OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

7

2021 POLSK A

7 / 2021

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

AI WNIKA DO SZPITALI

BRAK OPIEKI BEZ INTERNETU

ODPORNOŚĆ SYSTEMOWA

O pracy z algorytmami opowiada Przemysław Czuma, założyciel Polskiego Stowarzyszenia „Sztuczna inteligencja w medycynie”.

Czy dostęp do technologii oraz umiejętności cyfrowe powinny zostać włączone na listę społecznych determinantów zdrowia?

Polska otrzyma z UE 9,4 mld euro na ochronę zdrowia i digitalizację. Jak zostaną wydane pieniądze z Krajowego Funduszu Odbudowy?

KAMSOFT S.A.

7FQUVȶRPKCL K Y[OKGPKCL 'NGMVTQPKE\PȤ &QMWOGPVCELȶ /GF[E\PȤ

\ KS-EDM

Suite

2Q\PCL EDM ZV]\VWNR FR PXVLV] ZLHG]LHÉ R XGRVWÛSQLDQLX L Z\PLDQLH (OHNWURQLF]QHM 'RNXPHQWDFML 0HG\F]QHM

YGLFʏ PC

edm.kamsoft.pl

KS-EDM Suite KAMSOFT sa

KAMSOFT S.A.

|

edm.kamsoft.pl

|

medycyna@kamsoft.pl

Nota bene

Rozpęd i hamowanie Najnowsze dane wskazują wyraźnie: wykorzystanie rozwiązań telezdrowia wzrosło kilkadziesiąt razy w stosunku do poziomu sprzed pandemii COVID-19, a rok 2021 zapowiada się rekordowo pod względem finansowania startupów medtech-owych.

Jednak dla utrzymania tempa transformacji w ochronie zdrowia, to nadal za mało.

Nie trzeba wczytywać się w raporty branżowe, aby dojść do wniosku, że zdrowie cyfrowe przyspieszyło jak nigdy dotąd. Artykuł McKinsey Telehealth: A quarter-trillion-dollar post-COVID-19 reality? sugeruje 38-krotny wzrost adaptacji rozwiązań telezdrowia w porównaniu ze styczniem 2020 roku. Raport Deloitte The future unmasked. Predicting the future of healthcare and life sciences in 2025 mówi o 34% wzroście liczby pobrań aplikacji zdrowotnych na smartfony w 2020 roku w stosunku do 2019 roku, a najnowsze opracowanie INQVIA Institute Digital Health Trends 2021 donosi, że w 2020 roku pojawiło się 90 000 nowych aplikacji zdrowotnych i jest ich obecnie ok. 350 000.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Z kolei RockHealth informuje, że globalny poziom finansowania startupów medtech w I półroczu 2021 jest dwukrotnie większy od tego z czerwca 2020 roku, który i tak już pobił wcześniejsze rekordy.

W Europie, do czerwca br., fundusze typu venture capital (VC) zainwestowały w młode firmy pracujące nad rozwiązaniami cyfrowymi dla ochrony zdrowia 2,6 razy więcej niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Do tych liczb można jeszcze dodać szereg badań ankietowych, z których wyłania się obraz masywnego wpływu pandemii na cyfryzację rynku ochrony zdrowia. Zyskuje przede wszystkim telemedycyna, konsultacje wirtualne, aplikacje mobilne, telemonitoring. Można by podawać kolejne liczby potwierdzające znaczne nasilenie adaptacji rozwiązań cyfrowych w ochronie zdrowia.

Ale czy dają one pełny obraz rynku i pozwalają prognozować jego rozwój w dłuższej perspektywie?

Nie do końca. Pozytywne trendy są jak konie pociągowe transformacji, którym z czasem będzie coraz ciężej pod górkę usypaną z ograniczeń prawno-administracyjnych.

Przeciwwaga trendów negatywnych Część z zainstalowanych aplikacji pozostanie w smartfonach na dłużej, zmieniając podejście pacjentów do zdrowia mobilnego. Lekarze i pielęgniarki udzielający porad telemedycznych przyzwyczaili się do nowej formy komunikacji. Wiele osób po raz pierwszy w życiu skorzystało z połączenia wideo z lekarzem. Inwestycje w infrastrukturę techniczną poprawią stopniowo dostęp do e-usług w administracji publicznej i zdrowiu. Te małe przeobrażenia kumulują się w większy proces zmian i w perspektywie kolejnych 5 lat mogą okazać się o wiele istotniejsze niż gwałtownie rosnąca liczba aplikacji mobilnych. Bezprecedensowy pęd digitalizacji będzie wyhamowywać. Na horyzoncie widać nasycenie rynku, a dobrze znane bariery adaptacji e-zdrowia szybko dadzą o sobie znowu znać.

20,1

Globalny poziom finansowania innowacji w ochronie zdrowia (dane w mld $ za pierwsze półrocze danego roku) 9,7 6,7

0,93

1,1

1,4

2011

2012

2013

3,4

3,0

2014

2015

7,3

7,8

2018

2019

4,2

2016

2017

2020

2021

N ota b e n e

Mowa o nielubianych przez inwestorów takich hamulcach jak niskie umiejętności cyfrowe, będąca w powijakach interoperacyjność danych, legislacja niedopasowana do ery cyfryzacji, niesprzyjająca polityka refundacyjna, rosnące cyber-zagrożenia. To tematy wspominane ogólnikowo na marginesie raportów rynkowych albo po prostu ignorowane. Gdyby stworzyć odrębny raport na ich temat, wyłoniłby się zupełnie inny obraz rynku zdrowia cyfrowego. Tylko kto ma ochotę na rozmowę o problemach, skoro można świętować sukcesy?

Przeanalizujmy kilka liczb. Dostęp do elektronicznych kartotek online ma, zgodnie z ostatnimi danymi Eurostatu, ok. 11% mieszkańców Europy (jednocześnie 55% szuka informacji zdrowotnych w internecie). W oparciu o ankietę z Annual European e-Health Survey, statystyczny europejski podmiot świadczący usługi opieki zdrowotnej przeznacza jedynie od 2,9% do 3,9% swoich całkowitych rocznych wydatków na produkty i usługi cyfrowe. Potwierdzone przypadki naruszenia danych w branży opieki zdrowotnej wzrosły o 58% w 2020 roku. Szpitale odpowiadają za 30% wszystkich dużych naruszeń danych. Do końca 2020 r. naruszenia bezpieczeństwa kosztowały firmy z branży opieki zdrowotnej 6 miliardów dolarów. Trudno szukać spektakularnych sukcesów w obszarze interoperacyjności danych, a wdrażanie takich standardów wymiany danych medycznych jak SNOMED – co teoretycznie powinno być priorytetem – ciągnie się w nieskończoność. Kiedy jedne szpitale mogą pochwalić się wysoką dojrzałością cyfrową, inne pracują na sprzęcie, który w ogóle nie nadaje się do pracy.

Problem natury strukturalnej Praktycznie żaden kraj na świecie nie zdobył się na reformę, której celem byłoby stworzenie ekosystemu ochrony zdrowia stawiającego w centrum profilaktykę. Jakbyśmy zapomnieli, że w końcu można wykorzystać jej potencjał właśnie za sprawą digitalizacji. Od lat słyszymy, że profilaktyka jest najważniejsza, i od lat niewiele zmieniły się statystyczne wydatki na nią, wynoszące ok. 3% budżetów ochrony zdrowia. Sama technologia, nawet najnowsze urządzenia ubieralne i aplikacje, nie dokonają cudu przejścia z systemu nastawionego na leczenie na system faworyzujący zapobieganie. To się nie uda bez odpowiedniej polityki ochrony zdrowia napędzanej zaangażowaniem liderów, podpartej wolą zmian zakorzenionych w cyfrowo świadomym społeczeństwie, innym stylem prowadzenia polityki nienastawionej na krótkoterminowe efekty.

To są rzeczywiste bariery, które są coraz mocniejsze, o które jak o ścianę mogą się rozbić nawet najbardziej innowacyjne technologie. Mowa też o czynnikach powodujących, że rośnie suma utraconych korzyści ze zdrowia cyfrowego, zagrażając realizacji ambitnych planów związanych z cyfryzacją.

Pogoda to nie klimat. Wzrosty wskaźników pobrań mobilnych aplikacji zdrowotnych albo inwestycji w startupy medyczne to nie transformacja ochrony zdrowia. 

Nakłady przeznaczane na zapobieganie chorobom (% wszystkich wydatków w ochronie zdrowia)

5,1

4,4 4,0 3,3 3,3 3,3 3,2 3,2 3,1

3,0

2,8 2,8 2,7 2,6 2,6

2,7 2,6 2,5

2,4 2,3 2,2 2,2 2,1 2,1 1,8

1,7 1,7 1,4 1,3 1,3 1,3

1,2

Źródło: ec.europa.eu/eurostat

OSOZ Polska 7/2021

Isl Sz and wa ia jc No ari Lic rwe a ht gi en a st ei W n ie lka Br yt an ia

W ło Fin chy la nd Es ia to Ho nia la n Sz dia we c Ni ja Ch em or cy w Sł acja ow en i W a ęg ry Bu EU łg ar Cz ia ec Irl hy an di Ło a tw a Da ni Po a lsk Lu Li a ks t w em a Hi bur sz g pa n Au ia st Fr ria an cj B a Po elg rtu ia g Ru alia m un Gr ia ec ja Cy pr M Sł alta ow ac ja

0,8

Czasopismo o e-zdrowiu Praktyczne porady Informacje z rynku zdrowia Teraz dostępne on-line

Pobierz bezpłatną aplikację mobilną

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Aplikacja na iOS i Android

7

OSOZ POLSKA 2021

aktualności

8

W KADRZE

nowe idee

37

10

WAŻNE PYTANIE

39

Czy umiejętności cyfrowe determinują poziom zdrowia?

12

14

LABORATORIUM TECHNOLOGII Krajowy plan odbudowy. Co zakłada w zakresie cyfryzacji i ochrony zdrowia?

Rynek zdrowia w pigułce Jakość w ochronie zdrowia

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

Bezprecedensowy wzrost liczby telekonsultacji

42

STREFA STARTUP E-learning dla studentów medycyny i lekarzy

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie we wrześniu 2021

OSOZ WORLD INNOWACJE

15 16

45

47

20

Infografika Kiedy sprawdza się telewizyta?

TECHNOLOGIE

49

22

CYFROWA OPIEKA. REWOLUCJA PRZEZ EWOLUCJĘ Jak wzmocnić opiekę zdrowotną z pomocą rozwiązań cyfrowych? Czego o e-zdrowiu nauczyliśmy się podczas pandemii COVID-19? Rozmowa z Claudią Pagliari, dyrektor Global eHealth na Uniwersytecie w Edynburgu.

MONITOR ZDROWOTNY

51

53

OPINIE Anne Nijs: Jak Roche zmienia swoją strategię podejścia do chorych?

28

Przemysław Czuma: AI przyniesie rewolucyjne zmiany we wszystkich dziedzinach życia

RANKINGI PEX Firmy i produkty (czerwiec 2021)

26

FELIETON Rewolucja w ustawie refundacyjnej

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (czerwiec 2021)

ROZMOWY

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

RAPORT

GAIA-X. What’s behind the project everyone is talking about?

NOWOŚCI/WYNALAZKI Plaster monitorujący przepływ krwi, pułapka DNA na wirusy itd.

INSIGHTS Benefits of wearables: do we see what we want to see?

Aplikacje medyczne Na stoicki spokój, dobry nastrój i tracker dla rowerzystów

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (czerwiec 2021)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Preparaty homeopatyczne

PRAKTYcznie

32

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Moje dane wyciekły. Co robić?

