OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

w w w.osoz .pl

1

2021 POLSK A

1 / 2021

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

UPGRADE MEDYCYNY

APLIKACJE NA RECEPTĘ

TELEOPIEKA DLA KAŻDEGO

Poznaj następców popularnych urządzeń diagnostycznych: cyfrowy stetoskop, mobilne USG, podręczne laboratorium, domowe EKG.

Terapie cyfrowe o potwierdzonej badaniami klinicznymi skuteczności pomagają w leczeniu chorób przewlekłych. Wszystko o rynku DTx.

Anna Goławska, nowa wiceminister zdrowia ds. informatyzacji, opowiada o kolejnych elementach digitalizacji i planach MZ.

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ

Nota bene

Uczące się systemy Amerykańska Agencja Leków i Żywności (FDA) opublikowała plan działań dotyczący oprogramowania opartego na sztucznej inteligencji/uczeniu maszynowym, kwalifikowanego jako urządzenie medyczne. O co chodzi w regulacji systemów IT z AI? Autonomiczna opieka Systemy informatyczne służą do gromadzenia i wymiany informacji. Porządkują dane i ułatwiają ich analizę, wspomagają podejmowanie decyzji klinicznych, dostarczają wskazówek terapeutycznych lub profilaktycznych. Uzupełnione o algorytmy sztucznej inteligencji ewoluują do nowej generacji narzędzi medycznych: wyciągają wnioski na podstawie dostępnych danych, proponują ścieżki leczenia, obliczają wskaźniki zdrowotne. To już nie są znane od lat cyfrowe kartoteki medyczne sterowane przez człowieka, ale rozbudowane urządzenia medyczne determinujące sposób świadczenia opieki. A z tym wiąże się duża odpowiedzialność pociągająca za sobą konieczność regulacji gwarantujących bezpieczeństwo pacjenta.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

W przypadku klasycznych urządzeń jak ciśnieniomierz, USG albo RTG oraz leków, sprawa jest prosta. Regulator weryfikuje dokumentację przedłożoną przez producenta będącą dowodem na skuteczność, precyzję i bezpieczeństwo stosowania wykazane w badaniach klinicznych i testach. Podejmowana jest decyzja o dopuszczeniu do obrotu i jeżeli w toku użytkowania nie zostaną ujawnione nowe fakty (wady, działania uboczne), produkt może korzystać z certyfikacji. W przypadku oprogramowania stosowanego w ochronie zdrowia, a zawierającego elementy AI, nie jest to już tak łatwe. Systemy takie podlegają aktualizacji, a więc zmienia się ich funkcjonalność. To jednak mniejszy orzech do zgryzienia – aktualizacje można monitorować. Z kolei algorytmy podejmują decyzje zależne od tego, z jakich danych korzystają. A te w każdej sytuacji są inne, stąd wynik diagnozy, prognozy, klasyfikacji stanu zdrowia pacjenta będzie inny w stosunku do każdego przypadku. Nie wiedząc, dlaczego system AI podjął taką, a nie inną decyzję (tzw. black box), kontrola jest prawie niemożliwa.

FDA podejmuje wyzwanie Opublikowany w styczniu przez FDA „Artificial Intelligence/Machine Learning (AI/ML)-Based Software as a Medical Device (SaMD) Action Plan” jest próbą holistycznego podejścia do systemów IT wykorzystujących AI. Opiera się na koncepcji nadzoru pełnego cyklu życia produktu. Plan nakreśla pięć działań, które FDA zamierza podjąć: – rozwój ram regulacyjnych, w tym wydanie projektu wytycznych dotyczących planu kontroli zmian (dla oprogramowania uczącego się w czasie); – wsparcie rozwoju dobrych praktyk w zakresie uczenia maszynowego w celu oceny i ulepszania algorytmów; – promocja podejścia skoncentrowanego na pacjencie, w tym przejrzystości urządzeń dla użytkowników; – opracowanie metod oceny i ulepszania algorytmów uczenia maszynowego; – promocja pilotażowych rozwiązań w zakresie monitorowania wydajności w warunkach rzeczywistych.

7-stonicowy dokument FDA jest zbiorem planów, które zostaną poddane dalszym konsultacjom. Lawinowo rośnie liczba algorytmów AI, które włączane są do oprogramowania medycznego, począwszy od aplikacji mobilnych dla pacjentów do rozbudowanych systemów szpitalnych do planowania zabiegów chirurgicznych czy systemów dla lekarzy sugerujących oparte na dowodach ścieżki terapeutyczne.

N ota b e n e

Kolos legislacyjny FDA odnosi się do tzw. dobrych praktyk uczenia maszynowego (Good Machine Learning Practice), które skupiają się na zarządzaniu danymi, ekstrakcji cech zbiorów danych, interpretacji wyników itd.

Podejście to można porównać z istniejącymi już np. dobrymi praktykami inżynierii oprogramowania lub systemów jakości. Celem jest ukierunkowanie branży na oczekiwane standardy rozwoju rozwiązań AI, ale też ułatwienie nadzoru nad nimi. Jak na razie wszystkie próby stworzenia norm nie zyskały nigdzie ani formy jednolitego dokumentu, ani mocy prawnej. To zresztą będzie kolejne wyzwanie biorąc pod uwagę, że pod pojęciem „regulacja AI” kryją się zarówno zagadnienia techniczne, etyczne i dotyczące bezpieczeństwa, a więc porządkowane w wielu aktach prawnych.

Co więcej, AI wprowadza konieczność stosowania zupełnie nowych kryteriów: transparentności, precyzji i prawdopodobieństwa (w przypadku stawiania diagnozy), równego traktowania i braku dyskryminacji. Już sama przejrzystość, czyli informacja o tym, dlaczego algorytm podjął taką, a nie inną decyzję oraz jak wyglądał proces wnioskowania, jest przy obecnej technologii algorytmów często niemożliwa. Taka jest natura uczenia maszynowego. Dokładnego opisania wymagają dane wykorzystywane do szkolenia algorytmów sztucznej inteligencji. To najczęściej informacje historyczne. Z czasem zmieniają się praktyki leczenia, czego algorytmy zbudowane kilka lat temu już nie zauważą. Łatwo też przemycić niechcący dyskryminujące kryteria oceny uwzględniające takie cechy jak płeć czy pochodzenie.

Przedstawiony do dalszych konsultacji dokument FDA jest pełen ogólników. Dużo mówi się o „podejściu skoncentrowanym na pacjencie”, „zagwarantowaniu zrozumienia przez użytkowników korzyści, zagrożeń i ograniczeń związanych z systemami wykorzystującymi elementy AI”, „zaufaniu do technologii”. Z konkretnych propozycji można wymienić m.in. etykietowanie rozwiązań AI. Chodzi o to, aby ich użytkownicy wiedzieli, że system jest w stanie podejmować autonomiczne decyzje. Z perspektywy użytkownika, taka wiedza niewiele wnosi. Bo skoro algorytm został dopuszczony na rynek, jest sprawdzony, a więc skuteczny, to można mu ufać. Jednym z mechanizmów, który ma szansę sprawdzić się w praktyce, jest monitorowanie i identyfikacja wykorzystania systemów przez ich producentów lub użytkowników (placówki medyczne). Analogicznie do procedur bezpieczeństwa danych, byliby oni zobowiązani do systematycznego przeglądu działania algorytmów. Podobnie jak kwestią ochrony prywatności zajmuje się administrator danych osobowych, za sprawy bezpieczeństwa stosowania algorytmów odpowiedzialny byłby administrator systemów AI (nazwa robocza).

W sprawie walidacji systemów IT dla ochrony zdrowia, zawierających elementy sztucznej inteligencji/uczenia maszynowego, jest nadal wiele pytań. Jak często powinien następować przegląd systemów po ich aktualizacji? Jak sprawdzać, czy algorytm nie stosuje dyskryminujących reguł? Systemy tego typu czeka nieunikniona regulacja, bo ich rola w procesie leczenia i profilaktyki szybko rośnie. Zadaniem jest zagwarantowanie ich bezpieczeństwa oraz precyzji, tak aby z zaufaniem były wykorzystywane przez lekarzy i pacjentów. 

OSOZ Polska 1/2021

ISSN 1897-5828, price 10 PLN (incl. 8% VAT)

o p e n

h e a l t h

c a r e

s y s t e m

e i n da ld y e w Wor e w N o S OZ tę p n i O dos acj j u ż a p l i k E WS ! w ZN O OS

TECHNOLOGY VS. COVID-19

The coronavirus pandemic has accelerated the deployment of telemedicine and virtual care. What’s next?

THE FUTURE IS IN DOUBT

Robots with synthetic empathy, AI embedded in daily lives, health data analysis. Ethical challenges for humanity.

W W W.OSOz .Pl

2

2020/2021 WORlD

HEALTHCARE RE-IMAGINED

Interviews with digital health leaders.

Eric Topol, Rasu Shrestha, John P. Kotter, Maneesh Juneja, Denise Silber.

1

OSOZ POLSKA 2021

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

28

Eksperyment: przyszłość ochrony zdrowia

10

WAŻNE PYTANIE

Anna Goławska: Chcę, aby telemedycyna stała się powszechna

30

Jakie kompetencje powinien mieć lider cyfrowej zmiany?

12 14

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w marcu 2021

PRAKTYcznie

33

15

35

Aplikacje medyczne

17

NOWOŚCI / WYNALAZKI

nowe idee

37

22

Infografika

39 LABORATORIUM TECHNOLOGII Cyfrowi następcy popularnych urządzeń stosowanych przez lekarzy

7 ścieżek e-zdrowia

41

RAPORT

24

WIEDZA Cyberbezpieczeństwo i nierówności cyfrowe na liście światowych zagrożeń

TERAPIE CYFROWE Jednym z najdynamiczniej rozwijających się trendów zdrowia cyfrowego są tzw. terapie cyfrowego (DTx, digital ����������������������� therapeutics��� ).

To mogą być przykładowo aplikacje mobilne przepisywane przez lekarza na receptę, gry pomagające chorym na depresję, system wirtualnej rzeczywistości do uśmierzania bólu.

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

Premiery technologii zdrowia cyfrowego z targów CES 2021

Z PERSPEKTYWY E-skierowanie już obowiązuje. Czy się przyjęło?

Polski asystent zdrowego życia, monitoring snu i anatomia człowieka

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Podsumowanie kar za naruszenie RODO w Polsce cz. 2

INNOWACJE

Cecilia Bonefeld-Dahl: Bez cyfryzacji nie można dziś mówić o jakości opieki

Rynek zdrowia w pigułce Gaszenie pożarów, czasem benzyną

REGULATOR

OSOZ WORLD

43

INSIGHTS Can Technology Help Prevent Preventable Deaths?

45

The Future Of Healthcare

TECHNOLOGIE

48

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

50

SZKOLENIA Podsumowanie 2020 roku w systemie KS-AOW

MONITOR ZDROWOTNY

53

FELIETON 2020. Rok, o którym nie chcemy pamiętać

» Pracujemy nad tym, aby zmniejszyć obciążenie zadaniami administracyjno-sprawozdawczymi.« Anna Goławska | Wiceminister ds. informatyzacji w Ministerstwie Zdrowia | str. 28

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (grudzień 2020)

58 MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (grudzień 2020)

62 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (grudzień 2020)

69 MONITOR RYNKU LEKÓW Sprzedaż witaminy D

OSOZ Polska 1/2021

» Jednym z cyfrowych priorytetów UE powinna być digitalizacja dokumentacji medycznej pacjenta.«

online

Cecilia Bonefeld-Dahl Digital Europe | str. 30

40

Elektroniczne stetoskopy cechuje niespotykana dotąd precyzja. Wzmacniają sygnał aż 40-krotnie oraz eliminują szumy otoczenia, dzięki czemu lekarz (i wbudowane systemy AI) nie przeoczą żadnego niepokojącego dźwięku podczas osłuchiwania płuc lub serca pacjenta.

8 stycznia nie tylko zaczęło obowiązywać e-skierowanie, ale też obchodziliśmy 1 urodziny e-recepty. Według danych Centrum e-Zdrowia, do tej daty lekarze wystawili ponad 481 mln e-recept dla 28 mln pacjentów.

13–100%

Nierówności w dostępie do technologii są jednym z zagrożeń społecznych przedstawionych w nowym raporcie Światowego Forum Ekonomicznego. Przykład: jedynie 12,9% mieszkańców Bangladeszu ma dostęp do internetu, podczas gdy w Bahrajnie i Katarze jest to 99,7%.

45%

Z analiz OSOZ wynika, że o taki procent wzrosła sprzedaż witaminy D w aptekach w 2020 roku w porównaniu do 2019 roku. Suplementy diety z witaminą D znikały też z półek marketów. To efekt pandemii COVID-19 i pojawiających się doniesień o korzystnym wpływie tej witaminy na odporność organizmu.

online / offline

Prenumerata OSOZ Polska 12 numerów, 1 wydanie specjalne i ponad 1000 stron wyselekcjonowanej i wiarygodnej wiedzy na temat e-zdrowia w Polsce i na świecie.

Zamów prenumeratę czasopisma OSOZ Polska na 2021 rok.

Cena: 180 zł (wraz z kosztami przesyłki).

Zamówienia można składać pod adresem redakcja@osoz.pl

Na stronie internetowej gov.pl/szczepimysie MZ publikuje aktualne statystyki dotyczące szczepień przeciwko COVID-19 z podziałem na poszczególne województwa, wraz z informacją o liczbie dostarczonych do Polski dawek szczepionki.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na luty 2021 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 1/2021

OSOZ Polska 1/2021

akt u a l ności w k a d rz e

Eksp przy erym szło ent: ść o chro ny

Gdy my w wys z na 858 00 ukiwa doj 0 ść d 000 rce Go na t o by t en tem o wnio wynik gle w ó p s o sz w k tuc at, po u, że . Po p iszem Wt w te sta zna ym r zec y „the n naj j pop celu p intelig owiliś kwest zytan futu re ani osł i enc my i ula u prz i powi u pier of he j kuł edneg rniejsz żyliśm ja. edz epr wsz alth u ow adz iano ju ych dw care spr trwa o słow ych wy y się p ”( ło aw ro ić e n a ż u ksp praw dzies “przys AI p dzać 3 god , a jed ików w stym i zło e e t y z a d y u o r ym w ogr trzeb anyc iny, cz nie up szuki lgory ent szyst najpo ść och h t w y om o m o , l k a i pu kor r wa ro o i na dzę n ygo znacz ządko nia, lo em: z pisa . Zami larnie ny zd . Ta a iloś łaby sow każ wal wać nie row a ćd kże z j ć s sz a t iśm art kró o w deg ,a w m anyc ledw yku przyg ych a ia”), o ie k by otr cej n y kole ybral o tek hd edy rt t o łw s i zym iż p cyn ostę ilku tak tować ykułó rzyma isan jność śmy je tu, któ ać ie. T pny sek i w s k z p d o m i s r d e u y osó n p le eks c t pr h w In nd, ab ójny t go od ań, ab o zda pojaw b, ja jny te ożn y e eze t y k i k zr ntu ernec wyko kst. podst całoś ie. Co ł się w obi st aw. wię ćb jem ie p nać ł p a i er y Nie c o yw trze ła spó ej, nie wszej e w zwala to zad j nęt 5 z n swo b a m 0 a ab nie rzu yło . Stwo ienia -tce cza bodni . Nas li szu r sop e ko zym kać zenie śmy mp ism c a i ele nfo r ilo aw rm tyram wać i m by acj ach nfor ło po i, ser mac kaz ii O SOZ je w n anie, ż e Wo ową rld. wie -

zdro w

ia

OSOZ Polska 1/2021

akt u a l ności WA Ż N E P Y TA N I E

Jakie kompetencje powinien mieć lider cyfrowej zmiany?

Aby przeprowadzić szpital przez transformację cyfrową, menedżerowie powinni zwrócić uwagę na kilka kluczowych kompetencji. Większości z nich można się nauczyć lub po prostu wystarczy pamiętać o ich stosowaniu w praktyce.

O digitalizacji zwykło się myśleć w kategoriach projektu, który polega na wdrożeniu oprogramowania X w celu Y. To przedsięwzięcie wymagające zakupu systemu, jego wdrożenia, wyszkolenia personelu. Myślenie w kategoriach technologii, narzędzi i oczekiwanych wyników

10

OSOZ Polska 1/2021

jest efektem wiedzy wyniesionej ze studiów zarządzania i kursów menedżerskich. W przypadku digitalizacji, jak w żadnym innym procesie, może pojawić się jednak dużo zakłóceń i przeszkód, a idealny z pozoru plan nieraz kończy się wielkim fiaskiem.

Cyfryzacja zmienia bowiem kulturę organizacyjną, sposób komunikacji, kompetencje personelu medycznego.

Czasami nakłada nowe obowiązki, przeobraża procedury opieki, wprowadza elementy automatyzacji, z którymi nie każdy czuje się dobrze. Wielu dzisiejszych dobrych menedżerów kieruje się umiejętnościami wyniesionymi ze szkół biznesu albo kursów MBA, w tym tych nakierowanych na zarządzanie w ochronie zdrowia. Aby stać się liderem cyfryzacji, wystarczy je uzupełnić o nowe umiejętności. Przedstawiamy kilka z nich.

akt u a l ności

» W jakim procencie wykorzystujesz potencjał systemu IT, który kupiłeś i wdrożyłeś w szpitalu?«

2. Strategiczne planowanie scenariuszy digitalizacji

5. Generowanie pomysłów, czyli ich kopiowanie

Trudno do końca przewidzieć rzeczywistość z wyprzedzeniem kilku lat, w tym rozwój nowych technologii. Ale można opracować wizję rozwoju cyfrowego konsekwentnie realizowaną i dopasowywaną do zmieniających się warunków. Strategia, której świadomi są pracownicy – ci będący w organizacji od lat, i ci nowi – pomaga zintegrować ludzi wokół wspólnego celu. Wiedza, w jakim kierunku organizacja zmierza, daje poczucie stabilności mimo planowanych zmian. To o wiele lepsze podejście niż chaotycznie wprowadzane systemy IT.

Utarło się przekonanie, że innowatorzy to osoby wyjątkowo kreatywne i pomysłowe. To nie do końca prawda. Cechą liderów jest sprawne obserwowanie, podpatrywanie i dopasowywanie najlepszych innowacji do swoich potrzeb i cech organizacji. Nie ma nic złego w inspirowaniu się innymi pomysłami – robią to artyści, wielkie koncerny, rządy państw.

Dopóki nie naruszasz praw własności intelektualnej albo nie kopiujesz pomysłu, czerpanie z doświadczeń innych jest polecaną praktyką.

3. Eksperymentowanie Innowatorzy mają jedną wspólną cechę – wyciągają wnioski na podstawie własnych doświadczeń, nie kierując się uprzedzeniami i z góry założonymi tezami. Następnym razem, kiedy startup zwróci się z prośbą o przeprowadzenie pilotażu, może warto po prostu spróbować? Najbardziej obiecującym pomysłom, zwłaszcza tym wychodzącym od pracowników, warto dać szansę. Czasami zakończą się niepowodzeniem, ale innowatorzy mają do nich prawo. Gdy jednak się sprawdzą, mogą stanowić ogromną wartość i stać się samonapędzającym się mechanizmem generowania nowych innowacji.

1. Ciekawość nowości, pasja do zmian

4. Szukanie nowych rozwiązań w znanym otoczeniu

Rynek technologii cyfrowych rozwija się w tempie, któremu nie sposób dotrzymać kroku. Do systemów informacji szpitalnych (HIS) dokładane są nowe funkcje, również te zawierające rozwiązania bazujące na sztucznej inteligencji; startupy oferują technologie wspomagające podejmowanie decyzji lub poprawiające efektywność kliniczną. Trudno wdrażać wszystkie te innowacje, ale sama ich znajomość pomaga w szukaniu tych, które mogłyby okazać się przydatne w rozwiązaniu określonych problemów, likwidacji wąskich gardeł organizacyjnych, poprawie standardów opieki. Pasjonaci innowacji cyfrowych to tzw. wcześni innowatorzy, wychodzący naprzeciw nowym trendom i poszukujący w nich korzyści dla siebie. Konserwatywne podejście i negowanie potrzeby rozwoju cyfrowego będzie kotwicą powstrzymującą przed każdą zmianą organizacyjną.

Szpitalne systemy informacyjne to bardzo drogie rozwiązania, których wdrożenie trwa nawet latami. W efekcie, pracownicy przyzwyczajają się do funkcji odpowiadającym zakresowi ich zadań (lub tych, z których muszą korzystać), co powoduje, że potencjał systemów IT eksploatowany jest tylko w niewielkim procencie. Lider cyfrowych zmian dokłada wszelkich starań, aby z dostępnych zasobów cyfrowych wycisnąć maksymalnie wiele korzyści. Czy wiesz, dlaczego niektóre funkcjonalności nigdy nie doczekały się wdrożenia? Jakie nowości zawierają kolejne aktualizacje systemu? Masz dostęp do pełnej listy funkcji z oznaczeniem tych leżących odłogiem? Czy prowadzisz audyt stopnia wykorzystania potencjału IT? Nowości technologiczne mogą kusić, ale w pierwszej kolejności opłaca się sprawdzić, co już posiadamy, zanim kupimy kolejne rozwiązanie.

6. Wychodzenie poza strefę komfortu „Ale” jest słowem, które może zabić w zarodku każdy pomysł. Liderzy często słyszą „ale nie mamy pieniędzy, ale nie mamy czasu, ale nie podołamy”. Mentalne usunięcie tych ograniczeń i nastawienie na szukanie rozwiązań to bezcenna cecha wymagająca szczypty upartości, wiary w samego siebie, energii do zmian oraz samozaparcia. Ochrona zdrowia jest sektorem o wielu ograniczeniach: prawnych, finansowych, organizacyjnych. Wiele z nich jest często wymówką do tego, aby nie wdrożyć nowej aplikacji mobilnej dla pacjentów albo zostawić na później plany uruchomienia centrum opieki telemedycznej. Takie asekuracyjne podejście prowadzi do marnowania pojawiających się szans.

7. Cyfryzacja nie jest celem System IT nie jest wdrażany po to, aby mieć w szpitalu nowe rozwiązanie. Cyfryzacja nie służy temu, by placówka medyczna stała się ucyfrowiona. Digitalizacja musi mieć jasno określony cel, a systemy są tylko narzędziem do jego osiągnięcia. Placówki ochrony zdrowia często wdrażają elektroniczne kartoteki medyczne, aby ucyfrowić dokumentację, a nie po to, aby poprawić obieg dokumentacji w organizacji i jej dostępność, podnieść jakość opieki nad pacjentem.

Jakie procesy należy zoptymalizować?

Czy priorytetem jest podniesienie bezpieczeństwa danych? Jak nowy system IT może wpłynąć na skrócenie czynności administracyjnych. Myślenie w kategorii technologii sprawia, że wdrażane rozwiązanie jedynie utrwala stare problemy. 

OSOZ Polska 1/2021

11

akt u a l ności

R ynek zdrowia w pi g u łce

Gaszenie pożarów, czasem benzyną Rządowe decyzje i zapowiedzi w sprawie szczepień zmieniane nie tylko kilka razy w tygodniu, ale i częściej, dymisja szefa GIF i wprowadzanie kolejnych rozwiązań bez konsultacji lub wbrew opiniom partnerów społecznych. Styczeń był niestety kolejnym miesiącem dość chaotycznych działań.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

Pierwsze zaszczepione w Polsce osoby to pracownicy ochrony zdrowia, ale społeczeństwo żyło informacjami o ominięciu kolejki przez aktorów, znanych przedsiębiorców, polityków – w tym PiS. Zasady zmieniały się często, nie brakowało niedomówień (np. w zakresie chorych przewlekle), zmobilizowano też resort zdrowia do podjęcia dyskusji o odpowiedzialności za ewentualne niepożądane efekty szczepień. Decyzja o wypłacie odszkodowania za szcze-

12

OSOZ Polska 1/2021

pienie będzie podejmowana do 60 dni, a wysokość rekompensat wyniesie od 10 do 100 tys. zł. Minister wyjaśniał, że do tej pory osoby, które doznały NOP-u po szczepieniu, mogły się ubiegać o odszkodowanie w sądach. Fundusz Kompensacyjny to rozwiązanie alternatywne, oferujące wypłatę na zasadach uproszczonych. W pierwszej kolejności Fundusz Kompensacyjny obejmie NOP-y w wyniku szczepienia przeciw COVID-19, od 2022 r. zostanie rozszerzony na pacjentów po pozostałych szczepieniach obowiązkowych – zakłada na tym etapie plan MZ. Warunkiem

ubiegania się o świadczenie z Funduszu będzie 14-dniowa hospitalizacja lub wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego.

MZ przygotowuje i publikuje kolejne akty wykonawcze do ustawy o Funduszu Medycznym. Z Funduszu mają być finansowane nowoczesne terapie, głównie w onkologii i chorobach rzadkich, restrukturyzacja szpitali oraz nielimitowane leczenie dzieci. NFZ zmienił już zarządzenia wpisując nielimitowane finansowanie świadczeń udzielonych świadczeniobiorcom do ukończenia 18 r.ż. Ale w innych obszarach efektów nie widać. Duże opóźnienia w pracach

akt u a l ności

nad ustawą spowodowały, że w zeszłym roku nie wydano pieniędzy na te cele.

MZ coraz więcej mówi o centralizacji szpitali. Plan jest taki, żeby szpitale powiatowe trafiły do wojewodów, ale ci nawet z prostymi rzeczami w zdrowiu sobie nie radzili. W zespole, który ma pracować nad tymi rozwiązaniami, większość osób nie ma doświadczeń w zarządzaniu szpitalami lub placówki, którymi kierowały, się zadłużały. Przykładem jest Centrum Onkologii pod kierownictwem Sławomira Gadomskiego. Związek Powiatów Polskich przygotował specjalny raport na temat finansów podległych MZ placówek.

Konflikt wybuchł też wokół lekarzy rodzinnych. MZ skierowało do publikacji przepisy nakazujące udzielenie teleporady najpóźniej w pierwszym dniu roboczym po tym, jak pacjent wyraził taką wolę. Nie było żadnych konsultacji. Potem znów niemal identyczne przepisy skierowano do konsultacji dając bardzo krótki termin. Innymi przepisami, skierowanymi do publikacji bez konsultacji, wprowadzono zasadę, że placówka nie dostanie zapłaty za świadczenie mimo sprawozdania go do NFZ, jeśli w jakimś zakresie uchybi dodatkowej sprawozdawczości do rejestrów medycznych.

Wystarczy np. brak wypełnienia jednej z wielu komórek.

Oliwy do ognia dolała też specjalnie zwołana konferencja i to na miejscu w MZ, by „przywitać” 5 medyków zza wschodniej granicy, którzy na mocy nowych przepisów, bez nostryfikacji uprawnień, mogą zacząć w Polsce pracę. Osoby oglądające konferencję zwróciły uwagę na braki w znajomości języka polskiego u występujących. Krok za tym poszedł projekt rozporządzenia, zrównujący osoby o niepotwierdzonych kompetencjach w specjalizacji anestezjologia i intensywna terapia z rezydentami.

– Pomimo posiadania przez wskazanych lekarzy wiedzy i umiejętności znacznie przewyższających wiedzę i umiejętności lekarzy w trakcie specjalizacji w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, w celu zachowania daleko idącej ostrożności mającej na celu zapewnienie możliwie największego bezpieczeństwa pacjentom, podjęto decyzję, aby wskazani lekarze posiadali uprawnienia odpowiadające uprawnieniom jakie posiadają lekarze w trakcie specjalizacji – poinformowało MZ. Kłopot, na który zwracają uwagę polscy medycy – nie tylko lekarze – to nierówne traktowanie w zakresie egzaminów oraz fakt, że odpowiedzial-

» System e-rejestracji na e-szczepienia wystartował z problemami technicznymi.« ność za pracę lekarzy spoza UE będą musieli wziąć Polacy – tak skonstruowano przepisy.

Finanse Senackie poprawki zwiększające finansowanie ochrony zdrowia zostały odrzucone w Sejmie, co było do przewidzenia.

Chodziło m.in. o ok. 2 mld zł na dodatki COVID-owe dla większej liczby medyków oraz 80 mln zł na dziecięcą psychiatrię. Ale jest szansa na pozytywny skutek. Wywołany do tablicy prezydent Andrzej Duda poinformował, że rozmawiał o temacie z premierem Mateuszem Morawieckim, a potem rząd na specjalnie zwołanej konferencji stwierdził, że sam zwiększy finansowanie psychiatrii dzieci i młodzieży. Ma być zasilona dodatkową kwotą 220 mln zł, z czego ok. 60 mln zł ma trafić na podniesienie wycen części procedur, a 120 mln zł na remonty placówek. Ale nie będą to dodatkowe pieniądze – większość ma pochodzić z NFZ i Funduszu Medycznego.

