to the European family and its transformation into the western-type strong state. Looking back in history, we can hardly recall any time when we could afford to think about progress and development, rather than about physical survival. But even in those days of ordeal, our nation continued to stand out as a pearl in the mosaics of the world civilization. Georgia follows with dignity in the footsteps of our ancestors. For this reason, we must believe in our potential, in our bright prospects for the future, and we must get together not only to keep intact but also to further enhance our great gain – freedom and to develop the independent democratic state. Unity is strength and the future lies in our hands.

DIPLOMAT 21

დამოუკიდებლობის 100 წელი: ტკბილ-მწარე გამოცდილება

100 Years of Georgian Independence: A Bittersweet Experience 22 DIPLOMAT

ოე ჟორდანია, საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე, ნამდვილი დემოკრატი, დიქტატორული იდეებისგან თავისუფალი ადამიანი იყო. თავისი ხანმოკლე მმართველობის პერიოდში ნოე ჟორდანია ისმენდა ოპოზიციის ხმას და შექმნა ეროვნულ-დემოკრატიული ქვეყანა. ნოე ჟორდანიას მმართველობის დროს მთავრობამ რესპუბლიკის ოფიციალურ ენად სცნო ქართული და, ამავდროულად, ახლადდაარსებული თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ქართულენოვან უმაღლეს სასწავლებლად გამოაცხადა. ჟორდანია ხშირად მოგზაურობდა ევროპაში და, შესაბამისად, იცნობდა უცხოელ მმართველებსაც. მან ევროპელი ქვეყნების სახელმწიფო მოხელეები დაპატიჟა საქართველოში, მათ შორის რამსეი მაკდონალდი - იმ დროს ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი, კარლ კაუცკი - გერმანელი სოციალ-დემოკრატების ლიდერი. ჟორდანიამ მოახერხა მოეპოვებინა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარება ისეთი ევროპული ქვეყნებისგან, როგორებიცაა: გერმანია, საფრანგეთი, ავსტრია, იტალია, შვეიცარია. ორი წლისა და რვა თვის დამოუკიდებლობის პერიოდში საქართველო გაუმკლავდა ბევრ პოლიტიკურ, სოციალურ, ეკონომიკურ, სამხედრო გამოწვევას. ჟორდანიამ და მისმა მთავრობამ შეუძლებელს მიაღწია: 115 წლიანი რუსული ოკუპაციის შემდეგ მათ შექმნეს თავისუფლად მოაზროვნე საზოგადოება მსოფლიოში პირველი სოციალურ-დემოკრატიული ქვეყნის პოლიტიკურ ანტურაჟში.

ნ

he First Chairman of the Democratic Republic of Georgia‘s government, Noe Jordania, was a true democrat, free from autocratic, dictatorial aspirations. In the time of his brief governance, Jordania respected the voices of the opposition and developed a democratic nation-state. Under Noe Jordania’s leadership, the new government designated Georgian as the official language of the Republic and declared the newly founded Tbilisi State University to be a Georgian language institute of higher education. As a result of his extensive travel experience in Europe during his activist days, Jordania was close to foreign leaders. He invited senior officials from European nations such as Ramsay MacDonald-Secretary of Foreign Affairs of Great Britain, Karl Kautsky - a German social-democratic leader, and other European officials to the newly independent Georgia. Jordania managed to obtain recognition of Georgia from the key European states such as Germany, France, Austria, Italy, Switzerland and several others. During the brief period of two years and eight months of Independence, Georgia faced many challenges, political, social, economic, military: In this climate, Jordania and his government achieved the impossible; after 115 years of Russian occupation, they managed to establish a free society in the political framework of the first social-democrat country in the world.

„გავბედავ და ვიტყვი, რომ ეს არის ყველაზე ღირსშესანიშნავი თარიღი 700 წლის მანძილზე, 1238 წელს, მონღოლების მიერ საქართველოს დაპყრობის შემდეგ. ...“

„I would venture to

say that this is the most important date in 700 years, ever since the Mongols invaded Georgia in 1238....“

რეჯებ ჟორდანია - საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარის ნოე ჟორდანიას შვილი ჟურნალ დიპლომატთან ინტერვიუში საუბრობს ნოე ჟორდანიას საქმიანობასა და მეოცე საუკუნის დასაწყისში რუსული მმართველობისგან საქართველოს განთავისუფლების გაბედულ მცდელობებზე.

Mr. Redjeb Jordania, son of the President of the first Republic of Georgia Noe Jordania (Head of the Georgian State between 1918-1921) shared with the Diplomat magazine the work of his father and Georgia’s brave attempts to escape the Russian rule in early 20th century.

DIPLOMAT 23

ასი წლის წინ, 1918 წლის 26 მაისს, მამაჩემმა, ნოე ჟორდანიამ საქართველოს დამოუკიდებლობა თბილისში, მაშინდელი ვორონცოვის რეზიდენციის სარკეებიანი დარბაზიდან გამოაცხადა. ეჭვგარეშეა, რომ ეს იყო მე-20 საუკუნის ყველაზე მნიშვნელოვანი დღე. გავბედავ და ვიტყვი, რომ ეს არის ყველაზე ღირსშესანიშნავი თარიღი 700 წლის მანძილზე, 1238 წელს, მონღოლების მიერ საქართველოს დაპყრობის შემდეგ. საუკუნეების მანძილზე პირველად, 1918 წელს საქართველო გაერთიანდა და იქცა თანამედროვე ქვეყნად, რომელსაც უძღვებოდა გამჭრიახი მთავრობა პრეზიდენტ ნოე ჟორდანიას მეთაურობით. საქართველოს გაერთიანება გრძელი და რთული პროცესი იყო. ქართველებს ძლიერი კულტურა აქვთ, თუმცა მათ ეროვნულობის ჭეშმარიტი შეგრძნება არ გააჩნდათ. ეს ცნება არ არსებობდა შუა საუკუნეებში, როცა ფეოდალური წყობა ნორმად იყო ქცეული. იმ დროს, როცა 1805 წელს რუსეთმა ქვეყანა დაიპყრო, საქართველო დაყოფილი იყო სამთავროებად და სამეფოებად. მაგალითად შიდა-ქართლი, სამეგრელო, იმერეთი. ფრანგმა და ამერიკელმა ხალხმა ეროვნულობის შეგრძნება რევოლუციების შედეგად მოიპოვა, მაშინ როცა საქართველოს მსგავს მოვლენებში მონაწილეობა არასდროს მიუღია. როგორც ვიცით, ის დაპყრობილი და გაერთიანებული იყო ცარისტული იმპერიის დიქტატორული მმართველობის ქვეშ ზუსტად მაშინ, როდესაც ნაციონალიზმი ვრცელდებოდა დასავლეთ ევროპაში. შედეგად, ეროვნულობის იდეამ ჩვენს ქვეყანაში ფესვები ვერ გაიდგა. მე-19 საუკუნის ბოლოს ქართველის შეგრძნება საკუთრების მიმართ ვრცელდებოდა მხოლოდ მის ოჯახზე, სოფელსა და, საუკეთესო შემთხვევაში - პროვინციაზე. ათწლეულები დასჭირდა ერის შეხედულებების შეცვლას ცარიზმისა და ნაციონალიზმის მიმართ. ქართველი პატრიოტების ძალისხმევის, განსაკუთრებით სოციალ-დემოკრატების საიდუმლო მოღვაწეობის შედეგად, 1918 წელს საქართველო გაერთიანდა.

24 DIPLOMAT

One hundred years ago on May 26 1918 my father Noe Jordania proclaimed the Georgian independence from the Hall of Mirrors--of what was then the Vorontsov Palace in Tbilisi. It is without doubt the most important date of the 20th century, and I would venture to say the most important date in 700 years, yes, ever since the Mongols invaded Georgia in 1238. Consider: For the very first time in centuries, in 1918 Georgia became truly united in a single modern state with an enlightened government led by President Noe Jordania. The road to unity was long and difficult. Georgians have a strong culture, but never had a true sense of nationality – a concept nonexistent in medieval times, where feudal allegiance was the norm. In fact up to the 1805 takeover by Russia Georgia was divided in principalities and kingdoms, such as Shida-Khartly, Samegrelo, Imereti. It took the French and the American revolutions to bring to the fore the powerful feeling of belonging to one nation, that irresistible force which swept 19th century Europe and would eventually create our modern world. But Georgia did not participate in that powerful current. As we know, Georgia was occupied and incorporated in the autocratic tsarist empire just about when nationalism started spreading in western Europe, and thus that idea was prevented from taking hold in our country. As a result, up to the end of the 19th century a Georgian sense of belonging extended only to his family, his village, at most his province. It took decades of education and hard work by the great Georgian patriots, mainly social-democrats operating clandestinely, to bring about the change of attitude towards tsarism and the idea of nationality that resulted in a truly unified republic in 1918. The 1918 government was supported by practically all Georgians from all social classes. The result was that, contrary to what happened after 1990, there was no destructive civil war, and Georgia remained whole, including Abkhazia and the socalled South Ossetia, and of course Adjara. What is remarkable is that this was accomplished despite the extreme upheaval in the whole area: civil war in bordering Russia, attacks by Denikin’s Whites, (encouraged by the British), upheavals in the soon to be the former Ottoman Empire in the South, dealing with the consequences of the 1917 Brest-Litovsk treaty, including the disarming and repatriation of thousands of Russian, Polish and other soldiers of the defunct tsarist empire abandoned on the Russian-Turkish front in Southern Georgia. What a contrast with the second independence of 1990-91, when the Soviet Union collapsed of its own weight, when there were no major wars in the region, when the Great Powers, mainly the United States, helped, supported, financed in part the Georgian independence movement. Despite all these advantages the 1990s leaders managed to botch everything: Most notably, less than 8 months after his election Zviad Gamsakhurdia, was thrown out of Tbilisi after a civil war that demolished half the center of the capital; thousands of Georgians perished in fratricide combats; and Abkhazia proclaimed its independence, in the process creating some 300,000 Georgian refugees!! Yet Georgia survived, proclaiming itself a Western-oriented democracy. But democracy does not reside only in texts and

1918 წელს პრაქტიკულად ყველა ქართველი, სოციალური კლასის მიუხედავად, მხარს უჭერდა იმდროინდელ მთავრობას. შედეგად, 1990 წლის შემდგომი მოვლენებისგან განსხვავებით, ქვეყანაში არ მომხდარა გამანადგურებელი სამოქალაქო ომი; საქართველოს შემადგენლობაში შედიოდა აფხაზეთი, ეგრეთ წოდებული სამხრეთ ოსეთი და, რა თქმა უნდა, აჭარაც. უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ყველაფერი იმ დიდი სოცია-

government institutions; it resides primarily in the minds, the comprehension of all citizens – which is not yet the situation in Georgia. The proof can be seen in the confusion between Stalinist communism and western socialism, despite the fact that they are so clearly and profoundly antithetic, as well as the complete lack of understanding among the Georgians – and

DIPLOMAT 25

ლური ძვრების ფონზე მოხდა, როდესაც რუსეთის გარშემო სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა; შეტევები ხორციელდებოდა დენიკინის თეთრგვარდიელების მიერ, რომელთა რიგებში იყვენენ ის პოლონელი და რუსეთის იმპერიის სამსახურში მყოფი ჯარისკაცები, რომლებიც ოტომანის იმპერიის (სამხრეთ ოსმალეთი) და საქართველოს სამხრეთ ნაწილში იმყოფებოდნენ. 1917 წლის ბრესტ-ლიტოვსკის ზავის შედეგად ისინი, მიტოვებულები და უფუნქციოდ დარჩენილები თეთგვარდიელებს შეუერთდნენ. მათ მხარს უჭერდა ბრიტანეთი. ეს ყველაფერი დიდ კონტრასტს ქმნის 1990-91 წლებში დამოუკიდებლობის მეორედ გამოცხადებასთან დაკავშირებულ მოვლენებთან. იმ პერიოდში საბჭოთა კავშირი დაშლის პირას იყო, რეგიონში ომი არ მძვინვარებდა და ამერიკის შეერთებული შტატები საქართველოს დამოუკიდებლობას მხარს უჭერდა. ამის მიუხედავად, 1990 წელს საქართველოს მთავრობის ქმედებებმა გამოიწვია არეულობა: პრეზიდენტი ზვიად გამსახურდია, არჩევიდან 8 თვის შემდეგ, თბილისიდან გააქციეს. დაიწყო სამოქალაქო ომი, რის შედეგად განადგურდა დედაქალაქის ცენტრი; ათასობით ქართველი დაიღუპა ძმათამკვლელ ბრძოლებში; აფხაზეთმა გამოაცხადა დამოუკიდებლობა, რომლის შედეგადაც საქართველოს 300000 ლტოლვილი დარჩა! საქართველო გადარჩა და ახლა დასავლეთზე ორიენტირებული დემოკრატიული ქვეყანაა. თუმცა, დემოკრატიის ცნება არ უნდა არსებობდეს მხოლოდ ტექსტებსა და სამთავრობო ინსტიტუტებში. ის ყველა მოქალაქეს უნდა ჰქონდეს გააზრებული, რაც ჯერ-ჯერობით საქართველოში მიუღწეველია, რადგან აქ, საზოგადოებაში ჯერ კიდევ არის დაპირისპირება სტალინის კომუნიზმსა და დასავლური რეალიზმის მიმდევრებს შორის. ყოფილი საბჭოთა კავშირის მცხოვრებნი ნაკლებად იზიარებენ აზრს, რომ დასავლური ქვეყნები, მათ შორის ამერიკის შეერთებული შტატები მუშაობს სოციალური ინსტიტუტების მიხედვით, რომლებიც შეიქმნა მე-20 საუკუნეში. ეს პროცესი დაიწყო რამსეი მაკდონალდის ლეიბორისტული პარტიით დიდ ბრიტანეთში, Front Populaire საფრანგეთში, სკანდინავიურ ქვეყნებში, ფრანკლინ რუზველტის ახალი კურსით ამერიკაში და ისეთი ინსტიტუტებით, როგორიცაა: საზოგადოებრივი უსაფრთხოება, ანაზღაურებადი შვებულება, სამედიცინო დაზღვევა, კეთილდღეობა, უმუშევრობის დაზღვევა და მრავალი სხვა. პოლიტიკური დაღვინება თავისით არ ხდება, დრო სჭირდება აზრების ევოლუციას. დასავლეთის ყველა ისტორიკოსი აღიარებს საქართველოს რესპუბლიკისა და მათი მმართველობის მიღწევებს, თუმცა ლანჩხუთის გარდა, სადაც ნოე ჟორდანია დაიბადა, დამოუკიდებლობის აღდგენიდან 25 წლის შემდეგ, ქართველი საზოგადოების ძალიან მცირე ნაწილი აფასებს და აღიარებს ამ ფაქტს. მაგრამ ყველაფერი იცვლება. საქართველოს პირველი რესპუბლიკის მიმართ ინტერესის განახლება, რისი მოწმეც გავხდით, უნიკალური სოციალური მოვლენაა ჩვენს ისტორიაში. საუკუნეების მანძილზე პირველად, გვყავს ახალი თაობა, რომელსაც არ უცხოვრია საბჭოთა გარემოში და არ უგრძვნია უცხოური გავლენა. ისინი თავისუფლდებიან კომუნიზმის ხილული თუ უხილავი ჩარჩოებისგან, რომლებმაც დიდი გავლენა იქონიეს წინა თაობებზე. მათ ვერ შეძლეს დაეფასებინათ ნამდვილი პატრიოტები. ისინი, ვინც შექმნა თანამედროვე, დემოკრატიული საქართველო პირველი მსოფლიო ომის ქაოსის ფონზე. საქართველოს პირველმა რესპუბლიკამ საფუძველი დაუდო 1991 წლის დამოუკიდებლობას, კომუნისტების 70 წლიანი ბატონობის შემდეგ. ჩვენ აღვნიშნავთ პირველი რესპუბლიკის შექმნის 100 წლის იუბილეს. მნიშვნელოვანია ის, რომ საქართველო 25 წელზე მეტია თავისუფალი ქვეყანაა, რაც შუა საუკუნეების შემდეგ დამოუკიდებლობის ყველაზე ხანგრძლივი დროა. დაე, სამუდამოდ ასე გაგრძელდეს. გაუმარჯოს საქართველოს. რეჯებ ჟორდანია.

26 DIPLOMAT

in general all former Soviet denizen – of the simple reality that all Western countries, including the United States, function on the basis of socialist-inspired institutions that were established in the 20th century, starting with the labor party of Ramsay McDonald in Great Britain, the Front Populaire in France, all the Scandinavian countries, Franklin Roosevelt’s New Deal in the US; institutions such as Social Security, Paid Holidays, Medical Insurance, Welfare, Unemployment Insurance, and many others. Political maturity is not reached just like that, one needs time for the evolution of thoughts and mores. All Western historians recognize the great accomplishments of the first republic and its selfless leaders, yet, apart from Lanshkhuti, birthplace of Noe Jordania, 25 years into the restoration of independence there is little public recognition in Georgia. But things are changing. The renewal of interest for our first

„საუკუნეების მანძილზე პირველად, გვყავს ახალი თაობა, რომელსაც არ უცხოვრია საბჭოთა გარემოში და არ უგრძვნია უცხოური გავლენა...“ „For the first time in centuries there is now a whole generation of young Georgians who have never known the soviet, or for that matter any other foreign domination...“ republic that we are witnessing corresponds to a sociological phenomenon unique in our history: for the first time in centuries there is now a whole generation of young Georgians who have never known the soviet, or for that matter any other foreign domination. As they assume their rightful place we can see appearing in Georgia a whole social layer finally freed from the visible and invisible constraints of soviet communism that strongly distorted the world-view of so many generations of Georgians and prevented them, unaware, from seeing clearly and appreciate the true worth of the great patriots who created a modern and democratic Georgia from the chaos of the first world war. The modern Georgia that regained its rightful place in the community of nations in 1991 is in may ways a continuation of the first republic, after the Soviet interruption of some 70 years. As we celebrate our 100th anniversary, the important thing is that our country has been free and independent for more than a quarter century – the longest period since the middle ages. Let it continue to be so ad eternitam. Gaumarjos Sakhartvelos. Redjeb Jordania

DIPLOMAT 27

სალომე ზურაბიშვილი: ნიკო ნიკოლაძე დამოუკიდებლობამდე ქმნიდა სახელმწიფოს

Salome Zurabishvili: Niko Nikoladze Was Creating the State Before Its Actual Independence ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE აქართველოს პარლამენტის დამოუკიდებელი წევრი და ყოფილი საგრეო საქმეთა მინისტრი სალომე ზურაბიშვილი დიპლომატთან ინტერვიუში საუბრობს თავისი დიდი ბაბუის ნიკო ნიკოლაძის როლზე საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის საქმეში, იხსენებს ემიგრაციაში გატარებულ წლებს და აღნიშნავს, რომ დამოუკიდებლობა სამუდამოდ არავის ეძლევა, რისთვისაც მუდმივი ბრძოლაა საჭირო.

he Independent Member of the Parliament of Georgia and former Minister of Foreign Affairs Salome Zurabishvili, spoke about the role of his great grandfather Niko Nikoladze, in the restoration of the state independence of Georgia. She recalls the years spent in emigration and reminds us that independence is not permanent for anyone especially as she talked about the constant struggle involved.

როგორ შეაფასებთ თქვენი დიდი ბაბუის ნიკო ნიკოლაძის როლს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის საქმეში?