34

RAPORTY RYNKOWE Atlas zdrowia cyfrowego 2021

» Adaptacja wirtualnych wizyt okazała się łatwiejsza niż oczekiwano. To pozwoliło zmienić nastawienie lekarzy i pacjentów.«

Claudia Pagliari | Doradczyni WHO ds. zdrowia cyfrowego | str. 22 OSOZ Polska 7/2021

online

» Upowszechnienie rozwiązań opartych na AI jest o krok przed nami.« Przemysław Czuma | Inicjator Polskiego Stowarzyszenia „Sztuczna inteligencja w medycynie” | str. 28

90 000

Do końca lipca zostało wypełnionych 126 tys. ankiet oceny ryzyka zdrowotnego w ramach programu „Profilaktyka 40+”. Po wypełnieniu ankiety generowane jest e-skierowanie na bezpłatne badania diagnostyczne.

W 2020 roku w sklepach z aplikacjami dodano rekordową liczbę nowych mobilnych aplikacji zdrowotnych, szacowaną na 90 000 (250 nowych rozwiązań codiennie). Wiele z nich dotyczy narzędzi do śledzenia kontaktów COVID-19, rozwiązań telezdrowia i telemonitoringu.

4,5 mld

Na inwestycje w ochronie zdrowia w ramach Krajowego Planu Odbudowy, Polska otrzyma od UE grant w wysokości 4,1 mld euro i dodatkowo 450 mln euro w fomie pożyczki. To 12,5% wszystkich środków z UE na wyjście z kryzysu COVID-19.

54%

Większość ankietowanych w badaniu Fundacji MY Pacjenci twierdzi, że teleporada i e-wizyta to dobre rozwiązania w przypadku chorych przewlekle, których stan zdrowia jest stabilny. 50% badanych jest zdania, że ta forma kontaktu z lekarzem sprawdza się też, gdy pacjent obserwuje u siebie niepokojące objawy, ale ogólny stan zdrowia jest dobry.

online / offline

Zdobywaj kompetencje cyfrowe i ucz się od najlepszych w branży e-zdrowia Chcesz śledzić na bieżąco ważne informacji dotyczące cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce i na świecie? Zamów prenumeratę czasopisma OSOZ Polska i zyskaj dostęp do praktycznej wiedzy.

Zamówienia można składać pod adresem redakcja@osoz.pl

Placówki medyczne, które zgłosiły się do pilotażu programu E-stetoskop otrzymały już elektroniczne urządzenia. Badaniem objętych jest ok. tysiąc pacjentów po przebytym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2 ze współistniejącymi chorobami układu oddechowego. Będą oni mogli korzystać z teleporad. Dostawcą urządzenia jest polski startup StethoMe, który z końcem lipca otrzymał kolejne dofinansowanie z funduszy VC w kwocie 2,5 mln USD.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na sierpień 2021 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 7/2021

aktua l no ś ci

OSOZ Polska 7/2021

aktua l no ś ci

Wykorzystanie rozwiązań telezdrowia

78×

38×

I

II

III

IV

V

VI VII 2020

VII

IX

X

XI

XII

I

II 2021

Bezprecedensowy wzrost liczby telekonsultacji Z najnowszych danych McKinsey wynika, że wykorzystanie rozwiązań telezdrowia jest obecnie 38-krotnie większe niż w okresie przed pandemią COVID-19. Wszystko wskazuje na to, że adaptacja telekonsultacji medycznych jest trwała. Wynika to z wysokiej akceptacji wirtualnych wizyt w społeczeństwie, inwestycji w infrastrukturę techniczną zrealizowanych w 2020 roku oraz zmian regulacyjnych i refundacyjnych.

Podczas pierwszej fali koronawirusa, liczba świadczeń telezdrowotnych zanotowała gwałtowny, 78-krotny wzrost. Pacjenci unikali wizyt osobistych u lekarza, a wiele placówek medycznych realizowało wyłącznie e-wizyty. Gdy latem 2020 zniesiono większość obostrzeń, liczba usług telezdrowia spadła, ale jednocześnie pozostała stabilnie wysoka. I to nie tylko w podstawowej opiece zdrowotnej, ale także w przypadku usług specjalistycznych.

O tym, że rozwiązania zdrowia cyfrowego będą się intensywnie rozwijały w najbliższych latach świadczy też suma inwestycji w startupy pracujące nad innowacjami technologicznymi dla ochrony zdrowia. W pierwszym półroczu 2021 wyniosła ona 20 miliardów USD. To dwukrotnie więcej niż w analogicznym okresie 2020 roku.

OSOZ Polska 7/2021

aktua l no ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Czy umiejętności cyfrowe determinują poziom zdrowia?

Wiemy, że na zdrowie człowieka wpływa wiele czynników, od behawioralnych do społeczno-ekonomicznych, kulturowych i środowiskowych. W erze powszechnej cyfryzacji, także dostęp do rozwiązań technologicznych i kompetencje posługiwania się nimi mają ogromne znaczenie.

Takiego zdania są autorzy artykułu „Digital inclusion as a social determinant of health” opublikowanego niedawno w magazynie Nature. Jeszcze kilka lat temu, trudno było o tym mówić, bo niewiele osób miało dostęp do portali pacjentów, aplikacji zdrowotnych, urządzeń ubieralnych (wearables) czy smartfonów.

Dzisiaj mamy do czynienia z zupełnie inną sytuacją. Upowszechniają się elektroniczne kartoteki medyczne, prawie każdy posiada smartfon i może zainstalować jedną z wielu aplikacji zdrowotnych. Ale za postępem technologicznym nie idą automatycznie umiejętności cyfrowe decydujące o korzyściach w postaci zwiększonego zaangażowania w zdrowie i profilaktykę, łatwiejszego dostępu do diagnozy i leczenia. Stąd, im więcej narzędzi cyfrowych w ochronie zdro-

10

OSOZ Polska 7/2021

wia, tym większe ryzyko powiększania się dysproporcji pomiędzy osobami, które mają do nich dostęp i dysponują odpowiednimi kompetencjami, a tymi, którzy ze względu na sytuację ekonomiczną takich możliwości nie mają i są zagrożone tzw. analfabetyzmem cyfrowym.

Brak dostępu do internetu oznacza marginalizację Zgodnie z ostatnim raportem Brookings Institution, 15–24% Amerykanów nie ma dostępu do szerokopasmowego połączenia z Internetem, dzięki któremu mogliby korzystać z mobilnych technologii zdrowotnych. Według danych Eurostat, dostęp do internetu posiada 90% Europejczyków. Różnice pomiędzy członkami UE wahają się pomiędzy 98% w Holandii i 96% w Szwecji, a 75% w Bułgarii.

Mimo że w większości krajów infra-

struktura internetowa znacznie poprawiła się w ostatnich latach, źródłem przepaści cyfrowej jest przede wszystkich dochód, i to niezależnie od tego czy badane są obszary wiejskie czy miejskie.

Umiejętności cyfrowe, łączność z internetem czy posiadanie komputera lub smarfona awansowały w ostatnich latach do jednych z najważniejszych wyznaczników zdrowia. Autorzy artykułu opublikowanego w Nature nazywają je „super społecznymi wyznacznikami zdrowia”, bo wpływają na pozostałe, tradycyjne determinanty zdrowia. Przykładowo, większość ogłoszeń o pracę znajduje się na portalach internetowych, a pracodawcy wymagają złożenia aplikacji przez internet. W internecie można znaleźć informacje dotyczące samoleczenia, rezerwować wizyty u lekarzy. Posiadając tzw. tożsamość cyfrową, obywatele mogą korzystać z szeregu usług jak e-recepty, badań kontrolnych, cyfrowych programów profilaktycznych.

Infrastruktura to dopiero początek Wniosek jest jednoznaczny: inwestując w infrastrukturę i umiejętności cyfrowe, pośrednio inwestuje się dziś w zdrowie.

W konsekwencji, systemy ochrony zdrowia powinny m.in. wdrażać strategie stawiające na włączenie cyfrowe mieszkań-

aktua l no ś ci

ców, badając poziom dostępu do technologii, przyjmując jako priorytet edukację cyfrową, likwidując bariery ekonomiczne (wysokie ceny abonamentów internetowych). Odpowiedzialność leży także po stronie lekarzy. Mając bezpośrednio kontakt z pacjentem, mogą oni identyfikować bariery w korzystaniu z technologii zdrowotnych i edukować, przykładowo rekomendując osiągalne przez pacjenta rozwiązania, jak aplikacje zdrowotne, oczywiście z uwzględnieniem możliwości ekonomicznych. Podobną wrażliwość i empatię lekarze już stosują chociażby przepisując pacjentowi leki.

Wraz z tym, jak pojawiają się coraz bardziej zaawansowane rozwiązania zdrowia cyfrowego, potrzebna będzie silna infrastruktura, w tym dostęp do internetu 4G. To niezbędny element m.in. monitoringu stanu zdrowia pacjenta z pomocą urządzeń telemedycznych czy operacji wykonywanych na odległość. Podczas pandemii COVID-19, osoby swobodnie posługujące się technologiami, szybko przeszły na wirtualne konsultacje medyczne. Osoby ich nie posiadające, w tym seniorzy, najmocniej ucierpiały, gdy kontakt osobisty z lekarzem stał się ograniczony. Szybko uruchomione nowe serwisy jak elektroniczne recepty czy umawianie się na szczepienia przeciwko COVID-19 stworzyły szansę przywrócenia płynności systemu ochrony zdrowia, ale jednocześnie pozostawiły na marginesie osoby o niskich umiejętnościach cyfrowych.

Kto powinien likwidować bariery cyfrowe?

Wiele usług administracyjno-zdrowotnych realizowanych jest za pomocą aplikacji mobilnych dostępnych w smartfonach. Rosnąca smartfonizacja powoduje, że to właśnie ta technologia staje się kluczem do różnego rodzaju usług administracyjnych, a coraz częściej także zdrowotnych. W Europie ok. 85% populacji posiada smartfon; w skali globalnej jest to ok. 50%. A to oznacza, że nadal 15% Europejczyków nie mogło podczas pandemii stosować aplikacji śledzących kontakty COVID-19 czy łączyć się z lekarzem za pomocą aplikacji telemedycznych.

Włączenie cyfrowe wymaga edukacji. Niestety, autorzy artykułu „Digital inclusion as a social determinant of health” nie sugerują, kto powinien być za nią odpowiedzialny. Trudno się nie zgodzić z argumentami, że potrzebne jest stałe wsparcie cyfrowe dla pacjentów, a tech-

» Czy lekarz powinien pytać pacjenta o to, czy ma dostęp do elektronicznej kartoteki online?«

nologia i szkolenia powinny być oferowane wszystkim pacjentom. Naturalnym byłoby przesunięcie tej odpowiedzialności na lekarzy albo pielęgniarki, bo to oni są najbliżej pacjenta. Jednak czas wizyty jest mocno ograniczony, a do tego personel medyczny także ma braki w kompetencjach cyfrowych. Akcje informacyjne, szkolenia online czy ulotki informacyjne mogą w jakimś stopniu pomóc, ale to za mało, aby zlikwidować bariery cyfrowe w przypadku osób z najbardziej newralgicznych lub już i tak dyskryminowanych grup pacjentów.