Choć zwykle mówimy o tym, jak to pieniędzy na ochronę zdrowia brakuje, to są i odwrotne sytuacje. Ponad 240 mln zł niewydanych w zeszłym roku na ochronę zdrowia w samej kategorii „Zdrowie”, a licząc z wydatkami KPRM i w regionach znacznie więcej, ma być rozdysponowane w tym roku. Łącznie budżet zasili 11,6 mld zł.

Leki i wyroby medyczne Zgodnie z opublikowaną w styczniu nowelizacją przepisów, kolejne grupy zawodowe dostają możliwość wykonywania szczepień. W przypadku wystąpienia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 przeprowadzają: – lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki, położne, felczerzy i ratownicy medyczni; – fizjoterapeuci, farmaceuci, higienistki szkolne i diagności laboratoryjni, posiadający kwalifikacje określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 5.

Od razu poinformowano, że wykonywaniem szczepień jest zainteresowanych co najmniej 4 tys. farmaceutów z około 20 tys. zarejestrowanych. Z kolei samorząd zawodowy diagnostów podał dane wskazujące na 1,5 tys. chętnych osób, czyli ok. 15 proc. z wszystkich czynnych zawodowo.

Z kolei Narodowy Fundusz Zdrowia zapowiada zmiany w sklepach medycznych. Opublikowano projekt zarządzenia w tej sprawie. Weryfikowana ma być wiedza teoretyczna i praktyczna osób aspirujących do pracy w sklepach medycznych. – Dokumentem potwierdzającym nadanie ww. kwalifikacji jest certyfikat uzyskany metodami walidacji w postaci testu teoretycznego oraz obserwacji w warunkach symulowanych i rzeczywistych w zakresie znajomości m.in. ogólnej budowy człowieka, charakterystyki wyrobu medycznego, aktualnych regulacji prawnych, realizacji procesu sprzedaży wyrobów medycznych, realizacji zlecania i przygotowania dokumentacji towarzyszącej, sporządzania dokumentacji finansowej i rozliczeniowej z NFZ” – czytamy w uzasadnieniu.

Po miesiącach, w których brakowało szczepionek przeciwko grypie, w styczniu zostały usunięte z tzw. listy antywywozowej. Poprawę dostępności szczepionek przeciwko grypie widać też w innym obszarze. Przychodnie POZ i inne placówki, które mają umowę z NFZ, zostały poinformowane przez MZ, że mają możliwość złożenia zapotrzebowania na szczepionki przeciw grypie.

Fundacja Onkologiczna Alivia przedstawiła raport pokazujący, że w Polsce stosowanych jest coraz więcej nowoczesnych terapii onkologicznych. Niestety, wciąż prawie połowa zarejestrowanych w Unii leków onkologicznych, nie jest w naszym kraju refundowana.

Digitalizacja Z dużymi problemami rozpoczął się proces elektronicznej rejestracji na szczepienia. O niedogodnościach poinformowało m.in. Centrum e-Zdrowia. W założeniu system e-rejestracji proponuje pięć dostępnych terminów w punktach szczepień, które znajdują się blisko adresu zamieszkania. Jeżeli termin albo miejsce nie pasują, można je zmienić. Problemem okazały się niedobory szczepionek, chaos informacyjny i organizacyjny oraz przerwy w działaniu systemu.

Od 8 stycznia e-skierowania są obowiązkowe. Z początkiem lutego wystawiało je ok. 74% podmiotów medycznych. 

OSOZ Polska 1/2021

13

akt u a l ności

radar epidemio lo g iczny ( marzec 2 0 21 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (marzec)

TREND W STOSUNKU DO lutego

Dolnośląskie

786

Kujawsko-pomorskie

589

Łódzkie

744

Lubelskie

680

Lubuskie

809

Małopolskie

727

Mazowieckie

947

Opolskie

561

Podkarpackie

553

Podlaskie

632

Pomorskie

775

Śląskie

670

Świętokrzyskie

722

Warmińsko-mazurskie

618

Wielkopolskie

775

Zachodniopomorskie

750

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (marzec)

TREND W STOSUNKU DO lutego

Dolnośląskie

12 366

Kujawsko-pomorskie

11 560

Łódzkie

12 097

Lubelskie

11 749

Lubuskie

14 087

Małopolskie

11 158

Mazowieckie

14 504

Opolskie

10 057

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

64%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

65%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Podkarpackie

14

OSOZ Polska 1/2021

9 780

Podlaskie

11 835

Pomorskie

12 467

Śląskie

10 176

Świętokrzyskie

11 312

Warmińsko-mazurskie

11 086

Wielkopolskie

13 976

Zachodniopomorskie

12 025

I nnowac j e

A p l ikac j e zdrowotne

Sleep Watch by Bodymatter

Vika

Complete Anatomy 2021

Sen to jeden z podstawowych elementów zdrowego trybu życia. Aby jednak takim był, powinien cechować się odpowiednią długością i jakością. Posiadacze inteligentnego zegarka Apple mogą teraz jeszcze dokładniej monitorować nocny odpoczynek dzięki aplikacji Sleep Watch. Zachwyca ona wnikliwością analizy snu uwzględniającą m.in. przebudzenia oraz zmiany tętna. Każdego ranka otrzymamy szczegółowy raport, a dzięki opcji notatek będziemy mogli przeanalizować wpływ posiłków, alkoholu i pory kładzenia się do łóżka i wstawania na samopoczucie. Pełna wersja aplikacji kosztuje 147,99 zł/rok.

Vika – asystent zdrowego życia – to aplikacja, która ma poprawić stan naszego zdrowia, zmotywować do uprawiania sportu i odpowiedniego odżywiania się.

Wykorzystując dane z brytyjskiego BioBanku oraz amerykańskiego CDC, aplikacja oblicza na wstępie wiek biologiczny oraz ryzyko wystąpienia cukrzycy, nowotworu, udaru, choroby wieńcowej i nadciśnienia. Vika to trener osobisty, którego celem jest zakorzenienie w zachowaniu użytkownika zdrowych nawyków, a także narzędzie do monitorowania codziennej aktywności. Za wszystkie funkcje trzeba zapłacić 119,99 zł rocznie.

Najdokładniejsza, najbardziej zaawansowana i najczęściej wykorzystywana przez uniwersytety na całym świecie platforma do nauki anatomii 3D. Trójwymiarowy atlas zawiera każdy detal budowy ciała: 17 000 interaktywne struktury, ruchy mięśni, funkcje śledzenia nerwów i przepływu krwi, 22 mikroskopijne modele anatomiczne, 1500 filmów klinicznych (kardiologia, ortopedia, stomatologia, fitness). Użytkownicy mogą też korzystać z wirtualnych kursów anatomii.

Trudno szukać bardziej wyczerpującej encyklopedii. Roczna licencja studencka kosztuje ok. 35 USD.

iOS | ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | Android | PL Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | Android | ENG Płatna

OSOZ Polska 1/2021

15

I nnowac j e

MZ i CeZ polecają aplikację „Zaszczepieni” „Zaszczepieni” to bezpłatna aplikacja, która umożliwia potwierdzenie, że ktoś jest zaszczepiony przeciw COVID-19.

Jak potwierdzane jest szczepienie?

Każdy, kto otrzyma drugą dawkę szczepionki, będzie mógł pobrać na Internetowym Koncie Pacjenta oraz w aplikacji mObywatel kod QR, w którym zapisana będzie informacja o przebytym szczepieniu. Kod będzie miał datę ważności.

O wydruk kodu QR można również poprosić punkt szczepień.

Jak działa aplikacja „Zaszczepieni”?

Obecnie kod QR może być przydatny przy wjeździe do Polski – od 28 grudnia 2020 r. osoby, które zostały zaszczepione przeciw COVID-19, nie są kierowane na kwarantannę.

Aplikacja mobilna „Zaszczepieni” umożliwia potwierdzenie, że ktoś, kto pokazuje nam kod QR, jest rzeczywi-

Aplikacja oprócz potwierdzenia ważności i poprawności kodu prezentuje podstawowe dane o jej właścicielu w tym imiona, pierwszą literę nazwiska oraz dzień i miesiąc urodzin w celu umożliwienia identyfikacji. Na razie nie wiadomo, jakie dokładnie przywileje będą się wiązały z możliwością potwierdzenia szczepienia przeciwko COVID-19 z pomocą aplikacji.

16

OSOZ Polska 1/2021

ście zaszczepiony. Aplikacja sprawdza ważność i poprawność kodu QR osoby zaszczepionej. Pokazuje też podstawowe dane o jego właścicielu, w tym imiona, pierwszą literę nazwiska oraz dzień i miesiąc urodzin. Dzięki temu można sprawdzić, że jest to kod osoby, która go okazuje. Osoba, która udostępnia do skanowania kod QR, wyraża zgodę na prze-

twarzanie danych osobowych zawartych w kodzie.

Aplikacja „Zaszczepieni” działa offline, a połączenia z Internetem potrzebuje jedynie w przypadku aktualizacji programu. Można ją pobrać w Google Play i App Store.  Źródło: pacjent.gov.pl

I nnowac j e

N owości / wyna l azki

Premiery CES 2021 CES (Consumer Technology Association) to największe na świecie wydarzenie, podczas którego swoją premierę mają innowacyjne rozwiązania technologiczne. W ramach tegorocznej, wirtualnej edycji, pokazano też wiele nowości w dziedzinie zdrowia i dobrego samopoczucia. Prezentujemy najważniejsze z nich.

Zdalna kontrola serca Pandemia COVID-19 napędza popyt na urządzenia do monitorowania stanu zdrowia na odległość. Firma HD Medical zaprezentowała HealthyU – małe urządzenie do systematycznego telemonitoringu zdrowia serca zawierające siedmiokanałowe EKG, czujnik temperatury, pulsoksymetr, mikrofony do nagrywania dźwięków serca i płuc, monitor pracy serca i czujnik trendów ciśnienia krwi (bez konieczności zakładania rękawa). Wystarczy przytrzymać urządzenie na klatce piersiowej i oprzeć kciuk i palce wskazujące na przednich czujnikach, aby dokonać pomiaru EKG i innych parametrów życiowych. Wyniki można przesłać do lekarza prowadzącego.

Marzenie każdego alergika Fluo Labs opracował urządzenie hamujące uwalnianie histamin, gdy do organizmu dostają się pyłki, kurz i inne alergeny. Flō przypomina kształtem inhalator, ale zasada działania jest nowatorska. Końcówkę wkłada się do nozdrza na 10 sekund, a następnie powtarza procedurę w drugim nozdrzu. Flō wykorzystuje światło czerwone i NIR (bliska podczerwień) w precyzyjnie dobranej dawce długości fali, dawki, mocy i struktury impulsu, aby zatrzymać uwalnianie histamin i zmniejszyć stan zapalny. Skuteczność potwierdziły wieloletnie badania. Nie wykryto żadnych skutków ubocznych. Produkt przechodzi obecnie proces zatwierdzania przez FDA. Sprzedaż planowana jest na koniec 2021 roku (cena ok. 100 dolarów).

Toaleta przyszłości Inteligentne toalety naszpikowane czujnikami i przeprowadzające analizę parametrów zdrowia to przyszłość wczesnej profilaktyki. Przekonana jest o tym m.in. japońska firma Toto, której muszla klozetowa potrafi „skanować” ciało oraz mierzyć „kluczowe dane wyjściowe” za każdym razem, gdy domownik na niej siada. Toto analizuje mocz i kał, sugerując zmiany w diecie za pośrednictwem aplikacji mobilnej. To na razie tylko prototyp – producent zapowiada wprowadzenie wynalazku na rynek w najbliższych latach. Mimo że istnieje szereg innych metod pomiaru parametrów zdrowia, Toto jest przekonany, że to właśnie toaleta będzie centrum profilaktyki domowej. W końcu korzystamy z niej codziennie.

OSOZ Polska 1/2021

17

I nnowac j e

Pomoc w padaczce Aplikacja Epsy dla osób chorych na padaczkę ułatwia rejestrowanie napadów i ich intensywności, zażywanych leków, skutków ubocznych i innych istotnych informacji. Użytkownik notuje też dane na temat diety, snu, nastroju, spożycia kofeiny, poziomu stresu, pogody, miesiączki. Na ich podstawie Epsy przygotowuje trendy i raporty pomagające użytkownikowi lepiej zrozumieć swoją chorobę i wpływ stylu życia na intensywność oraz częstotliwość napadów padaczki. Zebrane dane mogą być udostępniane lekarzowi. Aplikacja Epsy jest bezpłatna i dostępna dla systemów iOS i Android.

Precyzja mycia zębów Philips konsekwentnie rozwija linię produktów do monitoringu zdrowia i dobrego samopoczucia. Wśród tegorocznych innowacji znalazła się szczoteczka Sonicare Prestige 9900 wyposażona w czujniki mierzące siłę nacisku podczas szczotkowania, wykonywane szczoteczką ruchy i dotarcie do poszczególnych części jamy ustnej. Zebrane dane służą do edukacji poprawnego mycia zębów.

Jeżeli podczas szczotkowania urządzenie wykryje zbyt silny nacisk główki szczoteczki na zęby, automatycznie dopasuje intensywność wibracji. Całość uzupełnia aplikacja mobilna zbierająca dane i przekazująca użytkownikowi wskazówki. Sonicare Prestige 9900 trafi do sprzedaży w kwietniu 2021.

Kask do diagnozy demencji Jedną z często stosowanych metod diagnozowania zaburzeń neurologicznych, takich jak przykładowo padaczka albo choroba Alzheimera, jest badanie Elektroencefalogramem. Badanie EEG wykrywa aktywność elektryczną poszczególnych obszarów mózgu i jest wykonywane w gabinecie lekarskim lub szpitalu. iSyncWave zbudował specjalny hełm do kontroli funkcji mózgu w warunkach domowych. Z jego pomocą będzie można wykryć wczesne oznaki choroby Alzheimera. W urządzenie wbudowano system terapii światłem LED, stosowanej w przypadku demencji, choroby Parkinsona, PTSD, ADHD, depresji i innych problemów neurologicznych. Innowacja znajduje się cały czas w fazie rozwoju.

Lampa – stróż Nobi wygląda na pierwszy rzut oka jak nowoczesna, stylowa lampa, ale w jej wnętrzu kryją się czujniki kontrolujące twoje położenie i wykrywające upadki. Gdy urządzenie zarejestruje nagłe zmiany pozycji, zapyta, czy potrzebujesz pomocy. Jeśli nie odpowiesz, wyśle powiadomienie do wybranych członków rodziny lub opiekunów. Funkcję wykrywania upadków posiada też np. zegarek Apple Watch. Jednak twórcy stawiają na dyskrecję zastosowania w domach opieki i monitoring 24 godziny na dobę. Nobi ma wiele innych funkcji, m.in. automatycznego włączania oświetlenia, gdy osoba wstaje w nocy z łóżka, odblokowania drzwi przy wezwaniu pogotowia, ilustracji miejsca upadku i pozycji leżącego (Nobi nie posiada kamery).

18

OSOZ Polska 1/2021

I nnowac j e

Rozwiązania z przyszłością Program EIT Health – finansowany ze środków UE, promujący i wspierający europejskie innowacje technologiczne w ochronie zdrowia – w 2020 przekazał środki na realizację ponad 120 projektów z Europy Środkowo-Wschodniej. Wśród najbardziej obiecujących technologii znalazły się m.in. polskie odkrycie naturalnej bakterii, która chroni skórę przed promieniowaniem UV, rozwiązanie wspomagające testy kliniczne dotyczące choroby Alzheimera, wirtualny towarzysz pacjentów biorących udział w badaniach klinicznych, system sztucznej inteligencji wstępnie diagnozujący w 5 minut choroby serca, orteza dla osób po wylewach cierpiących na spastyczność dłoni.

Teleporady w 2 dni Z końcem stycznia pojawiła się nowelizacja rozporządzenia w sprawie standardów organizacyjnych teleporady wprowadzająca obowiązek udzielania teleporady nie później niż w pierwszy dzień roboczy następujący po dniu zgłoszenia się pacjenta. Po skierowaniu aktu do konsultacji, termin przedłużono do 2 dni. Po uzgodnieniu z pacjentem, teleporada będzie mogła być realizowana później. Porozumienie Pracodawców Ochrony Zdrowia, Porozumienie Zielonogórskie i Naczelna Izba Lekarska skrytykowały zmiany. “Rozwiązanie to wymusza na wszystkich lekarzach podstawowej opieki zdrowotnej zmianę harmonogramów pracy poprzez przeznaczenie w każdym dniu pracy czasu niezbędnego na realizację teleporad, których potrzeba może zostać zgłoszona przez pacjenta z jednodniowym wyprzedzeniem” – czytamy w stanowisku NIL. W lutym pojawiła się kolejna propozycja projektu.

Telemonitoring to oszczędności Eksperci Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego przekonują do refundacji telemonitoringu urządzeń wszczepialnych wspomagających pracę serca. Telemonitoring pozwala wcześnie wykryć zaburzenia pracy serca, na przykład migotania przedsionków, i uchronić chorego przed powikłaniami, takimi jak udar mózgu.

“Dowody naukowe na to, że telemonitoring ratuje życie są jednoznaczne. Dzięki tej formie opieki możemy poprawić jakość i długość życia chorych” – podkreśla prof. Oskar Kowalski, kierownik Pracowni Elektrofizjologii i Symulacji Serca Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu. Algorytmy wszczepialnych aparatów z miesięcznym wyprzedzeniem mogą zasygnalizować ryzyko wystąpienia wymagającego hospitalizacji zaostrzenia niewydolności serca. W ten sposób zyskuje się czas na to, żeby zmienić pacjentowi leki albo ocenić, czy nie dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego i zaostrzenia niewydolności serca.

Pytania o EDM Czy należy digitalizować całość papierowej dokumentacji medycznej pacjenta ze wszystkich wizyt w poradni? Jak należy postępować z już zdigitalizowanymi dokumentami w formie papierowej? Portal CowZdrowiu.pl prezentuje odpowiedzi na pytania o EDM spływające do Kancelarii Doradczej Rafał Piotr Janiszewski. „Świadczeniodawcy powinni w swoich placówkach wprowadzić plan digitalizacji dokumentacji medycznej. Najbardziej racjonalnym podejściem będzie digitalizacja najwcześniejszych dokumentów dokumentacji medycznej względem ostatnich wizyt pacjenta. Dopiero później należy digitalizować starsze dokumenty. Warto podkreślić, że pojęcie digitalizacji odnosi się także do tych dokumentacji medycznych, które zostały fizycznie zarchiwizowane i znajdują się w archiwum podmiotu leczniczego – podkreślają prawnicy. Źródła i zdjęcia: Centrum e-Zdrowia, PAP, CowZdrowiu.pl, HD Medical, Fluo Labs, Toto, Epsy, iSyncWave, Nobi, Digisoles

OSOZ Polska 1/2021

19

KAMSOFT SYSTEM SZPITALNY (HIS)

Jednym z najpopularniejszych systemów klasy HIS na rynku, jest KS-MEDIS, MVȕT[ \CRGYPKC MQORNGMUQYȤ QDU WIȶ U\RKVCNK QF RTQEGUȕY CFOKPKUVTCE[LP[EJ RQRT\G\ \CT\ȤF\CPKG OCIC\[PGO K QDTȕV NGMCOK Cʑ RQ YURCTEKG RTQEGUȕY NGE\GPKC -5 /'&+5 \CRGYPKC TȕYPKGʑ QDU WIȶ '&/ QTC\ YURȕ RTCEWLG \ CRNKMCELCOK OQDKNP[OK K U[UVGOCOK \GYPȶVT\P[OK

5;56'/; 952Ǻ 24#%7,ȣ%' < -5 /'&+5

Aplikacje Mobilne FNC .GMCT\[ K 2KGNȶIPKCTGM KS-ASW (apteka U\RKVCNPC KS-MediVeris, 5[UVGO[ (KPCPUQYQ -UKȶIQYG oraz -CFTQYQ 2 CEQYG \ CRNKMCELȤ OQDKNPȤ FNC RTCEQYPKMȕY mZZL YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

SYSTEMY GABINETOWE

-#/51(6 QHGTWLG U\GTGI TQ\YKȤ\Cɛ MVȕTG QDU WIWLȤ G 4GEGRV[ '&/ eZLA, e-Skierowania, \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& QTC\ UȤ RT\[IQVQYCPG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/. Dla FWʑ[EJ RNCEȕYGM K RT\[EJQFPK FQUMQPCNG URTCYF\K UKȶ U[UVGO UVCELQPCTP[ KS-SOMED NWD EJOWTQY[ 5'47/ /PKGLU\G RQFOKQV[ OQIȤ VCMʑG UMQT\[UVCȦ \ FQDT\G \PCPGIQ RTQITCOW KS-PPS FGUMVQR NWD Mediporta (chmura).

41<9+ȣ<#0+# 952Ǻ 24#%7,ȣ%' Z SYSTEMAMI GABINETOWYMI

Aplikacje mobilne FNC NGMCT\[ K RKGNȶIPKCTGM 4GLGUVTCELC on-line Telewizyty CRNKMCELC OQDKNPC FNC RCELGPVȕY Ť VisiMed RQYKCFQOKGPKC 5/5 K Y CRNKMCELK 8KUK/GF 9[PKMK $CFCɛ on-line YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

POZNAJ SYSTEMY KAMSOFT

4Q\YKȤ\CPKC -#/51(6 FNC 4[PMW <FTQYKC 0C EQ F\KGɛ RCELGPEK PKG \FCLȤ UQDKG URTCY[ LCM VQ E\GIQ PKG YKFCȦ TGCNPKG YR [YC PC PCU\G \FTQYKG 5[UVGO[ KPHQTOCV[E\PG UȤ VGIQ FQUMQPC [O RT\[M CFGO %\[ \CUVCPCYKCNKɮEKG UKȶ DQYKGO 2CɛUVYQ MKGF[MQNYKGM UMȤF Y CRVGEG YKCFQOQ EQ NGMCT\ RT\GRKUC PC TGEGREKG NWD LCM F\KC C G UMKGTQYCPKG! 9 -#/51(6 YKGO[ VQ FQUMQ PCNG DQYKGO QF RQPCF NCV VYQT\[O[ VG TQ\YKȤ\CPKC

4Q\YKȤ\CPKC FNC 4[PMW 1EJTQP[ <FTQYKC ' 41<9+ȣ<#0+# 9 1%*410+' <&419+#

' TGEGRVC G UMKGTQYCPKG G <.# G<9/ \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& VQ TQ\YKȤ\CPKC MVȕTG UVC [ UKȶ PKGQF\QYP[OK GNGOGPVCOK RTCE[ NGMCT\[ K RGTUQPGNW OGF[E\PGIQ 5[UVGO[ -#/51(6 UȤ TȕYPKGʑ IQVQYG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/, które VQ PQYG GNGOGPV[ G <FTQYKC DȶFȤ QDQYKȤ\WLȤE[OK Y EC GL 2QNUEG

4;0'- (#4/#%'76;%<0;

+PHQTOCV[\CELC T[PMW HCTOCEGWV[E\PGIQ Y 2QNUEG TQ\RQE\ȶ C UKȶ QF RKGTYU\GIQ YFTQʑGPKC U[UVGOW KS-AOW, w jednej z katoYKEMKEJ CRVGM PC RQE\ȤVMW NCV 1DGEPKG RQPCF CRVGM MQT\[UVC \ VGIQ TQ\YKȤ\CPKC -#/51(6 FQUVCTE\C TȕYPKGʑ U[UVGO[ FQ QDU WIK JWTVQYPK HCTOCEGWV[E\P[EJ KS-HFW oraz U[UVGO WOQʑNKYKCLȤE[ YGT[ƒMCELȶ CWVGPV[E\PQɮEK RTQFWMVȕY leczniczych MediVeris dla aptek, przychodni, hurtowni i szpitali.

2#%,'06

4GLGUVTCELC YK\[V QP NKPG URTCYF\GPKG FQUVȶRPQɮEK NGMW Y CRVGEG E\[ \FCNPG \COCYKCPKG TGEGRV VQ V[NMQ PKGMVȕTG \ OQʑNKYQɮEK LCMKG QHGTWLȤ RCELGPVQO UGTYKU[ ƒTO[ -#/51(6 KtoMaLek.pl oraz LekarzeBezKolejki.pl.

9URQOPKCPG HWPMELG ȤE\[ Y UQDKG TȕYPKGʑ CRNKMCELC VisiMed, która ponadto WOQʑNKYKC \TGCNK\QYCPKG DG\FQV[MQYGL TGEGRV[ Y CRVGEG TGCNK\CELȶ VGNGYK\[V[ QTC\ RTQYCF\GPKG JCTOQPQITCOW FCYMQYCPKC NGMȕY

5'49+5; 9+&'1 &.# 52'%,#.+56Ǻ9

-#/51(6 LGUV TȕYPKGʑ Y[FCYEȤ UGTYKUȕY OSOZ-NEWS i 151< 67614. W ramach których eksperci KAMSOFT w przyUVȶRP[ URQUȕD RTG\GPVWLȤ PQYG HWPMELQPCNPQɮEK Y U[UVGOCEJ +6 CMVWCNK\CELG \YKȤ\CPG \G \OKCPCOK Y RTCYKG QTC\ PCT\ȶF\KC YURQOCICLȤEG RTCEȶ NGMCT\[ RKGNȶIPKCTGM K HCTOCEGWVȕY /CVGTKC [ UȤ RWDNKMQYCPG EQF\KGPPKG PC MCPCNG [QWVWDG RN QTC\ PC FGF[MQwanych stronach: news.osoz.pl VWVQT QUQ\ RN.

9 ȣ%< OSOZ-NEWS + $ȣ&ʎ 0# $+'ʐȣ%1

%QF\KGPPKG \ PCU\[EJ U[UVGOȕY K CRNKMCELK MQT\[UVC V[UKȤEG CRVGM K ICDKPGVȕY NGMCT UMKEJ UGVMK U\RKVCNK QTC\ OKNKQP[ RCELGPVȕY Y EC GL 2QNUEG 9[OKCPC KPHQTOCELK RQOKȶF\[ PKOK LGUV OQʑNKYC TȕYPKGʑ F\KȶMK U[UVGOQYK 151< 1VYCTV[ 5[UVGO 1EJTQP[ <FTQYKC MVȕT[ KPVGITWLG FCPG K ȤE\[ YU\[UVMKEJ WE\GUVPKMȕY T[PMW \FTQYKC

-#/51(6 5 # ^ WN /CLC ^ -CVQYKEG ^ ^ YYY MCOUQHV RN ^ DKWTQ"MCOUQHV RN

I nnowac j e

7 ŚCIEŻEK E-ZDROWIA Prezentujemy trendy cyfrowe kształtujące nową rzeczywistość ochrony zdrowia.

Ochrona zdrowia przyszłości będzie czerpała z nowych technologii, aby poprawić wyniki leczenia i efektywność kosztową, optymalizując zarządzanie zdrowiem populacyjnym, doskonaląc procesy kliniczne i pozwalając optymalnie wykorzystać kompetencje lekarzy i pielęgniarek.

SMARTFON JAKO CENTRUM ZARZĄDZANIA OPIEKĄ ZDROWOTNĄ Pandemia COVID-19 spowodowała rozwój nowych usług w ochronie zdrowia. Telefony komórkowe śledzą kontakty z osobami zarażonymi, umożliwiają prowadzenie telekonsultacji, realizację e-recepty. Dzięki nim można się umówić na wizytę do lekarza i monitorować stan zdrowia. Zakres usług medycznych w smartfonie będzie się systematycznie powiększał.

WIRTUALNA RZECZYWISTOŚĆ (VR) ZYSKA NOWE ZASTOSOWANIA KLINICZNE VR znajduje już dziś szerokie zastosowanie w leczeniu bólu, stanów lękowych i depresji oraz minimalizacji stresu podczas zabiegów medycznych. W niektórych przypadkach jest alternatywą dla tradycyjnych leków. Wartość rynku VR szacowana obecnie na 2 mld USD wzrośnie do 2027 roku aż 15-krotnie (raport VMR).

ZDALNA OPIEKA W DOMU WYJDZIE POZA RAMY TELEMEDYCYNY Obecnie funkcjonują równolegle dwie medycyny: zdalna i świadczona „na miejscu” w placówce medycznej. Przyszłością jest hybrydowy model. Plan opieki nad pacjentami będzie zawierał elementy monitorowania parametrów zdrowia z wykorzystaniem urządzeń telemedycznych, a uzupełnią ją konsultacje zdalne i przeglądy zdrowia prowadzone na miejscu. Wzrośnie rola profilaktyki.