How would you evaluate the role of your great grand-father - Niko Nikoladze, in restoration of Georgia’s independence? Firstly, let’s remember that Niko Nikoladze had a direct role in

ს

28 DIPLOMAT

ჯერ გავიხსენოთ, რომ ნიკო ნიკოლაძემ მიიღო მონაწილეობა უშუალოდ დამოუკიდებლობის გამოცხადებაში. ცნობილია, რომ ჟორდანია და სოციალდემოკრატები ორჭოფობდნენ და ვერ წყვეტდნენ დამოუკიდებლობის საკითხს, როცა 2018 წლის მარტში ბათუმის მოლაპარაკებებში მონაწილეებმა ნიკოლაძემ და ჩხენკელმა წარუდგინეს მთავრობას უალტერნატივო გზა, დამოუკიდებლობის გამოცხადება როგორც ერთადერთი საშუალება თურქეთის მიერ დაყენებული ულტიმატუმისგან დაღწევისა (ან რუსულ თურქულ ბრესტლიტოვსკის ტრაქტატის აღიარება და თურქეთისთვის ბათუმის დათმობა ან თურქეთი ძალით დაიკავებდა ამ ტერიტორიებს). ბათუმიდან თბილისში გზავნილი მკაფიოდ იყო ჩამოყალიბებული: “დამოუკიდებლობა კარზეა, როგორ არ მივესალმოთ მას გულმხურვალედ... თუ ეს წამი გავუშვით ხელიდან, რა პასუხს გავცემთ ხვალ იმათ ვინც ჩვენს მერე მოვლენ”. გადამწყვეტი აღმოჩნდა ნიკოლაძის და ჩხენკელის არგუმენტები და მართლაც მთავრობამ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა ამავე წლის 26 მაისს. თუმცა შეიძლება კიდევ უფრო მნიშვნელოვნად ჩავთვალოთ ნიკოს წვლილი დამოუკიდებლობის აღდგენის მზადებაში, თავისუფალი და ევროპული აზროვნების გავრცელებაში. ნიკოლაძის მრწამსი იმით განსხვავდებოდა მისი თანამებრძოლეებისგან, რომ მას უფრო სჯეროდა პრაქტიკული საქმისა ვიდრე სიტყვის და ვიდრე იდეოლოგიისა. სანამ ილია მომავალი სახელწიფოს ეროვნულ იდეოლოგიას აყალიბებდა, ნიკომ მოიარა ევროპა და იქ ეძებდა მეცნიერებაში თუ ახალ ტექნოლოგიებში, ეკონომიკურ მოდელებში თუ კერძო საკუთრებისადმი ან შრომისადმი დამოკიდებულებებში იმ საიდუმლოს რომელიც საქართველოს სახელმწიფოს განვითარების და თვითმყოფადობის ნიადაგს შეუქმნიდა... პრაკტიკულ გზებს ეძებდა როგორ უნდა მოეპოვებინა ქართულ სახელმწიფოს საკუთარი რესურსებით თავისუფლების გზა. ძიებით არ შემოიფარგლა და კიდევაც საქმეში გამოავლინა თავი: ფოთის პორტის მშენებლობა, ტყიბულის ქვანახშირი, ბაქოს ნავთობი, ჭიათურის მარგანეცი, პირველი რკინიგზა, ... დამოუკიდებლობამდე ქმნიდა იგი სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის წინაპირობებს... დაიბადეთ და გაიზარდეთ საფრანგეთში ქართველი ემიგრანტების ოჯახში, მაშინ როცა საქართველო იყო საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში, რა განწყობა იყო მაშინ ემიგრაციაში და როგორი იყო ბრძოლა დამოუკიდებლობის აღდგენისთვის? ბრძოლა ემიგრაციაში დამოუკიდებლობის აღდგენისთვის საკმაოდ რთული იყო როცა ყველა ბერკეტი უკვე დაკარგული ჰქონდა პოლიტიკურ ემიგრაციას: 1934 წლის შემდეგ აღარც დიპლომატიური წარმომადგენლობა ფუნქციონირებდა, აღიარებული აღარ იყო ყოფილი მთავრობის წარმოამდგენლები მთავარი ევროპული ქვეყნების მიერ... ანუ დიპლომატიური, პოლიტიკური ბერკეტები აღარ ჰქონდათ... ფინანსური არც არასოდეს ჰქონია ქართულ ემიგრაციას და სამხედრო ძალა ხომ არ გააჩნდა... ასე რომ ძირითადად ეს ბრძოლა ვითარდებოდა მორალურ დონეზე, პრინციპების შენარჩუნების დონეზე. ეს ნიშნავდა საქართველოს სახლემწიფოებრიობის, დამოუკიდებლობის და თვითმყოფადობის იდეის დაცვას ყოველდღიურად უცხოურ და ქართულ ემიგრანტულ პრესაში... ყველგან გახსენება საქართველოს ოკუპაციის ფაქტის, წითელ არმიის მიერ ძალით დაპყრობის, საერთაშორისო იურიდიული პრინციპების დარღვევით. ასევე ყველა დონეზე საქართველოს სახელის დაცვას, სადაც მხოლოდ საბჭოთა კონტექსტში ან რუსებად იყვნენ მოხსენებულნი სპორტსმენები, მუსიკოსები, ... ესე იგი ჭეშმარიტების დაცვას ისტორიული გაყალბების და პროპაგანდის წინაღმდეგ... კიდევ ქართული კულტურის გაძლიერება. ემიგრაციაში გამოდიოდა უამრავი პოლიტიკური ჟურნალ გაზეთები ... პრინციპების დაცვის კატეგორიაში ასევე იწერებოდა საბჭოთა კავშირის არ აღიარება, მისი წარმომადგენლობის არ ცნობა და მის დოკუმენტებზე (ვიზა ...) უარის თქმა, რაც ასევე ნიშნავდა სამშობლოში ჩასვლაზე უარის თქმას. ამ ბრძოლამ ასევე მიიღო ომის პერიოდში

the decision to declare independence. It’s known that Jordania and the social democrats were hesitant towards the independence issue, when in March 2018 while participating in Batumi negotiations Nikoladze and Chkhenkeli presented the government with a proposal which had no alternative: Declaring independence was the only way to escape Turkey’s ultimatum (either you recognize the Russian Turkish Treaty of Brest-Litovsk entailing the concession of Batumi to Turkey otherwise Turkey will occupy these territories by force). Independent Georgia would ally with Germany and be thus protected from the ambitions of Turkey, another ally of Germany. The message from the Batumi delegation to authorities in Tbilisi was clear: “Independence is close at hand how can we not welcome it … If we miss this opportunity what answer can we give to those who will come after us?”. The arguments of Nikoladze and Chkhenkeli were decisive and indeed the government declared independence on May 26, 1918. However, Nikoladze’s contribution in preparing the restoration of independence by spreading liberal and European thoughts is no less important. Nikoladze’s attitude was different from his pairs in that he believed in practical work more than in words and ideology. While Ilia Tchavtchavadze was shaping what would become the national ideology of the future state, Niko Nikoladze travelled across Europe and was searching relentlessly for scientific endeavours or new technologies, economic models, approaches towards private property and labor, which would be suitable for the development and consolidation of an independent Georgia. He searched for practical ways for Georgia to establish firmly its independence on its own resources. He didn’t just search, he created and developed what indeed would become the base of the Georgian economy: Through the building of the Poti Sea Port, the development of the Tkibuli coal mines, the Chiatura manganese mines, the launching of the first Georgian railway, his participation into the development of Baku oil fields, the belief in private capital investment, he created the economic preconditions for state independence before the actual independence of the state. You were born and raised in the family of Georgian emigrants in France, at the time when Georgia was in Soviet Union, what kind of mindset did the emigrants have and what was it like to fight for restoration of independence? Fighting for the restoration of independence in emigration was a difficult struggle especially due to the fact that the Georgian political emigration had lost most of the instruments with which to carry this fight: after 1934 the last diplomatic representation in France was closed down, representatives of the government in exile were no longer recognized by the major European countries… that meant a drastic lessening of political leverage …Georgian emigrants have never had neither financial leverage nor military force… So basically, the struggle continued on grounds of morality and preservation of principles. It meant continuing to promote and spread the idea of statehood, independence and self-existence of Georgia on daily bases in foreign and Georgian emigrant press… calling officials in international governmental and nongovernmental organisations not to reconcile with the forceful occupation of Georgia, denouncing the occupation by the Red Army as a violation of international law, the endless waves of repressions, the denial of national and Human rights. The emigration had also a mission to keep the name of Georgia alive when well known musicians, sportsmen or others were mentioned solely as Russians or as

DIPLOMAT 29

სამხედრო სახე, როცა ნაწილი ემიგრაცია ჩაერთო საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ ბრძოლაში გერმანელების მხარეზე, იმ იმედით რომ გერმანელების გამარჯვება საქართველოს განთავისუფლებას მოიტანდა. მეორე ნაწილი ემიგრაციის პირიქით დასავლეთის მხარეზე ჩაება ბრძოლაში, რწმენით რომ ერთი ტოტალიტარიზმის დამარცხება მეორე ტოტალიტარიზმსაც შეურყევდა საყრდენს. თუმცა, არც ერთი გამართლდა, არც მეორე. ომის შემდგომ პერიოდში ბრძოლამ მიიღო კიდევ ახალი ფორმა: იმ დროს, როცა მთელი მსოფლიო შეეგუა საბჭოთა სისტემის უკვდავობას, ემიგრაცია ჯიუტად ატარებდა საბოლოო გამარჯვების იმედს და საბჭოთა იმპერიის დაშლის რწმენას. მამაჩემისგან გარდაცვალებამდე სხვა არაფერი მომისმენია და ყოველ ახალწელს ერთმანეთს ულოცავდნენ ამ წელს გვენახოს თავისუფალი დამოუკიდებელი საქართველო. ასევე ყოველწელს 26 მაისს ზეიმობდა ემიგრაცია არამხოლოდ პარიზში არამედ ბრიუსელში, გერმანიაში, ამერიკაში თუ არგენტინაში ანუ სადაც ქართველის სათვისტომოები არსებობდა. ეს იყო ქართული სიმღერითა და ცეკვით გაფორმებული საღამოები, რომლის მთავარი დატვირთვა დამოუკიდებლობის აზრის და მნიშვნელობის გახსენება იყო თვით ემიგრანტებისთვის და მათი უცხო სტუმრებისთვის. და ბოლოს ქართული ეკლესია, წმინდა ნინოს პარიზის ეკლესია 1933 წელს დაარსებული იყო ამ დამოუკიდებლობის სულის გამამხნევებელი კერა სადაც მთელი თავისუფალი მსოფლიოდან ემიგრაციაში მყოფი ქართველები მოდიოდნენ და დამოუკიდებლობისთვის ლოცულობდნენ. როგორ აფასებთ დამოუკიდებლობის აღდგენის 100 წლისთავს, რა იყო მთავარი შეცდომები და წინსვლა? ჩვენი სახელმწიფო ისტორია ითვლის ერთს კი არა და მრავალ საუკუნეს, იმის მიხედვით თუ რა ათვლის წერტილს ავირჩევთ... სამაგიეროდ ბოლო ასი წლიდან დამოუკიდებელი სახელმწიფოდ მხოლოდ სამ წელს და ბოლო 26 წელს ვითვლით. ასე რომ სახელმწიფოს შეცდომებს და წინსვლებს 100 წელზე ვერ შევაფასებთ, რადგანც ამ 100 წლიდან 70 წლის მანძილზე არც ცუდზე და არც კარგზე პასუხს არ ვაგებთ. თუმცა შეგვიძლია შევაფასოთ, თუ 3 წლის დამოუკიდებლობამ რა შესძინა ქვეყანას რამაც გააძლებინა შემდეგ ტოტალიტარულ სისტემის 70 წელი, ისე რომ ერი არ განადგურდა და ქვეყანა არ გადაშენდა.... აღდგენილმა დამოუკიდებლობამ და გაცოცხლებულ მათავისუფლებამ ერს დაუბრუნა არა მხოლოდ პოლიტიკური თვითმყოფადობა არამედ შემოქმედებითი ენერგია: მხატვრობა, მწერლობა, პოეზია, თეატრი გაცოცხლდა და მასშემდეგ ათეული წლების მანძილზე კვებავს ეროვნულ სულს. უცხოეთში დამოუკიდებელი მთავრობის მიერ გაგზავნილი კაკაბაძე, ელენე ახვლედიანი, გრიგოლ რობაქიძე ... ბრუნდებიან და დიდხანს აცოცხლებენ თავისუფლების უკვდავ ცეცხლს თავიანთ შემოქმედებაში. დამოუკიდებლობის მოპოვებული განძი დიდხანს მოჰყვება საქართველოს და 20-30 იანი წლების აჯანყებები და ბრძოლები დაუმონებელი სულისკვეთების მოწმედ გვევლინებიან. თუნდაც 56 წლის გამოსვლები თუ 9 აპრილის სახელმწიფო ენის დასაცავად გამოსული საზოგადოება ადასტურებს, 30 DIPLOMAT

citizens of the Soviet Union… protecting the truth and standing against historical falsification and propaganda while keeping alive Georgian culture and free thinking was part of that daily battle, as exemplified by the numerous political pamphlets, newspapers and journals published in Paris, Berlin or New York, principal centers of the Georgian political emigration. One of the central principles by which stood the Georgian emigration was the refusal to recognize the legality of the Soviet Union and not reconcile to the fact of occupation. Thus most of the emigrants stood firm in not applying for soviet visas to visit their homeland and went back. During the second world war, this fight took for a short time a military dimension when a part of the emigration took the German side in the war against the Soviet Union, hoping that Germany’s victory would bring the defeat of the Soviet Union and thus Georgia’s liberation. The other half of emigrants sided with the Western democracies, in the belief that defeating one totalitarianism would lead to the weakening of the other. None of these expectations was to be accomplished at least not until almost half a century later. After the world war the fight took a new form: by the time when the world reconciled to the idea that the Soviet Union was close to be immortal, emigrants stubbornly carried the hope and belief that in the end the Soviet Union would not be able to retain conquered nations and would collapse. That’s what I kept hearing until the day of my father’s death. Every New Year, they would congratulate each other with the words “This year may we see Georgia being independent and free!”. Also, every year the day of restoration of the independence in 1918, May 26 was celebrated by emigrants not only in Paris but in Brussels, Germany, America, Argentina where Georgian communities existed. These were political celebrations accompanied with Georgian songs and dance, where emigrants and their foreign guests remembered the meaning and significance of independence. It is not to be forgotten that the Georgian church, the church of saint Nino in Paris was founded in 1933, since then it played a central role in the consolidation of the Georgian emigration, as a haven for the spirit of independence where Georgian emigrants from all over the free world would come and pray. How would you evaluate 100th anniversary of the independence of Georgia? What are some major mistakes and advances? The history of our state is not one but many centuries old, depending on when we date back the birth of the Georgian statehood … Out of the last hundred years, we only count three years and the last 26 years of independent statehood, So, mistakes and advances of the state cannot be evaluated based on one hundred years, because we are not responsible for the good or the bad things which happened during 70 out of those 100 years. But we can evaluate what those 3 years of independence brought to the country, what was this energy which then helped it to survive for 70 years under the totalitarian regime and still allow the national identity, the national energy not to be destroyed and the country not be annihilated ... Restored independence and having regained of freedom gave the nation not only political existence but creative energy as well: painting, writing, poetry, theatre came back to life and since then has been feeding the national spirit for tens of years. Kakabadze, Elene Akhvlediani, Grigol Robakidze who were sent abroad by the independent government came back and lit the immortal fire of independence in their creative work. The obtained

თუ რა ღრმა და ძლიერი იყო სახელმწიფოებრიობის აღდგენა და რა კვალი დაუტოვა შემდეგ თაობებს. შეიძლება ითქვას, რომ 1991 წლის დამოუკიდებლობის ისევ გამოცხადება და რეფერენდუმის ჩატარება ასევე 1918 წელს კვალს მოჰყვება. თუმცა რამდენად გავიაზრეთ და გამოვასწორეთ იმ პირველი წლების შეცდომები (პარტიული მიკერძოება და საზოგადოების პარტიულ გამყოფ ხაზზე დაშლა, სამხედრო ძალის მოუმზადებლობა, გაურკვეველი სტრატეგია ევროპასთან და რუსეთთან დაკავშირებით) ძნელი სათქმელია და ზოგჯერ პირიქით ისე ჩანს, რომ სულ ერთიდაიგივე შეცდომას ვუშვებთ: სახელმწიფოს კონსოლიდაციას, საზოგადოების ერთიანობას ნაკლებ ყურადღებას ვაქცევთ ვიდრე პარტიულ თუ პიროვნულ ამბიციებს. როგორ უნდა გაგრძელდეს საქართველოს ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის? სწორედ ამ საუკუნის და საქართველოს წინა საუკუნეების ისტორია იმისი დასტურია, რომ დამოუკიდებლობა არასოდეს სამუდამოდ მოცემული არაა და ყოველთვის დასაცავია. დღესაც კარგად ვხედავთ რომ დიდი ნაწილი ჩვენი საზღვრებისა ჯერ კიდევ არა თუ დაცული არამედ დადგენილი და აღიარებული არაა და ტერიტორიული მთლიანობა რომელიც სახელმწიფოებრიობის ერთ-ერთი ქვაკუთხედია ჯერ მისაღწევია. თუმცა ტერიტორიაზე, საზღვრებზე კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი შეიძლება ის შინაგანი თავისუფლებაა, რომლის გარეშე თავისუფალი საზოგადოება და მასში მყოფი თავისუფალი პიროვნებები არ ჩნდებიან. მათ გარეშე ვერც თავისუფალი ქვეყანა იარსებებს. მონურად განწყობილ ადამიანებს ყოველთვის მიდრეკილება ექნებათ, რომ შიგნით ვინმეს დაემონონ და გარეთ უფრო ძლიერი სახელმწიფოების ჩრდილს ამოეფარონ. ამის საფრთხე არსებობს როცა ჩვენს ინტერესებს ხმამაღლა ვერ გამოვთქვათ, როცა ვერ ვბედავთ განსხვავებული აზრის დაცვას და ჩვენი საკუთარი განვითარების გზის დადგენას. ეს ადამიანის ცხოვრებისეულ გზას ეხება როგორც სახელმწიფოს განვითარებისა. ახლო წარსულმა, იმპერიული რუსეთის კოლონიალურმა წყობამ და სწორედ ბოლო საუკუნის 70 არა-თავისუფალმა წლებმა დაგვიტოვეს ის დაღი რომლისგანაც უნდა ბოლომდე განვთავისუფლდეთ რათა დავიბრუნდოთ ჩვენი თავის ნდობა, ჩვენი ძალების იმედი და ჩვენვე დავიჯეროთ რომ ქვეყანა ტერიტორიული თუ დემოგრაფიული საზომით არ იზომება არამედ იმითი თუ რამდენად შეუძლია საკუთარი ინტერესები ჩამოაყალიბოს, და ამის მიხედვით იმოქმედოს.

treasure of independence has followed Georgia for a long time and appraisals in the 20-ies and 30-ies, as well as national demonstrations in 1956 or in 1974 are a testimony to this untamed spirit. A proof as to how strong was the national idea entrenched and how deep the footprints that even a short-lived independence had left for the future generations. It could be said that the referendum of 1991 and the second restoration of independence would not have been possible if the 1918-1921 independence had not paved the way. However, it’s hard to say whether we have realized and fixed the mistakes we had made in the first years (party based bias and separation of people on party division line, the lack of preparation of military forces, uncertain strategy regarding Europe and Russia) and sometimes it seems like we are making the same mistake: we are devoting less energy to the consolidation of the state and the integrity of society than to personal or party’s ambitions, letting thus the country be divided and weakened in front of outside threats and challenges. How should Georgia’s fight for independence be continued? The history of Georgia in the current and previous centuries is the proof that independence is never given permanently and must always be protected. Even today we can see that a big part of our borders are yet neither protected nor even legally recognized by our neighbors and territorial integrity which is one of the cornerstones of the statehood is yet to be strengthened. However, freeing the spirit is even more crucial since without it a free society and free individuals and citizens cannot exist. Unfortunately, 70 years of Soviet regime has left deep imprints and one can see this reflect in still lagging subservient attitudes: to look for someone to obey and follow in internal politics, while hiding in the shade of a stronger state. Fear of expressing nation’s interests, a different opinion, and determine our own ways of self-development. these 70 years of colonial past and Soviet domination in the last century left us with a deep mark which we have to completely get rid of in order to regain trust in ourselves, and belief that a country is not measured only by its territory or demography but its measured by how it can determine its interests and act accordingly.

DIPLOMAT 31

ქართული სოციალური დემოკრატია

Georgian Social Democracy სტივენ ჯონსი რუსეთისა და ევრაზიისმცოდნეობის პროფესორი მაუნთ ჰოლიოკის კოლეჯი

ღეს სოციალიზმი მიჩნეულია მოძველებულად, ფუნქციადაკარგულად და კაცობრიობის თავისუფლების საზიანოდ. ცოტა ქართველი თუ უყურებს სერიოზულად სოციალიზმის იდეებს, იმის მიუხედავად განვითარდა თუ არა ისინი. სოციალიზმი, სოციალური დემოკრატია და სოციალურად ტოლერანტული ლიბერალიზმიც კი მიიჩნევა დრომოჭმულ იდეებად. ასეთმა დამოკიდებულებამ გამოიწვია ქართული სოციალური დემოკრატიის ფილოსოფიისა და პრაქტიკაში მისი განხორციელების არასწორი შეფასება. შედეგად, ბოლო 25 წელია, მსოფლიოს პირველ, დემოკრატიული გზით არჩეულ სოციალურ-დემოკრატიულ რესპუბლიკას ჯერ კიდევ არ უჭირავს სათანადო ადგილი თანამედროვე ევროპის ისტორიაში. საქართველოს მოქალაქეებს თითქმის არ აქვთ წარმოდგენა თუ რა ადგილი უჭირავს ამ

დ

32 DIPLOMAT

STEPHEN F. JONES, Professor of Russian and Eurasian Studies Mount Holyoke College

oday, socialism is seen as dated, defunct and detrimental to human liberty. Few Georgians take any of its ideas, no matter how they have evolved, seriously. Socialism, social democracy and even socially tolerant liberalism, have been put into one large pot of outdated and harmful ideas. This attitude has led to woolley headed ideas about Georgian social democracy and inaccurate evaluations of its philosophy and practise. As a result, over the last quarter of a century, the world’s first democratically elected social democratic republic has still not been given its proper place in modern European history. Georgian citizens have very little idea about one of the most consequential periods in their country’s political development.

ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდს მათი ქვეყნის პოლიტიკურ განვითარებაში. საქართველოს რესპუბლიკად გამოცხადების 100 წლის თავზე საჭიროა მეტი გახსნილობა და ნაკლები ცრურწმენა ქართულ სოციალურ დემოკრატიასთან დამოკიდებულებაში. საქართველოს სოციალურ დემოკრატიულ ლიდერებს სოციალიზმის განსაკუთრებული გაგება ჰქონდათ. ისინი პრაგმატულები, პრაქტიკულები, ეროვნულები იყვნენ. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებლებმა მამებმა წააგეს დამოუკიდებლობის ომი, მაგრამ მათი მიღწევები დღეს თანამედროვე ქართული სახელმწიფოებრიობისთვის არის ცენტრალური. როდესაც ქართული სოციალიზმი პირველად ჩამოყალიბდა, იგი მიიჩნეოდა როგორც ემანსიპატორული, ევროპული მიმართულება სიახლეების დანერგვისა და მეცნიერების განვითარების თვალსაზრისით. 1918 წლისთვის ქართველ სოციალ-დემოკრატებს მხარს უჭერდა საქართველოში არსებული მთავარი სოციალური ჯგუფების უმეტესობა. ვლადიმირ ვოიტინსკი თავის წიგნში „ქართული დემოკრატია“ წერს, რომ „ქართული ხასიათის თვითმყოფადობამ“ გამოიწვია „ხალხის პარტიის“ მიმართ ესოდენ დიდი მხარდაჭერა. საქართველოს ეკონომიკურმა და პოლიტიკურმა გარემომ, რომელიც ძალიან განსხვავდებოდა რუსეთისგან, მისცა ქართულ სოციალურ დემოკრატიას ჰეტეროდოქსული ხასიათი. ქართველმა სოციალ-დემოკრატიულმა ლიდერებმა უარყვეს ბოლშევიზმის ცენტრალიზირებული და კონსპირატორული ხედვები. ისინი დემოკრატიულ სოციალიზმში ქვეყნის რეგრესის გადალახვის, კოლონიალური დაქვემდებარებისგან, პოლიტიკური და კულტურული საფრთხისგან გათავისუფლების და მშვიდობის დამყარების გზას ხედავდნენ თავიანთ პატარა ერსა და რეგიონში, რომელიც მრავალეთნიკური მეტოქეობით ხასიათდებოდა, საქართველოს სოციალ-დემოკრატებმა 1918 წელს სახელმწიფოებრიობისათვის მოდელი წარადგინეს. ამ მოდელის მიხედვით, სოციალიზმს შეეძლო ემუშავა არასამრეწველო სისტემებში, გაერთიანებულიყო ნაციონალიზმთან, გაეერთიანებინა სოციალური კლასები და გაეძლიერებინა კოლექტიური და ინდივიდუალური თავისუფლება. 1920 წელს, საქართველოში ვიზიტის შემდეგ, დიდი ბრიტანეთის პირველი ლეიბორისტული პარტიის პრემიერ-მინისტრმა რამსეი მაკდონალდმა დაწერა, რომ სოციალურ-დემოკრატიულ საქართველოში არ იყო პროლეტარიატის დიქტატურა, სოციალურ კლასებს შორის შეიარაღებული ბრძოლა, თავისუფლების, პრესისა და ასოციაციის შეზღუდვა. სოციალიზმის ქართული მოდელი ეროვნული მდგომარეობის ფონზე აღმოცენდა და არ იყო დამოკიდებული მხოლოდ ერთ რომელიმე კლასზე. ქართველმა სოციალ-დემოკრატებმა პროლეტარიული პარტია სახალხო პარტიად გარდაქმნეს. ამ მოდელში პატარა და დიდ ერებს შესაძლებლობა ექნებოდა თანაბრად განვითარების. ნოე ჟორდანია, საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის ლიდერი, 1915 წელს წერდა: „ახლა ერის ძირითადი განვითარება მის აღორძინებაში, გაძლიერებასა და ერთიანი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაში მდგომარეობს... ვერავითარი ძალა ვერ შეაჩერებს ამ პროცესს, სანამ ყველა წინააღმდეგობა და ზღვარი არ გადაილახება და განადგურდება.“ 1918 წელს, ქართველი სოციალ-დემოკრატები მცირე ერების სასარგებლოდ უფრო იხრებოდნენ, ვიდრე ცენტრალიზებული სახელმწიფოს ჩამოყალიბებისკენ. ჟორდანია წერდა: „ქართველებს სჭირდებათ სახელმწიფო იმისთვის, რომ ამ ქვეყანაში მცხოვრებ ერებს ჰქონდეთ არსებობის გარანტია.“ ინტერნაციონალიზმიც სწორედ იმის საფუძველზე ჩამოყალიბდა, რომ თითოეულ ერს ჰქონოდა კულტურული განვითარების შესაძლებლობა. ქართველ სოციალ-დემოკრატებს სჯეროდათ, რომ საქართველო ევროპის ნაწილი იყო. ამ ფაქტს სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა ქართული სახელმწიფოებრიობისთვის. სწორედ ამიტომ, სოციალ-დემოკრატებმა თავიანთ სამოქმედო გეგმად აირჩიეს პლურალიზმი, ადამიანის და მის მიერ კერძო საკუთრების ქონის უფლებების დაცვა.

On the 100th anniversary of the first republic, we need to be more open and less prejudiced against the ideas and practises of Georgian social democracy. Georgia’s social democratic leaders had their own particuar understanding of socialism. They were pragmatic, practical, and national. The Georgian Democratic Republic’s Founding Fathers lost the war of independence, but their achievements are central to modern Georgian statehood today. When Georgian socialism first emerged, it was considered emancipatory, novel, European, and scientific. By 1918, Georgian social democrats had the backing of all of Georgia’s major social groups. Wladimir Woytinsky in his book La Democratie Georgienne, argues that in Georgia, “the very character of local life” led to widespread support for an inclusive “people’s party.” Georgia’s economic and political environment, so different from Russia, gave Georgian social democracy its heterodox character. Georgia’s social democartic leaders rejected the centralized and conspiratorial view of Bolshevism; they saw democratic socialism as the best way to overcome their country’s backwardness, to liberate it from colonial subjection, end its political and cultural vulnerability as a small nation, and bring peace to a region characterized by multi-ethnic rivalries. Georgia’s social democrats presented a model for statehood in 1918 that suggested socialism could work in non-industrial systems, could combine with nationalism, could unite a wide spectrum of classes, and could strengthen collective and individual freedoms. After his visit to Georgia in 1920, Ramsay MacDonald, Great Britain’s first Labour Party prime minister, wrote ithat in social democratic Georgia “there was no ‘dictatorship of the proletariat,’ no armed struggle between classes, no suppression of liberty, or of the press and association…” The Georgian model of socialism grew out of national conditions and was not dependent on a single class. Georgian social democrats trasnformed the proletarian party into a “people’s party.” In the Georgian world of nations, both small and large states would thrive side-by-side. Noe Jordania, the Democratic Georgian Republic’s first head of state, wrote in 1915: “The present basic development in society is the renaissance of the nation, its strengthening, and the establishment of its own state, … no force will be able to stop it, before it every obstacle will be smashed, every raised limit will be destroyed.” By 1918, the Georgian social democrats were arguing in favor of small nations rather than large centralized states. Georgians need a state, Jordania wrote, “ to guarantee… (its) national existence.” Internationalism was built upon each nation’s guaranteed cultural development. Georgia’s social democrats believed Georgia was European. This had a vital impact on Georgian statehood. First, it allied Georgian social democrcy with pluralism, individual rights, and private property. Second, it promoted parliamentarianism, work in legal trade unions, and internal party democracy. Georgians were consistent advocates of Europeanization. This is central to explaining why Georgian social democrats followed both a national and democratic path. By 1918, Georgia’s leaders were no longer Mensheviks, they were Georgian Social Democrats. They believed that small states were aligned with history. The party was no longer a proletarian organization, but a Georgian movement. It represented citizens (including non-Georgians and women) rather than classes and men. Despite Georgian social democrats’ critique of nationalist rivals like the National Democrats, they initiated one of the most successful national models for political and social change in Europe in the 20th century. The ambitious plans of Georgia’s leaders quickly collided with the necessities of power and survival. The new state faced

DIPLOMAT 33

შემდგომი პრაქტიკული ნაბიჯი მოიცავდა სახელმწიფო მოწყობის საპარლამენტო სისტემის, კანონიერი ვაჭრობის და შიდაპარტიული დემოკრატიის განვითარებას. ქართველები თანმიმდევრულად მიჰყვებოდნენ ევროპასთან გაერთიანების ეტაპებსაც. ამით აიხსნება ქართველი სოციალ-დემოკრატების ეროვნულ-დემოკრატიული მიმართულება. 1918 წლისათვის საქართველოს ლიდერები აღარ იყვნენ მენშევიკები, ისინი ქართველი სოციალ-დემოკრატები გახდნენ. მათ სჯეროდათ, რომ პატარა სახელმწიფოებს უნდა ახსოვდეთ საკუთარი ისტორია. პარტია იყო არა პროლეტარული ორგანიზაცია, არამედ ქართული მოძრაობა, რომელმაც წინა პლანზე წამოსწია არა სოციალური კლასები, არამედ მოქალაქეები (მათ შორის ქალები და სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენლები). ქართველი სოციალ-დემოკრატების კრიტიკოსების ნაციონალისტების, ნაციონალ-დემოკრატების კრიტიკის მიუხედავად, ქართველმა სოციალ-დემოკრატებმა მე-20 საუკუნის ევროპაში შექმნეს ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული სახელმწიფოებრივი მოდელი პოლიტიკური და სოციალური თვალსაზრისით . თუმცა ქართველი მმართველების ამბიციური გეგმები ძალიან მალე აღმოჩნდა ძალაუფლების შენარჩუნებისა და გადარჩენის აუცილებლობის წინაშე. სახელმწიფოს წინ იდგა ისეთი პრობლემები, როგორიცაა დაუმორჩილებლობა, მეზობელი ქვეყნების მტრობა და საერთაშორისო არასტაბილურობა. მთავრობას უნდა შეენარჩუნებინა ძლიერი სახელმწიფო ფინანსური რესურსის, გამოცდილებისა და უცხოური მხარდაჭერის გარეშე. ამის მიუხედავად, საქართველოს დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ ქალებს მიანიჭა ხმის მიცემის უფლება, განაცალკევა სახელმწიფო და ეკლესია, შექმნა მრავალპარტიული პარლამენტი, კერძო საკუთრების იდეა, უზრუნველყო უფასო განათლების ხელმისაწვდომობა, დააწესა დახმარება უმუშევართათვის და სახელფასო მინიმუმი, და გაათავისუფლა პრესა ზეწოლისგან. მთავრობა შეეცადა დაებალანსებინა სამეწარმეო უფლებები (პრივატიზაცია სოფლად), რაც წარმოადგენდა დიდ სახელმწიფოებრივ პასუხისმგებლობას ღარიბი მოქალაქეების მიმართ. ეკონომიკური კრიზისის ფონზე ეს ნიშნავდა პროტექციურ ტარიფებს, ლიცენზიებს იმპორტის და ექსპორტისთვის, შიდასახელმწიფოებრივ მონოპოლიას, თუმცა ეს ყველაფერი ხდებოდა იმ კანონის თანხლებით, რომელიც იცავდა დასაქმებულის უფლებებს და არ ზღუდავდა პროტესტის გამოხატვის უფლებას. საჭირო გახდა გაერთიანებული მიდგომების დაფიქსირება. ნოე ხომერიკმა, სოფლის მეურნეობის მინისტრმა, გამოაცხადა ეკონომიკური და პოლიტიკური სტაბილურობა, სოციალურ სამართალთან ერთად, რომელიც შეიძლება მიღწეულიყო „სოციალური წარმოების დახმარებით და არა კერძო ინიციატივების შეზღუდვის მეშვეობით“. მაგრამ ვერც თავისუფალი ბაზრის პოლიტიკა და ვერც რადიკალური სოციალიზმი იყო მდგრადი, მასობრივი უმუშევრობის, ეკონომიკური კრიზისისა და საგარეო ვაჭრობაზე და ინვესტიციებზე დამოკიდებულების პირობებში. სახელმწიფოს მხარდაჭერა მრეწველობაში, გაერთიანებული ეკონომიკური ლიბერალიზმის პრინციპებთან ერთად, ფართოდ იყო გავრცელებული პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ სხვა ევროპულ ქვეყნებში. ამ პოლიტიკას დიდი შიდა და გარე დაბრკოლებები შეექმნა, თუმცა ის ინარჩუნებს საქართველოში თანამედროვე სახელმწიფოს საფუძველს. მთავრობა ყოველთვის არ იცავდა თავის ყველა დემოკრატიულ პრინციპებს, მაგრამ მათ შექმნეს კონსტიტუციურობის, ლიბერალური დემოკრატიის და ეკონომიკური პლურალიზმის დასაწყისი საქართველოში. ქართული სოციალური დემოკრატია იყო პოლიტიკური მოწყობის ინოვაციური მოდელი, რომელიც დაფუძნებული იყო შერეულ ეკონომიკაზე, უფლებამოსილ მთავრობაზე, სახელმწიფოებრივ პასუხისმგებლობაზე საზოგადოების კეთილდღეობისა და ქონების სამართლიან გადანაწილებაზე. ეს იყო სოციალ-დემოკრატიული მოდელის წინამორბედი, რომელიც გავრცელდა ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. დღესდღეობით, საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკა მეტ ყურადღებას იმსახურებს ქართველი ისტორიკოსებისგან და ბევრად ნაკლებ ცრურწმენას პოლიტიკოსებისგან. 34 DIPLOMAT

internal rebellions as well as hostile neighbors and international instability. The government faced the task of nation and state building without financial resources, experience, or support from abroad. However, the Georgian Democratic Republic introduced the vote for women, the separation of church and state, the establishment of a multiparty parliament, private property, free and universal education, unemployment pay and a minimum wage, the redistribution of land in the countryside, and a free press. The government attempted to balance entrepreneurial rights (including privatization in the countryside) with state responsibilities to its poorest citizens. In conditions of economic collapse and transition, this meant protective tariffs, licenses for exports and imports, and domestic monopolies, but this came alongside laws aimed to protect employers rights, and even restrictions on strikes. A mixed approach was essential. Noe Khomeriki, the Agriculture Minister, declared that economic and political stability, along with social justice, would be achieved “by aid to social production, not by the oppression of private initiative.” Neither laissez faire policies, nor radical socialism, were sustainable in conditions of mass unemployment, economic crisis, and dependence on foreign trade and investment. State support for

„ახლა ერის ძირითადი განვითარება მის აღორძინებაში, გაძლიერებასა და ერთიანი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაში მდგომარეობს... ვერავითარი ძალა ვერ შეაჩერებს ამ პროცესს, სანამ ყველა წინააღმდეგობა და ზღვარი არ გადაილახება და განადგურდება.“

“The present basic development in society is the renaissance of the nation, its strengthening, and the establishment of its own state, … no force will be able to stop it, before it every obstacle will be smashed, every raised limit will be destroyed.” industry, combined with the principles of economic liberalism, was widely practiced among other European states emerging from the First World War. These policies encountered major domestic and external obstacles - but they remain the foundation of the modern state in Georgia. The government did not always adequately defend all of its democratic principles, but it created the beginnings of constitutionalism, liberal-democracy and economic pluralism in Georgia. Georgian social democracy was an innovative model of political organization based on principles of a mixed economy, representative government, state responsibility for public welfare and a more equitable distribution of wealth. It was a precursor of the social democratic model that dominated Europe after WWII. Today, the first republic deserves far more attention from Georgia’s historians, and far less prejudice from its politicians.

FOREIGN POLICY

DIPLOMAT 35

Foreign Policy of the Georgian First Republic – International Relations and Recognition მარი ელიაძე, რუსეთის და აღმოსავლეთ ევროპისმცოდნეობის მაგისტრი, ოქსფორდის უნივერსიტეტი, 2012

918 წლის 26 მაისს, მეფის რუსეთის წინააღმდეგ ისტორიული ბრძოლა თავისუფლების გამარჯვებით დასრულდა და დღესაც საქართველოს ეროვნული ერთიანობის სიმბოლოს წარმოადგენს. საქართველოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებისთანავე, ქვეყანა ძალზე რთული საერთაშორისო კონტექსტის წინაშე იდგა - ერთი მხრივ, საქართველო აცნობიერებდა რუსეთის მხრიდან მომდინარე საფრთხეს თავის სამეზობლოში, ხოლო მეორე მხრივ, მას

36 DIPLOMAT

MARIE ELIADZE, MSc in Russian and East European Studies, University of Oxford, 2012

n May 26, 1918 historic struggle against Tsarist Russia has finally ended with the prevailing victory of freedom and remains a symbol of national unity of Georgia to this date. At the early dawn of Georgian independence, the country contradicted a much complex international setting - on the one hand Georgia was aware of Russian threat in the neighborhood, where-

თანამშრომლობის გარემო უნდა ჩამოეყალიბებინა საკვანძო საერთაშორისო მოთამაშეებთან. იმის გათვალისწინებით, რომ უნდა მომხდარიყო საქართველოს მიზნების მისადაგება რეგიონში არსებული დიდი სახელმწიფოების წინააღმდეგობრივ ინტერსებთან, ქართული დიპლომატია საჭიროებდა გამბედაობის და მოქნილობის ერთობლიობას. ნათელი იყო, რომ საქართველოს სახელმწიფოებრიობის ისტორია, მართლაც, ამაღელვებელ ფაზაში შევიდა. არაერთგვაროვანი საერთაშორისო კონტექსტი - ხელსაყრელი და არახელსაყრელი საქართველოს პოლიტიკური გამოფხიზლება ხანგრძლივ ისტორიულ პროცესს უკავშირდება, რომელიც განსაკუთრებით მე-19 საუკუნეში გააქტიურდა, ახალგაზრდა პროგრესული ძალების აღზევებით, ილია ჭავჭავაძის და მისი თანამოაზრეების თაოსნობით, რომლებმაც სათავე დაუდეს ისტორიულ ბრძოლას მეფის რუსეთის წინააღმდეგ, ეროვნული ღირებულებების წინა პლანზე წამოწევით. ეს მემკვიდრეობა გადამწყვეტი აღმოჩნდა და ხელი შეუწყო თავისუფლებისთვის ბრძოლას წლების შემდეგ. ამავდროულად, მე-20 საუკუნის დასაწყისში აშკარა გახდა, რომ გარდა ეროვნული მოძრაობისა, საქართველოს თავისუფლება პირდაპირ კავშირში იყო საკუთრივ რუსეთში განვითარებულ შიდა პოლიტიკურ პროცესებთან - საქათველოს საშუალება მიეცემოდა გამოეყენებინა შესაძლებლობა, როცა ეს სიტუაცია მისი ეროვნული ინტერესებისთვის ხელსაყრელი გახდებოდა. საბოლოოდ, ეს დროც დადგა. 1917 წელს, მეფის რუსეთი მისთვის ძალზე უჩვეულო მდგომარეობაში აღმოჩნდა პირველ მსოფლიო ომში მისი დამარცხებათა კასკადის და ბოლშევიკური რევოლუციით გამოწვეული შიდა კრიზისის ფონზე, ქვეყანა საკმაოდ დასუსტებული იყო და წინააღმდეგობა ვერ გაუწია ეროვნულ გამოღვიძებას, რომელიც მის სამეზობლოში უკვე ტენდენციად იყო ქცეული. საქართველოს საფრთხე ემუქრებოდა ოტომანთა იმპერიის მხრიდანაც. ამ პერიოდისთვის, თურქეთში არსებული მოსაზრების მიხედვით, ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოები სიხარულით მიიღებდნენ გავლენიანი ძალის მფარველობას. ამ მხრივ, საქართველოც არ იყო გამონაკლისი, მაგრამ ოფიციალური თბილისის ხედვა მოვლენათა განვითარების სრულიად განსხვავებულ სცენარს ეფუძნებოდა. მზარდი საერთაშორისო აღიარების მოპოვების მიზნით, საქართველო დათანხმდა თურქეთთან ხელშეკრულების გაფორმებას 1918 წლის 4 ივნისს. მართალია შეთანხმება აღნიშნულ მიზანს ემსახურებოდა, მაგრამ იგი ასევე მოიცავდა საფრთხის შემცველ მუხლებს, რის საფუძველზეც მეზობელ ქვეყანას შესაძლებლობა ექმნებოდა ფეხი მოეკიდებინა დასავლეთ და სამხრეთ საქართველოს გარკვეულ ქალაქებში. ამის მიუხედავად, სამხრეთ საქართველოში თურქეთის შეჭრის შემდეგაც კი, ოტომანთა მიზნებს რეალიზება არ ეწერა, პირველ მსოფლიო ომში მისი დამარცხების გათვალიწინებით. ამგვარად, რეგიონი მალევე გადავიდა ბრიტანეთის გავლენის ქვეშ. დამოუკიდებლობის არსებობის ხანმოკლე პერიოდში საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ქვაკუთხედს წარმოადგენდა დიპლომატიური ურთიერობების დამყარება ერთა ლიგის წევრ ქვეყნებთან. ამ მიმართულებით, პარიზის კონფერენცია (1919 – 1920 წლები) ქმნიდა შესაძლებლობას საქართველოს დელეგაციისთვის მიეღწია საერთაშორისო აღიარებას, ხოლო მეორადი გეგმის მიხედვით, დელეგაციას შეეძლო მიემართა საფრანგეთის და ინგლისისთვის, საქართველოში მანდატის დაარსების მიზნით. ქართველმა დიპლომატებმა წარადგინეს მემორანდუმი, მოკლე ისტორიული მონახაზით და თანამედროვეობით, რომელსაც თან ერთვოდა დეტალური რუკა. მისია საკმაოდ ამბიციური იყო. უფრო კონკრეტულად, საქართველოს ოფიციალური პოზიციის მიხედვით, უმთავრეს

as it sought to establish cooperative relations with the key international actors. In an effort to reconcile the Georgian objectives with the conflicting interests of the big states in the region, the task of the Georgian diplomacy required a mixture of courage and flexibility. Definitely, the history of Georgian nationhood embarked on its very exciting destination.