Jeszcze trudniejsze może okazać się zrealizowanie zalecenia systematycznej oceny dostępu i umiejętności cyfrowych poszczególnych pacjentów. Autorzy artykułu proponują, aby pytać pacjentów, jakie urządzenia posiadają i w jaki sposób łączą się z internetem. W ten sposób klinicysta może dowiedzieć się, jakie technologie można wykorzystać w leczeniu i komunikacji. Co więcej, informacja o społecznych determinantach zdrowia powinna się znaleźć w elektronicznej kartotece medycznej, umożliwiając śledzenie poziomu cyfryzacji pacjentów. I tu pojawia się spory prob-

lem: czy pacjenci są gotowi dzielić się takimi informacjami z lekarzem? Chodzi o takie wrażliwe dane jak sytuacja ekonomiczna, poziom edukacji czy miejsce zatrudnienia. Czy lekarze mają kompetencje, aby pytać o takie informacje, które w wielu systemach zdrowia nie są kojarzone bezpośrednio z kontekstem medycznym?

O wiele lepszym rozwiązaniem wydaje się współpraca z organizacjami pozarządowymi i społecznymi. Jeżeli dostęp do usług cyfrowych zakwalifikujemy jako podstawowy element życia społecznego, wówczas można będzie mówić o „biedzie cyfrowej”, a nie tylko ekonomicznej. W takim przypadku osoby z grupy zagrożenia mogłyby być objęte programami szkoleniowymi, dofinansowaniem wyposażenia i indywidualnym doradztwem cyfrowym.

Wdrażając innowacje zdrowia cyfrowego, trzeba uwzględnić nie tylko potencjalne korzyści, ale też zagrożenie marginalizacją wrażliwych grup społecznych.

Jeżeli tego nie zrobimy, beneficjentami digitalizacji będą osoby o lepszej sytuacji zdrowotnej, a nie osoby, które naprawdę wymagają uwagi. Cyfryzacja ma przecież zwiększać dostęp do usług medycznych, a nie utrudniać go. Nawet jeżeli problem biedy cyfrowej dotyczy kilku, kilkunastu procent społeczeństwa, jest nie do zaakceptowania, bo przeczy idei sprawiedliwości i równości w ochronie zdrowia.

Włączenie czynnika dostępu do technologii i umiejętności posługiwania się nimi do społecznych determinantów zdrowia jest w pełni zasadne. Chodzi o świadomość, poszerzenie kompetencji lekarzy i uważniejsze inwestowanie publicznych środków w rozwiązania zdrowia cyfrowego. O wiele trudniej będzie znaleźć konkretne rozwiązania minimalizujące przepaści cyfrowe. 

Brak dostępu do elektronicznej kartoteki medycznej często nie wynika z braku tego typu rozwiązań, ale ograniczeń technologicznych po stronie pacjentów.

OSOZ Polska 7/2021

11

aktua l no ś ci

R ynek z drowia w pi g u łce

Jakość w ochronie zdrowia Po wielu latach zapowiedzi poznaliśmy projekt dotyczący jakości w ochronie zdrowia i jej premiowania. Ale równocześnie coraz bardziej nakręca się spirala protestów pracowników medycznych, co na jakości odbije się negatywnie.

Aleksandra Kurowska, redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

System Ukazał się projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta (w konsultacjach). – Głównym elementem rozliczeniowym ze szpitalami będzie jakość świadczonych usług – zapowiedział Adam Niedzielski, minister zdrowia.

– Pacjenci mają brać udział w ocenie jakości placówek medycznych. Będą mogli wyrazić swoją opinię, np. o cateringu, o odczuciach po pobycie w szpitalu – mówi Adam Niedzielski, mini-

12

OSOZ Polska 7/2021

ster zdrowia. Kryteria oceny mają też uwzględniać sposób zarządzania szpitalem. NFZ będzie oceniać placówki i monitorować zdarzenia niepożądane. Będzie też system rekompensat za błędy medyczne bez orzekania o winie.

Narodowy Fundusz Zdrowia został też wskazany jako podmiot realizujący proces akredytacji. Dotychczas zadanie to leżało w gestii Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia (CMJ).

Leki Jak wcześniej pisaliśmy, ostatniego dnia czerwca do konsultacji trafił projekt dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej.

I się zaczęło. Projekt dotyczy szeregu zmian, ale większość organizacji branżowych, a równolegle część prawników czy organizacji pacjenckich, wnioskowała, by nowelizację tę zamrozić. I powoływano się przy tym dodatkowo na pandemię, jako zły czas na tak poważne dyskusje. Polscy producenci leków z kolei zaapelowali, by z nowelizacji na razie zostawić tylko rozwiązania dla nich jednoznacznie korzystne – premiowanie produkcji w Polsce.

Wiceministrowi zdrowia Maciejowi Miłkowskiemu nieco puściły, już w czasie posiedzenia sejmowej komisji, nerwy. Potem zaś wystosował odpowiedź na apel o wstrzymanie prac i wytknął firmom, upraszczając, że patrzą tylko z perspektywy swojej korzyści, a nie pacjentów.

Wskazał, że raz pandemia jest dla branży farmaceutycznej pretekstem by prace nad zmianami w refundacji wstrzymać, a innym razem – gdy chodzi np. o dopisanie nowych leków do listy re-

aktua l no ś ci

» Rząd powołał fundusz walki z cyberprzestępczością.« fundacyjnej – to pandemia nie może być powodem opóźnień. Tak czy inaczej, termin konsultacji dokumentu wydłużono. MZ zorganizowało też wysłuchanie publiczne z udziałem organizacji pacjenckich.

Jednak widać, że w naciskaniu na MZ przekroczono pewien pułap. Miłkowski przygotował też nieco wcześniej zbiorczą odpowiedź dla posłów, którzy co tajemnicą żadną nie jest, w reakcji na apele pacjentów, ale też pakiety informacji przygotowywanych przez lobbystów, zadają w interpelacjach poselskich i w czasie posiedzeń komisji czy zespołów parlamentarnych pytania o bardzo konkretne leki. – (…) nasilającym się w ostatnim czasie zjawiskiem jest kierowanie coraz bardziej śmiałych i rozbudowanych oczekiwań w zakresie poszerzania katalogu refundacyjnego oraz idących w ślad za nimi nacisków na Organ ze strony coraz większej grupy Parlamentarzystów. Minister Zdrowia z dużym zaniepokojeniem obserwuje zjawisko próby wykorzystywania interpelacji, interwencji, zapytań poselskich oraz senatorskich jako narzędzi wpływu przez różnych interesariuszy kierujących swoje „sygnały nieprawidłowości”, „niezaspokojonych potrzeb pacjentów” pod postacią konkretnych nazw handlowych leków oraz wskazywania organowi nazw fundacji lub grup społecznych, z którymi powinien się kontaktować w procesie obejmowania refundacją konkretnych leków oraz dokonywania zmian w istniejących programach lekowych – pisze Maciej Miłkowski.

Od 1 stycznia 2022 roku kobiety w ciąży będą mieć prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w wyroby medyczne. Zaś po urodzeniu dziecka, przez okres połogu, mamy zyskają prawo do bezpłatnych leków. Tak wynika z informacji Centrum Informacyjnego Rządu. Znikną też papierowe zlecenia na wyroby medyczne.

Z kolei senatorowie przegłosowali obniżenie wieku uprawniającego seniorów do bezpłatnych leków. Ma to być nie 75, a 70 plus. Projekt jest dopiero po pierwszym czytaniu w izbie wyższej parlamentu. Senatorowie Prawa i Sprawiedliwości wstrzymali się jedynie od głosu.

Czy taka zmiana nastąpi? Tego jeszcze nie wiadomo.

Rada Ministrów przyjęła pod koniec lipca projekt ustawy, który przewiduje odszkodowania dla osób, u których wystąpią niepożądane odczyny poszczepienne. Wyniosą one od 3 do 20 tys. zł. Będą wypłacane z nowo utworzonego Funduszu Kompensacyjnego, na który zrzucą się firmy i hurtownie farmaceutyczne.

Jeśli zaś chodzi o leki w szpitalach, to NFZ skierował do konsultacji projekt zarządzenia, który przewiduje, że dyrektorzy oddziałów wojewódzkich NFZ będą zobowiązani do wprowadzenia do postanowień umów zawartych ze świadczeniodawcami – szpitalami – zmian przewidujących grupowe zakupy leków.

– Wychodząc naprzeciw potrzebom pacjentów oczekujących realnego dostępu do nowoczesnych technologii lekowych, płatnik publiczny podejmuje wyzwanie, jakim jest przeprowadzenie wspólnych postępowań na zakup leków – czytamy w uzasadnieniu. NFZ zapowiada, że lepsze wykorzystanie pieniędzy na leki umożliwi większy dostęp do terapii dla pacjentów. Równocześnie jednak trwają prace nad innym rozwiązaniem, na wyższym szczeblu – czyli skierowaniem zakupu leków do budowanego dla różnych resortów Centrum Usług Wspólnych.

Finanse Plan finansowy NFZ na 2022 rok przewiduje ponad 112 mld zł przychodów, co daje w porównaniu do przychodów Funduszu określonych w planie finansowym na 2021 rok (pierwotnym) dynamikę na poziomie 106,8 proc. Jednak to głównie efekt wpływów z ZUS, czyli ze składek, a dotacja z budżetu państwa ma wynosić… 0 zł.

Najwięcej mają procentowo wzrosnąć wpływy składek do osób prowadzących firmy – o 25,43 proc., co da dodatkowe 2,47 mld zł. Zaś kwotowo największy wzrost pochodzić ma od pracowników na etatach – o 14,45 proc., co pozwoli zasilić NFZ dodatkową sumą 7,1 mld zł. Osoby wykonujące umowy zlecenia, umowy agencyjne mają wpłacić według prognoz o 9,37 proc. więcej (zwiększenie o 363,18 mln zł).

105,38 mld zł zaplanowano na świadczenia opieki zdrowotnej, ale kwota ta będzie rosła w ciągu roku wraz z uwal-

nianiem środków. Na refundację leków ma być 15,94 mld zł – przy uwzględnieniu rozwiązania w ciągu roku rezerw. To o 435,6 mln zł więcej niż planowane na ten rok.

Rada Ministrów przyjęła 30 lipca projekt ustawy, który podnosi do 7 proc.

PKB publiczne nakłady na ochronę zdrowia. Chodzi o przyspieszenie osiągnięcia dotychczas określonego poziomu nakładów na ochronę zdrowia w wysokości 6 proc. PKB już w 2023 r. Zmiany dotyczą również określenia ścieżki dalszego wzrostu minimalnych wartości nakładów aż do osiągnięcia poziomu 7 proc. PKB w 2027 r. MZ poinformowało, że decyzja podnosząca nakłady na ochronę zdrowia do 7 proc. PKB sprawi, że do systemu ochrony zdrowia w latach 2022–2027 trafi dodatkowo ok.

83 mld zł. – W 2027 r. nakłady na opiekę zdrowotną w Polsce wyniosą aż 215 mld zł. Projekt trafi teraz do Sejmu – przekazało Ministerstwo Zdrowia.

Kadry Prof. Maciej Banach, były wiceminister nauki, a w ostatnich latach szef Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, dołączył do zespołu Nomi Biotech Corporation w roli dyrektora ds. medycznych (Chief Medical Officer). Profesor będzie kierował badaniami klinicznymi oraz projektami badawczymi współpracując ze szpitalami, instytutami naukowymi i ekspertami na całym świecie.

Nomi Biotech Corporation to polsko-japońska firma biotechnologiczna współfinansowana przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Bezpieczeństwo IT Po kolejnych aferach z włamaniami na konta, w których okazało się zresztą, że najważniejsze osoby w państwie korzystają zamiast ze służbowych, to z darmowych i niewystarczająco zabezpieczonych kont, postanowiono zacząć więcej robić w kontekście bezpieczeństwa informacji. I ochrona zdrowia może na tym też skorzystać.