22

OSOZ Polska 1/2021

I nnowac j e

CHOROBY PRZEWLEKŁE POD OKIEM ROZWIĄZAŃ E-ZDROWIA Dotychczasowy system ochrony zdrowia ugina się pod nieefektywnie zarządzanymi procesami.

Digitalizacja jest elementem usprawnienia opieki nad chorymi przewlekle, oferując elektroniczne recepty (brak konieczności osobistych wizyt) lub aplikacje do zarządzania zdrowiem i profilaktyki.

Przewidujemy wzrost e-usług w zakresie zdrowia psychicznego.

CYFROWA OPIEKA HOLISTYCZNA DOSTĘPNA DLA KAŻDEGO OBYWATELA Dzięki centralnym portalom e-zdrowia, pacjenci zyskują dostęp do swoich danych medycznych.

To jednak jedynie ułamek potencjalnych możliwości. Dane pozwolą przebudować ścieżkę pacjenta w systemie zdrowia; usługi medyczne i profilaktyczne będą dopasowane do indywidualnych potrzeb, wirtualni doradcy wykorzystujący elementy sztucznej inteligencji przejmą rolę przewodników po zdrowym stylu życia.

CYFROWE TERAPIE NA RECEPTĘ Oprócz leków, lekarz będzie mógł zlecić stosowanie aplikacji mobilnej pomagającej np. w nadzorowaniu przebiegu choroby. Takie refundowane wirtualne terapie staną się nową normą, pozwalając dokładniej monitorować stan zdrowia i zaangażować pacjenta w proces opieki.

DIGITALIZACJA BĘDZIE INTEGRALNYM ELEMENTEM JAKOŚCI OCHRONY ZDROWIA Informatyzacja była dotąd skupiona na gromadzeniu danych w formie elektronicznej. Rosnąca ilość nowych technologii, także tych opartych na rozwiązaniach sztucznej inteligencji, rozszerza możliwości kliniczne systemów IT. Centralną rolą oprogramowania będzie optymalizacja procesów organizacyjnych, wspomaganie podejmowania decyzji klinicznych i podwyższanie jakości opieki.

Opracowanie własne na podstawie: 8 Digital Health Predictions For 2021, Forbes

OSOZ Polska 1/2021

23

R aport

DTx: aplikacje zamiast tabletek DTx, czyli terapie cyfrowe (digital therapeutics), to rozwiązania e-zdrowia, które mogą wspomagać pacjenta w terapii chorób, podobnie jak to się dzieje w przypadku klasycznych leków. Prezentujemy szczegóły na temat tego dynamicznie rozwijającego się rynku, analizujemy otoczenie regulacyjne oraz przytaczamy praktyczne przykłady zastosowań.

24

OSOZ Polska 1/2021

Czym są terapie cyfrowe?

DTx to oparte na dowodach naukowych, mogące poprawiać wyniki leczenia interwencje zdrowotne dostarczane bezpośrednio do pacjenta za pośrednictwem specjalnego oprogramowania (dedykowane systemy IT, strony www, gry, aplikacje mobilne) w celu zapobiegania, zarządzania, łagodzenia lub leczenia szerokiego spektrum chorób fizycznych i zaburzeń psychicznych.

R aport

Niektóre interwencje DTx są połączeniem oprogramowania i sprzętu w postaci czujników zewnętrznych, okularów wirtualnej rzeczywistości (VR), asystentów głosowych. Dzięki rozwojowi nowych technologii i miniaturyzacji sensorów, DTx stały się ważnym narzędziem w medycynie. Warto podkreślić, że mówimy o rozwiązaniach opartych na dowodach klinicznych, klasyfikowanych jako urządzenia medyczne. W DTx nie chodzi bowiem o samą technologię, ale o to, jak cyfrowe interwencje są projektowane i wykorzystywane przez pacjentów do osiągania celów zdrowotnych. DTx nie podważają jednocześnie skuteczności wielu innych klasycznych terapii, ale stanowią solidną, nową alternatywę, gdy te interwencje, z różnych powodów, nie przynoszą pożądanych rezultatów.

Terapią cyfrową może być aplikacja mobilna pozwalająca leczyć stany lękowe, zarządzać migreną oraz poprawiać jakość snu. To także kurs online dla osób z depresją albo platforma do ćwiczeń pomagających poradzić sobie z bólem pleców, zintegrowana z czujnikiem kontrolującym poprawność wykonywania treningu i systemem monitorowania osiągnięć. Jak widać po tych kilku przykładach, DTx stosowane są najczęściej w chorobach psychicznych, dolegliwościach układu ruchowego oraz innych schorzeniach, gdzie klasyczne leki nie zawsze dają zadowalające rezultaty.

Jest cały szereg chorób, w których terapie cyfrowe mogą pełnić rolę uzupełniającą, przykładowo w stanach lękowych objawiających się u pacjentów z nowotworami.

pacjenta (patient activation measures – PAMs). Trzy aspekty DTx stanowią o ich wartości w medycynie: ● Poprawa przestrzegania zaleceń i zaangażowania w terapię (compliance i adherence). Pacjent może założyć mierzalne cele i obserwować na bieżąco ich realizację. Widoczne z czasem postępy są dla chorego motywatorem, a prowadzone pomiary parametrów zdrowotnych pomagają lepiej zrozumieć stan zdrowia oraz bezpośredni i długoterminowy wpływ zachowania na kondycję psychiczną lub fizyczną. ● Dostęp do konkretnych dowodów na skuteczność. Dzięki analizom anonimowych danych użytkowników, na bieżąco aktualizowane są dowody kliniczne na skuteczność danego rozwiązania. ● Personalizacja opieki. DTx można dopasować do indywidualnych cech pacjenta, stopnia zaawansowania choroby, celów terapeutycznych, warunków otoczenia i zasobów czasowych.

Przykładowo, Kaia Health, lider DTx w terapii przewlekłego bólu układu ruchowego oraz ostatnio także POChP, wykorzystuje narzędzia angażujące pacjentów w bezpośrednie zarządzanie zdrowiem, oferując pomiar kluczowych wskaźników postępu, takich jak zdolność do wysiłku fizycznego, jakość życia, poziom bólu. W przypadku wspomagania

terapii POChP, interwencja przyczyniła się do poprawy wyników leczenia pacjentów i zmniejszenia kosztów leczenia jednej z najdroższych chorób przewlekłych. Równie obiecujące efekty przynosi terapia bólu układu mięśniowo-szkieletowego (MSK). Według danych Kaia Health, nieobecności wynikające z dolegliwości bólowych mięśni i stawów statystycznego pracownika wynoszą 11,4 dni. To więcej niż dwa tygodnie. Stąd Kaia Health kieruje swoje rozwiązanie do firm, które chcą zadbać o kondycję fizyczną pracowników. Jest to także alternatywa dla osób, które nie mają czasu lub nie mogą sobie pozwolić na kosztowne zabiegi. Aplikacja okazała się wsparciem podczas pandemii, kiedy większość gabinetów rehabilitacyjnych pozostaje zamknięta. Skuteczność Kaia Health potwierdziły m.in. przeprowadzone i opublikowane w czasopismach medycznych studia kliniczne.

Kolejną silną kategorią DTx są narzędzia wykorzystywane w leczeniu dolegliwości psychicznych, takich jak stany lękowe, przygnębienie, lekka depresja.

Większość z nich bazuje na teorii psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT). Elementy CBT są wbudowywane do gier, aplikacji przeznaczonych do zmiany niekorzystnych zachowań albo negatywnych schematów myślowych, wirtualnych asystentów. Zaletą jest do-

Kaia Health oferuje terapie narządu ruchu oraz POChP. Specjalny trener prowadzi pacjenta przez kolejne ćwiczenia. Kamera w smartfonie kontroluje poprawność wykonywania ruchów i na bieżąco koryguje błędy.

Krajobraz rynku i zakres funkcjonalny Terapie cyfrowe to obecnie najszybciej rozwijający się segment rozwiązań e-zdrowia. Jego wartość globalną szacuje się na ok. 2,88 mld USD ze wzrostem pomiędzy 11,8 a 13,8 mld USD do 2027 roku (+20,5% rok do roku). Te liczby pokazują, że DTx znacznie przewyższają wskaźniki wzrostu dla pozostałych cyfrowych technologii medycznych. Obecnie liderem są Stany Zjednoczone, ale Europa szybko nadrabia zaległości.

Prawdopodobnie najważniejszą, ale wciąż niedocenianą wartością DTx jest to, że oferują opiekę opartą na wartościach (value based care). Wyniki zastosowania tych terapii cyfrowych można monitorować wykorzystując do tego celu np. mierniki deklarowanych wyników pacjenta (patient-peported outcome measures – PROMs) oraz aktywacji

OSOZ Polska 1/2021

25

R aport

stępność i elastyczność – pacjent może skorzystać z terapii w dowolnie wybranym czasie i miejscu. Wystarczy jedynie telefon komórkowy.

Przykładów skutecznych DTx dla zdrowia psychicznego jest wiele. Wśród nich można wymienić BehaVR (rozwiązanie bazujące na wirtualnej rzeczywistości, które ma zmotywować do zmiany zachowań), Happify (korekcja schematów myślowych), Woebot Health (bazujący na sztucznej inteligencji asystent, który z pomocą chatu ma za zadanie poprawić nastrój, uświadomić negatywne wzorce i pomóc w walce z nimi).

Ramy prawne Rozwiązania z dziedziny DTx dopiero wchodzą na rynek, a ich producenci od niedawna mogą przedstawić dowody naukowe na skuteczność zebrane podczas trwających czasami wiele lat badań klinicznych. Stąd nadal brakuje przepisów regulujących terapie cyfrowe, a nawet listy wymagań, jakie warunki muszą one spełniać. Na terenie Unii Europejskiej dla tego typu systemów można stosować tzw. znak CE, określający ryzyko związane z ich użytkowaniem. Istnieje szereg innych norm mających zastosowanie.

Jedną z nich jest Międzynarodowa norma IEC 62304 dla oprogramowania wykorzystywanego w urządzeniach medycznych. Obejmuje ona oprogramowanie wbudowane w urządzenie medyczne lub będące jego integralną częścią oraz oprogramowanie, które samo w sobie jest urządzeniem medycznym (tzw. oprogramowanie samodzielne lub oprogramowanie jako urządzenie medyczne – SaMD). Europejska wersja tej normy, EN 62304, zawiera listę norm podrzędnych, zharmonizowanych w ramach dyrektywy dotyczącej urządzeń medycznych MDD (93/42 EEC). Wszystko wskazuje na to, że wkrótce ISO 14971:2019 uzupełni obecnie rozporządzenie dotyczące urządzeń medycznych MDR (UE 2017/745) w celu zharmonizowania standardów zarządzania ryzykiem. Dla porównania, amerykańska Agencja Żywności i Leków FDA wymieniła już tę normę ISO w grupie uznanych norm i można ją stosować w USA. Warto wspomnieć, że zakwalifikowanie oprogramowania jako wyrobu medycznego w trzeciej edycji ISO 14971 (Aneks F), po raz pierwszy wprowadza temat bezpieczeństwa danych i cyberbezpieczeństwa do DTx. W Europie pierwsze państwa podejmują legislacyjne próby uregulowania terapii cyfrowych, starając się w ten

26

OSOZ Polska 1/2021

Belgijski model certyfikacji aplikacji zdrowotnych. Rozwiązania, których skuteczność potwierdzona została badaniami klinicznymi, mogą być wystawiane na receptę i refundowane przez państwowego płatnika.

sposób wykorzystać ogromny potencjał z nimi związany. Swoją bibliotekę aplikacji zdrowotnych uruchomiła brytyjska służba zdrowia NHS. Belgijski regulator postawił na 3-stopniową kategoryzację DTx. Do trzeciej, najniższej grupy, kwalifikowane są te rozwiązania, które zdobyły europejski certyfikat urządzenia medycznego CE. Aby przejść do poziomu 2, aplikacja musi spełnić określone standardy w zakresie bezpieczeństwa danych, z kolei poziom 1 wymaga przedłożenia dowodów klinicznych na skuteczność rozwiązania. Aplikacje zakwalifikowane do poziomu 1 mogą jednak liczyć na dodatkowy bonus – są refundowane przez państwowego płatnika.

Również w Niemczech stworzono ramy prawne pozwalające oficjalnie wprowadzić cyfrowe terapie do systemu ochrony zdrowia. Aby tak się stało, zdefiniowano jakie wymagania musi spełniać tzw.

DiGA, czyli cyfrowa aplikacja zdrowotna. Oprócz certyfikatu CE określono szczegółowy katalog wymagań. Zrezygnowano jednak z kryterium skuteczności wykazywanej w badaniach klinicznych kierując się argumentem, że to mogłoby dyskwalifikować wiele świetnych rozwiązań innowacyjnych firm (badania kliniczne trwają czasami wiele lat i są bardzo kosztowne). Niemniej jednak dowody na korzyści dla pacjenta (poprawa wyników leczenia) czy efektywność ekonomiczną trzeba przedłożyć po okresie roku od zatwierdzenia. Aplikacje DiGA mogą być wystawiane na receptę pacjentom ubezpieczonym w państwowych kasach chorych podobnie jak leki,

a tym samym ich stosowanie jest refundowane przez płatników. Wśród pierwszych „aplikacji na receptę” znalazły się m.in. wspomagające walkę z nadwagą i otyłością, stanami lękowymi, bezsennością, lekkimi epizodami depresyjnymi; rehabilitację po udarach mózgu itd.

Kryteria sukcesu Aby w pełni wykorzystać swój potencjał, DTx wymagają po pierwsze regulacji i oddzielenia od tysięcy innych aplikacji i urządzeń ubieralnych wrzucanych do jednego worka „cyfrowych rozwiązań wspomagających zdrowie i dobre samopoczucie”. DTx wymagają jasnego zdefiniowania z naciskiem na dowody naukowe, ekonomiczne lub zdrowotne.

Dlatego ich zatwierdzaniem powinny zajmować się niezależne instytucje certyfikujące, przykładowo agencje powołane celem kontrolowania i dopuszczania na rynek produktów medycznych. Tylko w latach 2007–2017 na całym świecie opublikowano 571 badań potwierdzających skuteczność rozwiązań, które można zakwalifikować jako DTx. Aby terapie cyfrowe zdobyły zaufanie społeczne, muszą oferować wysoki poziom bezpieczeństwa danych i prywatności (zgodnie z RODO w Europie i HIPAA w USA). Ich twórcy muszą znać dokładnie wytyczne oraz kryteria oceny, które powinni uwzględnić w procesie projektowania rozwiązania. Niemniej ważne są kampanie informacyjne prowadzone w grupie lekarzy i pacjentów. Nie wystarczy refundacja aplikacji przez płatnika – lekarze muszą znać ko-

R aport

rzyści z nich wynikające oraz wiedzieć, jak działają. W końcu to oni odpowiadają za zalecane metody leczenia. Z kolei pacjenci muszą zyskać dostęp do zaufanej biblioteki DTx, aby wiedzieć, gdzie szukać odpowiednich rozwiązań. Takie elementy jak łatwość użytkowania dopasowana do użytkownika i bezpieczeństwo danych są bazowe.

Biorąc pod uwagę, że aplikacje zdrowotne generują znaczną ilość cennych danych, istotne jest włączenie informacji uzyskanych przez DTx do elektronicznej dokumentacji pacjenta w celu uzyskania pełnego obrazu zdrowia pacjenta. Upowszechnienie korzystania z DTx nie będzie możliwe bez refundacji ze strony ubezpieczycieli zdrowotnych, tak samo jak refundowane są leki. Skoro można zmierzyć efekty zdrowotne, nic nie stoi na przeszkodzie, aby tego typu rozwiązania traktować tak samo jak leki.

Dzisiaj aplikacje zdrowotne są tworzone zazwyczaj przez młode startupy.

Choć firmy farmaceutyczne coraz częściej widzą szansę w DTx na rozszerzenie tradycyjnych terapii lekowych. Praktycznie każdy koncern farmaceutyczny stworzył już akcelerator innowacji służący jako laboratorium rozwoju najlepszych rozwiązań. DTx nie zastąpią leków, ale zaoferują pacjentowi nową jakość leczenia.

Jaka przyszłość czeka DTx? W miarę dojrzewania rynku DTx, należy spodziewać się konsolidacji pomię-

dzy producentami podobnych rozwiązań, przejęć mniejszych firm przez koncerny, w tym farmaceutyczne, planujące uzupełnić ofertę cyfrową dla pacjentów i zaoferować dodatkowe doświadczenie (patient experience). Choć na chwilę obecną to USA są liderem rynku, Europa stara się nadrobić zaległości. Regulacje przyjęte przez Belgię albo Niemcy mogą stać się wzorcem dla innych krajów napędzając dalszy rozwój. Europa zdaje sobie sprawę, że aby konkurować gospodarczo z USA lub Chinami, musi stawiać na innowacje, wymianę danych i wspólny rynek cyfrowy.

Elementem sprzyjającym DTx jest miniaturyzacja czujników, postępująca smartfonizacja, rosnący dostęp do szybkiego internetu oraz poprawiająca się świadomość zdrowotna w społeczeństwach na całym świecie, dodatkowo wzmocniona podczas pandemii COVID-19. Inteligentne urządzenia, jak zegarki albo opaski fitness, upowszechniają się i wzbogacają o coraz bardziej zaawansowane funkcje. To one będą stanowiły element wielu nowych rozwiązań DTx, nie wymagając zakupu przez konsumenta dodatkowego gadżetu. Nowym graczem stają się asystenci głosowi. Z ich pomocą można przekazywać pacjentowi instrukcje podczas ćwiczeń, przypominać o czynnościach zawartych w planie leczenia, motywować.

Obserwujemy stopniowe poszerzanie się spektrum zastosowań DTx. Punktem ciężkości są i będą choroby prze-

wlekłe, w tym przede wszystkim cukrzyca typu II, nadciśnienie tętnicze, nowotwory i otyłość, a odpowiedzialne za 80% kosztów ochrony zdrowia i zdecydowaną większość zgonów, którym można zapobiegać. Terapie cyfrowe w chorobach psychicznych rodzą dużą nadzieję na dotarcie z pomocą tam, gdzie pacjent jej potrzebuje lub w miejscu, w którym czuje się najbardziej komfortowo, czyli w domu. Przy ograniczonych zasobach personalnych i nadal powszechnej stygmatyzacji niektórych chorób, e-leki mogą okazać się złotym środkiem. Kolejnym obszarem o nieodkrytym jeszcze potencjale jest profilaktyka. Producenci terapii cyfrowych będą musieli jednak poradzić sobie z wyzwaniem tzw. compliance, czyli stosowania się do zaleceń.

Wielu użytkowników nadal zbyt szybko rezygnuje ze stosowania aplikacji mających na celu zmianę niekorzystnego trybu życia, nie widząc natychmiastowych postępów.

DTx zmienią sposób świadczenia opieki zdrowotnej oraz profilaktyki. Z czasem pomogą podnieść skuteczność stosowania tradycyjnych leków, a dla wielu z nich staną się suplementami. Nowa generacja e-leków zmieni sposób komunikacji z pacjentem, pozwoli spersonalizować leczenie, mierzyć efekty. To zupełnie nowa jakość ochrony zdrowia.  Źródło: na podstawie „���������������������� Digital Therapeutics.

A Comprehensive Review And Outlook������� ”, Mehdi Khaled (Seha).

Aplikacja MySugr pomaga pacjentom z cukrzycą typu II w zarządzaniu chorobą. Pozwala kontrolować wyniki, oferuje dostęp do wskazówek i przypomnień.

To najpopularniejsze na świecie rozwiązanie w tej dziedzinie, z którego korzysta 2 miliony osób z 70 krajów. W 2017 roku aplikację kupił koncern farmaceutyczny Roche.

OSOZ Polska 1/2021

27

rozmowy

„ Chcę, aby telemedycyna stała się powszechna” Z Anną Goławską, wiceminister ds. informatyzacji w Ministerstwie Zdrowia, rozmawiamy o tym, jakich nowości cyfrowych mogą spodziewać się pacjenci, lekarze i placówki ochrony zdrowia w najbliższych latach.

E-skierowanie stało się obowiązkowe, trwają przygotowania do uruchomienia elektronicznej dokumentacji medycznej. Jaką długofalową strategię cyfryzacji rynku ochrony zdrowia ma MZ na najbliższe lata? Czy pojawiają się w niej takie tematy, które będą ważne za kilka lat, jak systemy sztucznej inteligencji, wtórne wykorzystanie danych czy analizy Big Data?

Mamy plany dotyczące wykorzystywania sztucznej inteligencji (AI) oraz Big Data – są to kluczowe założenia strategii rozwoju e-zdrowia w Polsce. Telemedycyna odgrywa bardzo ważną rolę m.in. w obszarze wspierania profilaktyki zdrowotnej oraz wczesnej diagnostyki. Połączenie rozwiązań telemedycznych z nowoczesną technologią otwiera nowe możliwości wsparcia systemu

28

OSOZ Polska 1/2021

ochrony zdrowia – zarówno na poziomie indywidualnym, jak i populacyjnym.

Elektroniczne skierowanie, które obowiązuje w Polsce od 8 stycznia br., jest kolejną po e-recepcie cyfrową usługą, która składa się na rozwiązania systemowe, tworząc spójny system e-zdrowia w Polsce.

Obecnie jesteśmy na etapie pilotażu kolejnych rozwiązań – Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM) oraz raportowania zdarzeń medycznych. To bardzo duże przedsięwzięcia, o wiele większe niż e-recepta czy e-skierowanie. Pilotaż EDM oraz raportowania zdarzeń medycznych obejmuje placówki podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej oraz szpitale. W ramach pilotażu 16 listopada zostało zarejestrowane w systemie e-zdrowie (P1) pierwsze zdarzenie medyczne, a dwa

dni później pierwsza EDM wymieniona między placówkami medycznymi.

O tym, czy pacjenci będą mogli czerpać korzyści z digitalizacji, zadecyduje kilka czynników, a wśród nich przede wszystkim rozbudowana infrastruktura IT we wszystkich szpitalach, edukacja cyfrowa, interoperacyjność danych, zaufanie społeczne do cyfryzacji. Jak planuje Pani Minister podejść do tych wyzwań?

Rozwój informatyzacji w ochronie zdrowia jest bardzo istotny z kilku względów.

Wpływa m.in. na poprawę funkcjonowania podmiotów leczniczych i sprawniejszą obsługę pacjenta, a także przyspiesza dostęp do danych medycznych pacjenta. Również pacjenci mają lepszy dostęp do informacji na temat swojego stanu zdrowia.

rozmowy

» Liczę, że uda się wdrożyć rozwiązania bazujące na sztucznej inteligencji, które z jednej strony ułatwią pracę medykom, a z drugiej – będą korzystne dla pacjentów.«

Proces cyfryzacji systemu ochrony zdrowia wspomagało też wsparcie finansowe w 2019 i 2020 r. ze strony Narodowego Funduszu Zdrowia. Dotyczyło ono m.in. zakupu urządzeń informatycznych, oprogramowania lub dodatkowego finansowania dla lekarzy rodzinnych, którzy wystawiali e-skierowania oraz lekarzy ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, którzy je przyjmowali.

Oczywiście widzimy potrzebę dalszych działań w kierunku poprawy bezpieczeństwa, efektywności i dostępności świadczeń zdrowotnych udzielanych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Chcemy poszerzać wykorzystanie takich zdalnych rozwiązań – nie tylko w trakcie pandemii koronawirusa, ale też po jej zakończeniu. Cyfryzacja zapewnia lepszy obieg informacji i większą elastyczność działania.

W tej chwili koncentrujemy się na dwóch najważniejszych grupach odbiorców. Po pierwsze są to pacjenci, którzy oczekują łatwego dostępu do informacji o terminach leczenia i zdalnego rejestrowania się na wizyty czy zabiegi. Istotna jest też możliwość zdalnego załatwiania spraw związanych np. z kontynuacją leczenia. Chcemy tu zapewnić sprawny i szybki obieg informacji.

Drugi obszar naszych działań dotyczy personelu medycznego. Pracujemy nad tym, aby odciążyć pracowników z czynności administracyjno-sprawozdawczych. Już teraz upraszczamy raportowanie. Dążymy do tego, aby podmioty nie musiały przesyłać informacji, które się powielają. Najlepszym przykładem są tu zdarzenia medyczne, które w niedalekiej przyszłości zastąpią dużą część obowiązującej obecnie sprawozdawczości.

Dziś pacjent ma dostęp do informacji m.in. o wystawionych receptach czy historii wizyt. Czy uważa Pani, że w perspektywie następnych lat powinny one zostać uzupełnione o brakujące dane, jak przykładowo wybrane informacje z elektronicznej dokumentacji medycznej? To wymagałoby integracji z systemami dostawców rozwiązań IT dla ochrony zdrowia oraz włączenia podmiotów prywatnej ochrony zdrowia do systemu. Czy taki krok jest w planach?

Trwają prace nad aplikacją mobilną „mojeIKP”, która ułatwi dostęp do Internetowego Konta Pacjenta. Równolegle pracujemy nad wprowadzaniem na IKP nowych e-usług, takich jak centralna e-rejestracja i e-wizyta oraz zamawianie recept. Będą one dostępne na platformie e-zdrowie (P1) w drugiej połowie roku. Dzięki nowym narzędziom, pacjenci będą mieli łatwiejszy dostęp do specjalistów i placówek. Zyskają łatwy wgląd do terminarzy z możliwością zapisania się na wizytę i sprawdzania ich historii.

Obecnie jest już 5,4 mln aktywnych kont, wobec zaledwie 850 tys. pod koniec 2019 r. Tylko w ciągu jednego miesiąca (październik – listopad 2020 r.) Polacy aktywowali aż milion kont. To efekt wprowadzenia na IKP funkcjonalności związanych z pandemią koronawirusa.

Od 1 lipca wszystkie podmioty lecznicze – również prywatne – będą obowiązkowo sprawozdawały do centralnego systemu informacje na temat styczności pacjenta z ochroną zdrowia, np. informacje o powstałej dokumentacji medycznej.

Oczywiście dokumentacja musi być prowadzona w formie elektronicznej. Obowiązek będzie dotyczył przekazywania danych o świadczeniach zdrowotnych do centralnego systemu e-zdrowie (P1), z którym jest powiązane m.in. Internetowe Konto Pacjenta.

Tak jak już wspomniałam, w tej chwili prowadzimy pilotaż raportowania zdarzeń medycznych oraz wymiany dokumentacji pomiędzy podmiotami, a także budujemy rozwiązania umożliwiające pacjentowi wgląd w udostępnianą dokumentację medyczną z poziomu Internetowego Konta Pacjenta.

Jakie cele chciałaby Pani osiągnąć na stanowisku wiceministra zdrowia do spraw cyfryzacji?

Zależy mi na dalszym dynamicznym rozwoju informatyzacji ochrony zdrowia. Chcę, aby telemedycyna stała się powszechna w publicznym systemie, szczególnie w zakresie elektronicznej dokumentacji medycznej oraz narzędzi umożliwiających udzielanie świadczeń zdalnie. Analizujemy możliwości uproszczenia dokumentacji medycznej i odciążenia lekarzy od biurokracji.

Liczę, że uda się wdrożyć rozwiązania bazujące na sztucznej inteligencji, które z jednej strony ułatwią pracę medykom, a z drugiej – będą korzystne dla pacjentów m.in. poprzez wspomaganie zachowań prozdrowotnych, jak chociażby wykonywanie badań profilaktycznych czy regularne zażywanie leków przepisanych przez lekarza.

Przy okazji Covid-19 udało nam się np. stworzyć i wdrożyć program Domowej Opieki Medycznej (DOM), który polega na zdalnym badaniu poziomu saturacji u osób zakażonych wirusem i przebywających w izolacji domowej za pomocą pulsoksymetru. Wynik z tego urządzenia przekazywany jest za pomocą Bluetooth do aplikacji, z której dane na bieżąco monitorują konsultanci i w razie konieczności umawiają teleporadę lub wzywają ambulans.

Wysłaliśmy pulsoksymetry już do ponad 140 tys. osób. Obecnie zarejestrowanych w programie jest ponad 72 tys. osób, bo już ponad 60 tys. osób ukończyło udział. Udzielanych jest blisko 500 teleporad dziennie.

Wprowadziliśmy także możliwość podawania pomiarów przez automatyczną infolinię. To rozwiązanie dla osób, które nie posiadają telefonu komórkowego oraz dostępu do Internetu. 