INTERNATIONAL CONTEXT MIXED – FAVORABLE AND UNFAVORABLE Political awakening of Georgia has a long history, which gained momentum especially in 19th with the rise of progressive young forces led by Ilia Chavchavadze and many of his adherents, who started a landmark process with an emphasis on national values and struggle against Tsarist Russia. The heritage turned divisive in the history and contributed to the struggle for liberty years later. However, by early 20th, it became evident, that aside from national movement, Georgia’s freedom was directly associated with the internal political processes in Russia itself – Georgia could only seize the opportunity when this situation turned favorable to her national interests. Finally, the moment arrived. By 1917, the Tsarist Russia found itself in a very unusual situation – with the cascade of her defeats in the World War I and the crisis erupted with the revolution of the Bolshevik forces, the country was a way too exhausted to prevent the rise of national awakening, that already became a trend in her neighborhood. Georgia was also facing the threats associated with the Ottoman Empire. According to a popular vision in Turkey, the newly independent states would have been happy to accept the patronage of their highly influential power. Turkish position saw Georgia as no exception, but the vision of official Tbilisi foresaw purely different scenario. In a manner of gaining as much international recognition as possible, Georgia agreed to sign a treaty with Turkey on June 4, 1918. The agreement served the goal, but included risky provisions as well, allowing the neighbor to gain foothold on the number of cities in western and southern Georgia. Even after the Turkish intervention in southern Georgia, Ottoman goals failed to gain a tangible result in a view of her defeat in World War I and the region soon fell under British influence. The keystone of Georgia’s foreign policy in the short period of independence was to promote diplomatic ties with the countries who comprised the League of Nations. With this respect, the Paris Conference (1919 – 1920) opened a venue for the Georgian Delegation to achieve international recognition, while the plan B was to urge France or England to establish a mandate in Georgia. The Georgian diplomats presented a memorandum, with a brief history and modernity of the country, attached by a detailed map. The task was definitely ambitious. Most notably, the official Georgian position was to achieve meaningful international recognition and the delegation was focused on it perhaps a way too much. Evidently, this has overshadowed the diplomatic effort

DIPLOMAT 37

მიზანს წარმოადგენდა ღირებული საერთაშორისო აღიარების მიღწევა, მაგრამ უნდა ითქვას, რომ დელეგაცია მასზე ზედმეტად იყო ფოკუსირებული. აშკარაა, რომ ამან გადაფარა დიპლომატიური ძალისხმევა ერთა ლიგაში გასაწევრიანებლად; ამგვარად, სხვადასხვა ფაქტორმა, როგორც საერთაშორისო, ისე რეგიონულმა, უდიდესი გავლენა მოახდინა კონფერენციის საბოლოო შედეგზე და აღიარება აღმოჩნდა ერთადერთი, რისი მიღწევაც საქართველომ მოახერხა. ერთა ლიგის როლი და გადაწყვეტილება, რომელიც არასოდეს მიღებულა უპირველესად, დიდი ძალების პოზიცია საქართველოზე განსხვავებოდა. პარიზის კონფერენცია უმთავრესად მოწოდებული იყო სტაბილური და მდგრადი საერთაშორისო წესრიგის დამყარებისკენ, ხოლო ძალთა ბალანსი წარმოადგენდა ამოსავალ წერტილს, რასაც უნდა შეეკავებინა საერთაშორისო მოთამაშეთა აგრესია ერთმანეთის მიმართ. რუსეთის როლი მნიშნველოვანი იყო. დასავლური საზოგადოება სიფრთხილით აკვირდებოდა ქვეყანაში მიმდინარე სამოქალაქო ომს და ფიქრობდა, რომ რუსეთის სახელმწიფოს მომავალი მჭიდრო კავშირში იყო კავკასიის რეგიონის მომავალთან. აქედან გამომდინარე, რუსეთის სამეზობლოში მდებარე პატარა სახელმწიფოების მზარდი მისწრაფება თავისუფლებისკენ არაერთგვაროვნად აღიქმებოდა. საქართველოს პოლიტიკური გათვლების მიუხედავად, რომ ქვეყანა მიმზიდველი იქნებოდა თავისი სატრანზიტო და სატრანსპორტო შესაძლებლობების საფუძველზე, კავკასიის კორიდორმა ლიდერთა მხრიდან ნაკლები ყურადღება დაიმსახურა. ამავე დროს, საქართველო იმედოვნებდა რომ ამერიკის პრეზიდენტი უილსონი სომხეთში მანდატს დააარსებდა, რომელიც სავარაუდოდ საქართველოზეც გავრცელდებოდა. საქართველომ სათანადოდ ვერ შეაფასა ამერიკის როლი ერთა ლიგაში, რითიც აიხსნება ვაშინგტონთან აქტიური დიპლომატიური მუშაობის არარსებობა. რეალურად, შეერთებული შტატები ერთა ლიგის „დამფუძნებელი მამა“ იყო, მაშინ როდესაც მისი როლი არასათანადოდ იყო ასახული საქართველოს დიპლომატიურ პრიორიტეტებში. ამერიკელები სკეპტიკურად უყურებდნენ საქართველოს დამოუკიდებლობას და შემოთავაზებული მანდატი არ განხორციელებულა (ასევე შეერთებული შტატების სენატის მიერ პრეზიდენტ უილსონის გეგმის უარყოფის გამო). ამასთანავე, არსებობს მოსაზრება, რომ საქართველოს მთავრობა თავის მხრივ სკეპტიკურად იყო განწყობილი უცხო ძალის ყოფნით თავის ტერიტორიაზე, შიდა საქმეებში ჩარევის შიშით. აღნიშნული იყო ირიბი მინიშნება არა მხოლოდ ინგლისის, არამედ შეერთებული შტატების მიმართ. დაბოლოს, ინგლისის ეტაპობრივი გასვლა რეგიონიდან, ავტომატურად გულისხმობდა საქართველოს შესუსტებულ პოზიციას მისი ძლიერი მეზობლის წინაშე. ბრიტანელები, მუდროს ზავის (1918 წლის ოქტომბერი) პირობების თანახმად, ახლო აღმოსავლეთში გავლენიანი ძალაუფლებით სარგებლობდნენ და კავკასიაშიც დომინანტურ პოზიციას ინარჩუნებდნენ. რეგიონის მომავალზე ლონდონში დისკუსია მიმდინარეობდა, მაგრამ ქვეყანას არ გააჩნდა ცალსახა პოზიცია მის მიმართ. სამხრეთ კავკასიაში ინგლისის სამხედრო მისიის მანდატი ძირითადად დაიყვანებოდა წესრიგის დამყარებასა და ნორმალური ცხოვრების პირობების აღდგენაზე. პოზიცია საქართველოს სახელმწიფოებრიობის მიმართ მომავალში უფრო სიღრმისეულად გამოიხატა, ინგლისის დიპლომატიური მისიის დაარსებით თბილისში, სერ ჯონ ოლივერ უორდროპის ხელმძღვანელობით; მაგრამ მოგვიანებით ბრიტანეთის ჯარი საქართველოს ტერიტორიიდან გავიდა. საქართველოში სამხედრო წარმომადგენლობის უქონლობის პირობებში, ბრიტანელებმა ინტერესი დაკარგეს რეგიონის მიმართ, ხოლო საქართველო იზოლაციაში აღმოჩნდა.

38 DIPLOMAT

to achieve the membership of the League of Nations; yet, different factors, both international and regional, made a lasting impact on the final outcome of the conference, and the sole recognition was all Georgia could afford.

THE ROLE OF LEAGUE OF NATIONS AND THE DECISION THAT WAS NEVER MADE Primarily, the position of great powers on Georgia diverged. With the ultimate goal to establish a stabile and less shaky international order, the Paris Conference was committed to balance of power, that would prevent the key international actors from further aggression towards each other. The role of Russia was prominent. The western community carefully observed the development of civil war in the country and felt that the future of Russian state would much determine the future of the Caucasus region. In this context, the rising aspirations of the small states on the path to freedom close to Russian neighborhood sparked a mixed feeling. Despite Georgia’s political estimate, that the country would be attractive through its transit and transport capabilities, the Caucasian corridor was less likely to catch the eye of the leaders. Second, Georgia was hopeful that President Wilson of America would establish a mandate in Armenia, that could potentially cover Georgia. However, Georgia underestimated the American power at the League of Nations, that possibly explains the absence of active diplomacy with Washington. In fact, United States was considered to be a ‘founding father’ of the League of Nations, while the role of the country was not well suited in Georgia’s diplomatic priorities. Indeed, Americans were skeptical towards Georgia’s independence and the proposed mandate was never materialized (also because of the US senate declined the plan of the President Wilson). Further, the Georgian Government was reported to be skeptical of foreign presence on its soil for the fear of intervention into her domestic affairs. The above implicitly made a reference not only to England but the United States as well. And last, but not least, the gradual detachment of England from the region automatically implied weakened Georgian position vis a vis her powerful neighbor. Britons, gaining influential authority in the Middle East with respect to the provisions of Mudros Armistice (October, 1918), were dominant in the Caucasus. The future of the region was a subject of discussions in London, but the country did not have a clear-cut policy with respect to it. The mandate of England’s military mission to South Caucasus basically boiled down to the principles of upholding the order and restoring the normal living conditions for locals. The course of developments later transformed into more elaborate support for Georgia’s statehood through the establishment of England’s diplomatic mission in Tbilisi, led by Sir John Oliver Wardrop; however, the British military departed from the territory of Georgia. Britons, having no military foothold in Georgia, soon lost their interest in the region, while Georgia found itself in isolation.

რუსეთის ფაქტორი და საქართველოს საუკუნოვანი პრობლემა ურთიერთობა რუსეთთან მრავალ დიაპაზონს მოიცავდა - საქართველო მიზნად ისახავდა მოეპოვებინა დამოუკიდებლობის აღიარება თავისი მეზობლისაგან, რაც სხვა ქვეყნებს ანალოგიური ზომების მიღებისაკენ უბიძგებდა (ამ მხრივ, მკვლევართა ნაწილი ფიქრობს, რომ რუსეთის მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარება მჭიდრო ბმაში იყო ევროპული ქვეყნების გადაწყვეტილებასთან); მაგრამ ამავე დროს საქართველოს მთავრობა მხედველობაში იღებდა ბოლშევიკური პარტიის არსებობას, რომელიც თავის პოლიტიკურ იდეალებთან შეუთავსებლად მიაჩნდა. რუსეთთან დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება ორ ქვეყანას შორის დაძაბულობას შეამცირებდა და პოტენციურად შეეძლო მომავალი კრიზისის თავიდან აცილება. რუსეთი არ აპირებდა საქართველოს თავისუფლებასთან შეგუებას. მოსკოვს სურდა საქართველოზე გავლენის აღდგენა სხვადასხვა გზით, რაც გულისხმობდა როგორც მშვიდობიან, ასევე სამხედრო საშუალებებს. ამ მიმართულებით, საქართველო თავს იკავებდა რუსეთთან რაიმე სახის სამხედრო ურთიერთობაში შესვლას, სამართლებრივ ჩარჩოში. თავის მხრივ, აგრესიულმა პოლიტიკამ ვერ მიაღწია ღირებულ პროგრესს 1920 წელს, აზერბაიჯანის საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ: საქართველომ მოახერხა თავის დაცვა, ხოლო რუსეთი ინტენსიურად იყო ჩართული სამხედრო კამპანიის წარმოებაში სხვადასხვა ფრონტზე. შედეგად, ქვეყნებმა ხელი მოაწერეს 1920 წლის 7 მაისის მოსკოვის ხელშეკრულებას, რომლის საფუძველზე რუსეთი აღიარებდა საქართველოს დამოუკიდებლობას, მის ტერიტორიულ მთლიანობას და პირობას დებდა, რომ არ ჩაერეოდა მის საშინაო საქმეებში. მიუხედავად ამისა, შეთანხმება მოიცავდა არახელსაყრელ პირობას - კერძოდ, ის საქართველოს ნებას არ აძლევდა შეენარჩუნებინა უცხოური სამხედრო წარმომადგენლობა თავისი ტერიტორიის ფარგლებში. აღნიშნული, ცხადია მინიშნება იყო ინგლისისთვის, რომელსაც ამ

RUSSIAN FACTOR AND GEORGIA’S AGE-OLD PROBLEM Indeed, relation with Russia was multifaceted – Georgia was determined to achieve recognition from her neighbor, that would motivate the other states to follow the course (to this point, a number of scholars actually think, that Russian recognition of Georgia’s independence was closely linked with the decision of European states to do the same); yet, the Government of Georgia was aware of the Bolshevik party that it considered incompatible with her political ideals. Besides, establishment of diplomatic relations with Russia would defuse tension between the two countries, and potentially avert the future crisis. The Russian position remained irreconcilable with Georgia’s freedom. Moscow aimed to regain influence on Georgia through different options, including peaceful and military means. In this context, Georgia abstained from forming any military ties with Russia under legal framework. Aggressive policy also failed to achieve any meaningful progress in 1920, after soviet occupation of Azerbaijan: on the one hand, Georgia managed to defend, whereas Russia was too busy with her military adventurism in different fronts. As a result, the countries signed the Moscow Agreement on May 7 1920, through which Russia recognized the Georgian independence, its territorial integrity and made a pledge for the non-intervention in her domestic affairs. However the Agreement included unfavorable condition – in particular it disallowed Georgia to maintain any foreign military unit in her territorial holding.

DIPLOMAT 39

პერიოდში თავისი სამხედრო ქვედანაყოფი ჰყავდა წარმოდგენილი ბათუმში. უნდა აღინიშნოს, რომ ბრიტანელთა დომინანტობამდე, საქართველოს მთავრობას გერმანიასთან აკავშირებდა 1918 წლის 28 მაისის ხელშეკრულება, რომლის თანახმად საქართველოს ტერიტორიაზე ორი ბავარიული ბატალიონი იყო განლაგებული, ქვეყნის შიდა საქმეებში ჩაურევლობის პირობით. გერმანელებმა გახსნეს სამხედრო-დიპლომატიური წარმომადგენლობა თბილისში, გენერალ ფონ კრესის ხელმძღვანელობით, ხოლო საქართველომ გააგზავნა თავისი დელეგაცია ბერლინში, საგარეო საქმეთა მინისტრის აკაკი ჩხენკელის თავმჯდომარეობით. ორმა ქვეყანამ ასევე დაარსა ვაჭრობისა და მრეწველობის პალატა, რომელიც საშუალებას აძლევდა გერმანულ კომპანიებს განეხორციელებინათ ინვესტიცია ფოთის საზღვაო პროექტში და განევითარებინათ ჭიათურის ინდუსტრიული შესაძლებლობები. გერმანულ ძალებს არც მაშინ დაუხევიათ უკან, როდესაც მის პარტნიორ სახელმწიფოს მოუხდა სამხედრო დაპირისპირება თურქეთთან, სამხრეთ საქართველოში. მალე, პირველ მსოფლიო ომში გერმანიის დამარცხების და 1918 წლის ნოემბრის რევოლუციის შემდეგ, სამხედრო ძალებმა საქართველო დატოვეს. თუმცა, მათი გასვლის შემდეგაც, ორმა ქვეყანამ შეინარჩუნა დიპლომატიური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვა გერმანიის მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის ცნობა 1920 წლის სექტემბერში. საკითხზე, თუ რა გახდა საქართველოს მთავარი მოტივი დათანხმებოდა მოსკოვის შეთანხმების ფატალურ დებულებას, მკვლევართა ნაწილი ფიქრობს, რომ ეს რუსეთის მხრიდან თავსმოხვეული კომპრომისული გამოსავალი იყო - საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარება, უცხოური სამხედრო წარმომადგენლობის განლაგებაზე უარის თქმის სანაცვლოდ. აღნიშნული შესაძლებელია ასევე აიხსნას საქართველოს 1918 წლის კონსტიტუციური დებულებით, რის საფუძველზეც გამოცხადდა საქართველოს პოლიტიკური ნეიტრალიტეტი. ამასთანავე, არსებობს მოსაზრება, რომ საქართველოს მთავრობა არ იწონებდა უცხო ქვეყნის სამხედრო წარმომადგენლობის არსებობას თავის ტერიტორიაზე და ამგვარად, მოსკოვის შეთანხმების ამ კონკრეტული მუხლიდან მომდინარე საფრთხეები სავარაუდოდ არასათანადოდ იქნა შეფასებული. მოსკოვის შეთანხმებამ შექმნა საქართველოზე აგრესიის წინაპირობა, ხოლო პარიზის გადაწყვეტილებამ, თავი შეეკავებინათ საქართველოს ერთა ლიგის წევრობისგან, შექმნა პოლიტიკური ჩიხი, საიდანაც გამოსვლა ძალზე რთული აღმოჩნდა. საბოლოოდ, საქართველოს იზოლაციამ საბედისწერო გავლენა იქონია მის სახელმწიფოებრიობაზე, განსაკუთრებით საბჭოთა ოკუპაციის დროს, 1921 წლის დეკემბერში. საფრანგეთი, ინგლისი, იტალია, ბელგია, იაპონია, ავსტრია, რუმინეთი და ლუქსემბურგი მხოლოდ მცირე ჩამონათვალია იმ ქვეყნებისა, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს საქართველოს ბრძოლას თავისუფლებისათვის და აღიარეს მისი დამოუკიდებლობა 1920 და 1921 წლებში. რეალურად, საქართველოს სჭირდებოდა უფრო მეტი, ვიდრე მხოლოდ მისი სუვერენული არჩევანის აღიარება. დიპლომატია ხანგრძლივი პროცესია, მაშინ როდესაც, დრო საქართველოს სასარგებლოდ მეოცე საუკუნის 20-იან წლებში ნამდვილად არ მოქმედებდა. პრობლემათა შესაძლებლობად გარდაქმნა არანაკლებ რთული აღმოჩნდა - ლიდერთა გადარწმუნება, რომ საქართველოს ერთა ლიგაში მიღება მოიტანდა სარგებელს, ვიდრე პრობლემას, მჭიდროდ იყო დაკავშირებული პოლიტიკურ ნებასთან. სამწუხაროდ, მეოცე საუკუნემ, ყველაზე უმოწყალომ კაცობრიობის ისტორიაში, ვერ შემატა ძალა პატარა სახელმწიფოს სწრაფვას თავისუფლებისაკენ, დიდი იმპერიების გზაჯვარედინზე. საბჭოთა იმპერიის დაშლისთანავე, საქართველომ წარმატებას მიაღწია თავისი დამოუკიდებლობის აღდგენის პროცესში, არანაკლები თავდადების ხარჯზე. ამის მიუხედავად, უსაფრთხოების პრობლემა საქართველოს სამეზობლოში უცვლელია, ისევე როგორც პრობლემა, რომელიც ევროპის დედაქალაქებში პოლიტიკური ნების არასაკმარის გამოხატულებას უკავშირდება. 40 DIPLOMAT

The reference was obviously a clear indication to England, which kept its military division in Batumi by that time. Nonetheless, before the British dominance, the Georgian Government was tied with Germany under the agreement of May 28, 1918. This agreement established a permanent presence of two Bavarian battalions on its soil without German meddling in the internal affairs of Georgia. The Germans opened military-diplomatic representation in Tbilisi, headed by General Von Kress and Georgia sent its delegation to Berlin, chaired by Foreign Minister Akaki Chkhenkeli. The two countries established a chamber of commerce and trade, enabling the German companies to invest in Poti maritime project and develop the industrial potential of Chiatura. German forces did not even back to support the partner nation in her clash with Turkish military in southern Georgia. Soon with the German defeat in World War I and its revolution of November 1918, the military forces departed. Yet, even after the withdrawal, the two countries maintained diplomatic relations, followed by the German de jure recognition of Georgia’s independence in September 1920. With respect to the Georgian motivation to agree on the fatal provision of Moscow Agreement, the part of the scholars indicate that it was a compromised solution imposed by Russia – recognition of Georgia’s independence in exchange for her denial to accept foreign military presence. The other explanation might also be found in Georgia’s 1918 constitutional provision, establishing its political neutrality. Besides, the Georgian Government was reportedly less favoring the presence of foreign military on her territory and the threats associated with the particular article of the Moscow Agreement were presumably underrated. The Moscow Agreement created a foreground for the aggression in Georgia, whereas the decision of Paris to refrain from granting her the membership of the League of Nations caused a political gridlock, that was difficult to offset. Finally, Georgia found itself in isolation, that proved detrimental to its statehood, especially in the midst of soviet occupation in December, 1921. France, England, Italy, Belgium, Japan, Austria, Romania, Luxemburg are few examples of many others who expressed support towards Georgia’s struggle for freedom and recognized her independence in 1920 and 1921. Indeed, Georgia required a bit more than just sole recognition of her sovereign choice. Diplomacy is a lengthy process and time was not definitely moving for Georgia’s advantage by early 20ies of the 20th. Likewise, the chemistry of transforming problems into opportunities is no less difficult – the task of reassurance that having Georgia in the League of Nations would bring benefits, rather than trouble, was strongly correlated with political goodwill. Sadly, the 20th century - the most ruthless in the history of mankind – failed to reinvigorate a small state at the crossroads of great empires along its path to freedom. With the dissolution of the soviet empire, Georgia succeeded to restore its independence with same vigor. But the problem of security in Georgia’s neighborhood remains. So is the problem of less expressive political goodwill in the European capitals.