– Powołujemy Fundusz Cyberbezpieczeństwa, będzie on opiewał na kwotę ok. pół miliarda zł. W ramach niego będziemy finansowali nowe inwestycje w zakresie narzędzi, oprogramowania i zaawansowanych środków technicznych – poinformował z końcem lipca minister ds. informatyzacji w KPRM i pełnomocnik rządu ds. cyberbezpieczeństwa Janusz Cieszyński (były wiceminister zdrowia). 

OSOZ Polska 7/2021

13

aktua l no ś ci

radar epidemio lo g ic z ny ( wr z esie ń 2 0 21 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (wrzesień)

TREND W STOSUNKU DO sierpnia

Dolnośląskie

560

Kujawsko-pomorskie

449

Łódzkie

598

Lubelskie

585

Lubuskie

495

Małopolskie

613

Mazowieckie

663

Opolskie

445

Podkarpackie

475

Podlaskie

426

Pomorskie

661

Śląskie

530

Świętokrzyskie

504

Warmińsko-mazurskie

446

Wielkopolskie

575

Zachodniopomorskie

579

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (wrzesień)

TREND W STOSUNKU DO sierpnia

Dolnośląskie

8 957

Kujawsko-pomorskie

8 465

Łódzkie

9 637

Lubelskie

9 282

Lubuskie

8 155

Małopolskie

9 420

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

79%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

55%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Mazowieckie

7 652

Podkarpackie

8 048

Podlaskie

7 379

Pomorskie

9 129

Śląskie

7 930

Świętokrzyskie

7 789

Warmińsko-mazurskie

7 594

Wielkopolskie Zachodniopomorskie

14

OSOZ Polska 7/2021

10 630

Opolskie

10 394 8 667

I nnowac j e

A p l ikac j e z drowotne

stoic.

Mooda

EXA Bike Tracker

Wywodząca się ze starożytnej Grecji filozofia stoicka zakłada, że źródłem szczęścia są rozum, cnota, dyscyplina moralna, równowaga duchowa i separacja emocji od zdarzeń zewnętrznych. W zachowaniu wewnętrznego spokoju i opanowania w każdej sytuacji oraz radzeniu sobie ze stresem pomoże Ci aplikacja stoic. A to dzięki wbudowanym narzędziom monitorowania zdrowia psychicznego, prowadzeniu pamiętnika oraz sesjom medytacji. Aplikacja analizuje wpływ czynników zewnętrznych na nastrój oraz daje wskazówki, jak być bardziej szczęśliwym i produktywnym.

Jedna z najsympatyczniejszych aplikacji do śledzenia nastroju, z jaką mieliśmy okazję się spotkać. Stan emocjonalny można szybko opisać za pomocą przyjaznych ikonek lub robiąc zdjęcie, które go wyraża najlepiej (w stylistyce zdjęć wykonanych polaroidem). Równie kreatywna jest opcja prowadzenia dziennika.

Można wybrać ulubioną czcionkę, a opis wzbogacić kolorowymi naklejkami. Tak naprawdę Mooda równie dobrze sprawdzi się jako prosty pamiętnik pozwalający utrwalać nasze uczucia każdego dnia.

Oczywiście nie mogło zabraknąć statystyk dominujących uczuć.

Aplikacja dla wszystkich, którzy kochają rower i kolarstwo oraz inne aktywności sportowe, takie jak bieganie, trekking, turystyka górska, wędrówki piesze. Mierzy prędkość jazdy na rowerze, dystans, czas, wysokość nad poziomem morza i lokalizację GPS; rejestruje i oznacza trasy na mapie – i to w wersji offline. Można też porównywać swoje wyniki z przyjaciółmi a nawet organizować zawody sportowe. W aplikacji przygotowano też pełne statystyki aktywności sportowych. Bardzo cieszy polska wersja językowa oraz możliwość indywidualizacji ekranu głównego.

iOS | ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | ENG 0,99 USD

iOS | ENG | PL Bezpłatna w wersji podstawowej/1,99 USD

OSOZ Polska 7/2021

15

I nnowac j e

N owo ś ci / wyna l a z ki

U w a ga

! Wysoki poziom W WA

Silikonowa opaska wykrywa substancje chemiczne szkodliwe dla kobiet w ciąży Niedrogie, wygodne do noszenia silikonowe opaski na rękę mogą mierzyć poziom ekspozycji na substancje chemiczne szczególnie szkodliwe dla rozwoju dziecka w okresie płodowym. Opublikowane w Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology badanie skupiło się na kobietach w ciąży w Hidalgo County w południowym Teksasie. Naukowcy wybrali ten konkretny obszar Teksasu ze względu na zwiększoną częstość występowania astmy dziecięcej, a także podwyższony wskaźnik wcześniactwa (14,8%) w porównaniu z resztą stanu (12,9%). Celem badań było określenie narażenia na WWA u kobiet w ciąży mieszkających w McAllen w Teksasie. WWA to klasa związków chemicznych, które występują naturalnie w paliwach kopalnych i są wytwarzane podczas spalania węgla, ropy naftowej, gazu, drewna, śmieci i tytoniu.

Aby zebrać dane, uczestnicy nosili plecaki zawierające sprzęt do pobierania próbek powietrza. Do każdego plecaka dołączona była również silikonowa opaska na rękę. Po trzech nieprzerwanych 24-godzinnych sesjach, badacze sprawdzili urządzenia do pobierania próbek powietrza i opaski na nadgarstek pod kątem obecności WWA. Wykazano, że ekspozycja na WWA w okresie prenatalnym prowadzi do niekorzystnych skutków zdrowotnych u dzieci. Kiedy badacze przeanalizowali i porównali dane z urządzeń do pobierania próbek powietrza i opasek, stwierdzili, że opaski dały podobne wyniki do bardziej tradycyjnych metod testowania. Łatwe metody ilościowego określania narażenia na WWA mogą pomóc w opracowaniu skutecznych strategii prewencji.

Pomiar poziomu stresu z kropli krwi Naukowcy z Rutgers University opracowali mikroprocesor, który może w czasie rzeczywistym mierzyć poziom hormonów stresu – kortyzolu – w kropli krwi. Nowa technologia mogłaby zastąpić nieporęczne i drogie testy laboratoryjne ELISA, umożliwiając pacjentom łatwiejsze monitorowanie poziomu stresu. Miniaturowy chip wyposażony w mikroprocesor został osadzony na szklanym podłożu i zawiera tablicę maleńkich studzienek i elektrod. Elektrody mogą mierzyć wiązanie przeciwciał wewnątrz urządzenia, aby zapewnić czułe pomiary poziomu kortyzolu w próbkach krwi. Najnowsza technologia ma pomóc pacjentom śledzić naturalne zmiany poziomu kortyzolu i monitorować trendy w czasie, bez konieczności wysyłania próbek krwi do laboratorium. Do tej pory badacze przetestowali urządzenie z próbkami ludzkiej krwi i wykazali, że jest ono porównywalne pod względem dokładności i czułości do ELISA. Naukowcy mają nadzieję, że chip znajdzie zastosowanie w prewencji niektórych chorób, do których może doprowadzić chroniczny stres.

16

OSOZ Polska 7/2021

I nnowac j e

Plaster ultradźwiękowy monitorujący przepływ krwi Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego stworzyli plaster zawierający układ przetworników ultradźwiękowych, który może mierzyć przepływ krwi w naczyniach znajdujących się nawet na głębokości 14 cm w organizmie. Rozciągliwy plaster jest naklejany na skórę, pomagając lekarzom w monitorowaniu i diagnozowaniu różnych stanów, w tym zatorów prowadzących do zawałów serca. W ten sposób możliwe byłoby wczesne rozpoczęcie leczenia jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów.

Obecnie stosowana technologia dokładnego pomiaru przepływu krwi wymaga użycia sondy ultradźwiękowej do zbadania docelowego naczynia i może być wykonana tylko przez wykwalifikowanego technika.

Plaster jest o wiele wygodniejszą alternatywą dla tego inwazyjnego badania. – Wystarczy przykleić go na skórę, a następnie odczytać sygnały. W przyszłości pacjenci mogliby nosić coś takiego, aby wykonać badanie w punkcie opieki lub ciągle monitorować stan zdrowia w domu – mówi Sai Zhou, naukowiec biorący udział w badaniu. Elastyczne urządzenie zawiera siatkę 12 × 12 maleńkich przetworników ultradźwiękowych osadzonych w rozciągliwym polimerze. Dzięki technologii phased array można manipulować wiązką ultradźwięków w dowolny sposób, aby przeprowadzić monitoring centralnych organów, jak również przepływu krwi, z wysoką rozdzielczością. Obecnie urządzenie wymaga zastosowania przewodów zasilających, ale zespół badawczy ma nadzieję, że w przyszłości uda się opracować wersję bezprzewodową.

Lep na COVID-19

AI wykrywa raka prostaty

Naukowcy z Uniwersytetu Technicznego w Monachium opracowali metodę tworzenia maleńkich pułapek na wirusy, które mogą wiązać cząsteczki wirusów i unieszkodliwiać je w organizmie.

Technika ta opiera się na origami DNA, samoskładających się pustych nanokapsułkach, które są wyłożone cząsteczkami wiążącymi wirusy i uniemożliwiającymi ich wydostanie się na zewnątrz.

Do tej pory badacze przetestowali pułapki wirusowe w laboratorium i wykazali, że mogą one unieruchomić cząstki wirusowe zapalenia wątroby typu B. Jeśli udałoby się mechanicznie eliminować wirusy, byłby to ważny przełom w walce z pandemiami.

Naukowcy z Uniwersytetu RMIT w Melbourne w Australii stworzyli system sztucznej inteligencji wykrywający raka prostaty podczas rutynowej tomografii komputerowej. Zazwyczaj trudno jest wykryć raka prostaty na obrazach tomografii komputerowej, a promieniowanie sprawia, że ta technologia diagnozowania nie kwalifikuje się do badań przesiewowych na dużą skalę. Jeśli jednak mężczyźni są poddawani tomografii komputerowej jamy brzusznej lub miednicy z innych powodów, opracowany system może pomóc w wykryciu zmian nowotworowych prostaty i pozwolić lekarzom na rozpoczęcie wczesnego leczenia.

OSOZ Polska 7/2021

17

I nnowac j e

Kolejne plany CeZ Jarosław Kieszek, dyrektor Centrum e-Zdrowia, w wywiadzie dla ITwiz podzielił się planami Centrum e-Zdrowia. Wśród nich znalazła się usługa zamawiania w POZ e-recepty na stale przyjmowane leki oraz centralna e-rejestracja i powiązaną z nią usługa e-wizyty (możliwość samodzielnego umówienia się do specjalisty z poziomu Internetowego Konta Pacjenta, a także jej realizacja bez konieczności wizyty w poradni).

CeZ analizuje też możliwość zinformatyzowania karty urodzenia i karty zgonu oraz pracuje nad doszczegółowieniem koncepcji uproszczenia sprawozdawczości placówek medycznych do NFZ, tak aby płatnik w dużej mierze rozliczał świadczenia na podstawie danych pochodzących z systemu e-zdrowie (P1). CeZ przygotowuje się do wykorzystania sztucznej inteligencji w procesach ochrony zdrowia. W planach jest m.in. wykorzystanie informacji zbieranych przez urządzenia peryferyjne (opaski, zegarki, pulsoksymetry, inne urządzenia stricte medyczne i budowane wokół nich architektury) w celu wsparcia decyzji lekarza oraz profilaktyki pacjenta.