OSOZ Polska 1/2021

29

rozmowy

Bez cyfryzacji nie można dziś mówić o jakości opieki Według raportu Digital Europe „How to spend it: A digital investment plan for Europe”, systemy opieki zdrowotnej w UE wymagają pilnej modernizacji opartej na wdrażaniu technologii cyfrowych i wykorzystaniu danych zdrowotnych w celu przyspieszenia badań naukowych. Na ten temat rozmawiamy z Dyrektor Generalną DIGITAL EUROPE, Cecilią Bonefeld-Dahl.

Raport „Jak wydać te pieniądze: Cyfrowy plan inwestycyjny dla Europy” sugeruje, że jeśli chcemy osiągnąć długoterminową stabilność i bezpieczeństwo systemów opieki zdrowotnej, należy zwiększyć wydatki na oprogramowanie, bazy danych i usługi cyfrowe. Jak mądrze inwestować, aby poprawiać wydajność systemu opieki zdrowotnej?

Mądre inwestowanie może być prostsze niż myślimy. Jednym z celów powinno

30

OSOZ Polska 1/2021

być przestawienie wszystkich systemów opartych na dokumentach papierowych na systemy oparte na elektroniczną dokumentację medyczną (EDM). Digitalizacja szpitali, a dokładnie przejście na cyfrowy obieg dokumentacji i lepszy dostęp do danych, może znacząco poprawić wyniki kliniczne i opiekę nad pacjentami. Jednym z takich przykładów w naszym planie inwestycji cyfrowych jest portugalski szpital Cascais, w którym e-rejestry uprościły podawa-

nie leków, skróciły czas pracy pielęgniarek i powrotu pacjentów do zdrowia.

To wyraźnie pokazuje związek między modernizacją systemów opieki zdrowotnej a długoterminowymi oszczędnościami finansowymi, materialnymi i kadrowymi, które można lepiej wykorzystać do poprawy diagnostyki i leczenia, zamiast administracji i gromadzenia danych. Poza poprawą infrastruktury cyfrowej, równie ważne jest zachęcanie podmiotów ochrony

rozmowy

zdrowia do wdrażania nowych technologii.

Weźmy na przykład sztuczną inteligencję: istnieją obecnie aplikacje potrafiące wykrywać początkowe stadia raka i innych chorób, na długo przed tym, jak pacjent zostanie zdiagnozowany przez lekarza, dając szansę na wczesne rozpoczęcie leczenia. Inwestowanie w AI ma również kluczowe znaczenie dla profilaktyki i jakości obsługi pacjentów, usprawnia badania (miesiące badań można skrócić do zaledwie godzin), automatyzuje konsultacje online za pomocą chatbotów.

Zgodnie z jednym z zaleceń zawartych w raporcie, do 2025 r. 60 proc. obywateli UE powinno korzystać z usług zdrowotnych świadczonych przez internet, a co trzecie państwo członkowskie UE powinno oferować transgraniczny dostęp do elektronicznej dokumentacji zdrowotnej. Oznacza to, że nadal istnieć będą duże luki cyfrowe. Jakie działania proponuje Pani w celu usunięcia nierówności zdrowotnych związanych z kompetencjami cyfrowymi i dostępem do usług cyfrowych?

Stuprocentowe korzystanie z usług internetowych i danych dotyczących zdrowia jest ideałem i w pełni je popieramy.

Z drugiej strony jesteśmy świadomi, że w wielu państwach członkowskich nie ma jeszcze infrastruktury, która pozwoliłaby osiągnąć ten cel. Dlatego wyznaczyliśmy ambitne, ale – miejmy nadzieję – realne cele, które muszą iść w parze z likwidacją luki w umiejętnościach obsługi technologii cyfrowych. W naszych zaleceniach politycznych dotyczących systemów opieki zdrowotnej UE opartych na danych proponujemy potrójne podejście: • Podnoszenie kwalifikacji cyfrowych i modernizacja programów nauczania: ok. 70 procent pracowników służby zdrowia deklaruje, że nie korzysta z rozwiązań cyfrowych z powodu luk w wiedzy i umiejętnościach w zakresie analityki danych. Rentowność systemów opieki zdrowotnej będzie zależała od lekarzy, pielęgniarek i personelu klinicznego znających się na technologiach cyfrowych. Niezbędne są szkolenia dla pracowników służby zdrowia oraz włączenie umiejętności cyfrowych do systemów kształcenia od najmłodszych lat.

• Umiejętności cyfrowe w zakresie ochrony zdrowia: najnowsze badania pokazują, że ponad 50 procent ludności

» Do 2025 roku, 60 procent mieszkańców EU powinna mieć dostęp do usług zdrowotnych świadczonych online.«

UE posiada niewystarczające lub ograniczone umiejętności w kwestiach związanych z ochroną zdrowia (health literacy).

Podobnie niska jest świadomość w zakresie możliwości dostępu do systemów elektronicznej dokumentacji medycznej, co utrudnia transgraniczną wymianę danych. Nie możemy czekać na kolejną pandemię, aby inwestować w technologie cyfrowe w celu poprawy standardów komunikacji. Musimy wzmocnić telemedycynę, tak aby wszyscy ludzie – zwłaszcza mieszkańcy obszarów wiejskich, chorzy przewlekle i osoby starsze – mogli korzystać z ciągłości opieki, nawet w czasach pandemii.

• Wykorzystanie sztucznej inteligencji do przewidywania przyszłego zapotrzebowania na pracowników służby zdrowia: skuteczna polityka zdrowotna wymaga solidnej bazy danych. Korzystne byłoby stworzenie europejskiego systemu prognozowania umiejętności wykorzystującego AI, obejmującego sektor opieki zdrowotnej.

Zaledwie 3 procent podmiotów ochrony zdrowia w Europie zaadaptowało pełną elektroniczną dokumentację medyczną. Problemem nie jest sama technologia, ale wiele innych czynników, takich jak wspomniane umiejętności posługiwania się nowymi rozwiązaniami czy zaufanie do technologii, niedobór pracowników. 3 procent to ułamek potrzeb. Jak to zmienić?

Oprócz odważnych ram prawnych, potrzebne są inwestycje cyfrowe, integracja rozdrobnionych europejskich systemów danych zdrowotnych. Niektóre kraje poczyniły znaczące postępy. Na przykład Austria wprowadziła ogólnokrajowe EDM już pięć lat temu. Obecnie 97 procent wszystkich ubezpieczonych jest zarejestrowanymi użytkowni-

kami systemu, mając dostęp do własnej dokumentacji.

Jak możemy osiągnąć taki stan na poziomie europejskim? Uważam, że każde rozwiązanie musi opierać się na trzech filarach: • Zaufany i skoncentrowany na pacjencie system: jak już wcześniej wspomniałam, musimy inwestować w umiejętności cyfrowe i zdrowotne, aby zapewnić każdemu – od personelu medycznego po pacjentów – dostęp do spersonalizowanych usług e-zdrowia.

• Interoperacyjność: europejskie standardy mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia kompatybilności EDM pomiędzy krajami członkowskimi UE. Przyspieszą nie tylko adaptację EDM, ale także poprawią wymianę danych zdrowotnych, przykładowo w zakresie badań klinicznych.

• Łączność i infrastruktura cyfrowa: nie uzyskamy dostępu do danych zdrowotnych i nie będziemy mogli z nich korzystać, jeśli nie stworzymy bezpiecznej infrastruktury o wysokiej jakości (łącza szerokopasmowe). Solidna infrastruktura i wyposażenie informatyczne umożliwią ośrodkom opieki zdrowotnej osiągnięcie dojrzałości cyfrowej, a także ułatwią upowszechnienie rozwiązań telemedycznych.

Jak możemy wykorzystać potencjał danych do poprawy jakości usług zdrowotnych, postępów w medycynie i nauce oraz rozwoju kolejnych innowacji?

Niedawno opublikowaliśmy dwa dokumenty dotyczące sposobów stworzenia nowoczesnych i odpornych systemów opieki zdrowotnej. Głównym priorytetem – uzgodnionym z Komisją Europejską – jest, aby wszystkie państwa członkowskie posiadały zharmonizowaną ustawę o danych oraz specjalny organ ds. danych zdrowotnych, który będzie czuwał nad przetwarzaniem danych pierwotnych i wtórnych zgodnie z RODO. Takie przykłady istnieją już w Finlandii i Francji. Jednak dotychczas żadne państwo nie zdecydowało się pójść o krok do przodu, włączając do wymiany i przetwarzania danych sektor prywatny oraz określając zakres danych, które mogą być wykorzystywane. Konieczne są wspólne ramy europejskie, aby przepisy dotyczące danych były spójne, co pozwoli uniknąć fragmentacji danych.

Drugą ważną kwestią jest ustanowienie właściwych ram legislacyjnych, umożliwiających przepływ danych do-

OSOZ Polska 1/2021

31

rozmowy

tyczących zdrowia w państwach członkowskich i pomiędzy nimi. Uważam, że można to osiągnąć poprzez rozszerzenie zakresu wymiany danych zdrowotnych, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej dotyczącymi wspólnej europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia (red.: EHDS – European Health Data Space).

Co powinna obejmować długofalowa strategia inwestycji w cyfrową opiekę zdrowotną?

W naszym Planie Inwestycji Cyfrowych proponujemy dwie koncepcje. Pierwsza z nich to modernizacja i zabezpieczenie systemów opieki zdrowotnej w UE poprzez inwestycje w narzędzia cyfrowe, sprzęt i infrastrukturę oraz podnoszenie kwalifikacji personelu medycznego. Druga to wykorzystanie danych dotyczących zdrowia z korzyścią zarówno dla pacjentów, jak i dla badań naukowych, na przykład poprzez przejście na elektroniczną dokumentację zdrowotną oraz inwestycje w bezpieczne informatyczne aplikacje zdrowotne.

Chciałabym podkreślić, że nie są to rewolucyjne inicjatywy. Technologia już istnieje, a podobne projekty są już realizowane na szczeblu regionalnym lub krajowym.

Obecnie, prawdziwym wyzwaniem jest zapewnienie, aby krajowe projekty pilotażowe mogły być rozwijane na dużą

Systemy opieki zdrowotnej wytwarzają obecnie aż 30 procent danych na świecie. Niestety, większość z nich ma postać papierową i pozostaje zamknięta w szpitalach i innych organizacjach ochrony zdrowia. Oprócz śmiałych ram prawnych, potrzebne są inwestycje w celu digitalizacji, połączenia rozdrobnionych systemów danych.

skalę i zaowocowały zharmonizowanymi, cyfrowymi i zrównoważonymi europejskimi systemami opieki zdrowotnej.

Aby tego dokonać, wszystkie państwa

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Cecilia Bonefeld-Dahl, Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

32

OSOZ Polska 1/2021

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

członkowskie będą musiały skoordynować swoje inwestycje i mamy nadzieję, że nasz plan inwestycji w technologie cyfrowe będzie dla nich inspiracją. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

praktycznie

bezpiecze ń stwo danyc h

Podsumowanie kar za naruszenie RODO w Polsce. Aktualizacja Tuż przed końcem 2020 roku, Prezes UODO nałożył dwie znaczące kary, co znacznie zwiększyło sumę sankcji finansowych wynikających z naruszenia ochrony danych osobowych w zeszłym roku.

Karolina Szuścik, CISA, Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

W artykule z serii „Bezpieczeństwo danych”, który pojawił się w Czasopiśmie OSOZ numer 12/2020 wskazane zostało, iż w ostatnim tygodniu grudnia 2020 r. w kwestii nałożonych przez Prezesa UODO kar raczej niewiele się zmieni.

W czasie pisania poprzedniego tekstu wiadomo było, że do 28 grudnia 2020 r. nałożonych zostało tylko 8 kar pieniężnych.

Jednakże rok 2020 zaskoczył nas kolejny raz, gdyż w ostatnim tygodniu grudnia

zapadły aż dwie decyzje administracyjne, których skutkiem było nałożenie na podmioty wysokich kar pieniężnych: – 31 grudnia 2020. Niezdolność do szybkiego stwierdzenia zagrożenia i jego usunięcia doprowadziła spółkę ID Finance Poland do utraty danych.

Prezes UODO uznał więc, że spółka nie wdrożyła odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych przez co doszło do naruszenia zasady poufności danych i nałożył na spółkę karę w wysokości ponad 1 mln zł; – 29 grudnia 2020. Towarzystwo Ubez-

pieczeń i Reasekuracji WARTA S.A. naruszyło przepisy ogólnego rozporządzenia o ochronie danych, gdyż nie zgłosiło Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych naruszenia ochrony danych osobowych. Organ nadzorczy nałożył więc na spółkę karę pieniężną w wysokości 85 588 zł.

W związku z tym sprostowania wymaga podsumowanie ilości oraz wysokości kar nałożonych przez UODO w roku 2020. To samo dotyczy zestawienia kar nałożonych przez Prezesa UODO w 2020 roku, o dwie kary nałożone w ostatnim tygodniu grudnia.

Choć dopiero co rozpoczął się nowy rok, już pojawiły się pierwsze grzywny.

19 stycznia Prezes UODO powiadomił o nałożeniu 25 tys. zł kary na Śląski Uniwersytet Medyczny. Na uczelni doszło

OSOZ Polska 1/2021

33

praktycznie

Rok

Liczba kar nałożonych przez Prezesa UODO

Wysokość kar nałożonych przez Prezesa UODO

2019

8

958 670 EUR

2020

10

782 768 EUR

Data decyzji

34

Podmiot na który została nałożona kara

Wysokość kary (EUR)

UODO zajął się sprawą wycieku danych z jednej z platform telemedycznych, co mogło skutkować utratą poufności danych osobowych pacjentów, które są chronione tajemnicą zawodową. To powinno uczulić podmioty sięgające do rozwiązań telemedycznych na kwestie bezpiec ze ń s t wa d a nyc h (zdjęcie: UODO).

do naruszenia ochrony danych, o którym administrator powinien powiadomić nie tylko organ nadzoru, ale i osoby, których dotyczył ten incydent. Ponadto do Urzędu Ochrony Danych Osobowych wpłynęło zgłoszenie naruszenia ochrony danych osobowych od jednej z firm odpowiedzialnych za platformę telemedyczną oraz zdalne konsultacje z lekarzami różnych specjalności. Sprawa jest obecnie analizowana.

Przy tej okazji Prezes UODO przypomniał, że należy zachować dużą ostrożność podczas podawania danych przez Internet. Osoby, które mają podejrzenie, że mogły paść ofiarami kradzieży tożsamości powinny w pierwszej kolejności zgłaszać się na Policję. Prezes UODO nie jest bowiem organem ścigania, nie ma uprawnień do prowadzenia postępowania zmierzającego do wykrycia sprawcy przestępstwa i oceny, czy doszło do jego popełnienia, oraz do kwalifikacji czynu przestępczego i wymierzenia stosownej kary. 

Naruszony przepis RODO

Podsumowanie

4.03.2020

Szkoła w Gdańsku

4 600 (20 000 PLN)

Art. 5 RODO, Art. 9 RODO

Niewystarczające podstawy prawne do przetwarzania danych biometrycznych uczniów.

9.03.2020

Vis Consulting Sp. z o.o.

4 600 (20 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO.

3.06.2020

Przedsiębiorca prowadzący niepubliczne przedszkole i żłobek

1 168 (5 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO

10.07.2020

East Power Sp. z o.o.

3 400 (15 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO

15.07.2020

Biuro Geodezji i Kartografii

22 300 (100 000 PLN)

Art. 31 RODO Art. 58 RODO

Niewystarczająca współpraca z Prezesem UODO

31.08.2020

Geodeta Generalny Polski („GKK”)

22 700 (100 000 PLN)

Art. 5 RODO, Art. 6 RODO

Niewystarczające podstawy prawne do przetwarzania danych osobowych

8.09.2020

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

11 200 (50 000 PLN)

Art. 32 RODO

Niewystarczające środki techniczne i organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo informacji

14.12.2020

Virgin Mobile Polska

443 000 (1,9 MLN PLN)

Art. 5 ust. 1 lit. f, Art. 5 ust. 2, Art. 25 ust. 1, Art. 32 ust. 1 lit. b i d, Art. 32 ust. 2

Niewystarczające środki techniczne i organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo informacji

29.12.2020

Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA S.A.

20 000 (85 588 PLN)

Art. 33 ust. 1, Art. 34 ust. 1

Brak zgłoszenia Prezesowi UODO naruszenia ochrony danych osobowych w określonym czasie oraz nie zawiadomienie o naruszeniu ochrony danych osobowych, bez zbędnej zwłoki osób, których dane dotyczą.

31.12.2020

ID Finance Poland Sp. z o.o.

250 000 (1 MLN PLN)

Niewystarczające środki techniczne Art. 5 ust. 1 lit. f, Art. 25 ust. 1, i organizacyjne zapewniające bezpieczeńArt. 32 ust. 1 lit. b, art. 32 ust. stwo informacji. Brak wdrożenia zasady 1 lit. d oraz art. 32 ust. 2 privacy by design.

OSOZ Polska 1/2021

praktycznie

Z PERSPEK T Y W Y

E-skierowanie już obowiązuje.

Czy się przyjęło?

Od 8 stycznia 2021 placówki medyczne mają obowiązek ustawowy wystawiania i obsługi elektronicznych skierowań. Tylko w pierwszym miesiącu obowiązywania skierowań w postaci elektronicznej, lekarze wystawili blisko 2,5 mln skierowań na konsultacje i badania. Średnio dziennie wystawia się niemal 150 tys. tych elektronicznych dokumentów. Wzrosła liczba podmiotów leczniczych, w których pacjenci mogą zrealizować e-skierowania.

W porównaniu z początkiem stycznia jest ich o 20 proc. więcej.

E-skierowanie, to cyfrowa usługa, która umożliwia pełną elektroniczną obsługę procesu skierowania pacjenta na leczenie – od momentu wystawienia do realizacji.

Wystawia się je analogicznie jak e-receptę: lekarz wprowadza wymagane dane pacjenta do systemu gabinetowego podłączonego do platformy e-zdrowie (P1) lub za

pomocą bezpłatnej aplikacji gabinet.gov. pl i podpisuje cyfrowo. Pacjent otrzymuje albo SMS z 4-cyfrowym kodem, albo e-mail lub – na życzenie – wydruk informacyjny cyfrowego dokumentu.

Od momentu uruchomienia systemu w Polsce lekarze wystawili ponad 7,8 mln elektronicznych skierowań. Za-

letą e-skierowań jest to, że nie mają one ściśle określonej daty ważności, dzięki temu mogą zostać zrealizowane przez pacjenta w dowolnym terminie, o ile istnieją wskazania do przeprowadzenia diagnostyki lub terapii.

Więcej podmiotów gotowych do realizacji e-skierowań E-skierowanie wystawia obecnie 74 proc. placówek medycznych, a 63 proc. jest gotowych do ich realizowania. W porównaniu z ubiegłym miesiącem, placówek, w których pacjenci mogą skorzystać z udogodnień e-skierowania jest o 20 proc. więcej. Dzięki temu cały proces kierowania pacjenta na dalsze leczenie, od momentu wystawienia do momentu realizacji e-skierowania, może odbyć się zdalnie, np. poprzez kontakt telefoniczny.

OSOZ Polska 1/2021

35

praktycznie

Najwięcej podmiotów obsługuje e-skierowania w województwach warmińsko-mazurskim (84 proc.), lubelskim (83 proc.) oraz kujawsko-pomorskim (82 proc.). Tylko cztery województwa są poniżej średniej ogólnokrajowej.

Regiony, w których do wdrożenia e-skierowania jest gotowych mniej niż 70 proc. placówek to: śląskie (69,8 proc.), pomorskie (69,8 proc.), łódzkie (67,6 proc.) i zachodniopomorskie (66,5 proc.).

Elektroniczne skierowanie wystawiło 76 tys. pracowników medycznych, najwięcej – lekarzy, choć w tym zestawieniu są również pielęgniarki, lekarze dentyści czy nawet felczerzy. W porównaniu z początkiem stycznia, liczba pracowników wystawiających e-skierowania wzrosła o ponad 33 tys.

jeśli chcemy udać się do psychiatry, ginekologa czy dentysty.

Jak to działa?

E-skierowanie pacjent może otrzymać w postaci SMS-a z 4 cyfrowym kodem, e-maila z pdf-em, wydruku informacyjnego e-skierowania.

Przewidziano też wyjątki. Skierowanie może być wystawione w formie papierowej, jeśli lekarz lub inna uprawniona osoba (położna, pielęgniarka, farmaceuta, felczer) nie ma dostępu do systemu e-zdrowie (P1) np. w przypadku awarii tego systemu, systemu gabinet.gov.pl w placówce lub braku dostępu do Internetu np. podczas wizyty domowej; wystawia skierowanie osobie o nieustalonej tożsamości; jest z innego państwa człon-

kowskiego UE i tylko tymczasowo i okazjonalnie udziela świadczeń zdrowotnych w Polsce. E-skierowanie nie jest też wystawiane w ramach zlecenia wewnętrznego np. kiedy szpital, w którym przebywa pacjent, kieruje go na badanie specjalistyczne na terenie placówki.

Na konsultację lub badanie można się zapisać telefonicznie, podając kod e-skierowania oraz nr PESEL. Jeśli pacjent zapisuje się osobiście, pokazuje w rejestracji e-mail z informacją o skierowaniu lub SMS z kodem i podaje PESEL. Do czasu zakończenia epidemii nie obowiązuje termin 14 dni na dostarczenie skierowania.  Źródło: Centrum e-Zdrowia

Dlaczego i w jakich sytuacjach stosuje się e-skierowania Z wprowadzeniem nowego dokumentu elektronicznego wiąże się nadzieje na m.in. skrócenie kolejek. Pacjent nie może zarejestrować e-skierowania jednocześnie w kilku placówkach, co jest obecnie częstą praktyką, która powoduje blokadę wolnych terminów. Do tego można je wystawić podczas wizyty telemedycznej, bez konieczności osobistego odbioru u lekarza. Znika też obowiązek dostarczenia do placówki oryginału skierowania w terminie 14 dni.

Skierowania w postaci elektronicznej od 8 stycznia 2021 roku są obowiązkowo wystawiane na takie świadczenia medyczne jak: − ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne finansowane ze środków publicznych; − leczenie szpitalne w szpitalu, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej; − badania medycyny nuklearnej oraz badania tomografii komputerowej finansowane ze środków publicznych oraz ze środków innych niż środki publiczne; − badania rezonansu magnetycznego, badania endoskopowe przewodu pokarmowego oraz badania echokardiograficzne płodu finansowane ze środków publicznych.

Na pozostałe świadczenia medyczne, np. leczenie w uzdrowisku lub sanatorium, szpitalu psychiatrycznym, logopedię, czy rehabilitację, skierowania są wystawiane na dotychczasowych zasadach, tj. w postaci papierowej. Nadal skierowania nie są wymagane w żadnej formie,

36

OSOZ Polska 1/2021

Od 8 stycznia br. znacznie wzrosła liczba wystawianych e-skierowań.

Najczęściej e-skierowania są wystawiane do poradni okulistycznej, urazowo-ortopedycznej oraz chirurgii ogólnej.

nowe idee

E -zdrowie na świecie

Max-Planck Institute

The Guardian

We wouldn’t be able to control superintelligent machines

Hospitals without walls: the future of healthcare

Nie będziemy w stanie kontrolować super inteligentnych maszyn

Szpitale bez ścian: przyszłość opieki zdrowotnej

Rosnące zdolności sztucznej inteligencji zachwycają. AI potrafi prowadzić samochody, komponować muzykę, grać i wygrywać w szachy, analizować gigabajty danych w ułamek sekundy, a to dopiero początek rewolucji cyfrowej. Jednak niektórzy naukowcy i filozofowie ostrzegają przed niebezpieczeństwami związanymi z niekontrolowanym rozwojem superinteligentnej sztucznej inteligencji. Korzystając z teoretycznych obliczeń, międzynarodowy zespół badaczy, w tym naukowcy z Centrum Ludzi i Maszyn w Instytucie Maxa Plancka ds. Rozwoju Człowieka (Center for Humans and Machines at the Max Planck Institute for Human Development), wykazali, że kontrola nad superinteligentną AI nie będzie możliwa.

Załóżmy, że ktoś stworzyłby samouczący się system AI o inteligencji przewyższającej ludzką. Podłączona do Internetu AI zyskuje dostęp do wszystkich danych na świecie, w tym także tych zabezpieczonych. W ten sposób byłaby w stanie przejąć kontrolę nad maszynami podłączonymi do internetu. – Superinteligentna AI, która kontroluje świat, brzmi jak science fiction. Ale istnieją już maszyny, które wykonują ważne zadania samodzielnie, w sposób, którego nie rozumieją nawet ich twórcy. Pojawia się zatem pytanie, czy w pewnym momencie nie stanie się to niekontrolowane i niebezpieczne dla ludzkości – mówi współautor badania Manuel Cebrian z Centrum Ludzi i Maszyn w Instytucie Maxa Plancka.

Naukowcy przeanalizowali dwa różne scenariusze kontroli superinteligentnej AI. Po pierwsze, siła oddziaływania takiego systemu mogłyby zostać ograniczona, na przykład poprzez odcięcie go od Internetu i wszelkich innych urządzeń technicznych. Po drugie, AI mogłaby być zaprogramowana do realizacji tylko tych celów, które leżą w interesie ludzkości, na przykład poprzez implementację zasad etycznych. Naukowcy wykazali jednak, że obydwa rozwiązania mają swoje ograniczenia.

Przeprowadzone symulacje sugerują, że żaden pojedynczy algorytm nie jest w stanie określić, czy dana AI jest już na takim poziomie rozwoju, że jest w stanie wyrządzić światu szkodę.

Co więcej, badacze dowodzą, że możemy nawet nie wiedzieć, kiedy pojawią się superinteligentne systemy AI. Ponadto, taki mądrzejszy od ludzi system wiedziałby jak wymknąć się spod kontroli człowieka. 

W następstwie pandemii COVID-19, zmienia się myślenie o roli szpitali. W początkowych tygodniach pandemii Chińczycy zbudowali szpital w 10 dni. Konsultacje medyczne są dziś zwyczajowo prowadzone przez internet. Wiele zabiegów można wykonać w warunkach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.

Tymczasem istniejące szpitale to niewydolne i kosztochłonne molochy zupełnie nieprzystosowane do zmieniających się warunków. Stąd potrzeba przejścia na model “szpitala bez ścian” – funkcjonującego w formie cyfrowej sieci usług medycznych, nie ograniczonego warunkami przestrzeni fizycznej. Jego filarami są elektroniczne rejestry medyczne (EHR), które umożliwiają wymianę informacji o pacjencie pomiędzy systemami opieki zdrowotnej, oraz telezdrowie, pozwalające pacjentom i lekarzom komunikować się na odległość. Ale koncepcja ta napotyka wiele przeszkód, wśród których dominuje nierówny dostęp do technologii informatycznych oraz obawy związane z bezpieczeństwem cybernetycznym.

Wielu lekarzy twierdzi mimo to, że podejście „digital-first” – czyli świadczenie usług medycznych przez telefon, czat, połączenie wideo lub online – powinno utrwalić się na stałe. Sposób dostarczania opieki zmienił się, a do tego sprawdził w najtrudniejszych warunkach pandemii. Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród prawie 10 000 pacjentów w Londynie, sugerują, że chcą oni nawet więcej, a nie mniej cyfrowej opieki zdrowotnej.

Wraz z przejściem na system cyfrowy, medycyna stanie się prewencyjna, spersonalizowana i precyzyjna. Osoby chore na cukrzycę są już przyzwyczajone do monitorowania poziomu cukru we krwi za pomocą dedykowanych aplikacji. Takie zarządzanie chorobą zostanie rozszerzone także na inne grupy pacjentów. Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej – wsparci technologiami wspomagania decyzji – wezmą na siebie większą odpowiedzialność. Z kolei lekarze specjaliści będą pracować w dedykowanych ośrodkach zdrowia. Duże wielospecjalistyczne szpitale zastąpią małe, elastyczne, wykonujące ściśle określone usługi. Takie zmiany są niezbędne, aby wykorzystać najlepiej zasoby ochrony zdrowia i przygotować się na nieuniknione pandemie w przyszłości. 

OSOZ Polska 1/2021

37

nowe idee

WIRED

MedCityNews

How tech is reinventing healthcare

How Mount Sinai is using tech to support cancer patients amid the pandemic

Jak technologia na nowo definiuje służbę zdrowia Od głębokiego uczenia (deep learning) do walki z dezinformacją zdrowotną – technologia zmienia opiekę zdrowotną na wiele sposobów.