36 DIPLOMAT

DIPLOMAT 41

Elective Authorities of the Government in the Democratic Republic of Georgia (1918-1921) ბონდო კუპატაძე თსუ პროფესორი, ისტორიის დოქტორი

უსეთის 1917 წლის თებერვალ-მარტის რევოლუციამ, რასაც მოჰყვა იმპერიის ნგრევა, ხელსაყრელი პირობები შექმნა იმპერიაში მცხოვრები „ნებაყოფლობით“ შეერთებული თუ დაპყრობილი ერების თვითგანსაზღვრისათვის. არსებობა დაასრულა კავკასიის სამეფისნაცვლომაც. რუსეთის საიმპერატორო ხელისუფლების სამართალმემკვიდრემ: რუსეთის დროებითმა მთავრობამ ამიერკავკასიის მართვა-გამგეობა ჩააბარა სამხარეო ხელისუფლების ორგანოს - ამიერკავკასიის განსაკუთრებულ კომიტეტს (ოზაკომი), რომელიც ეროვნული და პარტიული პრინციპით დაკომპლექტდა. პარალელურად, თბილისში 1917 წლის აპრილის დამდეგიდან ფუნქციონირებას იწყებს ეროვნული ხელისუფლების ორგანოს ჩანასახი - „საქართველოს ეროვნული ინტერპარტიული საბჭო“ (თავმჯდომარე აკაკი ჩხენკელი). 1917 წლის 19 ნოემბერს თბილისში გაიხსნა საქართველოს პირველი ეროვნული ყრილობა. ყრილობამ 22 ნოემბერს აირჩია საქართველოს ეროვნული საბჭო (66 წევრი და 61 კანდიდატი). ეროვნული საბჭოს წევრთა პარტიული კუთვნილება ასეთი იყო: სოციალ-დემოკრატები-28 კაცი, სოციალისტ-ფედერალისტები-10 კაცი, რადიკალ-დემოკრატები-1, სოციალისტ-რევოლუციონერები-7, ეროვნულ-დემოკრატები-9, უპარტიონი-2, ალიონელები-4. საქართველოს ეროვნული საბჭოს თავმჯდომარედ არჩეულ იქნა ნოე ჟორდანია. 1917 წლის თებერვლის რევოლუციამ მთელი ყოფილი რუსეთის იმპერიის, და მათ შორის ამიერკავკასიის მასშტაბით მოიტანა საარჩევნო სისტემის სრულყოფა, მისი დემოკრატიულ რელსებზე გადასვლა. პირველ ყოვლისა, გაუქმდა არჩევნების მრავალსაფეხურიანობა და საარჩევნო კურიები. ყველა მამაკაცს 20 წლის ასაკიდან მიეცა საარჩევნო უფლება, ხოლო საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში საარჩევნო უფლება გავრცელდა ქალებზეც, რაც იმ ეპოქის მრავალი წამყვანი ქვეყნისთვისაც ჯერ კიდევ მიუწვდომელი იყო. 1917-1918 წლებში საქართველოს ტერიტორიაზე ჩატარდა 4 არჩევნები. მათ შორის 2 არჩევნებს კურირებდა რუსეთის დროებითი მთავრობა და მისი წარმომადგენლობა კავკასიაში `ოზაკომი~, ხოლო მომდევნო 2 არჩევნები გაიმართა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახელმწიფო ორგანოების ეგიდით და ქა-

რ

42 DIPLOMAT

BONDO KUPATADZE Professor of Tbilisi State University, PhD in History

he February-March Revolution of 1917 in Russia, which happened after the destruction of the empire, created favorable conditions for the self-identification of the nations who had “voluntarily” joined or had been conquered by the empire. Caucasus Viceroyalty also ceased to exist. The successor of the Russian Imperial Authority: Russia’s temporary government, handed over the control of the Transcaucasian authority to the regional authority - the Special Committee of the Transcaucasus (Ozakom), which was composed of the national and party principle. In contrast, in the beginning of April 1917, the Georgian National Interparty Council through her Chairman Akaki Chkhenkeli, exhibited the first signs signifying the functioning of the National authority. The first national congress of Georgia was opened in Tbilisi on 19 November 1917. On November 22, the Georgian National Council was elected (66 members and 61 candidates). Participants belonging to the National Council were: Social Democrats -28, Socialist-Federalists -10, Radical Democrats -1, Socialist-Revolutionaries -7, National-Democrats-9, Non-Participants-2, Alliance-4. Noe Zhordania was elected as chairman of the Georgian National Council. The revolution of February 1917 brought about the improvement of the electoral system throughout the former Russian empire and it brought Transcaucasia, to its democratic transition. First, the multi-faceted elections system were abolished. All men were given the right to vote from the age of 20, while in Georgia, women were also given the right to vote, which was impossible in many leading countries of the epoch. In 1917-1918, 4 elections were held on the territory of Georgia. Two of those elections were organized by the Russian interim government and its representation in the Caucasus “Ozakom”, and the remainder of the elections were held under the aegis of the state organs of the Democratic Republic of Georgia and Georgian electoral legislation. The elections are: August 1917 City Elections; Elections of the Founding Council of Russia in 1917 (November 12, 1917); The 1919 elections of the Founding Council of Georgia (14-16 February 1919) and the Municipal and Self-Government Elections in 1919.

რთული საარჩევნო კანონმდებლობის საფუძველზე. ეს არჩევნებია: 1. 1917 წლის აგვისტოს საქალაქო არჩევნები; 2. რუსეთის 1917 წლის დამფუძნებელი კრების არჩევნები (1917 წ. 12 ნოემბერი); 4. საქართველოს დამფუძნებელი კრების 1919 წლის არჩევნები (1919 წლის 14-16 თებერვალი). 3. საქალაქო და საერობო თვითმმართველობის არჩევნები 1919 წელს. 1917 წლის აგვისტოს საქალაქო არჩევნებში ქართულ ქალაქებში 5 ძირითადი პოლიტიკური ძალა უპირისპირდებოდა ერთმანეთს: 1. სოციალ-დემოკრატები. 2. ესერთა პარტია. 3. სოციალისტ-ფედერალისტები. 4. ეროვნულ-დემოკრატები. 5. უპარტიო პროგრესისტთა პარტია. 1918 წლის 10 თებერვალს ამიერკავკასიის კომისარიატმა მოიწვია ამიერკავკასიის სეიმი. სეიმი რუსეთის დამფუძნებელ კრებაში არჩეული ამიერკავკასიელი დეპუტატებისაგან შედგებოდა. თავმჯდომარედ არჩეულ იქნა ნიკოლოზ (კარლო) ჩხეიძე. ამიერკავკასიის სეიმის უკანასკნელი სხდომა გაიმართა 1918 წლის 26 მაისს. მათ წევრებს კარგად ესმოდათ, რომ ამიერკავკასიის სამოკავშირეო სახელმწიფოს აღსასრული გარდაუვალი იყო. 3 საათზე სეიმმა ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა დაშლილად გამოაცხადა, ხოლო თვითონ უფლებამოსილება მოიხსნა. საქართველოს ეროვნული საბჭოს სხდომა 1918 წლის 26 მაისს, კვირას, ნაშუადღევის 4 საათსა და 50 წუთზე გაიხსნა კავკასიის მეფისნაცვლის ყოფილ რეზიდენციაში. ეროვნული საბჭოს სხდომას თავმჯდომარეობდა ნოე ჟორდანია. პრეზიდიუმში იყვნენ: გიორგი ლასხიშვილი (სფპ), გრიგოლ ვეშაპელი (ედპ) და პავლე საყვარელიძე (სდპ). მდივნის მოვალეობას ასრულებდა ეროვნული საბჭოს მდივანი ილია ზურაბიშვილი (ედპ). ნოე ჟორდანიამ წაიკითხა „საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი“. ეროვნულმა საბჭომ დაამტკიცა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პირველი კოალიციური მთავრობა: ნოე რამიშვილი-მთავრობის თავმჯდომარე და შინაგან საქმეთა მინისტრი; აკაკი ჩხენკელი-საგარეო საქმეთა მინისტრი; გრიგოლ გიორგაძე-სამხედრო მინისტრი; გიორგი ჟურული-ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის მინისტრი; გიორგი ლასხიშვილი-სახალხო განათლების მინისტრი; ნოე ხომერიკი-მიწათმოქმედებისა და შრომის მინისტრი; შალვა მესხიშვილი-იუსტიციის მინისტრი; ივანე ლორთქიფანიძე-გზათა მინისტრი. საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ შეივსო საქართველოს ეროვნული საბჭოს შემადგენლობა. 1918 წლის 13 სექტემბრის კანონით საქართველოში მცხოვრებმა სხვადასხვა ერების წარმომადგენლებმა უფლება მიიღეს ქვეყნის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში _ ეროვნულ საბჭოში _ აერჩიათ 26 წარმომადგენელი. ეროვნული საბჭოს წევრის 26 ადგილი ასე განაწილდა. სომხებმა მიიღეს 10 ადგილი, თათრებმა (აზერბაიჯანელებმა) _ 4, აფხაზებმა _ 3, რუსებმა _ 2, ოსებმა _ 2, ქართველმა ებრაელებმა _ 2, ებრაელებმა _ 1, ბერძნებმა _ 1, გერმანელებმა _ 1. კანონში აღნიშნული იყო, რომ ცალკეული ერების წარმომადგენლები საქართველოს ეროვნულ საბჭოში უნდა აერჩიათ ამ ერების ეროვნულ საბჭოებს. საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტით პარლამენტის წევრები სიტყვას წარმოთქვამდნენ სახელმწიფო ენაზე _ ქართულ ენაზე. ეროვნული უმცირესობის წარმომადგენელს, რომელმაც ქართული არ იცოდა, უფლება ეძლეოდა პარლამენტში სიტყვა წარმოეთქვა მშობლიურ ენაზე, ან რომელიმე ეროვნული უმცირესობის ენაზე, თუ ეს ენა იცოდა პარლამენტის პრეზიდიუმის ერთმა წევრმა მაინც. 1918 წლის 8 ოქტომბერს ეროვნულ საბჭოს ეწოდა საქართველოს პარლამენტი. საქართველოს 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლო-

In the August 1917 urban elections, five major political forces in Georgian cities contested against one another. They include the Social Democrats, Party of Esers, Socialist and Federalists, National-Democrats and the Nonpartisan Party of Progress. On February 10, 1918, the Transcaucasian Commissariat invited the Transcaucasian Sejm. The Sejm comprised Transcaucasian deputies elected in Russia’s founding congregation. Nikoloz (Karlo) Chkheidze, was elected as chairman. The last meeting of the Transcaucasian Sejm was held on May 26, 1918. Their members understood that the end of the Transcaucasian Union was inevitable. At 3 o’clock, the Sejm declared the Transcaucasian Democratic Federative Republic as broken and dismissed her powers. The meeting of the Georgian National Council commenced on May 26, 1918, at exactly 4 pm. The meeting lasted for 50 minutes at the former residence of the Caucasus Viceroyalty. The National Council was chaired by Noe Jordania and those present included George Laskhishvili (GRF), Grigol Veshapeli (NDP) and Pavle Sakvarelidze (NDP). Secretary of the National Council Ilia Zurabishvili (NDP) was Acting Secretary for the meeting. Noe Jordania read the “Independence Act of Georgia”. The National Council approved the first coalition government of the Democratic Republic of Georgia. Noe Ramishvili - Chairman of the Government and Minister of Internal Affairs; Akaki Chkhenkeli - Minister of Foreign Affairs; Grigol Giorgadze-Military Minister Giorgi Juruli-Minister of Finance and Trade-Industry; Giorgi Laskhishvili - Minister of Public Education; Noe Khomeriki - Minister of Agriculture and Labor; Shalva Meskhishvili - Minister of Justice; Ivane Lortkipanidze - Minister of Roads were the officers and their respective positions held. After the restoration of independence of Georgia, the Georgian National Council became full. By the law of 13 September 1918, representatives of different nations living in Georgia were granted the highest legislative body of the country - at the National Council with 26 representatives. 26 members of the National Council were distributed as follows. The Armenians received 10 seats, the Turks (Azerbaijanis) 4, Abkhazians 3, Russians 2, Ossetians 2, Georgian Jews 2, Hebrew 1, Greek 1 and German 1. Members of the Parliament gave their speech in the state language - Georgian language as mandated by the Parliamentary Regulations. A representative of a national minority who could not speak the Georgian language was allowed to speak in his native language or in a language of another national minority language if at least one member of Parliament present knew that language.

DIPLOMAT 43

ბის აქტი ითვალისწინებდა არჩევნების გზით დამფუძნებელი კრების მოწვევას. 1918 წლის 22 ნოემბერს საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტმა (ყოფილი_ეროვნული საბჭო) დაამტკიცა დამფუძნებელი კრების არჩევნების დებულება, რომელიც ითვალისწინებდა საყოველთაო, თანასწორი, პირდაპირი და ფარული ხმის მიცემით დამფუძნებელი კრების 130 წევრის არჩევას პროპორციული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე პარტიული სიების მიხედვით. საქართველოს ისტორიაში პირველი საპარლამენტო არჩევნები, მრავალპარტიული და დემოკრატიული ნიშნით ჩატარდა 1919 წლის 1416 თებერვალს. აირჩა დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი ლეგიტიმური საკანონმდებლო ორგანო, რომლის შექმნას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პოლიტიკური და სოციალ-ეკონომიკური განვითარებისათვის, საგარეო-პოლიტიკურ ასპარეზზე საქართველოს აღიარებისა და ქვეყნის საერთაშორისო სამართლის სუბიექტად ცნობისათვის. დამფუძნებელი კრების არჩევნებში მონაწილეობისთვის დარეგისტრირდა 15 პოლიტიკური პარტია: # 1 (საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია); # 2 (ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია); # 3 (სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია); # 4 – დაშნაკცუთიუნი; # 5 (სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტია); # 6 - მუსულმანთა ეროვნული საბჭო; # 7 (საქართველოს რადიკალ-დემოკრატიული გლეხთა პარტია); # 8 (საქართველოს ეროვნული პარტია); # 9 – (საქართველოს მაშვრალთა პარტია); # 10 - შოთა რუსთაველის ჯგუფი; # 11 (დამოუკიდებელ უპარტიოთა კავშირი); # 12 - ბორჩალოს მაზრის მცხოვრებთა სია; # 13 (რსდმპ) – 5; # 14 - პატრიოტთა ესტეტიური ლიგა; # 15 - საქართველოს ელინთა დემოკრატიული ჯგუფი. ამ პარტიათა შორის ზოგიერთი უშუალოდ არჩევნების წინ იყო შექმნილი. ამასთან პრობლემას წარმოადგენდა ის პარტიები, რომლებიც სრულიად სარუსეთო ან კავკასიის მასშტაბის პარტიებს წარმოადგენდნენ და საერთაშორისო სამართლის ნორმებით არ ჰქონდათ უცხო სახელმწიფოს არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. არადა ზოგიერთმა ამგვარმა პარტიამ გამოთქვა არჩევნებში მონაწილეობის სურვილი (რუსეთის კონსტიტუციურ-დემოკრატიული, სოციალ-დემოკრატიული, სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიები, სომხეთის სახალხო პარტია, „დაშნაკცუტიუნი“, აზერბაიჯანის „მუსავატი“,...). ამ პარტიებიდან 2 მოხვდა არჩევნებში, რასაც საზოგადოება პროტესტით შეხვდა, განსაკუთრებით „დაშნაკცუტიუნის“ მონაწილეობას, ახლადდამთავრებული საქართველო-სომხეთის ომის ფონზე. დანარჩენი პარტიების წევრები ინდივიდუალურად ეწერებოდნენ სხვა მონაწილე პარტიათა სიებში და ამ ფორმით მონაწილეობდნენ არჩევნებში. არჩევნები გადაიდო სოხუმის ოლქში, სახალხო საბჭოებისა და ერობების არჩევნების მიმდინარეობის გამო, ასევე არჩევნები არ ჩატარდა ახალციხის, ახალქალაქისა და ბორჩალოს მაზრაში საომარი მოქმედებების (ბორჩალოში სომხეთთან ომი, სამცხეში კი აჯანყების) გამო, არჩევნები უამინდობისა და დიდთოვლობის გამო გადაიდო სვანეთსა და თიანეთის მაზრაში. დამფუძნებელი კრების არჩევნებში 130 მანდატიდან 109 მოიპოვა სოციალ-დემოკრატიულმა პარტიამ, 8-8 მანდატი სოციალისტ-ფედერალისტებმა და ეროვნულ-დემოკრატებმა. 5 მანდატი ერგო სოციალისტ-რევოლუციონერთა (ესერთა) პარტიას. 1919 წლის აგვისტოსა და სექტემბერში დამფუძნებელი კრების 2 დამატებითი არჩევნები ჩატარდა სოხუმის ოლქში, ახალციხის, ახალქალაქის, ბორჩალოს მაზრებში, სვანეთსა და თიანეთში. განმეორებითი არჩევნების შედეგად კი დამფუძნებელ კრებაში მანდატები შემდეგნაირად გადანაწილდა.