Warsaw Health Innovation Hub W czerwcu został zainaugurowany wspólny projekt Agencji Badań Medycznych i globalnych firm pod nazwą Warsaw Health Innovation Hub (WHIH). Inicjatywa będzie łączyła współpracę sektora publicznego z biznesem w celu tworzenia innowacyjnych rozwiązań medycznych, technologicznych i prawnych, na rzecz poprawy zdrowia pacjentów oraz zwiększenia wydajności polskiego systemu ochrony zdrowia.

Wśród pierwszych instytucji, które, przystąpiły do projektu są AstraZeneca, Microsoft, Polpharma oraz Roche. Operatorem partnerów strategicznych, odpowiedzialnym za platformę współpracy między firmami, jest EIT Health.

Nowy numer infolinii 29 lipca 2021 r. zmienił się numer Infolinii CeZ, która świadczy pomoc techniczną dla użytkowników w zakresie systemów i rejestrów dedykowanych poszczególnym grupom zawodowym służby zdrowia. Nowy numer infolinii to 19 239.

Opaska dla ozdrowieńców Od 21 lipca do 12 sierpnia trwał nabór placówek POZ do pilotażowego programu w zakresie wykorzystania opasek telemedycznych w podstawowej opiece zdrowotnej. Pilotaż obejmie tysiąc pełnoletnich pacjentów po przebytym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2, którzy z tego powodu byli hospitalizowani lub u których w wyniku przeprowadzonej diagnostyki obrazowej stwierdzono zmiany w obrazie radiologicznym świadczące o zakażeniu wirusowym. Za każdy tydzień monitoringu parametrów życiowych pacjenta placówka otrzyma 100 zł brutto.

Program będzie realizowany w trzech etapach (zakwalifikowanie placówek POZ do programu, wykonywanie świadczeń z wykorzystaniem opasek telemedycznych oraz ewaluacja programu pilotażowego) i potrwa 3 miesiące. Źródła i zdjęcia: Futurity, University Rutgers, University of California San Diego, Technical University of Munich, RMIT University in Melbourne, Rynek Zdrowia, Centrum e-Zdrowia

18

OSOZ Polska 7/2021

aktua l no ś ci

Czasopismo o e-zdrowiu Praktyczne porady Informacje z rynku zdrowia Teraz dostępne on-line

Pobierz bezpłatną aplikację mobilną

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Aplikacja na iOS i Android OSOZ Polska 7/2021

19

e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty (wizyta (wizyta z(wizyta wykorzystaniem (wizyta z(wizyta wykorzystaniem zlekarz wykorzystaniem z(N=767) wykorzystaniem z ma wykorzystaniem kamery, kamery, kamery, kamery, kamery, gdzie gdzie lekarz gdzie lekarz gdzie ma gdzie lekarz możliwość ma lekarz ma możliwość możliwość ma obejrzenia możliwość możliwość obejrzenia obejrzenia obejrzenia obejrzenia e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) (N=767) pacjenta) gdzie gdzie lekarz gdzie lekarz gdzie ma gdzie lekarz możliwość lekarz ma lekarz ma możliwość ma możliwość ma obejrzenia możliwość możliwość obejrzenia obejrzenia obejrzenia obejrzenia e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty e-wizyty (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) (N=767) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) pacjenta) I nnowac j e

KIEDY SPRAWDZA SIĘ TELEWIZYTA? 28,8% Tak

28,8%28,8% 28,8% 28,8% 28,8% 28,8%Tak 28,8% 28,8% 28,8% 28,8% 58,4% Tak Tak Tak Tak 28,8%Tak 28,8% 28,8% 28,8% 28,8% Tak Tak Tak Nie Tak Tak Tak Tak Tak 28,8%Tak 28,8% 28,8% 28,8% 28,8% Tak

Tak

Tak Tak

Tak

58,4%58,4% 58,4% 58,4% 58,4%3,9% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% 58,4%Nie 58,4% 58,4% 58,4% 58,4%Chciałem/am, 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% Nie Nie Nie Nie Chciałem/am, ale Chciałem/am, mi3,9% Chciałem/am, się ale nie Chciałem/am, mi się ale nie mi alesię minie ale sięmi niesię nie 58,4%Nie 58,4% 58,4% 58,4% 58,4% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% Nie Nie Nie Nie Chciałem/am, ale Chciałem/am, miChciałem/am, się ale nie Chciałem/am, mi się ale nie mi alesię minie ale sięmi niesię nie Chciałem/am, ale miChciałem/am, się nie udało (brak udało umiejętności) (brak udało udało umiejętności) (brak udało (brak umiejętności) (brak umiejętności) umiejętności) Nie Nie Nie Nie Chciałem/am, Chciałem/am, ale Chciałem/am, miudało Chciałem/am, się ale nie Chciałem/am, mi się ale nie mi alesię minie ale sięmi niesię nie udało (brak udało umiejętności) (brak udało umiejętności) (brak udało (brak umiejętności) (brak umiejętności) umiejętności) udało (brak umiejętności) 58,4%Nie 58,4% 58,4% 58,4% 58,4% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% Nie

Nie

Nie Nie Nie SZPITAL

udało (brak udało umiejętności) (brak udało udało umiejętności) (brak udało (brak umiejętności) (brak umiejętności) umiejętności) Chciałem/am, Chciałem/am, ale Chciałem/am, miChciałem/am, się ale nie Chciałem/am, mi się ale nie mi alesię minie ale sięmi niesię nie SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL udało (brak udało umiejętności) (brak udało udało umiejętności) (brak udało (brak umiejętności) (brak umiejętności) umiejętności) SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL SZPITAL

W badaniu zrealizowanym przez Fundację MY Pacjenci Podczas pandemii COVID-19, pacjenci napotkali na wiele 2,7%wskazywali, 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% to dobre 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% respondenci najczęściej że teleporada przeszkód w dostępie do usług medycznych.

35% badanych 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 2,7% 5,3% 0,8% Chciałem/am, Chciałem/am, ale Chciałem/am, nieChciałem/am, miałem ale Chciałem/am, nieale miałem nie alemiałem nieale Chciałem/am, miałem nie miałem Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, mójale mój ale Chciałem/am, mój ale mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy ale przy ale przy ale przy 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% Chciałem/am, Chciałem/am, ale Chciałem/am, nie Chciałem/am, miałem ale Chciałem/am, nie ale miałem nie ale miałem nie ale Chciałem/am, miałem nie miałem Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój ale mój ale Chciałem/am, mój ale mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy Chciałem/am, ale przy ale przy ale przy ale przy rozwiązanie wale przypadku, gdy pacjent obserwuje u siebie nie potrafiło się dodzwonić do placówki opieki Dla Chciałem/am, nie miałem Chciałem/am, ale mój ale przy takiej możliwości takiej możliwości takiej technicznej takiej możliwości takiej możliwości technicznej możliwości technicznej technicznej lekarz technicznej /placówka lekarz Chciałem/am, /placówka lekarz medyczna lekarz /placówka lekarz medyczna /placówka /placówka medyczna świadczeniach, medyczna medyczna świadczeniach, zświadczeniach, których świadczeniach, zChciałem/am, świadczeniach, których zzdrowotnej. których z których z których Chciałem/am, Chciałem/am, ale Chciałem/am, nie Chciałem/am, miałem ale Chciałem/am, nie ale miałem nie ale miałem nie ale Chciałem/am, miałem nie miałem Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój ale mój ale Chciałem/am, mój ale mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy ale przy ale przy ale przy takiej możliwości takiej możliwości takiej technicznej takiej możliwości takiej możliwości technicznej możliwości technicznej technicznej lekarz technicznej /placówka lekarz /placówka lekarz medyczna lekarz /placówka lekarz medyczna /placówka /placówka medyczna świadczeniach, medyczna medyczna świadczeniach, z świadczeniach, których świadczeniach, z świadczeniach, których z których z których zz których takiej możliwości technicznej takiej możliwości takiej możliwości takiej technicznej takiej możliwości lekarz takiej możliwości technicznej /placówka możliwości technicznej technicznej medyczna lekarz technicznej /placówka lekarz świadczeniach, /placówka lekarz medyczna lekarz /placówka lekarz medyczna /placówka z/placówka których medyczna świadczeniach, medyczna medyczna świadczeniach, zoczekiwania świadczeniach, których świadczeniach, zświadczeniach, których z których znie których których 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% nie prowadzi nie takiej prowadzi nie formy prowadzi nie takiej prowadzi nie formy takiej prowadzi takiej formy korzystam takiej formy formy korzystam nie ma korzystam możliwonie korzystam ma korzystam nie możliwoma nie możliwoma możliwoma możliwoniepokojące objawy, ale ogólny stan zdrowia jest dobry, 58% problemem jest długi czas na wizytę, a 28,5% takiej możliwości takiej możliwości takiej technicznej takiej możliwości takiej możliwości technicznej możliwości technicznej technicznej lekarz technicznej /placówka lekarz /placówka lekarz medyczna lekarz /placówka lekarz medyczna /placówka /placówka medyczna świadczeniach, medyczna medyczna świadczeniach, z świadczeniach, których świadczeniach, z świadczeniach, których z których z których z których nie prowadzi nie takiej prowadzi nie formy prowadzi nie takiej prowadzi nie formy takiej prowadzi takiej formy korzystam takiej formy formy korzystam nie ma korzystam możliwonie korzystam ma korzystam nie możliwoma nie możliwoma nie możliwoma możliwonieale prowadzi takiej formy nie prowadzi nie takiej prowadzi korzystam nie formy prowadzi nie takiej prowadzi nie nie formy takiej prowadzi ma możliwoformy korzystam takiej formy formy korzystam nie ma korzystam nie korzystam ma korzystam nie możliwoma nie możliwoma nie możliwoma Chciałem/am, Chciałem/am, ale Chciałem/am, nieChciałem/am, miałem Chciałem/am, nieale miałem nie ale miałem nieale Chciałem/am, miałem nie miałem Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, mój aletakiej mój ale Chciałem/am, ale mój Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy Chciałem/am, ale Chciałem/am, przy ale przy ale przy ale możliwoprzy konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji ści mój odbycia ści e-wizyty, odbycia ścimożliwoodbycia ści e-wizyty, odbycia ści e-wizyty, odbycia e-wizyty, e-wizyty, podobnie jak samopoczucie (36,0%).

Wirtualna wizyta życzyłoby sobie zmian wmedyczna sposobie informowania owizyta pandemii nie prowadzi nie takiej prowadzi nie formy prowadzi nie takiej prowadzi nie formy takiej prowadzi takiej formy korzystam takiej formy formy korzystam nie ma możliwonie korzystam ma nie możliwoma nie możliwoma nie ma możliwokonsultacji konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści odbycia ści e-wizyty, ści e-wizyty, odbycia e-wizyty, konsultacji konsultacji konsultacji ści konsultacji odbycia konsultacji konsultacji e-wizyty, ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści e-wizyty, odbycia e-wizyty, e-wizyty, takiej możliwości takiej możliwości takiej technicznej takiej możliwości takiej możliwości technicznej możliwości technicznej technicznej lekarz technicznej /placówka lekarz /placówka lekarz medyczna lekarz /placówka lekarz medyczna /placówka /placówka medyczna świadczeniach, medyczna świadczeniach, zkorzystam świadczeniach, których świadczeniach, zkorzystam świadczeniach, których ze-wizyty, których zjest których zwktórych konieczna konieczna jest wizyta konieczna jest konieczna w odbycia wizyta konieczna jest wizyta jest w wmożliwowizyta w konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści e-wizyty, odbycia e-wizyty, e-wizyty, konieczna konieczna jest wizyta konieczna jest konieczna w wizyta konieczna jest wizyta jest w wizyta jest w wizyta w w konieczna jest wizyta konieczna wtakiej konieczna jest wizyta konieczna jest konieczna w ma wizyta konieczna jest wizyta jest w wizyta jest wmożliwowizyta w możliwow nie prowadzi nie takiej prowadzi nie formy prowadzi nietakiej prowadzi nie formy takiej prowadzi takiej formy korzystam formyformy korzystam nie ma korzystam możliwonie korzystam korzystam nie możliwoma niemożliwoma nie ma sprawdza się też, gdy pacjent jest przewlekle chory, natomiast i szczepieniach. szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni konieczna konieczna jest wizyta konieczna jest konieczna w wizyta konieczna jest wizyta jest w wizyta jest w wizyta w w szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji konsultacji ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści odbycia ści e-wizyty, odbycia ści e-wizyty, odbycia e-wizyty, e-wizyty, jego stan jest stabilny i potrzebuje jedynie przedłużenia leków szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni konieczna jest wizyta konieczna jest konieczna w wizyta konieczna jest wizyta jest w oceniają wizyta jest w wizyta w w – Wyniki wskazują,konieczna że Polacy bardzo racjonalnie lub korekty ich ordynowania (34,5%). szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni szpitalu/poradni możliwości zastosowania teleporady.