Jednym z przykładów są wysoce precyzyjne operacje przeprowadzane przez roboty. Obecnie tylko 5–7 procent wszystkich operacji wykonują maszyny. Mark Slack, ginekolog i współzałożyciel startupu CMR Surgical zajmującego się chirurgią robotyczną, pamięta, jak na początku działalności firmy chirurdzy chcieli mieć robota, który nadawałby się do wszystkich dyscyplin chirurgicznych, do tego szybkiego w montażu, modułowego i dostępnego po rozsądnych kosztach. – Nic takiego nie istniało – mówi Slack. Stąd wraz z zespołem specjalistów postanowił zbudować własne rozwiązanie. Rezultatem jest Versius, robot chirurgiczny zaprojektowany, aby pomóc chirurgom w przeprowadzaniu operacji laparoskopowych. Dziś firma zatrudnia około 500 osób, a w czerwcu 2018 roku pozyskała ponad 100 mln USD dolarów na dalszy rozwój. Takich innowatorów piszących na nowo historię medycyny jest wielu.

– Po 30 latach czytania kardiogramów nigdy nie jestem w stanie stwierdzić, czy pochodzą one od mężczyzny czy kobiety, ani w jakim wieku jest dana osoba – mówi Eric Topol, kardiolog ze Scripps Research. – Maszyna może wykryć, czy dana osoba ma anemię lub dysfunkcję mięśnia sercowego – dodaje naukowiec.

Topol jest zachwycony tym, jak maszyny mogą odkrywać wzorce, których eksperci-ludzie nawet nie są w stanie zauważyć.

W Japonii, zamiast polegać na oczach gastro­enterologa, używa się maszyn do wyłapywania polipów w czasie rzeczywistym.

Dzięki zastosowaniu wizji maszynowej, określa się, czy zmiany mogą być rakowe, i czy należy wykonać biopsję. – Maszyny nie zastąpią lekarzy, ale lekarze korzystający z AI wkrótce zastąpią tych, którzy z niej nie korzystają – podkreśla Topol.

AI wpłynie nie tylko na pracę lekarzy, ale również na pacjentów, pomagając im zarządzać swoim zdrowiem i samodzielnie diagnozować problemy zdrowotne. Według Topola, AI w opiece zdrowotnej i medycynie oznacza oprócz precyzji, szansę na przywrócenie czynnika empatii i relacji pomiędzy lekarzem i pacjentem. Gdy maszyny przejmą powtarzalne czynności, lekarz będzie się mógł skupić na kontakcie z chorym. 

38

OSOZ Polska 1/2021

Jak Mount Sinai wykorzystuje technologię do wspierania pacjentów chorych na raka w czasie pandemii Nowojorski system opieki zdrowotnej wdrożył rozwiązanie zdalnego monitorowania pacjentów w celu poprawy jakości usług opieki nad chorymi na raka. Jest to szczególnie ważne w czasie, gdy pandemia COVID-19 spowodowała zakłócenia w opiece na pacjentami przewlekle chorymi. System opiera się na urządzeniu stale monitorującym funkcje życiowe pacjentów.

Zebrane dane są przesyłane do ośrodka opieki nad pacjentem, a jeśli wykryte zostaną jakiekolwiek nieprawidłowości lub potencjalne problemy, do zespołu klinicystów wysyłany jest alarm.

Wówczas lekarz decyduje, czy problem można rozwiązać zdalnie, czy też pacjent musi zostać przewieziony do szpitala.

Eksperci zwracają uwagę, że w czasie pandemii drastycznie spadła liczba badań przesiewowych w kierunku raka. Wielu pacjentów unikało wizyt u lekarza i przerwało leczenie, co mogło doprowadzić do wzrostu śmiertelności – ostrzegają naukowcy.

Z badania opublikowanego w ubiegłym roku w JCO Clinical Cancer Informatics wynika, że w szczytowym momencie pandemii, w kwietniu 2020 r., liczba badań przesiewowych w kierunku raka piersi, jelita grubego, prostaty i płuc spadła w porównaniu z tym samym okresem rok wcześniej. Ponadto liczba wykonywanych mastektomii zmniejszała się konsekwentnie od kwietnia do lipca ubiegłego roku. – Jeśli te przerwy w opiece nie zostaną zlikwidowane, czeka nas wzrost zachorowalności i śmiertelności z powodu raka w nadchodzących latach – napisali naukowcy.

Dla Mount Sinai Health System, spadki w ilości pacjentów były wyraźne – 25% mniej pacjentów skorzystało z opieki ambulatoryjnej, obecnie jest to 10%. Ponieważ pacjenci bali się przyjechać do ośrodka zdrowia, ryzykując zarażeniem koronawirusem podczas długiej podróży, Mount Sinai przyjrzał się rozwiązaniom zdalnego monitorowania pacjentów w onkologii.

Wdrożenie jest obecnie w fazie pilotażowej, ale wiąże się z nim duże nadzieje na rozszerzenie dostępnych opcji opieki.

Dużą uwagę przyłożono do likwidacji nierówności cyfrowych. Każdy pacjent, oprócz urządzenia monitorującego, otrzymuje tablet i przechodzi szczegółowe szkolenia. 

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Cyfrowi następcy popularnych urządzeń stosowanych przez lekarzy Znane od lat urządzenia medyczne zastępują ich cyfrowe, inteligentne odpowiedniki, mobilne i do tego pozwalające przekazywać dane do elektronicznej kartoteki medycznej. Do praktyki klinicznej wchodzą też zupełnie nowe rozwiązania pomagające lekarzom dokładniej badać pacjenta i planować leczenie zgodnie z najlepszymi praktykami.

Pożegnanie symbolu medycyny poprzedniego wieku W ostatnim stuleciu dokonał się olbrzymi postęp w technologiach medycznych. Lekarze otrzymali nowe możliwości diagnozowania i leczenia pacjentów.

Symbolem tej rewolucji był stetoskop wynaleziony w 1816 roku przez Rene Laennec’a. Na początku była to pro-

sta rurka do osłuchiwania pacjenta, która później przerodziła się w najbardziej rozpoznawalny atrybut lekarza – przewieszony na szyi stetoskop.

Ponad 200 lat później stetoskop zyskuje nowego, cyfrowego następcę. Jest nim Eko Core, elektroniczny stetoskop certyfikowany przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) oraz posia-

dający europejski znak CE, czyli będący urządzeniem medycznym. Umożliwia on śledzenie i rejestrowanie dźwięków serca oraz płuc. Redukuje zbędne szumy oraz wzmacnia sygnał aż do 40 razy. Bezprzewodowo łączy się ze smartfonem i przekazuje wyniki oraz nagrania bezpośrednio do aplikacji mobilnej. Te lekarz może przesłać do elektronicznej dokumentacji medycznej lub skonsultować z innymi specjalistami. Eko Core posiada też tryb manualny stosowany w prostych badaniach. Urządzenie jest masywniejsze od analogowego poprzednika, ale to cena większej funkcjonalności. Co ciekawe, dostępna jest dodatkowa nakładka pozwalająca zamienić stetoskop w podręczne urządzenie do przeprowadzenia EKG serca. Niewielkich rozmiarów pu-

OSOZ Polska 1/2021

39

nowe idee

dełko może być równie dobrze stosowane samodzielnie przez pacjenta podczas wizyt telemedycznych. W tym segmencie warto wspomnieć o KardiaMobile od AliveCor – mała „płytka” pełni rolę 6-kanałowego EKG do zdalnego przeprowadzania badań pacjenta. Wystarczy przyłożyć do niej palce i przytrzymać przez 30 sekund, aby otrzymać nie tylko odczyt wyników pomiaru, ale także ich interpretację.

Cyfrowe wersje urządzeń medycznych: badania szybko i na miejscu Do najczęściej wykonywanych przez lekarza badań należy ciśnienie krwi oraz temperatura ciała. W czasie pandemii COVID-19, w wielu placówkach ochrony zdrowia obsługa recepcji – przy pomocy termometru elektronicznego – sprawdza, czy pacjent ma gorączkę.

Bezdotykowe termometry są bardziej higieniczne, a wynik dostępny jest w kilka sekund. Termometry rtęciowe szybko zostały wyparte, a ceny ich elektronicznych odpowiedników mocno spadły, zwiększając ich dostępność nawet w domowych apteczkach.

Taki sam postęp następuje w przypadku pomiaru ciśnienia krwi. Analogowe wskazówki zastąpiły cyfrowe ekrany, nadal jednak zarówno lekarze jak i pacjenci w domu są zmuszeni korzystać z napełnianego powietrzem rękawa nakładanego na przedramię. Żadne inne badanie nie upowszechniło się w ostatnich latach tak, jak pomiar ciśnienia krwi. A jeszcze 10 lat temu wykonywane było wy-

łącznie przez lekarza lub pielęgniarkę.

To zapewne kwestia kilku lat, gdy pacjentowi będzie można wykonać ciśnienie krwi, EKG i zmierzyć szereg parametrów zdrowia zakładając inteligentny zegarek albo zapraszając go do kabiny posiadającej jeszcze większe możliwości diagnostyczne. Wystarczy przyjrzeć się rozwojowi inteligentnych zegarków oferujących coraz więcej funkcji medycznych, w tym badanie EKG, wykrywanie migotania przedsionków czy arytmii serca, pomiar saturacji krwi tlenem. Według ostatnich doniesień, Samsung i Apple zapowiadają wprowadzenie oczekiwanej przez wielu pacjentów na całym świecie opcji pomiaru poziomu glukozy we krwi.

Niektóre analizy wykonywane dotychczas przez laboratoria można obecnie przeprowadzić na miejscu w gabinecie lekarskim. Przykładem jest badanie podstawowych parametrów krwi. Tutaj warto wspomnieć o Siemens ������� Healthineers���������������������������� epoc NXS Host, który oferuje pomiar 14 parametrów krwi. Mieszczące się w dłoni urządzenie składa się z niewielkiej stacji badawczej i smartfona z systemem Android, który obsługuje proces odczytu i przesyłania danych.

Badanie krwi z pomocą epoc NXS Host wymaga pobrania jedynie 92 mililitrów krwi, a analiza trwa krócej niż minutę.

Pandemia COVID-19 spowodowała, że wiele gabinetów lekarskich zaczęło oferować szybkie testy na koronawirusa. Wynik molekularnego testu wykonanego urządzeniem Abbott ID Now

Obraz Luke’a Fildesa (1891 rok) przedstawiający lekarza zastanawiającego się, jak pomóc choremu pacjentowi. Dziś lekarz ma do dyspozycji cały wachlarz badań diagnostyki obrazowej i laboratoryjnej. Wiele testów może wykonać na miejscu w gabinecie.

40

OSOZ Polska 1/2021

jest dostępny po 5 minutach (negatywny po 13 minutach). Urządzenie ma formę pudełka o wymiarach 20x19x14 cm więc zmieści się nawet w najmniejszym pomieszczeniu. Firma oferuje też wersje do wykrywania m.in. wirusów grypy, wirusa RSV będącego główną przyczyną chorób układu oddechowego u dzieci oraz paciorkowca (Strep A) wywołującego m.in. ból gardła. W ten sposób lekarz może błyskawicznie ustalić przyczynę choroby i rozpocząć leczenie, unikając zbędnego ordynowania antybiotyków.

Z rynku znikają też tradycyjne otoskopy, a ich miejsce zajmują cyfrowe urządzenia wyposażone w wysokiej rozdzielczości kamerę, możliwość analizy obrazu na dużym ekranie monitora i zapisu nagrania wideo (np. Firefly czy WiscMed). Cyfrowe otoskopy, stetoskopy i nakładki do badań EKG mają jeszcze jedną zaletę. Dołączone do nich systemy sztucznej inteligencji mogą samodzielnie wykrywać nawet najbardziej subtelne anomalie, często niewidzialne dla oka i niesłyszalne dla ucha ludzkiego, poprawiając precyzję diagnozy.

I na koniec jeszcze jedna nowość ostatnich lat, czyli mobilne urządzenia USG. Zamiast stacji badawczej ustawionej przy łóżku pacjenta – małych rozmiarów trzon ultrasonografu podłączony do smartfona albo tabletu. Oprócz najwyższej jakości obrazu, lekarz zyskuje wiele innych korzyści: zapis obrazu i udostępnienie go innym lekarzom do oceny, bezpieczna wymiana danych, pełna mobilność umożliwiająca przeprowadzenie badania i zapis wyniku podczas wizyt domowych. Do liderów tego segmentu należy Philips z urządzeniem Lumify.

W profilaktyce, diagnozie i leczeniu kluczową rolę odgrywają dane medyczne. Cyfrowe urządzenia diagnostyczne pozwalają uchwycić wszystkie dane z badania, nie marnując informacji, które mogą okazać się cenne. Ich ilość nie jest już problemem odkąd systemy sztucznej inteligencji są w stanie analizować duże zbiory danych, wykrywając trendy oraz odchylenia od norm. Co więcej, cyfrowe urządzenia diagnostyczne uwalniają lekarza od manualnego wprowadzania danych do elektronicznej kartoteki medycznej. Czy w gabinecie lekarskim przyszłości znajdzie się tylko lekarz, komputer lub tablet i jedno urządzenie, które wykona wszystkie niezbędne badania? Wszystko wskazuje na to, że inne elementy wyposażenia technicznego będą zbędne. 

nowe idee

Cyberbezpieczeństwo i nierówności cyfrowe na liście światowych zagrożeń Coroczny raport Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum) zwraca uwagę na największe współczesne niebezpieczeństwa.

Niektóre z nich – jak zmiany klimatyczne, choroby zakaźne, cyberprzestępczość i infodemia – zdecydują o naszej przyszłości.

Niezbyt świetlana przyszłość W raporcie z 2006 roku eksperci bili na alarm, ostrzegając przed globalną pandemią i innymi zagrożeniami dla zdrowia. Zwrócono uwagę, że „śmiertelna grypa, której rozprzestrzenianie się ułatwia swoboda podróżowania i niewydajne mechanizmy ostrzegawcze, stanowiłaby ogromne zagrożenie”. Skutki obejmowałyby poważne osłabienie nie tylko

sektora turystycznego, z kolei światowy handel i ekonomia globalna mógłby mogłyby zaznać poważnych, długofalowych w skutkach szkód. Rok później w raporcie przedstawiono scenariusz pandemii, podnosząc kwestię „infodemii” (rozprzestrzeniania się fałszywych informacji) w zaostrzaniu kryzysu.

W 2020 r. ryzyko globalnej pandemii stało się rzeczywistością. Tegoroczny

Raport Światowego Forum Ekonomicznego koncentruje się zarówno na znanych zagrożeniach, jak kryzys klimatyczny, konflikty zbrojne z wykorzystaniem broni masowego rażenia, choroby zakaźne, kryzys zasobów naturalnych, ale także na różnicach w wynikach zdrowotnych, dostępie do technologii, konsekwencjach pogłębiających się nierówności społecznych (bezrobocie, ubóstwo).

Autorzy podkreślają, że nadal powiększa się przepaść między „tymi, którzy mają” i „tymi, którzy nie mają”. Realna staje się wizja kolejnych kryzysów ekonomicznych i politycznych (upadek demokracji, rządy autorytarne). Coraz mocniej odczuwać będziemy skutki zanieczyszczenia środowiska, wśród nich

OSOZ Polska 1/2021

41

nowe idee

» Masowe kampanie dezinformacyjne w mediach społecznościowych zagrażają zdrowiu, demokracji i stabilności społecznej.« ekstremalne warunki pogodowe, migracja klimatyczna (niektóre regiony świata nie będą nadawały się do zamieszkania), malejące bio-zróżnicowanie środowiska.

cy w sektorach takich jak produkcja, obsługa klienta, usługi finansowe, handel. W perspektywie najbliższych 5 lat, ok. 85 mln miejsc pracy zostanie automatyzowanych. Ekspansja algorytmów sztucznej inteligencji może doprowadzić do dyskryminacji wielu grup społecznych.

Do 2025 roku wzrośnie czterokrotnie liczba generowanych danych elektronicznych, co oznacza większe pole działania dla cyberprzestępców. Rosnący dostęp do internetu to z jednej strony nowe możliwości, a z drugiej strony – ryzyko wynikające z utraty prywatności, kontroli ze strony organów państwa, manipu-

Dwie strony digitalizacji Na liście znalazły się także niebezpieczeństwa cyfrowe. Największy wpływ na ludzkość mogą mieć cyberataki prowadzące np. do przerw w dostawach energii elektrycznej, zaburzeń funkcjonowania usług i instytucji publicznych (w tym szpitali), sparaliżowania infrastruktury miast. Robotyka i automatyzacja spowodują zmniejszenie liczby miejsc pra-

lacji, dystrybucji nieprawdziwych informacji, radykalizacji z pomocą mediów społecznościowych. Gdy w krajach wysokorozwiniętych już ok. 87% ludności ma dostęp do internetu, w krajach o niskim dochodzie na mieszkańca jest to zaledwie 17%. Dominacja wielkich koncernów IT powoduje monopolizację niektórych usług, przykładowo handlowych i komunikacyjnych, mogąc prowadzić do nadużyć w wykorzystaniu zbieranych danych.  Źródło: World Economic Forum

FIGURE II

Mapa światowych zagrożeń 2021. Oś pionowa wskazuje na siłę wpływu zagrożenia na Global Risks Landscape

społeczeństwa, oś pozioma – prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia. W dziedzinie

cyfryzacji, raport wskazuje na impact niebezpieczeństwa związane z awariami How do respondents perceive the and likelihood of global risks? infrastruktury IT, atakami cyberprzestępców, nierównościami w dostępie do usług cyfrowych.

-

*

,

Raport Globalnych Zagrożeń (The Global Risks Report 2021)

.

1

/

0

&

,

-(

-

4 )'$

-

+

Aby pobrać raport, wejdź na stronę

-

0

+

https://bit.ly/2XUrUSB

3

.

,

5

lub zeskanuj poniższy kod

+

6

(

0 2

-

)

6

( -

!'$

42 $

OSOZ Polska 1/2021

)

)'$

*

+

Najnowsza publikacja Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum) opisuje zjawiska, które negatywnie wpływają na świat.

Wśród nich znalazły się zmiany klimatyczne, choroby zakaźne, kryzysy finansowe i cyfrowe.

osoz world

Can Technology Help Prevent Preventable Deaths?

About two-thirds of deaths globally could be potentially avoided and patients’ quality of life could be improved by diagnosing diseases faster, monitoring patients better, and efficiently implementing digital therapies.

Will modern digital health care change black statistics?

2,000,000 deaths due to COVID-19 The pandemic has affected every country in the world with equal force. A wellfunctioning epidemiological surveillance system is one of the key elements in controlling the spread of communicable diseases. It allows for accurately obtaining an overview of the situation and then planning activities depending on current needs.

By the end of 2020, in modern Singapore (population of 6.5 million), more than 58,000 cases of SARS-CoV-2 infections and 29 deaths were recorded. The rescue was not drugs or a vaccine (still not available at that time), but an effective national strategy to fight the pandemic, along with new technologies later so willingly copied by other countries.

There, 92% of the population has down-

loaded the TraceTogether contact tracking app. In the early stages of the pandemic, the lack of reliable statistics led to chaotic and blind operations in many countries. Without a unified reporting system, Europe missed some key turning points by reacting too slowly to a rapidly changing situation, including the emergence of coronavirus mutation. If there had been epidemiological surveillance systems based on real-time data, rather than on information delivered with a delay of several days, the reaction could have been faster and more flexible. That is why we need an IT infrastructure and collaboration in sharing data.

800,000 suicides This is one of the most embarrassing

OSOZ Polska 1/2021

43

osoz world

numbers for healthcare systems around the world. According to WHO data, 264 million people suffer from depression.

These numbers are very imprecise because mental health problems remain a taboo subject in many countries. Therefore the prevalence is greatly underestimated. Indeed, depression is difficult to diagnose disease. The patients themselves often deny that they need help and are often convinced that the problem is not in them but somewhere outside.

Mental illness cannot be detected by taking blood tests or analyzing data in an electronic medical record. However, its early signs can be recognized during a GP visit as it is often the cause of other ailments. So far, there are no procedures, meticulous collection of data on wellbeing, lifestyle, stress load, and environmental data that may be a factor triggering mental illnesses. Mental health monitoring, which does not violate human privacy and intimacy, is a necessity and a challenge. It can include artificial intelligence systems that analyze voice, sleep quality or activity on social media, virtual screening on large groups of the population, integrating medical data with social and environmental data. The data can suggest subtle traces of problems provided that they are well analyzed.

Moreover, to the 800,000 people who commit suicide each year – mostly due to mental health problems – we can add 500,000 deaths due to drug abuse. 70% of cases are related to painkillers and highly addictive opioids. That is why it is essential to develop new pain treatment methods and anxiety therapies through virtual reality or bots - therapists, for example. Their effectiveness has been confirmed in many clinical trials.

9,600,000 deaths due to cancer In this case, technology can be useful in two aspects: prevention and therapy

���� of ������������� premature »80% heart disease and stroke is preventable.« management. There are many possibilities in digital prevention: from home medical tests to individualized health programs available on a cell phone. But also an electronic medical record integrated with the system so that the data could first be analyzed by the AI system, and on this basis, the doctor could support the patient in taking care of his or her health. For greater effectiveness, each patient’s record should contain genetic data that may indicate an increased risk of developing certain types of cancer.

Family medical records should be linked with one another to monitor and control inherited diseases. Digital solutions can also support therapies, including motivation to maintain the health control recommended in a given condition, regular use of medications, and mental support.

These types of integrated programs, also offered to family members, can fill the missing links in cancer patient care.

17,900,000 deaths due to heart diseases Coronary heart disease and strokes are the leading killers today, regardless of the economic development and quality of the healthcare system. New treatment technologies and favorable lifestyle changes have improved patient survival statistics.

Nevertheless, we are talking about treating an existing disease that usually takes a long time to develop. It is a hard nut to crack because it is not easy to quit smoking overnight, change diet or start doing sports. Each of us has our own hab-

its, limitations resulting from our living environment, as well as a baggage of experiences and beliefs taken from childhood or formulated by the immediate environment. For patients diagnosed with cardiovascular disease such as hypertension, telemonitoring based on wearables technologies is the future. People from the high-risk group should get a personalized digital prevention program prescribed. We already know a lot about the risk factors: being overweight, excessive alcohol consumption, smoking, insufficient physical activity, hypertension or elevated blood cholesterol levels. A lot of data on this subject ends up on the electronic medical record and then disappears somewhere between the lines of new entries, ICD-9 diagnoses and medical notes. We already have appropriate data analysis systems, but we still lack a strategy for their use.

814,000 deaths due to dementia Alzheimer’s and degenerative diseases of the brain are the world’s second leading cause of death in high-income countries.

What’s the reason? In countries with high gross income per capita, the health care system copes well with infectious diseases, the average age is higher, and hence the overall number of patients is higher too. Just as there are no effective Alzheimer’s drugs, there is also a lack of digital therapies. However, solutions such as virtual reality and digital diaries can help preserve memories and sometimes bring back memories to a sick person, improving the quality of life.

Eurostat data shows that 1.5 million people aged 75 and under died in the European Union in 2016. One million or 66% is the number of premature deaths that can be avoided. To change this, digital therapies need to be used together with the classical medicine cabinet. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

44

OSOZ Polska 1/2021

osoz world

The future of healthcare This experimental text was compiled from 50 top Google searches on “the future of healthcare.” We’ve chosen one sentence at random from each text that appeared in the first top 50 search results. We didn’t change a single word but only rearranged the order of the sentences.

The future of healthcare will bring far-reaching changes, but what will it look like?

The next 20 years will witness profound change in healthcare. We are moving away from a ‘one size fits all’ approach towards prevention and treatment strategies tailored to individuals. Health will be defined holistically as an overall state of well-being encompassing mental, social, emotional, physical, and spiritual health.

OSOZ Polska 1/2021

45

osoz world

We’ll see medicine becoming more preventive, as well as more personalized and precise. Patients will prioritize staying healthier for longer, transforming healthcare from an episodic service to a lifelong process of managing and maintaining their health. Consume r wearables, such as smart watches and fitness trackers, are empowering people to be more in control of their health than ever before. One day, people will have a constant connection established between themselves and the doctors monitoring them. Healthcare platforms are set to become part of the ‘new normal’. Virtual care will become more mainstream and advanced, with greater use of genomics and precision medicine. Future healthcare providers are also more likely to focus their education on business than ever before.

In this new world, the patient is in charge of his or her care management on a daily basis, with “shared care” between patient and provider; the patient and primary care provider determine a health and wellness plan together and pull in resources as needed. The ultimate goal is to improve patient value, and the only way the healthcare industry will achieve this is by digitalizing healthcare, leveraging artificial intelligence and by better using healthcare data for more effective diagnoses and treatment.

Many of the exciting new technologies, approaches and solutions that have been on the horizon for many years have been greatly accelerated by Covid-19.

From an administrative standpoint, telehealth has proven its ability to reduce the time pressures medical workers face.

Hospitals are likely to have a dramatic change, robots will be used to transport patients around the hospital, and this will also create a more sterile environment for the patients. Nearly all surgery will be done by robots, so the architectural design of operation departments will need to be changed accordingly. Digital technologies provide healthcare organizations the tools to support greater standardization of work, which can improve efficiency.

Ninety percent of the world’s data was created in the last two years As the technology improves, the information deriving from patient care will also improve. The physician of the future is going to be faced with making decisions with so many data points that they cannot make the best decisions without computer-assisted support. Instead of spending

46

OSOZ Polska 1/2021

at least thirty minutes with a patient to evaluate their medical history and assess current symptoms, robots can take part of that responsibility. By freeing physicians from the tasks that interfere with human connection, AI will create space for the real healing that takes place between a doctor who can listen and a patient who needs to be heard.

Professionals want to know that they have all the necessary data to treat a patient and that the data is trustworthy. As healthcare organizations move toward sharing more data with each other, the collection and creation of larger datasets will increase accuracy and allow organizations to spot trends.

The world is now entering the third wave of AI, in which programs normalize the context of various data in order to generate novel hypotheses. Over half of all UK physicians believe artificial intelligence will be a common healthcare tool over the next decade.

Digital biomarkers have the potential to be more effective and scalable than molecular, physical biomarkers of disease and present compelling value propositions across the healthcare stakeholder paradigm, for both served and under-served diseases and population.

A new field of ‘predictive medical data mining’ will provide early warnings of physiological trouble ahead or indications of disease as it develops. In the longer term, consumer behavior may shift towards broader remote management of illnesses like diabetes, hypertension, heart conditions, Parkinson’s etc.

Advancements in AI, data science and smart machines, particularly their contribution to algorithmic medicine, will radically improve clinical care as important decisions are made faster and with greater physician confidence. Likewise, digital assistants with integrated artificial intelligence (AI) are some of the fastestgrowing consumer technologies, and are increasingly popular with people who use them to help manage their health.

There is also opportunity for fully automated solutions – to automatically read and interpret a scan without human oversight – which could help enable instant interpretation in under-served geographies or after hours.

More than 80 percent of physicians across almost all specialties indicated they use a smartphone in their work In 2030 phones will reach out of hospi-

tals and touch the lives of virtually everyone, leveraging mobile platforms, IoT, and AI. Our smart phones play a big part of the digitization of healthcare as they have now become medical devices. The rise of wearable technology in healthcare promotes patient-centricity and brings wellbeing into the focus of people’s conscious thinking.

The IoMT is revolutionizing the healthcare industry, with Internet of Things (IoT) devices and networks quickly establishing themselves as a critical part of modern healthcare.

Although the technology is advancing quickly, issues of data sharing, privacy, biases, patients’ experiences, training and integration need to be carefully and continually addressed. There are still many challenges regarding practical, ethical, and legal concerns, and evidence-based approaches for ICT-supported healthcare delivery are lacking.

Better use of technology will improve access for many people, as they will no longer have to travel long distances to receive healthcare. Sustainability, smart technology and digital services will be fundamental to this transformation, reshaping the delivery and access of healthcare services of the future.

Like many other sectors, healthcare is about to enter a period of rapid change COVID-19 has accelerated the healthcare industry’s erstwhile sluggish digital transformation journey. Digital technology could help transform unsustainable healthcare systems into sustainable ones, equalize the relationship between medical professionals and patients, provide cheaper, faster and more effective solutions for diseases.

More importantly, digitized healthcare will provide the opportunity for completely new, non-traditional insurgents to enter into the market for digital health, providing new products and services that aim to generate and maximize patient value in understanding future patients’ digital health preferences and combining this know-how with their well-advanced digital business models.