44 DIPLOMAT

On 8 October 1918, the National Council was named as the Parliament of Georgia. The Independence Act of 26 May 1918, already envisioned the invitation of the founding council through elections. On 22 November 1918, the Parliament of the Republic of Georgia (formerly the National Council) approved the provisions of the election of the constituent assembly, which envisaged electing 130 members of the constituent assembly by universal, equal, direct and secret vote through party lists and based on proportional electoral system. In the history of Georgia, the first parliamentary elections were held on February 14-16, 1919 with multi-party and democratic motives. The Parliament was elected as the first legitimate legislative body of independent Georgia, which was of decisive importance for the political and social-economic development of the Democratic Republic of Georgia and to recognize Georgia’s foreign policy and to recognize the country as the subject of international law. 15 political parties were registered for participation in the election of the Founding Council: the Georgian Social-Democratic Party; National Democratic Party; Socialist-Revolutionary Party; -Dashnaktsutyun ; Socialist-Federalist Party; National Council of Muslims; Georgia’s Radical-Democratic Peasant Party; National Party of Georgia; Georgia’s Labour Party (Shota Rustaveli’s Group); Union of Independent Non-Parties; List of inhabitants of Borchalo Community; (RCDM) - 5; Patriots’ Esthetic League; and Democratic Group of Georgia’s Elins. Some of these parties were created right before the elections. In the same vein, the parties that were absolutely Russian or Caucasian parties were not entitled to participate in elections in a foreign state by the norms of international law. Some of such parties having expressed their willingness to participate in the elections (Russian Constitutional-Democratic, Social-Democratic, Socialist-Revolutionary Parties, Armenian People’s Party, Dashnaktsutyun, Azerbaijan’s “Musavat” ...). 2 of these parties came in the election, which was met by the protest of the society, especially the “Dashnaktsutyun”, due to the recent Georgia-Armenia war as at that time. Members of the rest of the parties individually entered the list of other participating parties and participated in this form. Elections were postponed in Sokhumi due to the election of the People’s Councils and Polls, and the elections were not held in Akhaltsikhe, Akhalkalaki and Borchalo district because of hostilities (Borjomi at war with Armenia, and rebellion in Samtskhe). Elections were delayed due to bad weather and heavy snowfall in the Svaneti and Tianeti districts. In the constituent assembly, 109 of the 130 mandates received the Social Democratic Party, 8 mandates went to the Socialist-Federalists and National Democrats respectively. The remaining 5 mandates went to the Socialist Revolutionary Party. In August and September 1919, two additional elections were held in Sokhumi district, Akhaltsikhe, Akhalkalaki, Borchalo district, Svaneti and Tianeti. As a result of repeated elections, mandates in the founding council were distributed as follows. The Social Democratic Party - 102 mandates, the Social-Federalist Party - 9 mandates, the National Democratic Party - 8 mandates, the Social Revolutionary Party - 6 mandates, the Dashnaktsutyun - 3 mandates, the National Party of Georgia (separated from the National Democratic Party) - 2 mandates . The first meeting of the founding assembly was held on 12 March 1919. At the first session, the chairperson of the constituent assembly was Karlo Chkheidze (SDP), while the deputy chief was Aleksandre Lomtatidze (CDP), junior deputies were:

სოციალ-დემოკრატიული პარტია – 102 მანდატი, სოციალ-ფედერალისტური პარტია – 9 მანდატი, ეროვნულ-დემორკატიული პარტია – 8 მანდატი, სოციალ-რევოლუციონერთა პარტია- 6 მანდატი, დაშნაკციუთუნი – 3 მანდატი, საქართველოს ეროვნული პარტია (გამოეყო ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიას) – 2 მანდატი. დამფუძნებელი კრების პირველი სხდომა გაიხსნა 1919 წლის 12 მარტს. პირველ სესიაზე აირჩიეს დამფუძნებელი კრების პრეზიდიუმი - თავმჯდომარე: კარლო ჩხეიძე (სდპ), უფროსი მოადგილე: ალექსანდრე ლომთათიძე (სდპ), უმცროსი მოადგილეები: სიმონ მდივანი (სფპ), ექვთიმე თაყაიშვილი (ედპ). უფროსი მდივანი: კოტე ჯაფარიძე (სდპ); უმცროსი მდივნები: გრიგოლ ნათაძე (სრპ) და ქრისტინე შარაშიძე (სდპ).პირველსავე სხდომაზე დამფუძნებელმა კრებამ დაადასტურა 1918 წლის 26 მაისს ეროვნული საბჭოს მიერ დამტკიცებული „საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი“. დამფუძნებელმა კრებამ 1919 წლის 21 მარტს დაამტკიცა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ერთპარტიული (სოციალ-დემოკრატიული) მთავრობა ნოე ჟორდანიას თავმჯდომარეობით. დამფუძნებელი კრების საკანონმდებლო სამუშაო პროცესი ძირითადად კომისიებში მიმდინარეობდა. სულ ფუნქციონირებდა 5 მუდმივმოქმედი (საკონსტიტუციო, საფინანსო-საბიუჯეტო, სარედაქციო, საბიბლიოთეკო, სამეურნეო-საგეგმო) და 18 დროებითი კომისია. შემდგომ გაიზარდა კომისიების რაოდენობა, დაემატა დროებითი და მცირე კომისიები. კომისიებში მზადდებოდა საკანონმდებლო პაკეტები, მუშავდებოდა და იხვეწებოდა კანონპროექტები, რომლებიც დასამტკიცებლად გადიოდა დამფუძნებელი კრების სხდომაზე. Kკომისიები მჭიდროდ თანამშრომლობდნენ შესაბამისი პროფილის სამინისტროებთან. მიღებული იყო აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენელთა მოწვევა და მოსმენა, შესაბამისი დოკუმენტების გამოთხოვა.Kსაქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პოლიტიკური სისტემის განვითარებულობაზე მიუთითებს, რომ არაერთი კომისიის სათავეში ხშირად ოპოზიციური პარტიის წარმომადგენლები იყვნენ. დეპუტატების უმეტესობა 3-5 კომისიაში მუშაობდა. დამფუძნებელ კრებაში თავდაპირველად ჩამოყალიბდა 4 ფრაქცია. შემდგომში, 1919 წლის აგვისტოს და 1920 წლის მაისის დამატებითი არჩევნების შედეგად, აგრეთვე შიდაპარტიული დისკუსიის პირობებში დამფუძნებელ კრებაში ფრაქციათა რაოდენობა გაიზარდა. დამფუძნებელი კრების არსებობის მანძილზე არსებობდა 8 ფრაქცია. დამფუძნებელმა კრებამ თავისი მოღვაწეობის ორწლიან პერიოდში მრავალი კანონი მიიღო. კრების საკანონმდებლო საქმიანობის დაგვირგვინება იყო 1921 წლის 21 თებერვალს მიღებული საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია, რომელიც შედგებოდა 145 მუხლისაგან. საქართველოს დამფუძნებელი კრება ქვეყნის უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს ფუნქციას ასრულებდა საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დაპყრობამდე (1921 წლის მარტი), თუმცა უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოს ფუნქცია დამფუძნებელ კრებას არც დევნილობაში მოუხსნია. საფრანგეთის მთავრობა 1933 წლამდე აღიარებდა დამფუძნებელი კრების ლეგიტიმურობას. საქართველოს დამფუძნებელმა კრებამ, როგორც 100 წლის წინ არჩეულმა პირველმა პარლამენტმა, განსაკუთრებული კვალი დატოვა საქართველოს ისტორიაში. ის, როგორც საპარლამენტო რესპუბლიკის სახელმწიფოს სისტემის მთავარი ორგანო, სათავეში ედგა სახელმწიფოებრივ, ეკონომიკურ და სოციალურ რეფორმებს ქვეყანაში. საქართველოში ვიზიტით მყოფი ევროპელი პოლიტიკოსები აღნიშნავდნენ, რომ საქართველოს სახელმწიფო სისტემა ევროპისთვის მისაბაძი სამომავლო მოდელი იყო.

Simon Mdivani (SFP), Ekvtime Takaishvili (NDP). The Chief Secretary was Kote Japaridze (NDP) and the Junior Secretaries were Grigol Natadze (SDP) and Christine Sharashidze (SDP). At the first meeting, the founding council confirmed the May 26, 1918 “Independence Act of Georgia” approved by the National Council. The founding council approved on 21 March 1919 a one-party (social democratic) government of the Democratic Republic of Georgia under the chair of Noe Jordania. The legislative working process of the founding assembly was mainly in commissions. Total of 5 permanent (constitutional, financial-budget, editorial, library, economic monetary) and 18 temporary commissions were setup. The number of commissions increased further and several temporary and small commissions were added. The legislative packages were prepared in the commissions, worked out and improved by bills that were approved for the meeting at the founding council. Commissions were also closely cooperating with the relevant ministries. The process surrounding the development of the political system of the Democratic Republic of Georgia fully indicates that many of the commission members were often representatives of the opposition party. Most of the deputies worked in about 3-5 commissions. In the founding congregation, 4 fractions were formed initially. Subsequently, due to the August 1919 and May 1920 additional elections, the number of fractions increased in the founding council under internal party discussions. There were 8 fractions at the time of the discussions. The founding council received many laws in its two-year period. The legislative work of the Assembly was crowned by the adoption of the Constitution of the Democratic Republic of Georgia on 21 February 1921, comprising of 145 articles. The founding council of Georgia served as the country’s highest legislative body before Soviet occupation of the Democratic Republic of Georgia (March 1921), although it maintained the function of the Supreme Legislature. The French government recognized the legitimacy of the founding council until 1933. The Founding Council of Georgia, as the first parliament elected 100 years ago, left a special mark in the history of Georgia. The main body of the state system of the parliamentary republic headed the state, economic and social reforms in the country. Several European politicians on their visit to Georgia noted that the Georgian state system was a model for Europe.

DIPLOMAT 45

საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკა - მმართველობის ფორმის არსი და დასავლური სისტემის გავლენა პირველ კონსტიტუციაზე

The First Democratic Republic of Georgia – Its Form of Governance and the Influence of the Western System on the First Constitution მარიკო კობახიძე, კავკასიის უნივერსიტეტის სამართლის პროგრამის დოქტორანტი აქართველო ოდითგანვე მონარქიული წყობილების სახელმწიფო იყო, რომელმაც რესპუბლიკურ პროცესზე გადასვლა 1918 წლიდან დაიწყო და იურიდიული გამოსახულება ჰპოვა თავდაპირველად დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტში, ხოლო მოგვიანებით კი საქართველოს პირველ კონსტიტუციაში. აქტში ხაზგასმულია, რომ საქართველო არის „დემოკრატიული რეპუბლიკა“, ამ ორი სიტყვის გაერთიანება შემთხვევითი არ ყოფილა, ვინაიდან ეს არის პოლიტიკური წყობილების ისეთი ფორმა, როდესაც ხელისუფლება ეკუთვნის ხალხის მიერ არჩეულ უმრავლესობას. დროებით მთავრობას კარგად ჰქონდა გაანალიზებული ის, თუ რა დიდი მნიშვნელობა აქვს, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ სახელმწიფოსათვის კონსტიტუციას, სიღრმისეულად შეგნებული ჰქონდა კონსტიტუციის არსი და მისი შემუშავების მნიშვნელობა ქვეყნის განვითარების საქმეში. სწორედ ამიტომ, ეროვნული საბჭოს მოწვევიდან რამდენიმე დღეში ჩამოყალიბდა საკონსტიტუციო კომისია, რომელსაც დაევალა კონსტიტუციის პროექტის შედგენა. კონსტიტუციის შემმუშავებელი კომისიის წევრების კონცეფციის მიხედვით, კონსტიტუციის ძირითადი დანიშნულება მმართველობის ფორმის საკითხების მოწესრიგება იყო, ხელისუფლების ცენტრალურ შტოებს შორის უფლებამოსილებათა განაწილება და პოლიტიკურ სისტემაში მათი ადგილის განსაზღვრა. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ საკონსტიტუციო კომისიის წევრებზე დიდი გავლენა მოახდინა დასავლურმა, კერძოდ შვეიცარიის პირდაპირი მმართველობის ელემენტებმა, რაც გულისხმობს „სახალხო მართვა-გამგეობას რეფერენდუმისა და ინიციატივის საშუალე-

ს

46 DIPLOMAT

MARIKO KOBAKHIDZE, Phd student in Legal Studies at Caucasus University

eorgia has always been a monarchical state until its 1918 transition to a Republican that found its legal status initially in the act of restoration of independence, and later in the first Constitution of Georgia. The act emphasizes that Georgia is a "democratic republic." The combination of these two words is not accidental, because it does describe a form of political order where the government belongs to the majority elected by the people. The temporary government of Georgia at that time understood the significance of the Constitution for the State after gaining independence and its importance in the development of the country. Within a few days after the invitation of the National Council, a constitutional commission was formed, which was tasked to compile the draft constitution. The main purpose of the constitution was to regulate the issues associated with the form of governance, the distribution of powers between the central branches of the government and the determination of their place in the political system. It is noteworthy that members of the Constitutional Commission were influenced by Western tendencies in line with concrete elements of the direct ruling that existed in Switzerland, namely, the "public management by referendum and initiative". This was reflected in the text of the first constitution. Russian Professor Boris Shatsky's words

ბით“. აღნიშნული კი პირველი კონსტიტუციის ტექსტზე აისახა, რომელიც მმართველობის პირდაპირი ფორმის ზოგიერთ ელემენტშიც იკვეთება. აღნიშნულის საილუსტრაციოდ შესაძლებელია მოყვანილ იქნეს პროფესორ შაცკის სიტყვები: „საქართველოს კონსტიტუციის პროექტი იზიარებს მონტესკიეს და რუსოს თეორიას, სადაც წარმომადგენლობით მმართველობასთან ერთად მიღებულია უშუალოდ სახალხო მმართველობის პრინციპები“. მაგრამ, საბოლოოდ მთლიანი შვეიცარული მოდელის გადმოღება ქართულ რეალობასთან, არარელევანტურად მიიჩნიეს კომისიის წევრებმა, რომელთა მოსაზრებით, საქართველო იმყოფებოდა ისეთ გეოპოლიტიკურ სივრცეში, რომ მას სჭირდებოდა გონივრული და ეფექტური გადაწყვეტილებების მიღება, რასაც მიაღწევდნენ მხოლოდ ძლიერი მთავრობის პირობებში. საკონსტიტუციო კომისიის სხდომაზე დემოკრატიული მმართველობის ფორმების კლასიფიცირებაზე და მათი კონცეპტუალური მახასიათებლების მნიშვნელობაზე მიუთითებდა კომიიის ერთ-ერთი წევრი პავლე საყვარელიძე, რომელიც დასავლეთ ევროპაში მოქმედი კონსტიტუციალიზმის თეორიის შესაბამისად, მიჩნევდა, რომ არსებობდა მმართველობის სამი ფორმა: ამერიკული, უფლება-განაწილებული დემოკრატია; ფრანგული, ანუ პარლამენტური დემოკრატია და შვეიცარიული, ანუ პირდაპირი დემოკრატია. სწორედ ამ უკანასკნელს მიიჩნევდა რელევანტურად პავლე საყვარელიძე. თუმცა, აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციო კომისიაში აცნობიერებდნენ იმ ფაქტს, რომ კონკრეტული ქვეყნის მმართველობის სისტემის წმინდად გადმოღება, მისი დუბლირება საქართველოში, მიუღებელი იყო სახელმწიფოებრივი განვითარებისათვის. ამიტომ, კონსტიტუციის ავტორებს მიაჩნდათ, რომ საქართველოს პირველი კონსტიტუცია უნდა ყოფილიყო მმართველობის სამი ფორმის ძირითადი პრინციპებისა და მახასიათებლების სინთეზირებული სისტემა, განსხვავებული კონსტიტუციური მმართველოის ეფექტური ფორმა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ საკონსტიტუციო კომისია თეორიულად მომზადებული აღმოჩნდა ისეთი კონსტიტუციის შექმნისთვის, რომელიც მომავალში უზრუნველყოფდა ქვეყნის დემოკრატიულ და სახელმწიფოებრივ განვითარებას. საკონსტიტუციო კომისიის წევრებს შორის ცხარე დებატი მიმდინარეობდა იმაზე, თუ რომელი მმართველობითი ფორმა იყო მისაღები სახელმწიფოსათვის - პირდაპირი თუ წარმომადგენლობითი მმართველობა. თუმცა, საბოლოოდ უმრავლესობა მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ მართალია პირდაპირი მმართველობა დემოკრატიის საუკეთესო გამოხატულება იყო, მაგრამ ისიც ცხადი იყო, რომ მმართველობის ასეთი ფორმა არ გაამართლებდა საქართველოში. მითუმეტეს, როდესაც პირდაპირ დემოკრატიას საკუთარ სამშობლოში, შვეიცარიაშიც კი, ზოგიერთი კანტონი მიმართავდა. ამასთანავე, სამეცნიერო წრეებში დღემდე გაბატონებულია აზრი, რომ მსხვილ, რთულ საზოგადოებებში ხალხი ვერ შეიკრიბება ერთ ადგილას ხელისუფლებაში მონაწილეობის მისაღებად. ამის ალტერნატივა წარმომადგენლობითი დემოკრატიაა. ამასთანავე, აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ კომისიაში დებატებისას გამოიკვეთა, რომ კომისიის წევრები ნეგატიურად და არადამაკმაყოფილებლად უყურებდნენ მხოლოდ არჩევნებს, ვინაიდან, ხალხის პოლიტიკური ნების გამოსავლენად მხოლოდ არჩევნები არ იყო საკმარისი და არჩევნებზე უფრო მაღლა ისინი რეფერენდუმის ინსტიტუტს აყენებდნენ. მაგალითად, კომისიის წევრი სამსონ დადიანი მიიჩნევდა, რომ წარმომადგენლობითი დემოკრატიის დროს ხალხი მხოლოდ ერთხელ არის კანონმდებელი და მხოლოდ ერთხელ აქვს შესაძლებლობა მონაწილეობა მიიღოს ხელისუფლების განხორცილების პროცესში და ეს მაშინ, როდესაც ის მონაწილეობს არჩევნებში. მისი სურვილი იყო, რომ კონსტიტუციაში შესულიყო პირდაპირი დემოკრატიის ელემენტები - რეფერენდუმი და ინიციატივა. თუმცა, საბოლოოდ კონსტიტუციის პროექტის ავტორები შეთანხმდნენ, რომ არჩევნებთან ერთად შემოეღოთ ხალხის პოლიტიკური უფლბების განხორცილების დამატებითი მექანიზმი - რეფერენდუმი.

illustrate the same: "The draft constitution of Georgia shares the Montesquieu and Russo theory, where the principles of public governance have been adopted together with the representatives of the government." Finally, the members of the commission found the Swiss model irrelevant for the Georgian reality, especially since they considered the Georgian geopolitical space and the need to make reasonable and effective decisions that could only be reached at the level of a strong government. Pavle Sakvarelidze, one of the members of the committee, pointed to the principle of constitutionalism in Western Europe, and explained that there were three forms of governance in existence: the American, distributed democracy, and the importance of the conceptual characteristics at the constitutional commission session; French, or parliamentary democracy; and Swiss, or direct democracy. Pavle Sakvarelidze considered the latter as relevant. However, it should be noted here that the Constitutional Commission was aware of the fact that it was unacceptable for the development of the country's governance system and its duplication in Georgia. Therefore, the authors of the Constitution considered that the first Constitution of Georgia should be a synthesized system of basic principles and characteristics of the three forms of governance and ultimately lead to an effective form of different constitutional governance. Depending on the above, it can be said that the Constitutional Commission has been theoretically prepared for the creation of a constitution that will ensure the country's democratic development in the future. The heated debate between the members of the Constitutional Commission was on the question of which governing form was acceptable to the State – direct or representative rule. Ultimately, the majority concluded that direct governance was the best expression of democracy, but it was also evident that such form of governance would not be justified in Georgia. Moreover, even in Switzerland, only some of the cantons used direct democracy. At the same time, scientific circles still have the idea that people in large and difficult societies cannot be assembled at one place to take part in the government. The alternative is representative democracy. In addition, it is noteworthy that the debates in the Commission revealed that the members of the Commission looked negatively and unsatisfied only because the elections were not enough to reveal the political will of the people and the referendum’s stance was higher than that of the elections. For instance, Samson Dadiani, a member of the Commission, believes that people are legislators only in a representative democracy and he believes that they have only one opportunity to take part in the exercise of power - when they participate in the elections. His desire was to include elements of direct democracy in the Constitution referendum and initiative. Eventually, the authors of the draft constitution agreed that together with the elections, additional mechanism for the implementation of the political rights of people such as referendum would be used. In the constitutional practice of the period, the principle of representative democracy, which promoted Montesquieu’s perception that people, who have sovereign power, must do everything they can do, and what they cannot do should be done by their ministers. France is an example of a representative republic.