Pandemia z pewnością Jak ocenia JakJak ocenia Jak Pan/i ocenia Jak ocenia Pan/i tę ocenia formę Pan/i Pan/i tę formę Pan/i tę opieki tę formę formę tę opieki zdrowotnej? formę opieki opieki zdrowotnej? opieki zdrowotnej? zdrowotnej?

(N=767) zdrowotnej?

(N=767) (N=767) (N=767) (N=767) Jak ocenia Jak Pan/i ocenia Jak ocenia Pan/i tę ocenia formę Pan/i Pan/i tę formę Pan/i tę opieki tę formę formę tę opieki zdrowotnej? formę opieki opieki zdrowotnej? opieki zdrowotnej? zdrowotnej?

(N=767) zdrowotnej?

(N=767) Jak ocenia Pan/i tę Jak formę opieki zdrowotnej?

(N=767) 73% badanych uznało, żeocenia wJak momencie, kiedy stan zdrowia wymusiła większą akceptację dla(N=767) tego (N=767) typu(N=767) rozwiązań, wskazała Jak ocenia Jak Jak ocenia Jak Pan/i ocenia Jak ocenia Pan/i tę ocenia formę Pan/i Pan/i tę formę Pan/i tę opieki tę formę formę tę opieki zdrowotnej? formę opieki opieki zdrowotnej? opieki zdrowotnej? zdrowotnej?

(N=767) zdrowotnej?

(N=767) (N=767) (N=767) (N=767) pacjenta nagle sięJak pogorszy, wówczas konieczna jest na możliwości zastosowania w określonych sytuacjach, ocenia JakJak ocenia Jak Pan/i ocenia Jak ocenia Pan/i tę ocenia formę Pan/i Pan/i tę formę Pan/i tę opieki tę formę formę tę opieki zdrowotnej? formę opieki opieki zdrowotnej? opieki zdrowotnej? zdrowotnej?

(N=767) zdrowotnej?

(N=767) (N=767) (N=767) (N=767) wizyta w gabinecie lekarskim. 64% respondentów uznało, generując korzyści zarówno dla pacjentów, lekarzy, jak i systemu. że wizyta w gabinecie lekarskim jest wymagana, kiedy Są jednak sytuacje, gdy nie jest ona akceptowana. Konieczne pacjent chory przewlekle wykazuje nowe objawy oraz kiedy jest także rozwijanie narzędzi i platform poprawiających jakość 26,1% 26,1% 26,1% 26,1% 26,1% kontaktu 44,7%44,7% 44,7% 44,7% 44,7% 29,2% 29,2% 29,2% 29,2% pacjent przewlekle chory pozostaje bez osobistego e- wizyt – zwraca29,2% uwagę Magdalena Kołodziej, Prezes Fundacji 26,1% 26,1% 26,1% 44,7% 44,7% 44,7% 44,7% 44,7% 29,2% 29,2% 29,2% 26,1% 44,7% Dobrze 26,1% Dobrze26,1% Dobrze Dobrze Dobrze Trudno powiedzieć Trudno29,2% Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć powiedzieć Źle Źle Źle 29,2% Źle 29,2% Źle z lekarzem przez ostatnie 12 miesięcy.

MY PACJENCI. 26,1% 26,1% 26,1% 26,1% 26,1% 44,7% 44,7% 44,7% 44,7% 44,7% 29,2% 29,2% 29,2% 29,2% 29,2% Dobrze DobrzeDobrze Dobrze Dobrze TrudnoŹle Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć powiedzieć Źle Źle Źle Źle Źle Dobrze Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć

?

Dobrze 26,1% Dobrze26,1% Dobrze Dobrze Dobrze 26,1% 26,1% 26,1% Dobrze DobrzeDobrze Dobrze Dobrze

? ? ? ? ? ? ?? ?? ?? ?? ?

Trudno powiedzieć Trudno44,7% Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć powiedzieć Źle Źle Źle 29,2% Źle 29,2% Źle 44,7% 44,7% 44,7% 44,7% 29,2% 29,2% 29,2% Trudno powiedzieć TrudnoTrudno powiedzieć Trudno powiedzieć Trudno powiedzieć powiedzieć Źle Źle

Źle Źle

Źle

W jakich W dobrym jakich W sytuacjach W jakich jakich W sytuacjach jakich sytuacjach sytuacjach dobrym sytuacjach dobrym rozwiązaniem dobrym dobrym rozwiązaniem dobrym rozwiązaniem rozwiązaniem rozwiązaniem jest teleporada, jestjest teleporada, jest teleporada, jest teleporada, teleporada, W jakich sytuacjach rozwiązaniem jest teleporada, e-wizyta, W jakich W jakich W sytuacjach W jakich jakich W sytuacjach jakich sytuacjach sytuacjach dobrym sytuacjach dobrym rozwiązaniem dobrym dobrym rozwiązaniem dobrym rozwiązaniem rozwiązaniem rozwiązaniem jest teleporada, jestjest teleporada, jest teleporada, jest teleporada, teleporada, W jakich sytuacjach dobrym rozwiązaniem jest teleporada, W jakich W jakich W sytuacjach jakich jakich W sytuacjach jakich sytuacjach dobrym sytuacjach dobrym rozwiązaniem dobrym dobrym dobrym rozwiązaniem jest teleporada, jestjest teleporada, jest teleporada, jest teleporada, teleporada, a kiedy wizyta w gabinecie? e-wizyta, e-wizyta, e-wizyta, aW e-wizyta, kiedy e-wizyta, a kiedy wizyta a sytuacjach kiedy a kiedy wizyta awkiedy wizyta gabinecie? wizyta wwizyta gabinecie? wrozwiązaniem gabinecie? w rozwiązaniem gabinecie? wrozwiązaniem gabinecie? e-wizyta, e-wizyta, ae-wizyta, kiedy e-wizyta, a gabinecie? kiedy wizyta a sytuacjach kiedy a kiedy wizyta awkiedy wizyta gabinecie? wizyta wwizyta gabinecie? wrozwiązaniem gabinecie? w rozwiązaniem gabinecie? wrozwiązaniem gabinecie? e-wizyta, ae-wizyta, kiedy wizyta w W jakich W jakich W sytuacjach W jakich jakich W sytuacjach jakich sytuacjach dobrym sytuacjach dobrym rozwiązaniem dobrym dobrym dobrym rozwiązaniem jest teleporada, jest jest teleporada, jest teleporada, jest teleporada, teleporada, e-wizyta, e-wizyta, e-wizyta, ae-wizyta, kiedy e-wizyta, a kiedy wizyta a kiedy a kiedy wizyta awkiedy wizyta gabinecie? wizyta wwizyta gabinecie? w gabinecie? w gabinecie? w gabinecie?

Teleporada Teleporada E-wizyta Teleporada Teleporada to E-wizyta Teleporada E-wizyta Teleporada toE-wizyta to E-wizyta Teleporada toto Teleporada E-wizyta toTeleporada to Teleporada to to E-wizyta to E-wizyta Wymaga toE-wizyta to E-wizyta wizyty Wymaga to Wymaga towizyty Wymaga wizyty Wymaga wizyty wizyty e-wizyta, e-wizyta, e-wizyta, a e-wizyta, kiedy e-wizyta, a kiedy wizyta a kiedy a kiedy wizyta a w kiedy wizyta gabinecie? wizyta w wizyta gabinecie? w gabinecie? w gabinecie? w gabinecie?