Patients will still need specialists with expert knowledge, but the patient and specialist don’t need to be in the same space at the same time. Physicians and caregivers will need to redefine their roles; regulators will have to create acceptable frameworks for digital health solutions and the sharing of sensitive data;

osoz world

and payers will have to account for new types and ways of spending. These changes will have a huge impact on the patient experience. Those who adopt and leverage modern technology, such as systems that enable telehealth, will be better poised to succeed in the months and years to come.  Sources: 1. https://medicalfuturist.com/ten-ways-technology-changing-healthcare/ 2. https://thefutureishere.economist.com/healthcare/ 3. https://www.porsche-consulting.com/fileadmin/docs/Startseite/News/tt1162/Porsche_Consulting_Studie_Healthcare_of_the_ Future_EN.pdf 4. https://www.telegraph.co.uk/wellbeing/future-health/healthcare-predictions/ 5. https://www.strategyand.pwc.com/de/de/ studie/2019/future-of-health.html 6. https://www2.deloitte.com/us/en/insights/ industry/health-care/forces-of-change-health-care.html 7. https://e-health-com.de/fileadmin/user_ upload/dateien/Downloads/LEF-Report_ The_Future_of_Healthcare.pdf 8. h t t p s : // w w w . g a l l u p . c o m / w o r k p l a ce/323039/five-forces-reshape-future-healthcare.aspx 9. https://www.healtheuropa.eu/pandemicis-shaping-the-future-of-the-healthcare/101540/ 10. http://www.mirarehab.com/blog/what-willthe-future-of-healthcare-look-like/ 11. https://healthcaremba.gwu.edu/blog/howwe-can-expect-the-healthcare-industry-tochange-in-the-future/ 12. https://www.teaminternational.com/futureof-healthcare/ 13. https://www.youtube.com/watch?v= jh5U5BnpGN8 14. https://www.roswellpark.org/partnerspractice/white-papers/future-healthcare 15. https://getreferralmd.com/2019/04/5-remarkable-facts-about-the-future-of-healthcare/ 16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC3116776/ 17. https://www.publicissapient.com/insights/ the-future-of-healthcare 18. https://www.zebra.com/content/dam/zebra_new_ia/en-us/solutions-verticals/ vertical-solutions/healthcare/white-paper/2022-hospital-vision-study-en-global. pdf 19. https://www.rolandberger.com/en/Insights/ Publications/Future-of-Health-The-rise-ofhealthcare-platforms.html 20. https://www.tvmcapitalhealthcare.com/ three-mega-trends-are-shaping-the-future-of-healthcare-a-perspective-of-an-emerging-markets-healthcare-private-equity-investor/ 21. https://www.theguardian.com/society/2021/jan/02/hospitals-without-wallsthe-future-of-digital-healthcare

22. https://www.middleeastmedicalportal.com/ the-future-of-healthcare-facilities-howtechnology-and-medical-advances-mayshape-hospitals-of-the-future/ 23. https://healthmanagement.org/c/hospital/ issuearticle/the-future-of-healthcare-turning-challenges-into-opportunities 24. https://www.mountainone.com/news/future-healthcare-outlook-and-perspective 25. https://discover.3ds.com/are-you-ready-future-healthcare 26. https://www.ie.edu/cgc/research/innovation-sustainability-future-healthcare/ 27. https://www.amazon.com/Deep-Medicine-Artificial-Intelligence-Healthcare/ dp/1541644638/ref=pd_lpo_14_t_0/1397459172-4662605?_encoding=UTF8&pd_ rd_i=1541644638&pd_rd_r=7afe5489eb8d-40aa-8f03-a183057ffa5d&pd_rd_ w=F3BAP&pd_rd_wg=j2tew&pf_rd_p =16b28406-aa34-451d-8a2e-b3930ada000c&pf_ rd_r=5H0Y25EVQC18702N9QMJ&psc=1 &refRID=5H0Y25EVQC18702N9QMJ 28. https://online.maryville.edu/blog/-futurehealthcare/ 29. https://www.allianzcare.com/en/about-us/ news/2019/07/future-health-care-wellbeing.html 30. https://home.kpmg/xx/en/home/in sights/2018/07/the-future-for-digital-inhealthcare.html 31. https://www.internationalsos.com/clientmagazines/in-this-issue-3/how-ai-is-transforming-the-future-of-healthcare 32. https://www.innoplexus.com/blog/how-aiis-transforming-the-future-of-healthcare/ 33. https://www.modernhealthcare.com/technology/future-healthcare-payments-predictions-2021 34. https://www.xinova.com/predictions-futureof-healthcare/ 35. https://www.arup.com/perspectives/publications/research/section/future-of-healthcare-ecosystems 36. https://blogs.cisco.com/healthcare/the-future-of-healthcare 37. https://www.ubs.com/global/en/wealthmanagement/chief-investment-office/investment-opportunities/investing-in-thefuture/2020/future-of-humans-healthcare. html 38. https://hitconsultant.net/2019/12/02/thefuture-of-healthcare-3-predictions-for-thenext-five-years/#.X_SawdhKg2w 39. https://www.raconteur.net/report/futurehealthcare-2019/ 40. https://www.anderssorman-nilsson.com/ blog/my-vision-for-the-future-of-healthcare 41. https://www.merckgroup.com/en/research/ science-space/envisioning-tomorrow/precision-medicine.html 42. https://www.allianz-partners.com/en_US/ press-and-media/reports/future-healthcare-wellbeing.html 43. https://www.roche.com/about/priorities/ personalised_healthcare/futureproof.htm 44. https://medium.com/at-the-front-line/covid19-and-the-future-of-healthcare-deliveryin-europe-the-uk-edition-a807d9c82005

45. https://healthcaresuccess.com/blog/internet-marketing-advertising/23693.html 46. https://online.regiscollege.edu/blog/whathealth-administration-professionals-needto-know-about-the-future-of-health-care/ 47. https://www.mdpi.com/journal/ijerph/special_issues/TFOHTPEABD 48. h t t p s : // w w w. fo r b e s . c o m /s i t e s / fo rbestechcouncil/2020/03/10/the-future-of-healthcare-empowering-consumers/ ?sh=124b80975ccf 49. https://www.healthworkscollective.com/ what-does-the-future-of-healthcare-looklike/ 50. https://www.keysight.com/de/de/assets/3120-1073/white-papers/How-IoTis-Transforming-the-Future-of-Healthcare. pdf

OSOZ Polska 1/2021

47

systemy i sprz ę t

DAWKOMAT – zapis dawkowania w trakcie wystawiania recepty

Otwarcie i zamknięcie roku w KS-FKW. Zmiany w planie kont

Szkolenie dla medycyny

Szkolenie dla pracowników administracji

Dawkomat ułatwia szybki i czytelny zapis dawkowania leków na e-receptach. Rozwiązanie to dostępne jest w systemie KS-APTEKA (KS-AOW) oraz systemie gabinetowym KS- SOMED. Dzięki funkcjonalności Dawkomat można zapisać dawkowanie w sposób bardziej szczegółowy i kompletny oszczędzając cenny czas. Dawkomat współpracuje z aplikacją VisiMed. Dzięki niej, informacje wprowadzone na e-recepcie znajdą się automatycznie w smartfonie pacjenta korzystającego z aplikacji. Na podstawie tych danych, utworzony zostanie terminarz dawkowania, a pacjent będzie otrzymywał powiadomienia przypominające o zażywaniu kolejnych dawek leku.

System finansowo-księgowy to absolutny „must have” każdego przedsiębiorstwa. Zebrane dane służą za podstawę do podejmowania kluczowych decyzji dotyczących firmy. Dobry system do obsługi księgowości powinien być prosty w obsłudze oraz automatyzować czynności związane z wprowadzaniem danych.

System finansowo-księgowy KS-FKW stanowi integralną cześć kompleksowego rozwiązania biznesowego dedykowanego dla rynku farmaceutycznego i medycznego. Jest to narzędzie, które pozwala na automatyzację procesów księgowania dokumentów. Zwykle rozpoczęcie nowego roku w systemach finansowo-księgowych wiąże się z szeregiem skomplikowanych operacji, ale w systemie KS-FKW jest proste i intuicyjne.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak działa Dawkomat; • Jak wygląda współpraca Dawkomatu z Asystentem e-recepty w programie aptecznym KS-AOW; • Jak wygląda współpraca Dawkomatu z aplikacją mobilną dla pacjentów VisiMed; • Jakie są zalety korzystania z Dawkomatu.

Wejdź na stronę bit.ly/3 m8SgL6 lub zeskanuj kod

48

OSOZ Polska 1/2021

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak zmienić plan kont w nowym roku; • Jak przenieść salda kont na nowy rok.

Wejdź na stronę bit.ly/3pECJV3 lub zeskanuj kod

systemy i sprz ę t

Platforma KS-OMNIPHARM ONE – Usługa RepoCloud Szkolenie dla pracowników aptek W aptece zachodzi bardzo dużo procesów, tworzona jest ogromna ilość dokumentów – w tym przede wszystkim elektronicznych, wpływających na rozmiar bazy danych i bezpieczeństwo.

Usługa RepoCloud świadczona przez KAMSOFT jest nowym rozwiązaniem mającym na celu zwiększenie bezpieczeństwa danych oraz zmniejszenie rozmiaru aptecznej bazy danych, w tym ochronę kopii e-Recept i dokumentów realizacji recept przed ewentualnymi niepożądanymi działaniami np.: atak hakerski, wirusy, programy szyfrujące itp.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są warianty świadczonej usługi; • Jak zabezpieczone są dane; • Jak wygląda obieg dokumentów z włączona usługą.

Wejdź na stronę bit.ly/3rgJk8B lub zeskanuj kod

Realizacja prawa pacjenta do informacji na odległość przez osoby uprawnione Szkolenie dla medycyny W dobie pandemii koronawirusa oraz wprowadzanych ograniczeń w realizacji praw pacjenta konieczne stało się poszukiwanie alternatywnych możliwości przekazywania informacji o stanie zdrowia pacjenta osobom do tego uprawnionym, w szczególności z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. W związku z tym Rzecznik Praw Pacjenta oraz Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych przygotowali „Wytyczne dotyczące realizacji prawa do informacji przez osoby uprawnione na odległość”.

Ze szkolenia dowiesz się: • Kto może uzyskać informacje o stanie zdrowia pacjenta?

• Jakie są sposoby uzyskiwania informacji o stanie zdrowia pacjenta?

• Jakie wytyczne dotyczące realizacji prawa do informacji przez osoby uprawnione na odległość powinna spełnić placówka lecznicza?

Wejdź na stronę bit.ly/3tgadLB lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 1/2021

49

systemy i sprz ę t

Podsumowanie 2020 roku w systemie aptecznym KS-AOW Rok 2020 to czas bez precedensu. Kiedy cały świat zwolnił, a wiele branż właściwie zaprzestało działalności, KAMSOFT gwałtownie przyspieszył, aby umożliwić użytkownikom swoich systemów pracę w obliczu nadzwyczajnych wymagań. Sprawiło to, że do systemu KS-AOW wprowadzono rekordową liczbę modyfikacji, co przełożyło się na ponad 150 aktualizacji dla aptek otwartych oraz ponad 50 dla aptek szpitalnych.

Wszystko po to, aby umożliwić farmaceutom nieprzerwaną pracę w warunkach zmieniającego się w zawrotnym tempie prawa. E-Recepta, wdrożona w lutym, w marcu okazała się strzałem w dziesiątkę i ochroniła miliony pacjentów przed koniecznością osobistych wizyt w przychodniach. W praktyce pozwoliło to wdrożyć teleporady. Ponadto, bezdotykowa realizacja e-recept w aptekach pomogła chronić zdrowie farmaceutów.

Według szacunków, uruchomienie elektronicznego potwierdzania zleceń na wyroby medyczne, tzw. eZWM, pozwoliło zmniejszyć ilość osobistych wizyt w oddziałach NFZ o około milion. Z kolei ZSMOPL czy JPK-VAT, to tylko niektóre z projektów publicznych, do których również został dostosowany program ap-

50

OSOZ Polska 1/2021

teczny. Co warto podkreślić, te zmiany zawsze były dostarczone na czas. W systemie znalazły się również nowatorskie funkcjonalności takie jak RepoCloud czy TurboBLOZ i GRUPEX dostarczane do aptek prosto z „chmury”. Zapewne większość z Państwa nie pamięta wszystkich zmian, które trafiły do programu aptecznego. Na tym jednak polega nasza rola – to my dbamy o to, żeby Farmaceuci mogli skupić się na pacjentach, a nie na systemach. Zachęcamy zatem Państwa do zapoznania się z krótkim podsumowaniem, w którym zaprezentujemy najważniejsze zmiany wdrożone w aptekach korzystających z systemu KS-AOW w roku 2020.

e-Recepta Przez dwuletni okres jej funkcjonowania

w Polsce, e-Recepta znacznie ewoluowała zarówno pod kątem dostosowań prawnych, jak i funkcjonalnych. W 2020 roku także zaszło wiele istotnych zmian, w tym zakresie, które nie ominęły systemu aptecznego. Wprowadzono między innymi: − asystenta e-Recepty; − kontrolę dat, wystawienia realizacji „od, do”; − możliwość wprowadzenia własnych komentarzy; − asystenta reglamentacji; − możliwość automatycznego przepisania nr PESEL z ostatniej e-Recepty.

W kwietniu została wprowadzona e-Recepta farmaceutyczna, a moduł e-Recepta został rozbudowany o nowe funkcjonalności. Wraz z wprowadzonymi zmianami, system umożliwia zainstalowanie odpowiednich certyfikatów, a także wystawienie i realizację e-Recept farmaceutycznych przez farmaceutę. Dodatkowym ułatwieniem dla farmaceutów jest wykorzystanie w trakcie wystawiania e-recept farmaceutycznych Dawkomatu, który wspomaga wystawiającego podczas określania dawkowania dla pacjenta i umożliwia przypominanie pacjentowi o przyjęciu kolejnej dawki leku za pomocą aplikacji VisiMed.

systemy i sprz ę t

Asystent e-Recepty Od września 2019 roku e-Recepta może być wystawiona z terminem realizacji 365 dni – z pewnymi wyjątkami. W związku z tym firma KAMSOFT wprowadziła asystenta e-Recepty, który pomaga określić liczbę opakowań jaką farmaceuta może w danym momencie wydać pacjentowi w oparciu o obowiązujące regulacje prawne.

Asystent reglamentacji To kolejna pomocna funkcjonalność, która okazała się przydatna szczególnie w czasie pandemii. W odpowiedzi na rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia w sprawie ograniczenia w ordynowaniu i wydawaniu niektórych produktów leczniczych na jednego pacjenta, powstał asystent reglamentacji. Aplikacja wspiera farmaceutów w wydawaniu właściwej ilości leku znajdującego się na liście środków reglamentowanych.

Komunikacja z systemem KOWAL KS-MediVeris zintegrowany z KS-AOW został stworzony w 2019 roku i cały czas jego funkcjonalność jest rozwijana.

W 2020 roku dodano nową wizualizację wyświetlania informacji zwrotnej z systemu KOWAL z wyjaśnieniem, co oznacza wskazany kod alertu lub komunikatu.

e-ZWM Jedną ze zmian było także wprowadzenie modułu e-ZWM, który umożliwia potwierdzenie realizacji wniosku na zaopatrzenie w wyroby medyczne w całości przez system KS-AOW. Nie ma więc konieczności dodatkowego logowania się przez aptekę na portalu SZOI lub Portalu Świadczeniodawcy. Co ważne, nowa funkcjonalność dedykowana jest zarówno dla aptek, jak i sklepów z wyrobami medycznymi. Wprowadzenie tego rozwiązania poprzedzone było pilotażem, w którym udział wzięło kilka tysięcy farmaceutów.

Nowa jakość obsługi pacjenta W 2020 roku KAMSOFT wprowadził nową usługę Grupex, która podnosi jakość pracy farmaceuty, podczas obsługi pacjenta oraz minimalizuje czas realizacji sprzedaży. Na czym ona polega? Farmaceuta podczas sprzedaży ma szybki dostęp do bazy leków, jakie może zaproponować pacjentowi w aspekcie danej jednostki chorobowej.

W kwietniu ukazał się także TurboBLOZ, czyli nowy mechanizm wyszukiwania leków, który działa w trybie online.

Dzięki temu zapewnia dostęp do aktualnych kart produktów w bazie KS-BLOZ. Użytkownik otrzymuje również informację o dostępności produktu zgodnie z serwisem KtoMaLek. W lipcu zostały wprowadzone nowe przepisy, dające kobietom w ciąży prawo do bezpłatnych leków z wykazu. System KS-Apteka został rozbudowany o możliwość realizacji takich recept oraz przekazania odpowiedniego raportu do NFZ.

Dostosowanie do wymogów skarbowych W październiku i listopadzie głównym tematem były zagadnienia dotyczące sprawozdawczości działalności za pomocą JPK-VAT. KS-AOW daje farmaceucie możliwość oznaczenia faktury kodem GTU. Rozbudowano standardy komunikacji systemu aptecznego z systemami finansowo-księgowymi w zakresie rozszerzonej informacji o zdarzeniach gospodarczych mających miejsce w aptece.

Repozytorium dokumentów elektronicznych w chmurze – RepoCloud W aptece zachodzi bardzo dużo procesów. Tworzy się ogromną ilość dokumentów – w tym przede wszystkim elektronicznych, wpływających na rozmiar bazy danych i bezpieczeństwo. Usługa RepoCloud świadczona przez KAMSOFT jest nowym rozwiązaniem mającym na celu zwiększenie bezpieczeństwa danych oraz zmniejszenie aptecznej bazy danych, w tym ochronę kopii e-Recept i dokumentów realizacji recept przed ewentualnym działaniem programów szyfrujących i wymuszających okup za odszyfrowanie dysku.

Nowy dodatkowy moduł ZSMOPL dla bardziej wymagających W tym roku został również stworzony dodatkowy moduł ZSMOPL – MAR 03 dający możliwość weryfikacji stanów magazynowych zaraportowanych do ZSMOPL. Za pomocą tej funkcjonalności użytkownik porówna stan przesłany do ZSMOPL ze stanem w aptece i dokona ewentualnej korekty.

W systemie KS-AOW dodano także możliwość przesłania braków do WIF na podstawie listy braków pobranych z hurtowni, dzięki temu proces ten odbywa się właściwie automatycznie.

Nowy moduł jest rozwinięciem, dla bardziej wymagających użytkowników, standardowego modułu ZSMOPL, który cały czas jest dostępny, a w roku 2020 był na bieżąco aktualizowany.

eWizyta apteczna Okres pandemii ograniczył bezpośrednie wizyty przedstawicieli farmaceutycznych w aptekach. Dzięki KS-NaviCon możliwe jest zdalne przygotowanie zamówień dla aptek oraz ich automatyzacja w systemie aptecznym.

Komunikacja z rynkiem – Materiały informacyjne i edukacyjne dla farmaceutów W lutym 2020 roku firma KAMSOFT wprowadziła serwis informacyjny OSOZNEWS, który prezentuje codziennie aktualne i najważniejsze wiadomości z rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie.

Serwisy dedykowane dla farmacji publikowane są we wtorki.

Z kolei OSOZ-TUTOR to serwis szkoleniowy dla medycyny i farmacji, którego celem jest doskonalenie umiejętności obsługi systemów informatycznych produkcji KAMSOFT w tym systemu KSAOW. W ramach materiałów prezentowane są również nowe funkcjonalności oraz zmiany w programie aptecznym.

Pharmacy Education to dedykowane miejsce w programie aptecznym, w którym zamieszczane są treści naukowe wspierające działania edukacyjne, w zakresie stosowania danych produktów czy działań profilaktycznych.

Podsumowując, rok 2020 był bardzo intensywny i wymagający dla wielu branż, a w szczególności dla sektora ochrony zdrowia. Czas pandemii koronawirusa bez wątpienia zapisze się na kartach historii i w pamięci wielu ludzi. Świat cyfrowy znacznie przyspieszył, a wiele procesów można było zrealizować dzięki e-usługom wprowadzonym w medycynie i w farmacji. 

Najważniejsze zmiany w systemie KS-AOW Zobacz filmy omawiające zmiany w systemach informatycznych KAMSOFT. Wejdź na stronę https://bit.ly/3iMlRJa lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 1/2021

51

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

53 FELIETON 2020. Rok, o którym nie chcemy pamiętać

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (grudzień 2020)

58 MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (grudzień 2020)

62 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (grudzień 2020)

69 MONITOR RYNKU LEKÓW Sprzedaż witaminy D

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

2020. Rok, o którym nie chcemy pamiętać Składając życzenia noworoczne, powiedzenie „oby był lepszy niż poprzedni” nie miało tak pozytywnej siły jak zwykle. Wielu z nas sądzi, że gorzej być już nie może. Ale wymazać 2020 z pamięci nie można. To rok zmian na rynku – w każdym segmencie, także aptecznym. Rok zmian naszej mentalności na „cyfrową” – nie dlatego, że tak chcieliśmy, ale że nie było wyboru. To także rok, który jest początkiem zmian w systemie ochrony zdrowia. Wydaje się, że dług zdrowotny, który zaciągnęliśmy z powodu pandemii, nie może być spłacony bez zmian systemowych.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Pandemia i odroczony efekt zdrowotny (OEZ) 2020 to rok niedoboru w ilości świadczeń, diagnostyce i inicjacji nowych terapii. Owe niedobory trzeba będzie „od-

robić”. W międzyczasie, w efekcie zmian demograficznych, społeczeństwo się starzeje. Pacjenci, którzy nie byli leczeni, przyjdą do lekarzy w relatywnie gorszym stanie. Owe niedobory z oszacowaniem efektu zwiększenia ilości świadczeń to OEZ. O niedoborach od dawna głośno w mediach – w onkologii to na-

wet 25% mniej zdiagnozowanych przypadków, a przecież koronawirus nie zahamował zapadalności na raka. Ale także w terapiach przewlekłych sytuacja wymagać będzie reorganizacji systemu.

Na wykresie prezentuję przykład spadku ilości inicjacji blokerami kanału wapniowego (nadciśnienie) – nawet w okresach „odmrożenia obostrzeń” nie zdołaliśmy osiągnąć stanu z 2019 roku.

Niestety, wydaje się, że na początku 2021 roku „dług zdrowotny” nadal narasta. Trudno jeszcze wnioskować, bowiem jesteśmy na początku roku, ale nawet w cukrzycy (choroba przecież wymaga 100% tzw. compliance) sprzedaże są mniejsze niż rok temu. I nie wszystko da się wyjaśnić „zapasami” zgromadzonymi przez pacjentów.

Zmienił się też rynek apteczny, w tym zachowania pacjentów: – Pacjenci przychodzą do aptek rzadziej niż w okresie przedpandemicznym (nie tylko w okresach obostrzeń);

OSOZ Polska 1/2021

53

MONITOR ZDROWOTNY

– Pacjenci kupują więcej w trakcie jednej transakcji (rośnie zawartość i wartość koszyka zakupowego).

Zmiany obrazują wykresy (dane dzienne PEX, 2019, 2020 i 2021 – spadki sprzedaży to weekendy, widać momenty „paniki zakupowej”.

Zmiana liczby inicjacji terapii klasą C08A0 (blokery kanału wapniowego) Liczba opakowań sprzedanych w aptekach, kwartał 2 i 3 2020 vs 4 2019 100%

–6%

80%

–25%

–26%

–26%

05.2020

06.2020

07.2020

–23% –34%

60% 40%

Rynek apteczny Rynek apteczny wartościowo niemal nie rośnie. Rok do roku (w cenach detalicznych sprzedaży do pacjenta) wzrost wyniósł tylko 1,4%, ilościowo nawet spada (szczegóły w tabelce oraz na wykresach, dla rynku sprzedaży odręcznej pokazano także segmenty: OTC, Suplementy i Kosmetyki).

Rok do roku rośnie obrót statystycznej apteki, bowiem spada ich ilość, ale o tym piszę w dalszej części tekstu. Marże rosną w niewielkim stopniu. Ceny rosną, ale niewiele więcej niż w poprzednich latach. Najlepiej sprzedającymi się kategoriami w roku 2020 były te, które zawierają produkty związane ze zwalczaniem symptomów (np. ból, gorączka, przeziębienie) oraz takie, które wspomagają odporność (witaminy, minerały, toniki). Warto zauważyć, że – mimo pierwszego miejsca w rankingu, preparaty na

20% 0%

średnia miesięczna Q4 2019

04.2020

09.2020

Źródło: Analiza danych receptowych PEX PharmaSequence. Informacje o środowisku lekarzy opracowane zostały na podstawie bazy HDM Polska sp. z o.o. (www.hdm.pl), Grupa FarmaProm.