DIPLOMAT 47

იმ პერიოდის კონსტიტუციურ პრაქტიკაში დამკვიდრდა წარმომადგენლობითი დემოკრატიის პრინციპები, რომელსაც ხელს უწყობდა მონტესკიეს შეხედულება, რომლის თანახმად, ხალხი, რომელსაც აქვს სუვერენული ხელისუფლება, თვითონ უნდა აკეთებდეს ყველაფერს, რისი გაკეთება მას შეუძლია, ხოლო იმის, რისი გაკეთებაც მას კარგად არ შეუძლია თავისი მინისტრების (ნდობითაღჭურვილი) მეშვეობით უნდა ახორციელებდეს. წარმომადგენლობითი რესპუბლიკის მაგალითად საფრანგეთი ითვლებოდა. საკონსტიტუციო კომისიის წევრები, გადამწყევტ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ხალხის მონაწილეობას ხელისუფლების განხორცილებაში, მათი მიზანი იყო კონსტიტუცია დაემკვიდრებინათ დემოკრატიის პრინციპებზე. საკანონმდებლო და მმართველობით ორგანოში ხალხის როლი შემდეგნაირად არის აღწერილი საკონსტიტუციო კომისიის თეზისებში: „დემოკრატიაში ხალხს უჭირავს უპურველესი ადგილი. იდეოლოგიურად ხალხი დემოკრატიაში არის უპირველესი წყარო ყოველგავრი ხელისუფლებისა. ხალხის ნება არის აბსოლუტური. არ არსებობს სახელმწიფოში ნება, რომელიც დგას ხალხის ნებაზე მაღლა. ხალხის ნება უმაღლესი კანონია და მისი უარყოფა არ შეიძლება“. აღსანიშნავია ასევე ის ფაქტი, რომ პირველ კონსტიტუციაში უარყოფილ იქნა პრეზიდენტის ინსტიტუტი. მათი ასეთი დამოკიდებულება ეფუძნებოდა შეხედულებას, რომლის მიხედვით პრეზიდენტის თანამდებობის შემოღება გამოიწვევდა პარლამენტის ინსტიტუტის დაკნინებას. პრეზიდენტი ვეტოს უფლების გამოყენებით მოახდენდა პარლამენტის პროგრესული კანონების უარყოფას. ამასთანავე, აღნიშნულ მოსაზრებას, ამყარებდა ის დამოკიდებულება, რომლის თანახმად „პრეზიდენტის უფლებები ნასესხები იყო მონარქისაგან, მეფის უფლებისგან“, რაც შეუთავსებელი იყო რესპუბლიკური მართველობისათვის. 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუციამ საქართველოს სახელმწიფოს პოლიტიკური წყობილების ფორმად აღიარა დემოკრატიული რესპუბლიკა და იგი მუდმივ, უცვლელ ფორმად გამოაცხადა. აღნიშნული კი, დასავლეთის ქვეყნებში მოქმედი კონსტიტუციების მმართველობის საკვანძო პრინციპების შერწყმის - სინთეზირების შედეგი იყო. კონსტიტუციაში გარკვეულწილად აისახა მმართველობის ევროპული მოდელი. პირველი რესპუბლიკის კონსტიტუციაში ჩამოყალიბებეული მმართველობის სისტემა უახლოვდებოდა იმ დემოკრატიული ევროპული ქვეყნების კონსტიტუციებს, სადაც დამყარებული იყო მმართველობის საპარლამენტო მოდელი. დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი, 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუცია როგორც ფორმით, ისე შინაარსით, სრულად პასუხობდა დროის შესაბამის დემოკრატიულ მოთხოვნებს და მასზე ყურადღების გამახვილება და მისი სამართლებრივ ჭრილში გაანალიზება აუცილებელია იმდენად, რამდენადაც უდიდესია ამ აქტის მნიშვნელობა, როგორც მრავალი ათეული წლის მანძილზე სახელმწიფოებრიობის აღდგენისა და დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის სამართლებრივი საფუძვლისა. ეს იყო კონსტიტუცია, რომლითაც ჩვენი ქვეყნა გადავიდა კონსტიტუციური რეგულირების ჩარჩოებში. შეიძლება ითქვას, რომ პირველი კონსტიტუციის ტექსტი იყო ერთ-ერთი პროგრესული კონსტიტუცია ევროპის კონტინენტზე, რომელშიც სამართლებრივად სწორად იყო გადაწყვეტილი მმართველობის ფორმის საკითხი. აღნიშნული ფაქტის გასამყარებლად, შეიძლება მოვიყვანოთ ინგლისის საგარეო საქმეთა მინისტრის - რამზეი მაკდონალდის სიტყვები, რომელიც მან ჯერ კიდევ 1920 წელს, კონსტიტუციის პროექტის გაცნობისას დააფიქსირა. ის აღნიშნავდა, რომ ქართველმა ხალხმა ამ კონსტიტუციის შემუშავებით მთელ კაცობრიობას დაუმტკიცა მაღალი სამართლებრივი კულტურა და პოლიტიკური შეგნება. საქართველოს პირველ კონსტიტუციაში კარგად ჩანს, თუ რა გავლენა მოახდინა ადრინდელი და იმდროინდელი დასავლეთის პოლიტიკურ-სამართლებრივმა კონცეფციებმა და დოქტრინებმა, ასევე მსოფლიო კონსტიტუციების ძირითადმა პრინციპებმა საკონსტიტუციო კომისიის წევრთა შეხედულებაზე, რაც ასახულია კიდეც კონსტიტუციაში. 48 DIPLOMAT

The members of the Constitutional Commission found peoples participation in policy making very important, and their goal was to establish the constitution on the principles of democracy. The role of the people in the legislative and governing body is as follows in the abstracts of the Constitutional Commission: "People in democracy occupy the best place. Ideologically, people are the primary source of democracy in every way. The will of the people is absolute. There is no will in the state that stands above the will of the people. The will of the people is a superior law and cannot be rejected. " It is also remarkable that the first constitution rejected the President's institute. Their attitude was based on the belief that the presidency would result in the decline of the parliamentary institution. The President will veto the progressive laws of the parliament. At the same time, the opinion was based on the attitude that "the President's rights were borrowed from the monarchy, the right of the king", which was incompatible with the Republican administration. The Constitution of 21 February 1921 recognized the form of political order of the State of the Democratic Republic and declared it permanent. This was the result of the synthesis of merging the key principles of governance of the constitutions of the West. The constitution was somewhat reflected in the European model of governance. The constitution of the first republic was approaching the Constitution of Democratic European countries where a parliamentary model of governance was based. The Constitution of Georgia, February 21, 1921, fully answered by the form and content of the relevant democratic demands of time, focusing on them and analyzing it in its legal context is essential to the importance of the act in restoration of independence for many decades. Our country’s constitutional framework was developed from this constitution. It can be said that the text of the first constitution was one of the progressive constitutions on the European continent, which was legally correct to determine the form of governance. In order to strengthen this fact, we cite the words of the Minister of Foreign Affairs of England - Ramsey MacDonald, who was still in the 1920s when the Constitution project was introduced. It was noted that the Georgian people have proven to be conscious of the whole legal and political system and have contributed to the development of this constitution. The first Constitution of Georgia shows how influential the political and legal conceptions of the early and the present West alongside their doctrines formed the basic principles of world constitutions such that these formed views for the members of the Constitutional Commission as reflected in the constitution.

DIPLOMAT 49

50 DIPLOMAT

DIPLOMAT 51

Tiflis Palace and Tiflis Veranda to Re-Open after Grand Renovation

ituated in the illustrious scenery of Tbilisi, the most amazing Hotel Tiflis Palace and the Restaurant Tiflis Veranda are a grandiose opening, offering guests from all around the opportunity to enjoy extremely comfortable accommodation with the highest standard and the most fascinating restaurant that is second to none in the historical center of Tbilisi. We have just completed the renovation and upgrades of our facilities to be fitting the world class standards that are worthy of capturing Tbilisiâ&#x20AC;&#x2122;s true beauty and sharing it as a unique gift with visitors from far and wide. We are delighted to announce to the public that the doors of our impressive, renovated hotel that will absolutely make your trip an unforgettable experience, will be open soon, for the pleasure of all guests. Stylish, newly renovated Tiflis Palace and Tiflis Veranda are the exquisite openings in the heart of the Capital of Georgia with the touch of luxury and modernity enshrined in the detailed and calm atmosphere of Tbilisi. Our recent renovation is our response to the needs of our teeming guests from all over. From the interior to the design and ar-

52 DIPLOMAT

rangement, our 43 rooms provide a calm ambience for guests and keep them in touch with luxury and modernity. Each room has been upgraded to give full access to luxury with very detailed styling and attention to details. We are back and just as we are renowned for, our guests will get to enjoy the highest level of comfort and quality service without constraints. To keep each of our guests in touch with the rich culture of Georgia, we have beautiful designs of letters of the Georgian alphabet in uniquely designed frames and casings. Each of these letters serve as emblems signifying the beauty of Georgia and its people. Our commitment to quality service is at stellar levels and we have refurbished all of our rooms with top quality beds, mattresses, bedding, furniture and appliances. Our guests can choose from a vast array of options available to guarantee their comfort. We have several types of pillows available to suit the needs of each and single of our guests. Every guest is dear and important to us and this is why we remain committed to our 24 hour room service and 24 hour lobby bar to ensure our customers are not denied access to these services at any

3 V.Gorgasali street, Tbilisi, Old Tbilisi, 0105, Georgia Tel.: (+995) 32 2 000 245 Reservation@tiflispalace.ge www.Tiflispalace.ge

time. Our Lobby bar is the best place to find a wide range of exotic Georgian wine, rich tasting coffee and tea, delicious deserts and the best of Georgian snacks and pastries. In addition to these, we have very spacious conference and banquet facilities for up to 100 persons and a meeting room for up to 10 people. For this purpose, we have varying lunch menus, tea and coffee for guests to enjoy during breaks at the business meetings. All of these makes Tiflis Palace a true testament and the best choice for both business and individual travelers. Stunning newly renovated Tiflis Veranda with the most beautiful view is also fitted with interior designs that captures and symbolizes the rich history of Tbilisi. We have several exciting modifications in place, in line with our commitment to giving our customers the best service possible. Tiflis Veranda has an invited Chef from Turkey who has appetite whetting and deliciously tasting cuisines to satisfy the cravings of each of our guests. Our Chef is versed with local and international dishes and is sure to amaze you with his distinct taste. Our very popular patisserie from Turkey invites guests to indulge in

our exciting and irresistible gourmets and all of the delicious specialties available. Comfort, delicious food and luxury are important things that guarantees peace. This is what guides our service and resonates with each of our guests. Tiflis Veranda is a perfect place for business meetings, business lunches, dinners, a pleasant time away with friends and family, visiting foreign guests and for pleasant surprises. The scenery encapsulating our location is beautiful and alluring. Tiflis Palace is a true heaven with beautiful surroundings and a calm atmosphere. This is one of the reasons our summer terraces are outstanding and guarantee to bring enjoyment to all of our guests. Lemonade, milk shakes, cold drinks and coffee are available to keep you in the right summer mood at all times. For the most captivating views, culinary masterpieces and undeniable comfort, the Tiflis Palace and Tiflis Veranda are the perfect and unforgettable destinations. We can not wait to host you in our marvelous atmosphere and once again and for many more times meet all your best expectations.

DIPLOMAT 53

არომატეკა:

არომატების ბიზნესი, როგორც ხელოვნება

AROMATEQUE:

Exploring the Art Behind the Scents Business ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

სოფლიოს მოწინავე ბრენდების სუნამოების, კოსმეტიკისა და თავის მოვლის საშუალებების ქართული სახლი - ლუტეცია ჯგუფი ერთ-ერთი მთავარი მოთამაშეა პარფიუმერულ ბაზარზე. კომპანია 20 წელზე მეტია წარმატებით ოპერირებს, დღესდღეობით 9 ბრენდით არის წარმოდგენილი და კიდევ უფრო ფართოვდება. ინდუსტრიის თავისებურებებსა და ნიშური პარფიუმერიის წარმატებაზე კომპანიის დამფუძნებელს ვახტანგ ფხაკაძეს ვესაუბრეთ. რადგან ეს ნომერი ეძღვნება დამოუკიდებლობის 100 წლის იუბილეს კარგი იქნება გავიხსენოთ საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის თავდაუზოგავი მებრძოლი, "სუნამოების პრინცად" წოდებული გიორგი მაჩაბელი რომელმაც ამერიკაში პარფიუმერული წარმოებით გაითქვა სახელი...

მ

54 DIPLOMAT

he Lutecia group is one of the prominent and long standing Georgian house for perfume, cosmetics and care products. The Lutecia Group is one of the main players in the perfume and beauty products market with operations spanning 2 decades, 9 brands under the group and more brands coming up as the group expands. We talked to Vakhtang Pkhakadze, the founder of the company, on the delicate nature of the industry and the success of his perfumery. This issue of our magazine is dedicated to the 100th Anniversary of the Independence of Georgia. To start with you, I’d like to know what you know about a brave fighter for Georgia’s independence, known as “Prince of Fragrance” George Matchabeli, who became famous in the Perfume industry in America.

DIPLOMAT 55

ჩემი საფრანგეთში მოღვაწეობის დროს 1994-1998 წლებში მქონდა მცდელობა გავსულიყავი იმ კომპანიასთან კონტაქტზე, რომელიც აწარმოებს პრინც მაჩაბელის სუნამოებს, მაგრამ ვერ მივაგენი იმას, ვისთანაც შევძლებდი მოლაპარაკებების წარმოებას. ჩემთვის დღესაც ერთ-ერთ პრიორიტეტად რჩება ამ ბრენდის ქართულ ბაზარზე გამოჩენა იმ პირვანდელი სახით, როგორც იწარმოებოდა. პარფიუმერული ბიზნესი ძალიან სწრაფად ვითარდება, თქვენ სად ხედავთ ლუტეცია ჯგუფს 10 ან სულაც 100 წლის შემდეგ? არა მარტო პარფიუმერიული ბიზნესი ვითარდება სწრაფად, არამედ მთელი ქვეყანა. ლუტეცია 20 წელია ბაზარზეა და მას ენდობიან მომხმარებლები, ის საკმაოდ ახალგაზრდაა და რაც დრო გავა მით უფრო მეტი მომხმარებელი ეყოლება, რადგან ის ისევ განვითარების გზაზეა. ახლა უკან დახევა არ შეგვიძლია, რასაც მივაჩვიეთ მომხმარებელი ის უნდა ვუკეთოთ, როგორც კი ისინი დაინახავენ რომ ამ გზას გადავუხვიეთ, მაშინ გამოვა ისე თითქოს ისინი შევიტყუეთ და ეხლა უნდა დავიპყროთ, ჩვენ მათ არ ვიპყრობთ, თანამოაზრეებად მივიჩნევთ და გვინდა ჩვენ გვერდში იყვნენ. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ლოიალური მომხმარებელი, ამიტომ ყოველთვის მათზე ვართ ორიენტირებული. ესაა საზოგადოებასთან ურთიერთობა ჩემი აზრით. ჩვენ გვინდა, რომ ყოველთვის მოწოდების სიმაღლეზე ვიყოთ, ჩვენი მიზანია არაა მხოლოდ სუნამოს გაყიდვა, გვინდა უფრო მეტი ემოცია და უკეთესი მომსახურება შევძინოთ საზოგადოებას. თუ შევძელი ისე შევაყვარო ჩემს გვერდში მყოფ ახალგაზრდობას ეს ბრენდი, როგორც ეს მე მიყვარს, მაშინ მოგეხსენებათ კითხვაც არ უნდა, იგი წარმატების მწვერვალზე იქნება სულ. მე ყოველ წუთს ამაზე ვფიქრობ და ეჭვიც არ მეპარება წარმატებაში, რადგან კონტურებს უკვე მკაფიოდ ვხედავ. დაბოლოს, ჩემი ყურადღება ჩაის ბიზნესმაც მიიპყრო, მალე ქართული ჩაი დაიკავებს საპატიო ადგილს ფრანგული ჩაის ბუტიკების ქსელ "პალე

56 DIPLOMAT

In 1994-1998, when I was in France, I attempted to reach out to the company, which produces Prince Matchabeli’s fragrances, but I could not find anyone with whom I could negotiate. It is still one of the priorities for me to bring this brand into the Georgian market as it was originally produced. The Perfumery business scale is developing very fast, where do you see the Lutecia Group in 10 or even 100 years from now? You are right however, the perfumery business is not the only sector witnessing rapid development , but the whole country. Lutecia has been on the market for 20 years and is trusted by customers, the company is still quite young and as time passes it will gain customers, because it is still on the path of development. As it stands, what we cannot afford is to withdraw from the aspects of our service that made these customers stick with us. We cannot drop our standards so we are concerned about retaining them because a drop in standard will affect the integrity of our products. Loyal customers are very important for us, so we are always focused on them. This is my opinion of our public relations efforts. We want to always be at the height of the call, our goal is not only to sell the fragrance, we want to touch more people and provide better service to society. Our major target are the young people who we feel are going to be very instrumental to drive the success of our brands and products. If we can get them to like our products, then we have the novelty we truly deserve. I think about it every minute and I have no doubt in the success of my ventures, because we always take care of the important parts and they are clearly visible for all.

დე ტეს» თაროებზე. ეს ჩემთვის მეტად საამაყო წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება. ლუტეცია ჯგუფის ერთ-ერთი მიმართულება ნიშური პარფიუმერიაა, რა ადგილი უჭირავს არომატეკას ქართულ პარფიუმერულ ბაზარზე? არომატეკა ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც ასეთი გაბედული ნაბიჯი გადადგა და პირველმა გახსნა ისეთი ტიპის ბუტიკი, სადაც მხოლოდ ნიშპარფიუმერიაა წაროდგენილი, ამიტომ ძალიან ბევრი მიმდევარი ჰყავს არომატეკას საქართველოში. 5 წლიანი დაკვირვების შედეგად დავინახე, რომ ქართული ბაზარი მზადაა ამ პროდუქციისთვის და ამიტომაც გავხსენი ცალკე ნიშპარფიუმერიის ბუტიკი არომატეკა, რომელსაც წამყვანი ადგილი უჭირავს ამ ინდუსტრიაში. ის ფაქტი, რომ საფრანგეთში წარმატებული ბრენდები „კელიანი“ და “კრიდი“, რომელიც ძალიან ფაქიზია და ფრთხილობს პარტნიორის შერჩევაში, არჩევანი ჩვენზე შეაჩერა და მისი პროდუქცია ჩვენი ჯგუფის წევრ „არომატეკაში“ წარმოადგინა, უკვე მეტყველებს არომატეკას გამორჩეულობაზე ქართულ პარფიუმერულ ბაზარზე. რამდენად უწევს ნიშური პარფიუმერია კონკურენციას გლობალურ ბრენდებს მით უფრო საქართველოში, სადაც მომხმარებელი ძნელად იღებს სიახლეებს? ვერ დაგეთანხმებით, რომ საქართველოში ძნელად იღებენ სიახლეებს. ჩემი 25 წლიანი ბიზნეს მოღვაწეობის მანძილზე შემიძლია გითხრათ, რომ ჩვენი მომხმარებელი ყოველთვის ელოდება და კარგად იტაცებს ამ სიახლეებს. რაც შეეხება გლობალურ ბრენდებს ყველა ბრენდს თავისი მომხმარებელი ჰყავს, კლასიკა ყოველთვის იქნება კლასიკა, რაც შეეხება ნიშას ეს მაინც სიახლეა ბაზარზე და ძირითადად აღიქმება როგორც ხელოვნების ნიმუში. რამდენი ადამიანია დასაქმებული თქვენს ჯგუფში და რამდენად რთულია თქვენი ინდუსტრიისთვის შესაფერისი კადრების მოძიება ქართულ შრომით ბაზარზე? ლუტეცია ჯგუფში 600 ადამიანია დასაქმებული. საკამოდ რთულია შესაფერისი კადრის მოძიება, არა მხოლოდ ჩემი ინდუსტრიისთვის, არამედ ზოგადად ყველასთვის, ვისაც მომსახურების სფეროში სჭირდება კადრები. ჩვენი ქვეყანა ტურიზმის განვითარებისაკენაა მიმართული და აუცილებელია, რომ მომსახურების დონე მაღალი იყოს. გამომდინარე არსებული პრობლემიდან, რომელიც შესაბამისი კადრების მოძიებას უკავშირდება, მე და ჩემმა რამოდენიმე კოლეგამ, რომლებიც „რითეილ“ ბიზნესით ვართ დაკავებულები დავაარსეთ „რითეილ ასოციაცია“. ვთვლით, რომ უნდა შეიქმნას სპეც. სკოლა, რომელიც მომსახურების დონეს შეასწავლის ამ სფეროში დასაქმების მსურველ ნებისმიერ ადამიანს და არა მარტო „რითეილ“ არამედ სარესტორნო და სასტუმროების ბიზნესშიც. რა როლი უჭირავს პარფიუმერულ ბიზნესს ქართულ ეკონომიკაში და რამდენად კონკურენტულია ბიზნესგარემო? საკმაოდ კონკურენტული გარემოა, რაც ერთ-ერთი მოტივატორია ჩვენთვის რომ უფრო და უფრო განვვითარდეთ და მეტი სიახლეები შევთავაზოთ ჩვენს მომხმარებლებს. ზოგადად მზარდი ბაზარია, რაც ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკისთვის ძალიან მომგებიანია. სტატისტიკურად პარფიუმერია და კოსმეტიკა შეგვიძლია გავუტოლოთ პირველად მოხმარების საგნებს, ერთ-ერთი მსხვილი გადამხდელები ვართ მცირე ბიზნესიდან. რამდენად იძლევა ბაზარი გაფართოების საშუალებას და რა გეგმები გაქვთ ამ მიმართულებით? ზემოთ უკვე აღვნიშნე, რომ ზოგადად მზარდი ბაზარია და მოთხოვნაც ძალიან დიდია სიახლეებზე, ამიტომ ჩვენი ამოცანაც სწორედ ესაა, რომ გავაფართოვოთ ჩვენს ჯგუფში არსებული ბრენდების ქსელური მაღაზიები, ვგეგმავთ კიდევ ახალი ბრენდების შემოყვანას, ამჟამად ლუტეცია ჯგუფში 9 ბრენდია, რომელიც სულ მალე კიდევ უფრო გაიზრდება და მეტ ლოიალურ მომხმარებელს შეიძენს.