Teleporada Teleporada E-wizyta Teleporada Teleporada to E-wizyta Teleporada E-wizyta Teleporada toE-wizyta to E-wizyta Teleporada toto Teleporada E-wizyta toTeleporada torozwiązaTeleporada to to E-wizyta to E-wizyta Wymaga E-wizyta to E-wizyta wizyty Wymaga to rozwiązaWymaga wizyty Wymaga wizyty Wymaga wizyty wizyty to dobre to dobre dobre to dobre rozwiątoto dobre to dobre dobre rozwiądobre dobre rozwiąrozwiązadobre rozwiądobre rozwiąrozwiązadobre dobre rozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązawto gabinecie dobre rozwiązadobre rozwiązaw gabinecie wto gabinecie w gabinecie w gabinecie Teleporada E-wizyta to Teleporada E-wizyta to Wymaga wizyty Teleporada Teleporada E-wizyta Teleporada Teleporada to E-wizyta Teleporada E-wizyta Teleporada E-wizyta to E-wizyta Teleporada toto Teleporada E-wizyta todobre Teleporada torozwiązaTeleporada to to E-wizyta to E-wizyta Wymaga to E-wizyta to E-wizyta wizyty Wymaga to Wymaga to wizyty Wymaga wizyty Wymaga wizyty wizyty to dobre to to dobre dobre to dobre rozwiąto E-wizyta dobre to dobre dobre dobre rozwiądobre dobre rozwiąrozwiązadobre rozwiądobre rozwiąrozwiązadobre dobre rozwiązarozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązawwarungabinecie dobre rozwiązadobre rozwiązawto gabinecie rozwiązawwarungabinecie w gabinecie gabinecie w gabinecie gabinecie Teleporada todobre dobre totodobre dobre Teleporada to dobre E-wizyta dobre Wymaga wizyty rozwiązanie rozwiązanie zanie rozwiązanie rozwiązanie zanie rozwiązanie zanie nie, zanie pod warunzanie nie, pod nie, nie, nie, pod pod pod warunnie, warunnie, warunpod pod warunnie, nie, pod pod warunnie, warunpod to dobre dobreto rozwiądobre dobre dobre to rozwiązadobre rozwiąto dobre to dobre dobre rozwiądobre rozwiązarozwiąrozwiązadobre rozwiądobre rozwiąrozwiązaw warundobre gabinecie rozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązaw gabinecie dobre rozwiązadobre rozwiązaw gabinecie rozwiązaw gabinecie w w to dobre rozwiązanie to dobre dobre to dobre rozwiąto dobre to dobre dobre rozwiądobre dobre rozwiąrozwiązadobre rozwiądobre rozwiąrozwiązadobre dobre rozwiązarozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązadobre rozwiązaw gabinecie dobre rozwiązadobre rozwiązaw gabinecie rozwiązaw gabinecie w gabinecie w gabinecie rozwiązanie rozwiązanie rozwiązanie, rozwiązanie, w gabinecie zanie rozwiązanie rozwiązanie zanie rozwiązanie zanie nie, zanie pod warunzanie nie, pod nie, warunnie, pod pod pod warunnie, warunnie, warunpod pod warunnie, warunnie, pod pod warunnie, warunpod warunkiem możliwości kiem możliwości kiem kiem kiem możliwości możliwości kiem możliwości kiem możliwości możliwości kiem kiem możliwości kiem możliwości możliwości rozwiązanie zanie rozwiązanie nie, pod warunnie, pod warunTeleporada Teleporada E-wizyta Teleporada Teleporada to E-wizyta Teleporada E-wizyta Teleporada to E-wizyta to E-wizyta Teleporada toto Teleporada E-wizyta tonie, Teleporada to Teleporada to to E-wizyta to E-wizyta Wymaga to E-wizyta to E-wizyta wizyty Wymaga to Wymaga to wizyty Wymaga wizyty Wymaga wizyty wizyty rozwiązanie zanie rozwiązanie rozwiązanie zanie rozwiązanie zanie nie, zanie pod zanie nie, pod nie, nie, nie, pod pod pod warunnie, warunnie, warunpod pod warunnie, nie, pod pod warunnie, pod pod warunkiem pod kiem możliwości kiem możliwości kiem kiem kiem możliwości kiem możliwości kiem możliwości kiem kiem możliwości kiem możliwości możliwości wizyty wwarungabinewizyty wizyty wwarunwizyty gabinewizyty wmożliwości gabinewizyty wrozwiązaw gabiwizyty gabinewmożliwości wizyty gabinewwwarungabiwizyty wwarunkiem gabiwizyty wwarungabiw gabikiem możliwości kiem możliwości to dobre rozwiązanie to dobre dobre to dobre rozwiąto dobre to dobre dobre rozwiądobre dobre rozwiąrozwiązadobre rozwiądobre rozwiąrozwiązadobre dobre rozwiązarozwiązadobre dobre rozwiązadobre rozwiązagabinecie dobre rozwiązadobre rozwiązaw gabinecie rozwiązawwarungabinecie w gabinecie w gabinecie kiem możliwości kiem możliwości kiem kiem kiem możliwości możliwości kiem możliwości kiem możliwości możliwości kiem kiem możliwości kiem możliwości możliwości możliwości wizyty możliwości wizyty wizyty w gabinewizyty wizyty w wizyty gabinewizyty w gabinewizyty w w gabiwizyty gabinew wizyty gabinew gabiwizyty w gabiwizyty w gabiw gabicie po rozmowie cie po cie rozmowie necie po cie rozmowie po po cie rozmowie rozmonecie po rozmowie po necie rozmonecie po rozmonecie po rozmopo rozmowizyty w gabinewizyty w gabirozwiązanie rozwiązanie zanie rozwiązanie rozwiązanie zanie rozwiązanie zanie nie, zanie pod warunzanie nie, pod nie, warunnie, nie, pod pod pod warunnie, warunnie, warunpod pod warunnie, warunnie, pod pod warunnie,warunpod warunwizyty wrozmogabinewizyty wizyty wlekarzem wizyty gabinewizyty w gabinewizyty wrozmowie w gabiwizyty gabinewmożliwości wizyty gabinew rozmogabiwizyty wzrozmogabiwizyty w rozmogabiw rozmogabigabinecie po gabinecie po cie po rozmowie cie pomożliwości cie rozmowie necie po cie po po cie rozmonecie po po necie necie po necie po po cie po rozmowie necie po kiem możliwości kiem kiem kiem kiem możliwości kiem kiem możliwości kiem kiem możliwości kiem możliwości z lekarzem z lekarzem zw wie z możliwości lekarzem zrozmowie lekarzem zmożliwości lekarzem wie zrozmowie lekarzem wie zw wie lekarzem wie lekarzem z możliwości lekarzem cie po rozmowie cie po cie rozmowie necie po cie rozmowie po po cie rozmowie rozmonecie po rozmowie po necie rozmonecie po rozmonecie po rozmopo rozmowie z lekarzem rozmowie z lekarzem z lekarzem z lekarzem z lekarzem wie z lekarzem z lekarzem z lekarzem wie z lekarzem wie z wie lekarzem z wie lekarzem z lekarzem z lekarzem wie z lekarzem wizyty w gabinewizytywizyty w wizyty gabinewizyty w gabinewizyty ww gabiwizyty gabinewwizyty gabinew gabiwizyty w gabiwizyty w gabiw rozmogabiPacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje zcie lekarzem zcie lekarzem lekarzem wie zcie lekarzem zrozmowie lekarzem zcie lekarzem wie lekarzem wie zwie lekarzem wie lekarzem z lekarzem po rozmowie po zcie rozmowie necie po po po rozmowie rozmonecie po zrozmowie po necie rozmonecie pozrozmonecie po rozmopo rozmoPacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwujeu siebie Pacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje u siebie niepokojące u siebie u niepokojące siebie u siebie niepokojące u siebie niepokojące niepokojące z lekarzem z lekarzem z lekarzem wie z lekarzem z lekarzem z lekarzem wie z lekarzem wie zwie lekarzem z wie lekarzem z lekarzem Pacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje u siebie niepokojące u siebie u niepokojące siebie u siebie niepokojące u siebie niepokojące niepokojące objawy, ale ogólny stan uniepokojące siebie niepokojące u siebie niepokojące u siebie u niepokojące siebie u siebie niepokojące u siebie niepokojące niepokojące objawy, ale objawy, ogólny objawy, ale objawy, ogólny ale objawy, ogólny ale ogólny ale ogólny siebie niepokojące u siebie u niepokojące siebie u siebie niepokojące u siebie niepokojące objawy, ale objawy, ogólny objawy, ale objawy, ogólny ale objawy, ogólny ale ogólny ale ogólny zdrowia iale samopoczucie sązdrowia dobre objawy, ogólny u Pacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje stan stan i samozdrowia stan stan zdrowia i samozdrowia stan i samozdrowia iniepokojące samoi samoale objawy, ogólny objawy, ale ogólny ale objawy, ogólny ale ogólny ale stan zdrowia stan i samozdrowia stan stan zdrowia i samozdrowia stan i są samozdrowia iniepokojące samoi samostan zdrowia i samo-objawy, u siebie niepokojące u u niepokojące siebie u siebie niepokojące u siebie niepokojące poczucie poczucie sąsiebie dobre poczucie sąobjawy, poczucie dobre są poczucie dobre dobre sąogólny dobre zdrowia stan i samozdrowia stan zdrowia i samozdrowia stan i są samozdrowia i ale samoi samopoczucie poczucie sąogólny dobre poczucie sąstan poczucie dobre są poczucie dobre dobre sąogólny dobre poczucie są dobre stan objawy, ale objawy, objawy, ale objawy, ogólny ale objawy, ogólny ale ogólny poczucie poczucie są dobre poczucie są poczucie dobre są poczucie dobre są dobre są dobre stan zdrowia stani samozdrowia stan stan zdrowia i samozdrowia stan i samozdrowia i obserwuje samoi samoPacjent obserwuje u siebie Pacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje Pacjent obserwuje poczucie poczucie sąsiebie dobre poczucie sąPacjent poczucie są poczucie dobre są dobre są dobre niepokojące objawy Pacjent u siebie niepokojące u u niepokojące siebie u dobre siebie niepokojące u siebie niepokojące niepokojące Pacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje siebie iniepokojące u siebie u siebie u siebie u siebie ui gorsze siebie samopoczucie niepokojąceu objawy gorsze objawy objawy iniepokojące gorsze objawy iniepokojące gorsze objawy iniepokojące gorsze iniepokojące gorsze u siebie iniepokojące u siebie u siebie u siebie u siebie objawy gorsze objawy objawy iniepokojące gorsze objawy iniepokojące gorsze objawy iniepokojące gorsze iniepokojące gorsze objawy i gorsze Pacjent obserwuje Pacjent Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje Pacjent obserwuje obserwuje samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie objawy gorsze objawy objawy iniepokojące gorsze objawy iniepokojące gorsze objawy iniepokojące gorsze iniepokojące gorsze samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie u siebie iniepokojące u siebie u siebie u siebie u siebie samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie Stan zdrowia Stan pacjenzdrowia Stan Stan zdrowia pacjenzdrowia Stan pacjenzdrowia pacjeni gorsze objawy objawy i gorsze objawy i gorsze objawy i gorsze ipacjengorsze Stan zdrowia pacjentaobjawy Stan zdrowia Stan pacjenzdrowia Stan Stan zdrowia pacjenzdrowia Stan pacjenzdrowia pacjenpacjenta nagle się ta pogorszył nagle ta się nagle ta pogorszył nagle się ta pogorszył nagle się pogorszył się pogorszył samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie samopoczucie Stan pacjenStan zdrowia Stan pacjenzdrowia Stan Stan zdrowia pacjenzdrowia Stan pacjenzdrowia pacjenpacjennaglezdrowia się pogorszył Stan zdrowia Stan pacjenzdrowia Stan Stan zdrowia pacjenzdrowia Stan pacjenzdrowia pacjenpacjenta nagle się ta pogorszył nagle ta się nagle ta pogorszył nagle się ta pogorszył nagle się pogorszył się pogorszył ta nagle się pogorszył ta nagle się ta pogorszył nagle ta się nagle ta pogorszył nagle się ta pogorszył nagle się pogorszył się pogorszył Stan zdrowia Stan pacjenzdrowia Stan Stan zdrowia pacjenzdrowia Stan pacjenzdrowia pacjenpacjenPacjent świeżo Pacjent po Pacjent świeżo Pacjent świeżo po Pacjent świeżo poświeżo po po ta nagle świeżo się ta pogorszył nagle ta się nagle ta pogorszył nagle się ta pogorszył nagle się pogorszył się pogorszył po Pacjent świeżo Pacjent świeżo po Pacjent świeżo po świeżo po pobycie wPacjent pobycie szpitapobycie w szpitapobycie w pobycie szpitaw szpitawpo szpitaPacjent świeżo po Pacjent Pacjent świeżo Pacjent po Pacjent świeżo Pacjent świeżo po Pacjent świeżo poświeżo po wpobycie szpitapobycie w szpitapobycie w pobycie szpitaw szpitawpo szpitaPacjent świeżo po pobycie lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu pobycie w szpitapobycie świeżo wlu/zabiegu pobycie szpitapobycie w szpitapobycie w pobycie szpitaw szpitawpo szpitalu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu pobycie w szpitalu/zabiegu lu/zabiegu Pacjent Pacjent po Pacjent świeżo Pacjent świeżo po Pacjent świeżo poświeżo po lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu Pacjent chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent chory chory przeprzepobycie wpobycie szpitapobycie w szpitapobycie wpobycie szpitawprzeszpitaw szpitachory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent chory przechory przeprzePacjent chory prze-Pacjent wlekle, ale wlekle, stabilny wlekle, ale wlekle, stabilny ale wlekle, stabilny ale stabilny ale stabilny lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu lu/zabiegu Pacjent chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent chory przechory przeprzeale wlekle, stabilny wlekle, ale wlekle, stabilny ale wlekle, stabilny ale stabilny ale stabilny wlekle, ale stabilny wlekle, –potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne przedłuprzedłuprzedłuwlekle, ale wlekle, stabilny wlekle, ale wlekle, stabilny ale wlekle, stabilny ale stabilny ale stabilny –potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne przedłuprzedłuprzedłu–potrzebne –potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne przedłuprzedłuprzedłuPacjent chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent chory przechory przeprzeżenie leków żenie lub leków żenie żenie lub leków żenie leków lub leków lub lub Pacjent choryprzedłuprzewlekle, ale stabilny –potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne przedłuprzedłuprzedłużenie leków żenie lub leków żenie żenie lub leków żenie leków lub leków lub lub żenie leków lub wlekle, alenieznaczna wlekle, stabilny wlekle, ale nieznaczna wlekle, stabilny alenieznaczna wlekle, stabilny ale stabilny ale stabilny nieznaczna korekta nieznaczna korekta korekta korekta korekta – potrzebne przedłużenie leków lub żenie leków żenie lub leków żenie żenie lub leków żenie leków lub leków lub lub nieznaczna nieznaczna korekta nieznaczna nieznaczna korekta nieznaczna korekta korekta korekta ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania nieznaczna korektaich nieznaczna nieznaczna korekta nieznaczna nieznaczna korekta nieznaczna korekta korekta korekta –potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne –potrzebne przedłu–potrzebne przedłuprzedłuprzedłunieznaczna korekta ordynowania nieznaczna nieznaczna nieznaczna nieznaczna korekta nieznaczna korekta korekta ich ordynowania ordynowania ichkorekta ordynowania ich ordynowania ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ich ordynowania ich ich ordynowania ich ordynowania żenie leków żenie lub leków żenie żenie lub leków żenie leków lub leków lub korekta lub ich ordynowania ichkorekta ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania nieznaczna nieznaczna nieznaczna nieznaczna korekta nieznaczna korekta korekta korekta Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent chory Pacjent chory chory Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent chory Pacjent chory chory ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania ich ordynowania Pacjent choryprzewlekle przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle wykazuje wykazuje wykazuje Pacjent chory wykazuje Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent chory Pacjent chory chory przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle wykazuje wykazuje wykazuje przewlekle wykazuje nowe, niepokojące nowe, nowe, niepokojące nowe, niepokojące nowe, niepokojące niepokojące nowe, niepokojące objawy przewlekle wykazuje przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle wykazuje wykazuje wykazuje nowe, nowe, nowe, niepokojące nowe, niepokojące nowe, niepokojące niepokojące nowe, niepokojące przewlekle nowe, niepokojące nowe, nowe, niepokojące nowe, niepokojące nowe, niepokojące niepokojące Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent chory Pacjent chory chory objawyniepokojące objawy objawy objawy objawy nowe, niepokojące nowe, nowe, niepokojące nowe, niepokojące nowe, niepokojące niepokojące objawy objawy objawy objawy objawy objawy objawy objawy objawy objawy objawy przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle przewlekle wykazuje przewlekle wykazuje wykazuje wykazuje objawy objawy objawy objawy objawy nowe, niepokojące nowe, nowe, niepokojące nowe, niepokojące nowe, niepokojące niepokojące Pacjent chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent chory przechory prze- przeobjawy objawy objawy objawy objawy chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent chory przechory przeprzewlekle bez wlekle osobistewlekle bez wlekle osobistebez wlekle osobistebez osobistebez osobistePacjent choryprzewlekle prze-Pacjent Pacjent chory Pacjent chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent przeprzeprzewlekle bez wlekle wlekle bez wlekle osobistewlekle osobistebez osobistebez osobistego kontaktu goosobistezkontaktu lekago kontaktu go zbez kontaktu lekago zchory kontaktu lekaz chory lekaz lekawlekle bez osobistebez osobistego kontaktu z lekarzem wlekle bez wlekle osobistewlekle bez wlekle osobistewlekle osobistebez osobistebez osobistego kontaktu go zkontaktu lekago kontaktu go zbez kontaktu lekago zchory kontaktu lekaz chory lekaz lekarzem przez rzem ostatnie przez rzem rzem ostatnie przez rzem przez ostatnie przez ostatnie ostatnie go kontaktu lekaprzez ostatniez 12 miesięcy Pacjent chory Pacjent przePacjent chory Pacjent przechory Pacjent przeprzeprzego kontaktu go zkontaktu lekago kontaktu go zm-cy kontaktu lekago zkontaktu lekaz lekaz lekaprzez ostatnie przez rzem rzem ostatnie przez rzem przez ostatnie przez ostatnie ostatnie 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 12 m-cy rzem przez ostatnie rzem wlekle bezrzem wlekle osobistewlekle bez wlekle osobistebez wlekle osobistebez osobistebez osobisterzem przez rzem ostatnie przez rzem rzem ostatnie przez rzem przez ostatnie przez ostatnie ostatnie 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy go kontaktu go zkontaktu lekago kontaktu goz kontaktu lekago zkontaktu lekaz lekaz leka12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy rzem przez rzem ostatnie przez rzem rzem ostatnie przez rzem przez ostatnie przez ostatnie ostatnie 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy 12 m-cy