Liczba transakcji sprzedaży w aptekach (tys.) ƒƔƏƏ

08.2020

Dzienny obrót aptek (mln PLN brutto) ƑƔƏ

ƒƏƏƏ ƑƏƏ ƑƔƏƏ ƐƔƏ

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ

ƐƏƏ

ƐƏƏƏ ƔƏ

ƏƐĺƏƐ ƏƐĺƏѶ ƏƐĺƐƔ ƏƐĺƑƑ ƏƐĺƑƖ ƏƑĺƏƔ ƏƑĺƐƑ ƏƑĺƐƖ ƏƑĺƑѵ ƏƒĺƏƔ ƏƒĺƐƑ ƏƒĺƐƖ ƏƒĺƑѵ ƏƓĺƏƑ ƏƓĺƏƖ ƏƓĺƐѵ ƏƓĺƑƒ ƏƓĺƒƏ ƏƔĺƏƕ ƏƔĺƐƓ ƏƔĺƑƐ ƏƔĺƑѶ ƏѵĺƏƓ ƏѵĺƐƐ ƏѵĺƐѶ ƏѵĺƑƔ ƏƕĺƏƑ ƏƕĺƏƖ ƏƕĺƐѵ ƏƕĺƑƒ ƏƕĺƒƏ ƏѶĺƏѵ ƏѶĺƐƒ ƏѶĺƑƏ ƏѶĺƑƕ ƏƖĺƏƒ ƏƖĺƐƏ ƏƖĺƐƕ ƏƖĺƑƓ ƐƏĺƏƐ ƐƏĺƏѶ ƐƏĺƐƔ ƐƏĺƑƑ ƐƏĺƑƖ ƐƐĺƏƔ ƐƐĺƐƑ ƐƐĺƐƖ ƐƐĺƑѵ ƐƑĺƏƒ ƐƑĺƐƏ ƐƑĺƐƕ ƐƑĺƑƓ ƐƑĺƒƐ

Ə

Ə ƏƐĺƏƐ ƏƐĺƏѶ ƏƐĺƐƔ ƏƐĺƑƑ ƏƐĺƑƖ ƏƑĺƏƔ ƏƑĺƐƑ ƏƑĺƐƖ ƏƑĺƑѵ ƏƒĺƏƔ ƏƒĺƐƑ ƏƒĺƐƖ ƏƒĺƑѵ ƏƓĺƏƑ ƏƓĺƏƖ ƏƓĺƐѵ ƏƓĺƑƒ ƏƓĺƒƏ ƏƔĺƏƕ ƏƔĺƐƓ ƏƔĺƑƐ ƏƔĺƑѶ ƏѵĺƏƓ ƏѵĺƐƐ ƏѵĺƐѶ ƏѵĺƑƔ ƏƕĺƏƑ ƏƕĺƏƖ ƏƕĺƐѵ ƏƕĺƑƒ ƏƕĺƒƏ ƏѶĺƏѵ ƏѶĺƐƒ ƏѶĺƑƏ ƏѶĺƑƕ ƏƖĺƏƒ ƏƖĺƐƏ ƏƖĺƐƕ ƏƖĺƑƓ ƐƏĺƏƐ ƐƏĺƏѶ ƐƏĺƐƔ ƐƏĺƑƑ ƐƏĺƑƖ ƐƐĺƏƔ ƐƐĺƐƑ ƐƐĺƐƖ ƐƐĺƑѵ ƐƑĺƏƒ ƐƑĺƐƏ ƐƑĺƐƕ ƐƑĺƑƓ ƐƑĺƒƐ

ƔƏƏ

Średnia liczba opakowań wykupionych podczas jednej transakcji sprzedaży w aptece Ɣ

Liczba transakcji sprzedaży w aptekach (tys.) - PREPARATY NA PRZEZIĘBIENIE OTC ƐƑƏƏ

ƐƏƏƏ

Ɠ

ѶƏƏ ƒ ѵƏƏ Ƒ ƓƏƏ Ɛ

ƑƏƏ

ƏƐĺƏƐ ƏƐĺƏѶ ƏƐĺƐƔ ƏƐĺƑƑ ƏƐĺƑƖ ƏƑĺƏƔ ƏƑĺƐƑ ƏƑĺƐƖ ƏƑĺƑѵ ƏƒĺƏƔ ƏƒĺƐƑ ƏƒĺƐƖ ƏƒĺƑѵ ƏƓĺƏƑ ƏƓĺƏƖ ƏƓĺƐѵ ƏƓĺƑƒ ƏƓĺƒƏ ƏƔĺƏƕ ƏƔĺƐƓ ƏƔĺƑƐ ƏƔĺƑѶ ƏѵĺƏƓ ƏѵĺƐƐ ƏѵĺƐѶ ƏѵĺƑƔ ƏƕĺƏƑ ƏƕĺƏƖ ƏƕĺƐѵ ƏƕĺƑƒ ƏƕĺƒƏ ƏѶĺƏѵ ƏѶĺƐƒ ƏѶĺƑƏ ƏѶĺƑƕ ƏƖĺƏƒ ƏƖĺƐƏ ƏƖĺƐƕ ƏƖĺƑƓ ƐƏĺƏƐ ƐƏĺƏѶ ƐƏĺƐƔ ƐƏĺƑƑ ƐƏĺƑƖ ƐƐĺƏƔ ƐƐĺƐƑ ƐƐĺƐƖ ƐƐĺƑѵ ƐƑĺƏƒ ƐƑĺƐƏ ƐƑĺƐƕ ƐƑĺƑƓ ƐƑĺƒƐ

Ə ƏƐĺƏƐ ƏƐĺƏѶ ƏƐĺƐƔ ƏƐĺƑƑ ƏƐĺƑƖ ƏƑĺƏƔ ƏƑĺƐƑ ƏƑĺƐƖ ƏƑĺƑѵ ƏƒĺƏƔ ƏƒĺƐƑ ƏƒĺƐƖ ƏƒĺƑѵ ƏƓĺƏƑ ƏƓĺƏƖ ƏƓĺƐѵ ƏƓĺƑƒ ƏƓĺƒƏ ƏƔĺƏƕ ƏƔĺƐƓ ƏƔĺƑƐ ƏƔĺƑѶ ƏѵĺƏƓ ƏѵĺƐƐ ƏѵĺƐѶ ƏѵĺƑƔ ƏƕĺƏƑ ƏƕĺƏƖ ƏƕĺƐѵ ƏƕĺƑƒ ƏƕĺƒƏ ƏѶĺƏѵ ƏѶĺƐƒ ƏѶĺƑƏ ƏѶĺƑƕ ƏƖĺƏƒ ƏƖĺƐƏ ƏƖĺƐƕ ƏƖĺƑƓ ƐƏĺƏƐ ƐƏĺƏѶ ƐƏĺƐƔ ƐƏĺƑƑ ƐƏĺƑƖ ƐƐĺƏƔ ƐƐĺƐƑ ƐƐĺƐƖ ƐƐĺƑѵ ƐƑĺƏƒ ƐƑĺƐƏ ƐƑĺƐƕ ƐƑĺƑƓ ƐƑĺƒƐ

Ə

Średnia wartość koszyka zakupowego w aptece (PLN brutto) ѶƏ ƕƏ ѵƏ

2019

ƔƏ

2020

ƓƏ

2021 (dane do 25.01.2021)

ƒƏ ƑƏ ƐƏ

ƏƐĺƏƐ ƏƐĺƏѶ ƏƐĺƐƔ ƏƐĺƑƑ ƏƐĺƑƖ ƏƑĺƏƔ ƏƑĺƐƑ ƏƑĺƐƖ ƏƑĺƑѵ ƏƒĺƏƔ ƏƒĺƐƑ ƏƒĺƐƖ ƏƒĺƑѵ ƏƓĺƏƑ ƏƓĺƏƖ ƏƓĺƐѵ ƏƓĺƑƒ ƏƓĺƒƏ ƏƔĺƏƕ ƏƔĺƐƓ ƏƔĺƑƐ ƏƔĺƑѶ ƏѵĺƏƓ ƏѵĺƐƐ ƏѵĺƐѶ ƏѵĺƑƔ ƏƕĺƏƑ ƏƕĺƏƖ ƏƕĺƐѵ ƏƕĺƑƒ ƏƕĺƒƏ ƏѶĺƏѵ ƏѶĺƐƒ ƏѶĺƑƏ ƏѶĺƑƕ ƏƖĺƏƒ ƏƖĺƐƏ ƏƖĺƐƕ ƏƖĺƑƓ ƐƏĺƏƐ ƐƏĺƏѶ ƐƏĺƐƔ ƐƏĺƑƑ ƐƏĺƑƖ ƐƐĺƏƔ ƐƐĺƐƑ ƐƐĺƐƖ ƐƐĺƑѵ ƐƑĺƏƒ ƐƑĺƐƏ ƐƑĺƐƕ ƐƑĺƑƓ ƐƑĺƒƐ

Ə

54

OSOZ Polska 1/2021

MONITOR ZDROWOTNY

obrót całkowity (w tys. zł) recepty refundowane (w tys. zł) recepty pełnopłatne (w tys. zł) sprzedaż odręczna (w tys. zł)

średnia cena opakowania

2020 2 769,0 37 706 635,5 910,5 12 398 237,4 620,4 8 447 067,6 1 216,1 16 561 660,9 21,98 zł 29,68 zł 29,54 zł 17,99 zł 44 100 24,86% 18,89% 21,40% 29,08% 62,79 zł

statystyczna apteka cały rynek apteczny statystyczna apteka cały rynek apteczny statystyczna apteka cały rynek apteczny statystyczna apteka cały rynek apteczny ogółem dla leków z list refundacyjnych dla leków z recept pełnopłatnych dla produktów bez recepty (OTC)

liczba pacjentów w aptece średnia marża apteczna

ogółem dla leków z list refundacyjnych dla leków na recepty pełnopłatne dla sprzedaży odręcznej

wartość sprzedaży na pacjenta

przeziębienie odnotowały spadek ilości sprzedaży w stosunku do poprzedniego roku. Obostrzenia spowodowały, że nie zarażaliśmy się tak często jak w okresach przed-pandemicznych. Spadła też ilość infekcji mierzona sprzedażą antybiotyków. Największy procentowy wzrost odnotowują preparaty dezynfekująco-myjące (na wykresie ujęte w kategorii „Pozostałe non-Rx”).

2020 to kolejny rok spadku ilości aptek. Pisząc o aptekach, mam na myśli apteki i punkty apteczne razem. Owszem, otwierają się nowe, ale zła sytuacja ekonomiczna spowodowała, że o wiele więcej niż otwartych zostało zamkniętych.

Ten trend nie hamuje.

2020 to rok uchwalenia ustawy o zawodzie farmaceuty. Na tę regulację środowisko czekało kilkadziesiąt lat. Być może też zmieniło się myślenie Regulatora o opiece farmaceutycznej. Zdefiniowanie i finansowanie tego typu świadczeń będzie służyć i pacjentom i aptekom.

Co będzie dalej?

Mam nadzieję, że w efekcie szczepień uda się wygasić pandemię i wyjść z zapaści ekonomicznej, co nie dotyczy tylko Polski.

Czekają nas dalsze zmiany systemu ochrony zdrowia: centralizacja szpitali, narodowy plan zdrowia adresujący OEZ (aczkolwiek nie widać jeszcze informacji o zwymiarowanych potrzebach i rozmiarach długu zdrowotnego), nowelizacja ustawy refundacyjnej. To tylko niektóre zapowiedzi. Mniej się mówi o EDM i potencjalnych efektach dobrego wdrożenia. Każda zmiana systemu ochrony zdrowia musi się opierać o rzetelne i aktualne informacje. Biała Księga Zdrowia (postulat autora tego tekstu) powin-

zmiana w stosunku do 2019 5,8% 1,4% 2,1% -2,1% 6,0% 1,7% 8,5% 4,0% 3,5% 3,1% 9,9% 5,3% -5,6% 0,6% -1,7% 1,0% 0,1% 12,0%

Leki OTC, wartość sprzedaży brutto (mld PLN) w latach 8 7 6

6,12

6,67

6,92

7,84

8,08 32%

28,1%

5

20% 15%

9,1%

2

10% 3,7%

1 2015

2016

35%

25%

13,1%

3

40%

30%

19,9%

4

0

7,34

2017

6%

6,8%

2018

2019

3,1% 2020

5% 0%

Suplementy, wartość sprzedaży brutto (mld PLN) w latach 4,0 3,5

3,66

3,79

3,95

4,22 33,1%

3,17

3,0

4,30 35,6%

35% 30%

24,6%

2,5

25%

19,8%

2,0

20%

15,6%

1,5

15% 10%

1,0 3,6%

0,5 0

40%

2015

2016

2017

4%

2018

6,8%

1,9%

2019

2020

5% 0%

Kosmetyki, wartość sprzedaży brutto (mld PLN) w latach 1,75 1,50

1,50

1,48

1,34

1,25

11,8%

1,53

1,65 22,7%

13,7%

25% 1,52 13,3%

10,4% 7,9%

1,00

15% 10%

0,75

5% 3%

0,50

0%

-1,2%

0,25 0

20%

2015

2016

2017

-7,7% 2018

2019

2020

-5% -10%

OSOZ Polska 1/2021

55

MONITOR ZDROWOTNY

Top klas GRUPEX (wg ilości sprzedaży) wraz z ewolucją (YTD 12/2020 vs YTD 12/2019) ƓƖķƑѷ

ƑƏƏ

ƔƏѷ

ƐѶƒķƔƒ ƐѶƏ

ƓƏѷ

ƐѵƏ

ƒƏѷ ƐƒѶķƖƖ

ƐƓƏ

ƑƏѷ

ƐƏķƐѷ ƐƑƑķƖƓ

ƐƑƏ

ƏķƑѷ

ƓķƑѷ

ƐƏƏ ŊѶķƓѷ

Ŋƕķƕѷ

ŊƐƐķƐѷ ƕѶķƒƓ

ѶƏ

ŊƔķѶѷ

ƐƏѷ

Ɣķƒѷ

Ƒķƒѷ Ŋƒķƒѷ

ŊƒķѶѷ

ŊƔѷ

ŊƐķƔѷ

ŊƓķѵѷ

ŊƐƐѷ

ŊƐķƐѷ

Əѷ

ŊƓķƕѷ ŊƐƒķƖѷ

ѵƖķƒ

ŊƐѵķƐѷ

ƔƕķƐƓ

ѵƏ

ŊƐƏѷ ŊƑƏѷ

ƓƔķѶƖ ƓƔķƓ ŊƒƏѷ

ƓƏ ƑƔķƖƓ ƑƒķƔѶ ƑƑķѶƔ ƑƑķƓƓ ƐƖķƒƓ

ƑƏ

ƐƔķѶƕ ƐƔķƏƐ ƐƑķƖѶ ƐƐķƖƓ

ƕķѶƕ

ŊƓƏѷ ƒķƕƑ

Ə

+ , + +

* ,

Ŋ! $+

$ &

!, +

" $ ! ņ + $

! !

, & &

" ,

!

$+

&

,

"$

!

,

$

!*

Ŋ

&

Ŋ

+ ,

$

"$ ! &

$+

!

!

! "$

Ŋ , )

"$

& )

࢓+ +

+ $ ) !

, ,

! +

"$

&

)

ࠎ ) + +" "$

, & $ +

$! ,

!

+ +

) !

) $

!

࢓ & ! +

)

$ & "

ࡆ

+ , )

$

"

ࠎ

$ )

$ , +

) ! !

+

$ !

!

$

+ņ

!

ࠎ !

)

Liczba Aptek i punktów aptecznych

wejście ADA 15000 14500

liczba aptek

14000 13500 w ciągu ostatnich 12 miesięcy liczba aptek i punktów aptecznych zmniejszyła się o 446

13000 12500 12000

2017.05 2017.06 2017.07 2017.08 2017.09 2017.10 2017.11 2017.12 2018.01 2018.02 2018.03 2018.04 2018.05 2018.06 2018.07 2018.08 2018.09 2018.10 2018.11 2018.12 2019.01 2019.02 2019.03 2019.04 2019.05 2019.06 2019.07 2019.08 2019.09 2019.10 2019.11 2019.12 2020.01 2020.02 2020.03 2020.04 2020.05 2020.06 2020.07 2020.08 2020.09 2020.10 2020.11 2020.12

+ņ

$

,

OSOZ Polska 1/2021

ŊƔƏѷ

, !

)

, !

na obrazować wielkość długu zdrowotnego i symulację potrzeb w 2021 (razem to OEZ). Te informacje istnieją, może nawet takie opracowania powstają, ale nie są jeszcze/łatwo dostępne. Dlaczego to takie istotne? Nie tylko z podstawowego powodu, czyli lepszego zaplanowania i wdrożenia działań w oparciu o aktualne (czy aktualizowane, wręcz, w czasie rzeczywistym) mapy potrzeb zdrowotnych, ale także jako „sygnał” dla biznesowej części systemu ochrony zdrowia. Ów „sygnał” to sposób kontraktowania świadczeń, ich ilość, wycena, rola aptek w systemie, rola sektora prywatnego, przyszłość sieci szpitali (centralizacja?), i wiele innych.

Ale działania Regulatora nie zastąpią działań podmiotów gospodarczych na rynku. Mimo zmian w myśleniu o roli informatyki i informacji w prowadzeniu biznesu, nadal pokutuje przekonanie, że „ręcznie” i „na nos” można prowadzić biznes lepiej niż w oparciu o systemy zarządzania i wiedzy. A te są od dawna dostępne. Jeżeli w głowach przedsiębiorców też dokona się rodzaj rewolucji cyfrowej z przekonania, a nie z musu, to perspektywy rozwoju są naprawdę dobre. Dlaczego? Paradoksalnym efektem

56

ƏķƔƖ

Źródło: Univers DOBA, PEX PharmaSequence

OEZ może być wysoki wzrost na rynku farmaceutycznym, wyższe sprzedaże, ale już bez paniki zakupowej (tak wspaniale obsłużonej przez cały rynek dystrybucji w 2020 roku).

Ten wzrost sprzedaży oznaczać będzie nie tylko lepsze czasy w zdrowiu ekonomicznym, ale przede wszystkim naszym – społecznym zdrowiu. Zaczniemy się znowu leczyć i diagnozować.

Tam, gdzie to nie było możliwe przez

pandemię. Oby prognozy końca pandemii, lepszego zdrowia i wysokich wzrostów na rynku się spełniły!  *Dane i informacje wykorzystane w artykule (o ile nie podano inaczej) opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Grudzień 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w grudniu 2020

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

NEOPARIN

3

PRADAXA

4

CLEXANE

5

ELIQUIS

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

BAYER

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE

10

VIATRIS

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

HERBAPOL WROCŁAW

6

FOSTEX

7

BISOCARD

8

GLUCOPHAGE

9

ATORIS

10

INS. NOVORAPID

1

IBUPROM

2

VOLTAREN

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLEOFARM SIEĆ OLIMP LABS RECKITT BENCKISER POLPHARMA SYNOPTIS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM PERRIGO IRENA ERIS ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE POLPHARMA PIERRE FABRE NAOS BIOGENED

         

LEKI OTC

         

9

ACARD

10

NO-SPA

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON D-VITUM BIOVITAL NUTRAMIGEN NUTRIDRINK NEOCATE DOPPELHERZ DICOFLOR VITRUM

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

MAGNE-B6

5

ESSENTIALE

6

GRIPEX

7

RUTINOSCORBIN

8

NUROFEN

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

5

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w grudniu 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS LA ROCHE ZIAJA EMOLIUM BIODERMA DERMEDIC AVENE CETAPHIL ELUDRIL

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 1/2021

57

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio lo g iczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W grudniu W ODNIESIENIU DO listopada

82 839 zł

83 210 zł

7562 zł

6251 zł

445 zł

470 zł

listopad

grudzień

listopad

grudzień

listopad

grudzień

371 zł

0,45%

–1311 zł

–17,34%

25 zł

5,71%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

987 554 zł

83 615 zł

82 282 zł

10 448 zł

7 723 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

4868 zł

0,50%

–1333 zł

–1,59%

–2725 zł

–26,08%

grudzień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 68 124 zł Opolskie 68 786 zł Małopolskie 72 399 zł

Podkarpackie 4 797 zł Śląskie 5 075 zł Małopolskie 5 086 zł

Opolskie 341 zł Podkarpackie 367 zł Podlaskie 367 zł

Lubuskie 95 451 zł Wielkopolskie 96 102 zł Mazowieckie 98 825 zł

Mazowieckie 7 393 zł Zachodniopomorskie 7 466 zł Lubuskie 7 679 zł

Lubuskie 533 zł Zachodniopomorskie 541 zł Mazowieckie 556 zł

ROK 2020 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 812 060 zł Opolskie 829 787 zł Warmińsko-Mazurskie 878 174 zł

Podkarpackie 67 570 zł Śląskie 68 904 zł Opolskie 69 985 zł

Podkarpackie 5 752 zł Opolskie 5 938 zł Kujawsko-Pomorskie 6 012 zł

Łódzkie 1 109 651 zł Wielkopolskie 1 119 218 zł Mazowieckie 1 154 624 zł

Wielkopolskie 91 806 zł Lubuskie 91 890 zł Mazowieckie 98 184 zł

Dolnośląskie 8 745 zł Lubuskie 8 862 zł Mazowieckie 9 357 zł

grudzień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Świętokrzyskie -3 320 zł Lubelskie -2 565 zł Łódzkie -1 526 zł

Świętokrzyskie -1 904 zł Lubelskie -1 883 zł Opolskie -1 656 zł

Brak spadków kosztów

Warmińsko-Mazurskie 2 872 zł Zachodniopomorskie 3 592 zł Lubuskie 6 035 zł

Brak wzrostów kosztów

Wielkopolskie 35 zł Lubuskie 39 zł Zachodniopomorskie 42 zł

zestawienie KOSZTY W grudniu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 1/2021

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio lo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƐƏƏƏƏ

prognoza

» COVID-19 zakłócił trendy.

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

Rekordowe koszty leczenia w 2020 roku zanotowano w marcu.«

ƖƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ

OSOZ Polska 1/2021

59

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio lo g iczny

koszty, tys. zł

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców

60

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

OSOZ Polska 1/2021

dane bieżące

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

prognoza

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

» Pandemia koronawirusa sprawiła, że marzec i październik 2020 roku były rekordowe pod względem kosztów leczenia grypy i przeziębienia.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio lo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» W 2020 roku

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

pacjenci unikali aptek co widać po sprzedaży leków na alergie.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ

OSOZ Polska 1/2021

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków grudzień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO listopada

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

23,31 zł

24,49%

236,5 tys. zł

3580

0,38 zł

(

*

*

*

–0,47%

*

(

*

*

–0,80 zł

PROGNOZA NA

marzec

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 1/2021

(

suplementy

INNE

*

*

57,55% 22,37% 10,37% 9,70%

*

*

80

(

*

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

24,97% 0,80%

Marzec jest z reguły jednym z wiodących miesięcy pod względem średniego obrotu aptecznego. Również w tym roku przewidujemy, iż poziom obrotu będzie bardzo wysoki. Według wyliczonych przez ekspertów OSOZ prognoz, obrót w średniej aptece w marcu wyniesie 257 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w grudniu 2020 roku wyniósł 236,5 tys. zł. W porównaniu z listopadem 2020 roku był o 2,5 tys. zł wyższy (+1,1%). Jednocześnie był o 6,5 tys. zł niższy (–2,7%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,2 mld zł. Oznacza to wzrost o 22,8 mln zł (+0,7%) w stosunku do listopada 2020 roku oraz spadek o 197,2 mln zł (–5,8%) w stosunku do grudnia 2019 roku. Udział refundacji stanowił 24,97% (+0,8 p.p. w porównaniu z listopadem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 793 mln zł (+4,0%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniósł 2,77 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 5,8% (+151,5 tys. zł) oraz wzrost o 19,4% (+449 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

62

*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

66,06 zł

*

2,5 tys. zł

maceutyczny osiągnął wartość 37,7 mld zł. To odpowiednio o 0,5 mld zł więcej (+1,4%) niż w 2019 roku oraz o 3,1 mld zł więcej (+9,0%) niż w 2018 roku. Wartość refundacji wyniosła 9,4 mld zł, co stanowiło 24,82% całkowitego obrotu aptecznego.

W grudniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 78,3 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 54,3 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 101,1 tys. zł. W porównaniu z listopadem 2020 roku, dla dwóch kategorii zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 3,07 tys. zł (+4,1%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 1,07 tys. zł

(+2,0%), z kolei dla sprzedaży odręcznej nastąpił spadek wartości sprzedaży do 1,51 tys. zł (–1,5%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,05 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 729 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,4 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym była środa (10 251 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – piątek (7 929 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 2 322 zł.

W grudniu 2020 roku w stosunku do listopada 2020 roku największy spadek sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków przeciwzakaźnych oraz produktów na układ oddechowy. Największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku pro-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

duktów endokrynologicznych oraz onkologicznych.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy i produktów przeciwzakaźnych. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy.

W grudniu średnia marża apteczna wyniosła 24,49%. To o 0,47 p.p. mniej niż w listopadzie 2020 roku oraz o 0,37 p.p. mniej niż w grudniu 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,23% (–0,42 p.p. w stosunku do listopada 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,08% (–0,74 p.p. w stosunku do listopada 2020), natomiast dla produktów OTC – 27,42% (–1,82 p.p. w stosunku do listopada 2020 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniosła 24,86%. Było to odpowiednio o 0,15 p.p. więcej niż w 2019 roku oraz o 0,15 p.p. mniej niż w 2019 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniosła 18,89% (–0,32 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,40% (+0,20 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 29,08% (+0,02 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w grudniu 2020 roku wyniosła 23,31 zł.

Cena ta w porównaniu do listopada 2020 roku wzrosła o 38 groszy. Porównując ją do ceny z grudnia 2019 obserwujemy wzrost ceny o 1,43 zł. W porównaniu z listopadem 2020 roku, we wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty wyniosła 17,99 zł (+0,22 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne, średnia cena sprzedaży wzrosła do 29,54 zł (+0,03 zł). Z kolei dla leków refundowanych średnia cena sprzedaży wyniosła 29,68 zł (+0,49 zł) W grudniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 580 pacjentów (wzrost o 80ciu pacjentów w stosunku do listopada 2020). 2 880 osób zakupiło produkty OTC, 860 – leki refundowane, a 760 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 grudnia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 880 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 8–14 grudnia (824 osoby), 1–7 grudnia (803 osoby) i 22–28 grudnia

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach grudnia (porównanie do ubiegłego roku) grudzień 2020

grudzień 2019

ƐƒƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach grudnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) grudzień 2020

grudzień 2019

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 4,3% i hormony płciowe układ oddechowy 7,86%

5,53% układ mięśniowo-szkieletowy 13,62% przewód pokarm. i metabolizm

1,94% narządy zmysłów 3,05% leki przeciwzakaźne 0,27% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,54% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,31% krew i układ krwiotwórczy

12,17% układ sercowo-naczyniowy

1,26% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3% dermatologia

varia 11,79%

11,29% centralny układ nerwowy nieokreślona 17,07%

OSOZ Polska 1/2021

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƕķƒƓ ƐƕķƒѶ ƐƕķƓƖ ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

ƔķƒƖ

ƔķƔƓ

ƔķѶƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ə

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƒѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƒƑ

ƕķƓƑ

ƕķƓƓ

ƕķƓƔ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑѶ

ƕķƒƓ

ƕķƒѵ

ƕķƔƑ

ƕķѵ

refundacja

ƕķѵƐ

ƕķѵƒ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƑķƏѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ ƑƐķƔƑ ƑƐķƔѶ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 1/2021

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w grudniu ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

(621 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 12.00– 13.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 66,06 zł. To o 0,79 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 8,61 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 49,56 zł zapłacił pacjent, a 16,50 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z listopadem 2020 spadła o 2,2%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 2,1% (+0,33 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 91,08 zł (z czego 23,40 zł to zapłata pacjenta, a 67,68 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 71,41 zł, a dla produktów OTC – 35,45 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 62,79 zł.

Z kwoty tej 47,21 zł zapłacił pacjent, a 15,58 zł dopłacił refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniosła 68,78 zł, produktów OTC – 33,77 zł, a leków refundowanych – 91,97 zł (z czego 23,64 zł to zapłata pacjenta, a 68,32 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach grudnia (porównanie do ubiegłego roku) grudzień 2020

grudzień 2019

ƑƔƏ ƑƑƔ ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach grudnia (porównanie do ubiegłego roku)

» W grudniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 580 pacjentów.«

grudzień 2020

grudzień 2019

ƐƐƏƏ ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ ]u 7mb-

ѶŋƐƓ ]u 7mb-

ƐƔŋƑƐ ]u 7mb-

ƑƑŋƑѶ ]u 7mb-

ƑƖŋƒƐ ]u 7mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

grudzień 2020

grudzień 2019

grudzień 2020

grudzień 2019

136 116

135 009

57,55%

55,56%

Lek - OTC

52 913

59 521

22,37%

24,49%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

24 535

23 537

10,37%

9,69%

Pozostałe

22 936

24 932

9,70%

10,26%

Lek - RX

OSOZ Polska 1/2021

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za grudzień 2020 grudzień 2020

zmiana w stosunku do (%) listopada 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

grudnia 2019

listopada 2020

stycznia 2020

grudnia 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

236,5

1,1%

-4,3%

-2,7%

2,5

-10,5

-6,5

cały rynek apteczny

3 177 851

0,7%

-7,2%

-5,8%

22 828,5

-245 322,5

-197 176,5

statystyczna apteka

78,3

4,1%

-2,0%

-1,4%

3,1

-1,6

-1,1

cały rynek apteczny

1 052 459

3,7%

-5,0%

-4,6%

37 794,8

-55 646,1

-50 810,8

statystyczna apteka

54,3

2,0%

-2,2%

1,7%

1,1

-1,2

0,9

cały rynek apteczny

729 226

1,7%

-5,1%

-1,6%

11 984,3

-39 463,4

-11 696,6

statystyczna apteka

102,1

-1,5%

-6,7%

-6,0%

-1,5

-7,4

-6,5

cały rynek apteczny

1 372 039

-1,8%

-9,6%

-9,1%

-25 056,3

-144 995,2

-136 904,0

statystyczna apteka

59,1

4,4%

-1,8%

-1,0%

2,5

-1,1

-0,6

cały rynek apteczny

793 655

4,0%

-4,8%

-4,2%

30 816,2

-39 655,0

-35 188,5

w całkowitym obrocie

24,97%

3,3%

2,6%

1,7%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,31%

0,5%

0,6%

0,2%

0,0

0,0

0,0

ogółem

23,31 zł

1,7%

6,1%

6,5%

0,4

1,3

1,4

dla leków z list refundacyjnych

29,68 zł

1,7%

4,0%

3,1%

0,5

1,1

0,9

dla leków z recept pełnopłatnych

29,54 zł

0,1%

8,3%

9,9%

0,0

2,3

2,7

dla produktów bez recepty (OTC)

17,99 zł

1,3%

4,9%

5,3%

0,2

0,8

0,9

3 580

2,3%

-17,9%

-15,4%

80,0

-780,0

-650,0

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

860

4,9%

-12,2%

-9,5%

40,0

-120,0

-90,0

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

760

1,3%

-14,6%

-11,6%

10,0

-130,0

-100,0

2 880

1,1%

-18,6%

-16,5%

30,0

-660,0

-570,0

ogółem

24,49%

-1,9%

-1,0%

-1,5%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,23%

-2,3%

-2,8%

-5,8%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

21,08%

-3,4%

1,3%

-3,8%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

27,42%

-6,2%

-5,9%

-5,0%

0,0

0,0

0,0

wartość sprzedaży na pacjenta

66,06 zł

-1,2%

16,6%

15,0%

-0,8

9,4

8,6

wartość zapłaty przez pacjenta

49,56 zł

-2,2%

15,6%

14,4%

-1,1

6,7

6,2

wartość dopłaty refundatora

16,50 zł

2,1%

19,6%

16,9%

0,3

2,7

2,4

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

91,08 zł

-0,8%

11,6%

8,9%

-0,7

9,5

7,5

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

23,40 zł

-2,1%

9,8%

8,2%

-0,5

2,1

1,8

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

67,68 zł

-0,3%

12,3%

9,2%

-0,2

7,4

5,7

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

71,41 zł

0,7%

14,6%

15,1%

0,5

9,1

9,4

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

35,45 zł

-2,5%

14,7%

12,6%

-0,9

4,5

4,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

liczba pacjentów w aptece

liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 769 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 6%

66

OSOZ Polska 1/2021

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do grudnia 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 769,0