The tea business is one important industry in Georgia that has also drawn my attention. Very soon, Georgian tea will take its rightful place of honor on the shelves of the French Tea Boutiques Network “Palais de Thes”, which will be a great and a proud step forward. One of the Lutecia Group’s direction is the niche perfume. What is the place of Aromatique in the Georgian perfumery market? Aromatique was one of the first, who made such a bold step and opened a first of its kind business in Georgia. Aromatique carved a niche through the boutique and draws from a lot of followers in Georgia. After 5 years of observation, I saw that the Georgian market was ready for this product and that was why I opened a separate (Aromatique) boutique to hold the leading place in this industry. The fact that successful brands in France “Kilian” and “Creed”, which are very fascinating and cautious in selecting a partner, decided to choose us a partners and have presented their products in Aromatique, is already indicative of the success of the niche brands on the Georgian perfumery market. How competitive is a niche perfume among global brands in Georgia, where users do not get novelty easily? I do not agree with you that it is hard to get novelties in Georgia. During my 25 years of business activity, I can tell you that our customers are always eager to know what we have in store. As for the global and local brands, each one have their customers. Although we cannot rule out the place of classics on the market. Niches have their place and receive as much novelties on the marketplace as do classics, and are generally perceived as a work of art. How many people are employed in your group and how difficult is it to find suitable professionals for your industry in the Georgian labor market? There are 600 employees in the Lutecia group. It’s hard to find a suitable person, not just for my industry, but for everyone in the service sector. Our country is dedicated to the development of tourism and it is necessary that the service level in that area will be high. Based on the problem of looking for professionals related to the search for the relevant staff, I and several of my colleagues, who are involved in the retail business, have established the “Retail Association”. We believe that we should create the professional school, which will teach the level of service to any person willing to work in this area and this can be replicated in the restaurant and hotel business. What role does the perfume business hold in the Georgian economy and how competitive is the business environment? The competitive environment is one of the motivators for us to develop more exciting things for our customers. In general, there is a growing market that is very profitable for our country’s economy. Statistically, we can compare perfumery and cosmetics to first-aid goods as we are one of the largest taxpayers among small businesses. How much does the market allow for expansion and what plans do you have in this direction? I have already mentioned that this is a growing market and demand for novelties are very high, so our task is to expand our company. We plan to introduce new brands, in addition to the 9 brands we currently operate. The Lutetia Group is exploring a lot of growth options and to achieve this, we need to attract more loyal customers.

DIPLOMAT 57

2020 წლამდე საქართველოს ეკონომიკა ისრაელიდან 1 მილიარდ დოლარს მიიღებს

By 2020 Georgian Economy Will Receive 1 Billion from Israel 018 წელს ორი მნიშვნელოვანი საიუბილეო თარიღი აღინიშნება: საქართველოს პირველი დამოუკიდებელი რესპუბლიკის გამოცხადებიდან 100 წელი, ხოლო ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან 70 წელი სრულდება. სწორედ ასეთ ახალგაზრდა და პატარა ქვეყნებს სჭირდებათ განსაკუთრებით ძლიერი ლობისტური ინსტიტუტები. ამასთან, ისრაელისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს ჰასბარას - მზარდი ანტისემიტიზმისა და გლობალური ანტიისრაელური კამპანიის ფონზე მისი პოლიტიკის სწორ წარმოჩენას საერთაშორისო ასპარეზზე, მათ შორის მეგობარ ქვეყნებშიც. საქართველოსათვის კი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ინვესტიციების მოზიდვა ისრაელიდან, მოწინავე ტექნოლოგიების გადმოტანა და დანერგვა. ორ მეგობარ ქვეყანას შორის ურთიერთობების გაღრმავება და თანამშრომლობის სფეროების გაფართოება განსაკუთრებით საჭირო და მნიშვნელოვანია დღეს, როდესაც მსოფლიოში ძალთა ბალანსი იცვლება, ხდება ხელახალი განლაგება და სტრატეგიული პარტნიორობა როგორც რეგიონის შიგნით, ასევე მეზობელი რეგიონების ქვეყნებს შორის უდიდეს მნიშვნელობას იძენს. ვისურვებდით, რომ 25 წლის შემდეგ საქართველო-ისრაელის ურთიერთობებში გაზრდილი იყოს მთავრობებისაგან დამოუკიდებელი ორგანიზაციების როლი, რომლებიც აქტიურად მუშაობენ ეკონომიკური და პოლიტიკური კავშირების გაღრმავებაზე. გასულ წელს, ისრაელ-საქართველოს 25-წლიანი ურთიერთობების მიწურულს, გვქონდა საკმაოდ დიდი წარმატება საქართველოსა და ისრაელს შორის პირდაპირი კავშირების გაღრმავებისა და ურთიერთობებისათვის ფორმატის შეცვლის კუთხით. ეს ტენდენცია 2018შიც გრძელდება. შესაბამისად, თუკი ორივე მხარე გაიზიარებს ჩვენს ინიციატივებს, წელსაც უფრო ამბიციური გეგმები გვაქვს - იგეგმება პირდაპირი ოფიციალური ვიზიტები, გენერალური ეკონომიკური შეთანხმების გაფორმება და ა.შ. ამასთან, უფრო მეტად უნდა ვიმუშაოთ ორმხრივი ინვესტიციების დაცვაზე, რაც ყველაზე მეტად მეტყველებს ურთიერთობების ხასიათზე. შარშან ტურისტების რიცხვი ისრაელიდან საქართველოში 60%-ით გაიზარდა და ვფიქრობთ, დიდი მიღწევა იქნება, თუკი მსგავსი ზრდა შენარჩუნდება და ყოველდღიურად იქნება მინიმუმ 2 პირდაპირი ფრენა არა მხოლოდ ზაფხულის თვეებში, არამედ მთელი წლის მანძილზე. ნიშანდობლივია, რომ სწორედ მხოლოდ ისრაელელი ტურისტებისგან შემოდის 100 მლნ დოლარზე მეტი, თუმცა 2020 წლამდე, დღემდე მოზიდულ ინვესტიციებთან ერთად, ისრაელიდან შემოსული თანხები 1 მლრდ დოლარს გადააჭარბებს. ბოლო სამი ათეული წლის თანამშრომლობაზე, მიღწეულ შედეგებზე და არსებულ, ჯერ კიდევ აუთვისებელ პოტენციალზე „ისრაელის სახლის“ თაოსნობით, ისრაელის გამომცემლობასთან ერთად, მალე გამოიცემა წიგნი. ამ ეტაპზე პატარა ქვეყნებისთვის ტრადიციული და კონსერვატიული დიპლომატია, სახალხო დიპლომატიასა და ბიზნეს დიპლომატიასთან, ასევე ლობისტურ საქმიანობასთან კომბინაციის გარეშე, ჩვენი შეფასებით, ამ ეტაპზე არაეფექტურია. განსაკუთრებით ახლა ლობისტური აქტივობის ეტაპია და მხარეებმა უნდა გააქტიურონ ლობისტური მუშაობა, რასაც სჭირდება ღრმა ინფორმაცია მეორე მხარეზე, მის საშუალებებზე, პოტენციალზე და რა არის საჭირო შედეგების მისაღწევად. საბოლოოდ, ინიციატივის აქტუალურობა დამოკიდებულია ორმხრივი რეალობის ცოდნაზე და ამიტომ ამას ჩვენს ფუნქციად ვთვლით. ბიზნესი კერძო სექტორის საქმეა და არა მთავრობის და დიპლომატების, ხოლო ამ ყველაფრის ხელშეწყობა და დაცვა მთავრობის ვალდებულებაა.

58 DIPLOMAT

his year we have to celebrate two important anniversaries: 100th anniversary of the First Georgian Republic and 70th anniversary of the State of Israel. Such young and small countries require extremely strong lobbying institutions. In the light of Anti-Semitism and Global Anti-Israeli campaign, Hasbara - explaining Israeli politics in a proper way to an International society, even to its friendly states, has crucial importance for Israel. For Georgia, it is vitally important attracting investments from Israel, importing and implementing high technologies and successful methods. The deepening of relations between the two friendly countries and the expansion of cooperation fields are essential especially today, when the balance of power is being changed and strategic partnerships among the region states and between the neighboring regions is increasingly becoming significant. We wish non-governmental organizations taking care on bilateral economic and political relations to have more significant role after 25 years. At the end of 25 year long period of official diplomatic relations between Israel and Georgia we had great results in enhancing the cooperation and changing the format of existing links. This tendency is maintained in 2018 as well. In case both sides share our initiatives, our plans for upcoming years will be more ambitious – direct official visits, signing the general economic agreement etc. are being planned. Alongside, we will have to work jointly for the protection of the bilateral investments, which is the best expression of the nature of relations. Last year, the number of Israeli tourists increased by 60% and we consider it to be a big achievement if such growth rate is maintained and if we have at least 2 direct flights per day not only during the summer but throughout the year. It is noteworthy that Israeli tourists spend more than 100 million dollars in Georgia and the amount brought by them (along with the investments) to Georgia’s economy will exceed 1 billion dollars by 2020. Under the initiative of Israeli House a book is being prepared regarding the bilateral cooperation during last three decades and existing unused/untouched potential. In our opinion, nowadays traditional and conservative diplomacy of little states, without combination of public and business diplomacy and lobbyist activities, unfortunately, stays worthless. Especially today, when we face the period of lobbyist activities, the parties should start more actively to acquire information regarding the partner, regarding its potential, requirements, what is necessary in order to achieve the results. In general interstate relations are encouraged by the initiative of private sector and non-governmental organizations and implementing of those initiatives should be launched by the governments. The functions must be assigned: character and quality of private initiatives come from experience and analyzing the reality. Government and diplomats should not intervene in business, which only requires support and protection.

DIPLOMAT 59

პოლონურ-ქართული სავაჭროსამრეწველო პალატა

Polish-Georgian Chamber of Industry and Commerce ნათია გამყრელიძე

NATIA GAMKRELIDZE

018 წლის იანვარში, საქართველოსა და პოლონეთში პირველად შეიქმნა პოლონურ-ქართული სავაჭრო-სამრწეველო პალატა. მის შექმნაში მონაწილეობდა 20 პოლონური და ქართული კომპანია. პროცესს მხარს უჭერდა პოლონეთის საელჩო საქართველოში და საქართველოს საელჩო პოლონეთში. პალატის ბოლოდროინდელ საქმიანობებზე და სამომავლო გეგმებზე ვესაუბრეთ პალატის პრეზიდენტს საქართველოში, ბატონ მარცინ რუტოვიჩს. ბოლო თვეებში პალატის მიერ განხორციელებულ აქტივობებზე ბევრი რამ შევიტყვეთ, შეგიძლიათ უფრო დეტალურად გვიამბოთ მათ შესახებ? ამ წლის დასაწყისი ჩვენი გუნდისთვის ნამდვილად ძალიან დატვირთული იყო. თბილისში მოვაწყეთ ქართულ-პოლონური ბიზნეს ფორუმი, სადაც ვუმასპინძლეთ დაახლოებით 30 დელეგატს პოლონეთიდან და 70 ბიზნესის წარმომადგენელს საქართველოდან. ფორუმმა უზრუნევლყო B2B შეხვედრები და ამჟამად ვმუშაობთ ამ ნაყოფიერი B2B შეხვედრების შედეგებზე. ფორუმის მეშვეობით 6 კომპანია შეთანხმდენ თანამშრომლობაზე და ახლა ისინი ბიზნეს გარიგებებს ხურავენ. ბოლო წლებში ეს იყო ყველაზე დიდი პოლონური ღონისძიება საქართველოში, რომელიც ბიზნესს ეძღვნებოდა. ვფიქრობ, ქართული კომპანიებისთვის ძალიან ხელსაყრელია იყვნენ ჩვენი ორგანიზაციის წევრები და პოლონეთიდან სანდო პარტნიორის

60 DIPLOMAT

n January 2018, for the first time in Poland and Georgia, the Polish – Georgian Chamber of Industry and Commerce was created. 20 Polish and Georgian companies were involved in the creation of the Chamber, with support of Polish Embassy in Georgia and Georgian Embassy in Poland. We talked to the president of the Chamber in Georgia – Marcin Rutowicz, about recent activities of the Chamber, benefits for Georgian companies and future plans. We heard a lot about activities of the Chamber in recent months, could you describe some of them? Yes, that’s true. Beginning of this year was very busy for our team. For example, we have organized Polish Georgian Business Forum in Tbilisi, where we hosted around 30 delegates from Poland and more than 70 representatives of business from Georgia. The forum was connected with B2B sessions and now we are working over results of those fruitful B2B meetings, where 6 companies matched together and are closing business deals at the moment. It was one of the biggest polish event in Georgia dedicated to business, in recent years. I think this is valuable benefit for Georgian companies, to be member of our organization and to get opportunity for matching with specially tailored and verified partner from Polish site, as it was in case of organized event. We started also strategic cooperation with many institutions, as for example Polish Agency of Investment and Trade, Enterprise Georgia and Business Ombudsman of Georgia.

შერჩევის საშუალება მიეცეთ, როგორც ეს მოხდა ზემოთხსენებული ორგანიზებული ღონისძიების შემთხვევაში. გარდა ამისა, სტრატეგიული თანამშრომლობა დავიწყეთ ბევრ დაწესებულებასთან, მაგალითად, პოლონეთის საინვესტიციო და სავაჭრო სააგენტოსთან, აწარმოე საქართველოსთან და საქართველოს ბიზნესომბუდსმენთან. რას გვეტყვით იმ აქტივობებზე, რომლებიც პოლონეთში ქართული ბიზნესისა და საინვესტიციო კლიმატის ხელშეწყობას უკავშირდება? ამ საქმიანობიდან ერთ-ერთი არის ქართული და პოლონური კომპანიებისთვის ცოტა ხნის წინ ორგანიზებული შეხხვედრა. ამ შეხვედრების მთავარი დანიშნულებაა ქართული ეკონომიკის კონკრეტული სექტორების წარდგენა პოლონური კომპანიებისთვის და პირიქით. სექტორებთან ერთად წარვადგენთ ჩვენი ორგანიზაციის წევრ კომპანიებს, რათა შემდგომ მათ პოტენციური პარტნიორების პირდაპირი შერჩევა შეძლონ. საჭიროების შემთხვევაში, ჩვენ უზრუნველვყოფთ ყველანაირ ურთიერთობას მათ შორის და ორივე მხარეს ბიზნესის ყველა ეტაპზე ხელს ვუწყობთ. მნიშვნელოვანია, რომ პალატის სახელით ჩვენ ვადასტურებთ პარტნიორთა სანდოობას, რათა რისკები დასაწყისიდანვე თავიდან ავიცილოთ. ერთ-ერთი ბოლო შეხვედრა ვარშავაში ჩატარდა. პალატის პრეზიდენტი პოლონეთში სტანისლავ რაჟნიევსკიმ საქართველოს საელჩოსა და პოლონეთის საინვესტიციო და სავაჭრო სააგენტოსთან ერთად საქართველოს სამშენებლო სექტორი წარადგინა. ჩვენი პარტნიორებისთვის ეს სემინარი ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა, აქედან გამომდინარე ამჟამად ვმუშაობთ ერთ ინფრასტრუქტურულ პროექტზე. შედის თუ არა ქართულ-პოლონური სავაჭრო-სამრეწველო პალატის დანიშნულებაში საქართველოს არა მხოლოდ ბიზნესის, არამედ ზოგადად მისი განვითარების ხელშეწყობა? დიახ, ეს ჩვენი ერთ-ერთი პრიორიტეტია. ვცდილობთ პოლონელები მეტი ნდობით აღვჭურვოთ არა მხოლოდ ბიზნესის კუთხით, არამედ ზოგადად საქართველოს მიმართ. მაგალითად, მარტიდან მოყოლებული ჩვენ პოლონეთში ვროცლავის აეროპორტის სტრატეგიული პარტნიორები ვართ. 2018 წლის 31 მარტიდან ვროცლავიდან ქუთაისის მიმართულებით პირდაპირი ავიარეისები ხორციელდება. აეროპორტთან ერთად, ჩვენი მიზანია ხელი შევუწყოთ საქართველოს, როგორც ტურისტული დანიშნულების მქონე ქვეყნის განვითარებას. ამასთან დაკავშირებით პოლონეთში მარკეტინგულ კამპანიას ვაწარმოებთ. ჩვენ ასევე სპონსორობა გავუწიეთ საქართველოს შესახებ ცნობილი პოლონელი ჟურნალისტის მარცინ მელერისა და ანა დზიევიტ-მელერის მიერ დაწერილი წიგნის „გაუმარჯოს“ წარსადგენ ღონისძიებას. მათთან ერთად ვცდილობთ პოლონეთში საქართველოს არაოფიციალური ელჩები ვიყოთ. წიგნი ბესტსელერია, რაც ნიშნავს, რომ პოლონეთში საქართველოს მიმართ ინტერესი წლიდან წლამდე იზრდება. ამისთვის ძალიან ბევრს ვმუშაობთ და გვიხარია, რომ ამ ტენდენციას ვხედავთ. როგორია თქვენი ორგანიზაციის სამომავლო გეგმები? წლის დასაწყისიდან ჩვენ ვახორციელებდით ჩვენს გეგმებს, რათა საქართველო და ქართული კომპანიები გაგვეცნო პოლონეთისთვის. მაისის ბოლოს, თბილისში, მონაწილეობას მივიღებთ ეკონომიკურ ფორუმში, საქართველოსა და პოლონეთის პრეზიდენტებიც ესწრებიან აღნიშნულ ფორუმს. მაისში თანაორგანიზებას გავუწევთ პოლონეთის ველიკოპოლსკის სავოევოდოს ეკონომიკურ მისიას საქართველოში. დაახლოებით 20 მეწარმე პოზნანიდან და რეგიონიდან მონაწილეობას მიიღებს ერთ კვირიან ბიზნეს ტურში საქართველოში. ასევე თბილისში ვგეგმავთ ღონისძიებას, რომელიც საქართველოსა და პოლონეთის მიერ დამოუკიდებლობის 100 წლის იუბილის აღნიშვნას უკავშირდება. იმედი გვაქვს, ჩვენი ეფექტური და დინამიური განვითარების საშუალებით ქართულ და პოლონურ საწარმოებს შორის ურთიერთობებს ხელს შევუწყობთ და გავზრდით მათი თანამშრომლობის შესაძლებლობებს.

What about your activities related to promotion of Georgian business and investment climate in Poland? One of those activities are recently organized information meetings for Polish and Georgian companies. Main idea of those meetings is to present particular sectors of Georgian economy to Polish companies and sectors of Polish economy to Georgian companies. Together with sectors, we are presenting companies who are members of our organization, so they can straight match with potential partners afterwards. We provide all contacts and support both sites in every stage of business, if needed. Important is that under umbrella of Chamber we are verifying partners to eliminate risks already at the beginning. One of the last meeting was in Warsaw. Stanisław Raźniewski, President of Chamber in Poland was presenting construction sector of Georgia, together with Embassy of Georgia and Polish Agency of Investment and Trade. Our partners found a lot of interest in this seminar, based on it we are working over one infrastructural project now.

As a Chamber of Industry and Commerce, do you also involve in promotion of Georgia generally, not only according business? Yes. This is one of our priority. We are trying to build more trust among Poles about Georgia, generally, not only according business. For example, since March we are strategic partner of Wrocław Airport in Poland. From Wroclaw to Kutaisi direct flights have started 31.03.2018. Our goal, together with Airport, is to promote Georgia as tourism destination from Wrocław and the region. We conduct marketing campaign in Poland about it. We were also sponsor of the inauguration event of the book edition about Georgia – „Gaumardżos”, written by famous polish journalist Marcin Meller and Anna Dziewit-Meller. Together with them we try to be unofficial ambassadors of Georgia in Poland. The book is bestseller, what shows that interest among Poles to Georgia is increasing year by year. We are also working hard for that and we are satisfied to see this trend. What are your plans for near future? Consequently,we are realizing our plans since the beginning of the year to promote Georgia and Georgian companies in Poland. End of May we will participate in Economic Forum in Tbilisi, with President of Poland and President of Georgia. In June we co-organize economic mission from Polish voivodeship – Wielkopolska to Georgia. Around 20 entrepreneurs from Poznań and region will participate in one-week business tour in Georgia.We are also planning an event in Tbilisi, related to the celebration of the 100th anniversary of independence by Poland and Georgia. Through our dynamic and effective development, we look forward to stimulate and increase the potential between Polish and Georgian enterprises.

DIPLOMAT 61

62 DIPLOMAT

DIPLOMAT 63

64 DIPLOMAT

Diplomat May

Articles inside

ქართული სოციალური დემოკრატია

ინტერვიუ ნოე ჟორდანიას შვილთან რეჯებ ჟორდანიასთან

Interview with Salome Zourabichvili

სალომე ზურაბიშვილი: ნიკო ნიკოლაძე დამოუკიდებლობამდე ქმნიდა სახელმწიფოს