5,8%

19,4%

151,5

449,0

2 769,0

5,8%

19,4%

151,5

449,0

37 706 635,5

1,4%

9,0%

534 418,0

3 123 541,5

37 706 635,5

1,4%

9,0%

534 418,0

3 123 541,5

910,5

2,1%

11,5%

19,0

93,6

910,5

2,1%

11,5%

19,0

93,6

12 398 237,4

-2,1%

1,8%

-261 745,0

220 503,3

12 398 237,4

-2,1%

1,8%

-261 745,0

220 503,3

620,4

6,0%

23,2%

35,3

116,7

620,4

6,0%

23,2%

35,3

116,7

8 447 067,6

1,7%

12,5%

139 619,6

937 951,4

8 447 067,6

1,7%

12,5%

139 619,6

937 951,4

1 216,1

8,5%

23,9%

95,3

234,3

1 216,1

8,5%

23,9%

95,3

234,3

16 561 660,9

4,0%

13,2%

642 705,7

1 927 086,2

16 561 660,9

4,0%

13,2%

642 705,7

1 927 086,2

687,2

2,7%

14,7%

18,3

88,0

687,2

2,7%

14,7%

18,3

88,0

9 357 004,0

-1,5%

4,8%

-140 605,8

425 308,0

9 357 004,0

-1,5%

4,8%

-140 605,8

425 308,0

24,82%

-2,9%

-3,9%

0,0

0,0

24,82%

-2,9%

-3,9%

0,0

0,0

74,29%

0,5%

2,6%

0,0

0,0

74,29%

0,5%

2,6%

0,0

0,0

21,98 zł

3,5%

5,5%

0,74

1,15

21,98 zł

3,5%

5,5%

0,74

1,15

29,68 zł

3,1%

6,0%

0,88

1,67

29,68 zł

3,1%

6,0%

0,88

1,67

29,54 zł

9,9%

16,4%

2,65

4,16

29,54 zł

9,9%

16,4%

2,65

4,16

17,99 zł

5,3%

13,9%

0,91

2,20

17,99 zł

5,3%

13,9%

0,91

2,20

44 100

-5,6%

0,7%

-2 610

290

44 100

-5,6%

0,7%

-2 610

290

9 900

4,9%

15,3%

460

1 310

9 900

4,9%

15,3%

460

1 310

9 020

-5,8%

0,8%

-560

70

9 020

-5,8%

0,8%

-560

70

36 010

-6,7%

-1,3%

-2 600

-490

36 010

-6,7%

-1,3%

-2 600

-490

24,86%

0,6%

-0,6%

0,0015

-0,0015

24,86%

0,6%

-0,6%

0,0

0,0

18,89%

-1,7%

1,1%

-0,0032

0,0021

18,89%

-1,7%

1,1%

0,0

0,0

21,40%

1,0%

-6,5%

0,0020

-0,0149

21,40%

1,0%

-6,5%

0,0

0,0

29,08%

0,1%

-1,4%

0,0002

-0,0043

29,08%

0,1%

-1,4%

0,0

0,0

62,79 zł

12,0%

18,6%

6,8

9,8

62,79 zł

12,0%

18,6%

6,8

9,8

47,21 zł

13,2%

20,2%

5,5

7,9

47,21 zł

13,2%

20,2%

5,5

7,9

15,58 zł

8,8%

13,9%

1,3

1,9

15,58 zł

8,8%

13,9%

1,3

1,9

91,97 zł

-2,6%

-3,3%

-2,5

-3,1

91,97 zł

-2,6%

-3,3%

-2,5

-3,1

23,64 zł

-4,1%

-9,8%

-1,0

-2,6

23,64 zł

-4,1%

-9,8%

-1,0

-2,6

68,32 zł

-2,1%

-0,8%

-1,5

-0,6

68,32 zł

-2,1%

-0,8%

-1,5

-0,6

68,78 zł

12,6%

22,2%

7,7

12,5

68,78 zł

12,6%

22,2%

7,7

12,5

33,77 zł

16,3%

25,5%

4,7

6,9

33,77 zł

16,3%

25,5%

4,7

6,9

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 37,71 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,36 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 1 do 2% (w stosunku do roku 2019)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: spadek -2 do -1% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 1/2021

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

639,75

0,08

37950,39

0,16

8452,68

0,05

29497,71

0,50

0,22

0,78

1189,23

31,91

59,32

2. U-30

451,92

0,05

19671,56

0,08

8139,41

0,05

11532,15

0,20

0,41

0,59

771,71

25,49

43,53

3. U-50

222,45

0,03

5499,02

0,02

3157,84

0,02

2341,19

0,04

0,57

0,43

294,43

18,68

24,72

4. U-BEZPŁATNY

23,43

0,00

2161,90

0,01

141,74

0,00

2020,16

0,03

0,07

0,93

64,23

33,66

92,27

5. INWALIDA WOJENNY

11,44

0,00

710,59

0,00

0,00

0,00

710,59

0,01

0,00

1,00

21,61

32,88

62,10

0,15

0,00

5,30

0,00

0,90

0,00

4,40

0,00

0,17

0,83

0,26

20,15

35,15

10,62

0,00

338,18

0,00

60,25

0,00

277,94

0,00

0,18

0,82

17,70

19,10

31,83

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

19,03

26,69

226,61

0,03

11043,55

0,05

0,00

0,00

11043,55

0,19

0,00

1,00

409,53

26,97

48,73

3,92

0,00

944,92

0,00

171,42

0,00

773,49

0,01

0,18

0,82

8,13

116,17

241,18

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

13,34

0,00

1795,54

0,01

932,49

0,01

863,05

0,01

0,52

0,48

45,71

39,28

134,63

12. PEŁNOPŁATNE

1313,76

0,16

54270,00

0,23

54269,80

0,31

0,20

0,00

1,00

0,00

1861,86

29,15

41,31

13. ODRĘCZNA

5493,00

0,65

102109,00

0,43

102108,58

0,58

0,42

0,00

1,00

0,00

6381,69

16,00

18,59

14. RAZEM

8410,39

1,00

236500,00

1,00

177435,11

1,00

59064,89

1,00

0,75

0,25

11066,11

21,37

28,12

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

634,95

0,07

36439,72

0,16

8206,21

0,05

28233,51

0,49

0,23

0,77

1186,72

30,71

57,39

2. U-30

445,92

0,05

18843,52

0,08

7726,19

0,04

11117,33

0,19

0,41

0,59

754,43

24,98

42,26

3. U-50

226,56

0,03

5670,97

0,02

3242,75

0,02

2428,22

0,04

0,57

0,43

296,57

19,12

25,03

4. U-BEZPŁATNY

22,78

0,00

2001,10

0,01

139,46

0,00

1861,63

0,03

0,07

0,93

63,08

31,72

87,84

5. INWALIDA WOJENNY

11,79

0,00

713,71

0,00

0,37

0,00

713,34

0,01

0,00

1,00

21,95

32,52

60,51

0,17

0,00

5,63

0,00

0,93

0,00

4,70

0,00

0,16

0,84

0,29

19,24

32,79

10,53

0,00

326,28

0,00

55,08

0,00

271,20

0,00

0,17

0,83

17,24

18,92

30,98

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

15,44

25,44

232,78

0,03

11007,00

0,05

5,60

0,00

11001,40

0,19

0,00

1,00

413,03

26,65

47,29

3,62

0,00

865,79

0,00

129,35

0,00

736,44

0,01

0,15

0,85

7,50

115,40

239,09

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,44

0,00

1834,15

0,01

940,51

0,01

893,64

0,02

0,51

0,49

48,33

37,95

147,43

12. PEŁNOPŁATNE

1292,89

0,15

51699,08

0,22

51698,45

0,30

0,63

0,00

1,00

0,00

1819,20

28,42

39,99

13. ODRĘCZNA

5692,00

0,66

101343,00

0,44

101342,11

0,58

0,89

0,00

1,00

0,00

6820,98

14,86

17,80

14. RAZEM

8586,44

1,00

230750,00

1,00

173487,03

1,00

57262,97

1,00

0,75

0,25

11449,34

20,15

26,87

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1590

0,19

78325

0,33

20124

0,11

58201

0,99

0,26

0,74

2777

28,21

49,25

2. Recepty pełnopłatne

1314

0,16

54270

0,23

54270

0,31

0

0,00

1,00

0,00

1862

29,15

41,31

3. Sprzedaż odręczna

5493

0,65

102109

0,43

102109

0,58

0

0,00

1,00

0,00

6382

16,00

18,59

13

0,00

1796

0,01

932

0,01

863

0,01

0,52

0,48

46

39,28

134,63

8410

1,00

236500

1,00

177435

1,00

59065

1,00

0,75

0,25

11066

21,37

28,12

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1589,10

0,19

75873,76

0,33

19505,95

0,11

56367,81

0,98

0,26

0,74

2760,82

27,48

47,75

2. Recepty pełnopłatne

1292,89

0,15

51699,08

0,22

51698,45

0,30

0,63

0,00

1,00

0,00

1819,20

28,42

39,99

3. Sprzedaż odręczna

5692,00

0,66

101343,00

0,44

101342,11

0,58

0,89

0,00

1,00

0,00

6820,98

14,86

17,80

12,44

0,00

1834,15

0,01

940,51

0,01

893,64

0,02

0,51

0,49

48,33

37,95

147,43

8586,44

1,00

230750,00

1,00

173487,03

1,00

57262,97

1,00

0,75

0,25

11449,34

20,15

26,87

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19069,24

0,19

910485,14

0,33

234071,41

0,11

676413,73

0,98

0,26

0,74

33129,82

27,48

47,75

2. Recepty pełnopłatne

15514,68

0,15

620389,00

0,22

620381,39

0,30

7,61

0,00

1,00

0,00

21830,41

28,42

39,99

3. Sprzedaż odręczna

68304,03

0,66

1216116,00

0,44

1216105,33

0,58

10,67

0,00

1,00

0,00

81851,81

14,86

17,80

149,29

0,00

22009,86

0,01

11286,17

0,01

10723,69

0,02

0,51

0,49

579,98

37,95

147,43

103037,25

1,00

2769000,00

1,00

2081844,31

1,00

687155,69

1,00

0,75

0,25

137392,02

20,15

26,87

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

259737148

0,19

12398237369

0,33

3187501128

0,11 9210736241

0,98

0,26

0,74

451177929

27,48

47,73

2. Recepty pełnopłatne

211324546

0,15

8447067642

0,22

8446963697

0,30

103945

0,00

1,00

0,00

297302261

28,41

39,97

3. Sprzedaż odręczna

930392050

0,66

16561660928

0,44 16561515524

0,58

145404

0,00

1,00

0,00

1114904456

14,85

17,80

2031882

0,00

299669561

0,01

0,01

146018384

0,02

0,51

0,49

7898340

37,94

147,48

1403485626

1,00

37706635500

1,00 9357003975

1,00

0,75

0,25

1871282986

20,15

26,87

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 1/2021

153651177

1,00 28349631525

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Witamina D Globalna sprzedaż witaminy D w 2020 roku szacowna jest na ok. 1,1 mld USD i prognozuje się jej wzrost rok do roku o ok. 7%. Jest to jedna z najpopularniejszych witamin, co wynika z kilku przyczyn. W mediach dużo mówi się o konieczności suplementacji w okresie jesienno-zimowym, gdy skóra nie produkuje wystarczających ilości witaminy D. W czasie pandemii COVID-19 pojawiły się także badania wskazujące, że zażywanie witaminy D może wzmocnić odporność organizmu i zapobiegać ciężkim przebiegom COVID-19 (North-Western University, publikacja z 7 maja 2020 roku). Te doniesienia szybko znalazły odzwierciedlenie w popycie. Także w Polsce w zanotowano bezprecedensowy wzrost sprzedaży – z 5 mln opakowań o wartości 82,3 mln zł w 2019 roku do 7,3 mln opakowań o wartości 148 mln zł w 2020 roku. Ten skok na poziomie 45% jest z całą pewnością efektem pandemii. Na temat witaminy D przeprowadzono wiele badań klinicznych, często o sprzecznych wynikach. Obecnie trwają kilkuletnie badania, które mają sprawdzić wpływ zażywania witaminy D na zdrowie. Szacuje się, że ponad 90 proc. Polaków ma niedobory witaminy D, co może zwiększać ryzyko m.in. depresji, cukrzycy, niektórych nowotworów.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

147 932 233

7 326 885

74

20,19 zł

266%

60%

6%

129%

INFORMACJE DODATKOWE DZIENNE ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINĘ D Noworodki donoszone i niemowlęta: – 0–6 miesięcy: 400 IU na dobę od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia; – 6–12 miesięcy: 400–600 IU na dobę zależnie od dobowej ilości witaminy D przyjętej z pokarmem; Dzieci (1–10 lat), młodzież (11–18 lat) i dorośli (19–65 lat): – dzieci zdrowe, przebywające na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez min. 15 minut od 10.00 do 15.00 bez kremów z filtrem w okresie od maja do września nie wymagają suplementacji, choć dalej jest ona zalecana i bezpieczna; – jeśli powyższe warunki nie mogą zostać spełnione, zaleca się suplementację witaminy w dawce 600– 1000 IU na dobę (u dzieci) oraz 800–2000 IU na dobę dla młodzieży i dorosłych, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

produkt

zawartość w 100 g

wągorz świeży

1200 IU

łosoś świeży dziki

600– –1000 IU

dorsz świeży

40 IU

śledź marynowany

480 IU

żółtko jaja

54 IU

ryby z puszki (tuńczyk, sardynki)

200 IU

Seniorzy (>65–75 lat, >75 lat) oraz osoby z ciemną karnacją skóry W grupie tej skuteczność syntezy skórnej, a także absorpcja z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D, mogą ulec zmniejszeniu, dlatego rekomenduje się suplementację przez cały rok. Jest to 800–2000 IU na dobę dla grupy >65–75 i osób z ciemną karnacją oraz 2000–4000 IU na dobę dla grupy >75 lat, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie.

Kobiety w czasie ciąży i laktacji W tej grupie zaleca się suplementację pod kontrolą 25 (OH) D w surowicy, celem utrzymania optymalnego stężenia w granicach >30–50 ng/ml. Jeśli nie jest możliwe oznaczenie, wówczas rekomenduje się suplementację witaminą w dawce 2000 IU na dobę, przez cały okres ciąży i laktacji. Źródło: medonet.pl

160

8

140

7

120

6

100

5

80

4

60

3

40

2

20

1

0

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

PROGNOZA

OSOZ Polska 1/2021

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Witaminę D można nazwać witaminą słońca, ponieważ wytwarzana jest w skórze pod wpływem działania promieni słonecznych. Jest to w pewien sposób wyjątkowe, ale nie jedyne źródło witaminy D. Można ją znaleźć także w niektórych produktach spożywczych pochodzenia roślinnego (witamina D2) oraz zwierzęcego (D3), a także w suplementach diety dostępnych w aptekach. Witamina D odgrywa w organizmie niezwykle istotną rolę. Przede wszystkim wzmacnia kości. Dzięki niej zęby są zdrowsze, mocniejsze, a szkliwo bardziej odporne na kruszenie.

Witamina D wzmacnia także układ odpornościowy i reguluje wydzielanie insuliny, a więc ma wpływ na stężenie cukru we krwi. Podczas gdy w kręgach medycznych i naukowych toczy się dyskusja na temat suplementacji, sprzedaż witaminy D w aptekach rośnie dynamicznie.

Opis rynku Przedstawione poniżej dane statystyczne dotyczą produktów aptecznych wchodzących w skład klas A11CB – Preparaty złożone zawierające witaminę A i D oraz A11CC – Witamina D i jej analogi.

W pierwszym okresie analiz (w 2002 roku) pacjenci zakupili w aptekach witaminę D o wartości 40,37 mln zł. W kolejnych latach, aż do 2008 roku, miał miejsce spadek wartości sprzedaży (od –

70

OSOZ Polska 1/2021

1,49% w 2005 roku do –16,68% w roku 2006). W 2012 roku miał miejsce kolejny istotny spadek wartości sprzedaży witaminy D (–8,91%). W tym samym roku wartość sprzedaży była najniższa w całym okresie analiz i wynosiła 25,54 mln zł. Od 2013 roku rynek witaminy D zaczął piąć się w górę. W roku 2016 i 2019 wzrosty liczone rok do roku przekroczyły 30%, a w minionym roku wzrost wyniósł aż 79,67%, co można wiązać z pan-

demią COVID-19 i pojawiającymi się od czasu do czasu zaleceniami suplementacji. W 2020 roku pacjenci zapłacili za witaminę D zakupioną w aptekach 147,93 mln zł, a więc o 266,41% więcej niż w początkowym okresie analiz.

W sposób zbliżony do wartości sprzedaży kształtowała się także ilość sprzedaży produktów poddanych analizie.

W przypadku tej zmiennej w latach 2003–2008 również pojawiły się spadki

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

19

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2020 a nie będące w ofercie w 2002 roku

1

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

0

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

0

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

0

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

0

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

0

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

0

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

0

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

1

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

0

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

1

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

4

26,88 27,92 28,33 28,92 30,54

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

9

22,44 28,69 28,29 32,27

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

6

13,73 13,48 15,03

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

7

45,37 47,18

17

26,81

Produkty będące w ofercie w 2020 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020

Liczba badanych produktów

6,78

6,70

7,03

7,30

7,73

7,76

7,84

7,85

7,95

8,92

9,50

9,66

9,66

9,48

9,64

9,33 10,25 11,35 13,24

8,30

8,27

8,19

8,24

8,30

8,31

8,35

8,21

8,44

8,45

7,44

7,74

7,74

7,74

7,74

7,74

7,74

7,74

6,10

6,00

7,07

4,82

5,98

5,94

5,94

6,09

6,13

5,98

5,83

5,83

5,84

5,85

6,52

8,50

8,58

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

10,24 10,05 10,28 11,08 10,94 11,13 11,57 11,89 —

—

—

—

—

—

—

16,74 14,62 12,02 14,16 13,65

5,22

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

19

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2020 roku

6,78

6,70

7

20,97 20,64 21,90 22,72 23,43 23,76 24,42 25,97 25,98 21,25 17,63 17,29 16,69 14,05 13,92 13,11 14,51 19,46

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2020

1

46,33 47,79 47,39 45,99 44,57 43,91 43,69 46,45 46,67 48,24 47,19 46,27 45,32 43,74 46,25 38,84 39,00

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2020

2

10,61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2020

5

16,34 16,17 15,74 15,92 15,77 15,31 14,49 14,44 14,40 16,24 17,04 16,94 12,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2020

1

16,16 15,49 16,71 16,46 16,27 17,41 16,87 18,45 18,59 19,96 18,91 37,86 44,06 23,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2020

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2020

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2020

1

26,49 26,37 26,56 27,70 27,72 26,42 27,13 26,50 26,63 26,00 25,59

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2020

2

17,04 15,68 16,19 14,67 15,34 18,24 18,86 18,72 19,12 17,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2020

1

12,89 12,38 12,10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2020

0

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2020

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2020

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2020

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2020

1

17,91 14,83 14,88

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2020

4

57,04 54,46

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2020

4

9,61

7,03

8,39

7,30

9,50

7,73

7,76

7,84

7,85

7,95

8,92

9,50

9,66

9,66

9,48

9,64

9,33 10,25 11,35 13,24

9,05 10,33 10,54 13,11 14,91 14,43 11,34 14,89 15,98 14,55 13,65 13,07

9,24

8,24

9,06

8,64

8,84

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

7,40

7,07

6,88

6,71

6,71

5,84

—

—

—

—

—

9,35 10,58

—

8,90

17,24 16,23 15,06 11,44

OSOZ Polska 1/2021

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

(sięgające 18,82%). W roku 2012 sprzedaż spadła (o 13,36%) i ukształtowała się na poziomie 2,51 mln opakowań. To najmniej w całym okresie analiz. W minionym, 2020 roku, w aptekach zostało sprzedanych 7,33 mln opakowań witaminy D, a więc o 45,19% więcej niż w roku

poprzednim oraz o 60,00% więcej niż w roku 2002.

Analiza średniomiesięcznej wartość sprzedaży wyliczonej na podstawie ostatnich 19 lat pokazuje, że zdecydowanie największe koszty związane z kupnem witaminy D pacjenci ponoszą

w październiku i listopadzie (kolejno 5,05 mln zł i 5,13 mln zł). Łatwo się domyślić, że w miesiącach pełnych słońca, czyli od czerwca do sierpnia, średniomiesięczna wartość sprzedaży jest najmniejsza, wówczas kształtuje się na poziomie około 2,5 mln zł. W skali pojedynczego

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży witaminy D w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

40 373 956

4 579 297

8,82

576 771

65 419

70

2003

38 130 935

4 282 003

8,90

529 596

59 472

72

-5,56%

-6,49%

2004

35 701 596

3 890 509

9,18

517 414

56 384

69

-6,37%

-9,14%

2005

35 171 330

3 760 751

9,35

456 771

48 841

77

-1,49%

-3,34%

2006

29 303 786

3 053 119

9,60

366 297

38 164

80

-16,68%

-18,82%

2007

27 625 500

2 943 845

9,38

363 493

38 735

76

-5,73%

-3,58%

2008

25 907 513

2 844 419

9,11

350 102

38 438

74

-6,22%

-3,38%

2009

26 810 127

2 932 707

9,14

343 720

37 599

78

3,48%

3,10%

2010

27 130 322

2 997 806

9,05

356 978

39 445

76

1,19%

2,22%

2011

28 042 161

2 901 769

9,66

364 184

37 685

77

3,36%

-3,20%

2012

25 542 971

2 514 129

10,16

345 175

33 975

74

-8,91%

-13,36%

2013

27 759 707

2 702 720

10,27

380 270

37 024

73

8,68%

7,50%

2014

30 397 463

3 076 782

9,88

405 300

41 024

75

9,50%

13,84%

2015

36 883 291

3 825 027

9,64

498 423

51 690

74

21,34%

24,32%

2016

48 261 000

4 757 852

10,14

635 013

62 603

76

30,85%

24,39%

2017

52 390 811

4 220 297

12,41

737 899

59 441

71

8,56%

-11,30%

2018

62 985 023

4 519 971

13,93

926 250

66 470

68

20,22%

7,10%

2019

82 334 494

5 046 344

16,32

1 372 242

84 106

60

30,72%

11,65%

2020

147 932 233

7 326 885

20,19

1 999 084

99 012

74

79,67%

45,19%

2021

148 574 376

7 191 207

20,66

—

—

—

0,43%

-1,85%

2022

147 880 265

6 839 489

21,62

—

—

—

-0,47%

-4,89%

Rys. 1. Wartość sprzedaży witaminy D w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Od początku analiz, aż do 2015 roku, miesięczna wartość sprzedaży witaminy D nie przekraczała 5 mln zł miesięcznie. W minionym roku miał miejsce ogromy wzrost wartości sprzedaży, która w rekordowym miesiącu przekroczyła 25 mln zł.«

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 1/2021

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań witaminy D sprzedanych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 Ɛ ƓƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƑƏƏ ƏƏƏ

» W latach 2002–2019 miesięczna sprzedaż kształtowała się od około 200 do około 600 tys. opakowań. W listopadzie 2020 roku osiągnęła poziom niemal 1,2 mln opakowań.«

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѶƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie witaminy D zakupione w aptece w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƑƔ

» W latach 2002–2015 średnia cena za pojedyncze opakowanie witaminy D kształtowała się na bardzo wyrównanym poziomie około 10 zł. W 2016 roku średnia cena poszybowała w górę. W kolejnych latach widoczna jest kontynuacja trendu.«

ƑƏ

ƐƔ

ƐƏ

Ɣ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań witaminy D dostępnych w aptekach w latach 2002–2020 ѶƏ ƕƏ ѵƏ ƔƏ ƓƏ ƒƏ

» Od 2002 roku liczba różnych opakowań witaminy D dostępnych w aptekach w skali pojedynczego miesiąca wahała się pomiędzy 40 a 70.«

ƑƏ ƐƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

OSOZ Polska 1/2021

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2002–2020 ѵƏƏƏƏƏƏ

ƔƏƏƏƏƏƏ

ƓƏƏƏƏƏƏ

ƒƏƏƏƏƏƏ

ƑƏƏƏƏƏƏ

ƐƏƏƏƏƏƏ

Ə

"| 1 ;ॉ

|

-u ;1

miesiąca pacjenci zapłacili najmniej za witaminę D w lipcu 2012 roku (1,45 mln zł), a najwięcej w listopadzie 2020 roku (25,07 mln zł).

Dane zgromadzone od 2002 roku pokazują, że średniej cenie za pojedyncze opakowanie witaminy D towarzyszył raczej trend rosnący. Najwyższe wzrosty miały miejsce w ostatnich latach (2017– 2020). W pojedynczych latach miały miejsce także spadki średniej ceny, lecz nie przekraczały one 4%. W 2020 roku w statystycznej aptece, za pojedyncze opakowanie witaminy D trzeba było zapłacić średnio 20,19 zł. To o 23,75% więcej niż w roku poprzednim (16,32 zł) oraz o 129,00% więcej niż w 2002 roku (8,82 zł).

W 2002 roku na półkach aptecznych można było znaleźć około 70 różnych produktów przynależących do klas ATC A11CB i A11CC. Przez cały okres analiz ta liczba utrzymywała się na bardzo wyrównanym poziomie. W minionym roku pacjenci zakupili 74 różne opakowania witaminy D. Rotacja w omawianym asortymencie jest więc niewielka.

Miniony rok był rokiem sporych zawirowań na rynku witaminy D. Zarówno ilość jak i wartość sprzedaży odnotowały rekordowy wzrost. Wysoki wzrost został odnotowany także w przypadku średniej ceny. Poniższe prognozy pokazują, jak sprzedaż witaminy D będzie kształtowała się w latach 2021–2022.

74

OSOZ Polska 1/2021

b;1b;ॉ

-f

;u b;1

brb;1

"b;urb;ॉ

Trendy przyszłości Zgodnie z wyliczonymi prognozami, w 2021 i 2022 roku wartość sprzedaży witaminy D będzie utrzymywała się na równie wysokim poziomie jak w roku 2020. W 2021 roku pacjenci zapłacą za witaminę D 148,57 mln zł, a w 2022 roku 147,88 mln zł. Zmiana procentowa liczona rok do roku wyniesie kolejno +0,43% i –0,47%. Rok 2020 należy traktować jako odchylenie od trendu spowodowane pandemią, stąd prognozowanie również może być obarczone błędem.

Ilość sprzedaży w 2021 roku spadnie o 1,85% i ukształtuje się na poziomie 7,19 mln opakowań. Także w 2022 roku będzie miał miejsce spadek o 4,89%, a sprzedaż wyniesie 6,84 mln opakowań. Średnia cena za pojedyncze opakowanie witaminy D będzie wzrastać. W 2021 roku średnia osiągnie 20,66 zł, a w 2022 roku – 21,62 zł. Wzrost wyniesie kolejno 0,47 zł (2,33%) oraz 0,96 zł (4,65%).

Podsumowanie Sprzedaż witaminy D w 2020 roku odnotowała znaczny wzrost i ukształtowała się na rekordowym poziomie ponad 7 mln opakowań. To efekt pandemii COVID19. Równie duże wzrosty w tym okresie zaobserwowaliśmy dla innych witamin, które mają wzmacniać odporność organizmu. Zdezorientowani pacjenci kupowali tego typu środki na zapas, po wita-

)u ;vb;ॉ

-৳7 b;umbh

bv|or-7

u 7 b;ॉ

minę D sięgnęło wielu nowych klientów.

W minionym roku pacjenci zapłacili za omawiane produkty prawie 150 mln zł, co oznacza, że statystyczny pacjent wydał około 4 zł na witaminę D. Prognozy wyliczone na najbliższe lata pokazują, że ten poziom sprzedaży zostanie prawdopodobnie zachowany w najbliższych latach. Witamina D jest najchętniej kupowana w październiku oraz listopadzie.

Najmniej produktów aptecznych przynależących do klas ATC A11CB oraz A11CC pacjenci kupują w okresie od czerwca do sierpnia. Asortyment apteczny witaminy D jest nieliczny i nie podlega zbyt dużej rotacji. Sprzedaż w bieżącym roku będzie na pewno zależała od przebiegu pandemii. Można być jednak pewnym, że w początkowych, zimowowiosennych miesiącach roku, będzie nadal utrzymywała się na podwyższonym poziomie.  Metodologia prognoz

Do wyliczenia prognoz został użyty algorytm z addytywnym współczynnikiem sezonowości. Wcześniej jednak dane historyczne pozbawiono wartości nietypowych, odbiegających nazbyt mocno od dotychczasowych rezultatów. Założono że usunięte wartości odstające były wynikiem losowych, nieprzewidywalnych zjawisk. Uwzględniony został także trend podwyższonej sprzedaży w czasie jesieni.