36,0%36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 21,0% 21,0% 21,0% 8,6% 21,0% 21,0% 8,6% 8,6% 8,6% 8,6% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 36,0%36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 21,0% 21,0% 21,0% 8,6% 21,0% 21,0% 8,6% 8,6% 8,6% 8,6% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 36,0% 14,1% 21,0% 8,6% 14,9% 36,0%36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 21,0% 21,0% 21,0% 8,6% 21,0% 21,0% 8,6% 8,6% 8,6% 8,6% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 36,0%36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 21,0% 21,0% 21,0% 8,6% 21,0% 21,0% 8,6% 8,6% 8,6% 8,6% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,1% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9% 14,9%

44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 14,2% 17,7% 14,2% 14,2% 17,7% 17,7% 10,9% 17,7% 17,7% 10,9% 10,9% 10,9% 10,9% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 14,2% 17,7% 14,2% 14,2% 17,7% 17,7% 10,9% 17,7% 17,7% 10,9% 10,9% 10,9% 10,9% 44,6% 14,2% 17,7% 10,9% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 14,2% 17,7% 14,2% 14,2% 17,7% 17,7% 10,9% 17,7% 17,7% 10,9% 10,9% 10,9% 10,9% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 44,6% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 8,5% 14,2% 8,5% 14,2% 17,7% 14,2% 14,2% 17,7% 17,7% 10,9% 17,7% 17,7% 10,9% 10,9% 10,9% 10,9% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 4,2% 9,3% 4,2% 4,2% 9,3% 9,3% 6,4% 9,3% 9,3% 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 4,2% 9,3% 4,2% 4,2% 9,3% 9,3% 6,4% 9,3% 9,3% 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% 73,0% 3,0% 4,2% 9,3% 6,4% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 4,2% 9,3% 4,2% 4,2% 9,3% 9,3% 6,4% 9,3% 9,3% 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 73,0% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 3,0% 4,2% 3,0% 4,2% 9,3% 4,2% 4,2% 9,3% 9,3% 6,4% 9,3% 9,3% 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% 12,6% 12,6% 12,6% 47,2% 12,6% 12,6% 47,2% 47,2% 47,2% 47,2% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 11,8% 13,4% 11,8% 11,8% 13,4% 13,4% 13,4% 13,4% 12,6% 12,6% 12,6% 47,2% 12,6% 12,6% 47,2% 47,2% 47,2% 47,2% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 11,8% 13,4% 11,8% 11,8% 13,4% 13,4% 13,4% 13,4% 12,6% 47,2% 9,2% 11,8% 13,4% 12,6% 12,6% 12,6% 47,2% 12,6% 12,6% 47,2% 47,2% 47,2% 47,2% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 11,8% 13,4% 11,8% 11,8% 13,4% 13,4% 13,4% 13,4% 12,6% 12,6% 12,6% 47,2% 12,6% 12,6% 47,2% 47,2% 47,2% 47,2% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 9,2% 11,8% 9,2% 11,8% 13,4% 11,8% 11,8% 13,4% 13,4% 13,4% 13,4% 34,5%34,5% 19,4% 34,5% 34,5% 19,4% 34,5% 19,4% 19,4% 19,4% 11,8% 11,8% 11,8% 9,6% 11,8% 11,8% 9,6% 9,6% 20,1% 9,6% 9,6% 20,1% 20,1% 20,1% 20,1% 34,5% 34,5% 19,4% 34,5% 34,5% 19,4% 34,5% 19,4% 19,4% 19,4% 11,8% 11,8% 11,8% 9,6% 11,8% 11,8% 9,6% 9,6% 20,1% 9,6% 9,6% 20,1% 20,1% 20,1% 20,1% 34,5% 19,4% 11,8% 9,6% 20,1% 34,5%34,5% 19,4% 34,5% 34,5% 19,4% 34,5% 19,4% 19,4% 19,4% 11,8% 11,8% 11,8% 9,6% 11,8% 11,8% 9,6% 9,6% 20,1% 9,6% 9,6% 20,1% 20,1% 20,1% 20,1% 34,5%34,5% 19,4% 34,5% 34,5% 19,4% 34,5% 19,4% 19,4% 19,4% 11,8% 11,8% 11,8% 9,6% 11,8% 11,8% 9,6% 9,6% 20,1% 9,6% 9,6% 20,1% 20,1% 20,1% 20,1% 8,5%

2,8% 4,7%

20

64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 6,3% 12,5% 6,3% 6,3% 12,5% 12,5% 9,9% 12,5% 12,5% 9,9%9,9% 9,9% 9,9% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 6,3% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 6,3% 12,5% 6,3% 6,3% 12,5% 12,5% 9,9% 12,5% 12,5% 9,9%9,9% 9,9% 9,9% 64,1% 6,3% 2,8% 2,8% 12,5% 9,9% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 6,3% 12,5% 6,3% 6,3% 12,5% 12,5% 9,9% 12,5% 12,5% 9,9%9,9% 9,9% 9,9% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 64,1% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 2,8% 6,3% 2,8% 6,3% 12,5% 6,3% 6,3% 12,5% 12,5% 9,9% 12,5% 12,5% 9,9%9,9% 9,9% 9,9%

63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 6,4% 9,9% 6,4% 6,4% 9,9%9,9% 8,8% 9,9% 9,9% 8,8% 8,8% 8,8% 8,8% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 6,4% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 6,4% 9,9% 6,4% 6,4% 9,9%9,9% 8,8% 9,9% 9,9% 8,8% 8,8% 8,8% 8,8% 63,9% 6,4% 4,7% 4,7% 9,9% 8,8% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 6,4% 9,9% 6,4% 6,4% 9,9%9,9% 8,8% 9,9% 9,9% 8,8% 8,8% 8,8% 8,8% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 63,9% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 4,7% 6,4% 4,7% 6,4% 9,9% 6,4% 6,4% 9,9%9,9% 8,8% 9,9% 9,9% 8,8% 8,8% 8,8% 8,8%

Pacjent Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent przewlekle, chory chory przewlekle, chory przewlekle, przewlekle, aleprzewlekle, stabilny ale stabilny aleale –stabilny potrzebne ale stabilny –stabilny potrzebne – potrzebne – przepotrzebne – potrzebne przeprzeprzeprzeOSOZ Polska Pacjent Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent przewlekle, chory chory przewlekle, chory przewlekle, przewlekle, ale stabilny ale stabilny aleale –stabilny potrzebne ale stabilny –stabilny potrzebne – potrzebne – przepotrzebne – potrzebne przeprzeprzeprzePacjent chory przewlekle, ale stabilny –przewlekle, potrzebne prze7/2021 Pacjent Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent przewlekle, chory chory przewlekle, chory przewlekle, przewlekle, ale przewlekle, stabilny ale stabilny ale ale –stabilny potrzebne ale stabilny –stabilny potrzebne –ordynowania potrzebne –ich przepotrzebne –ich potrzebne przeprzeprzeprzedłużenie dłużenie dłużenie leków dłużenie dłużenie leków lub leków nieznaczna leków lub leków lub nieznaczna lub nieznaczna lub nieznaczna korekta nieznaczna korekta ich korekta korekta ordynowania ich korekta ich ordynowania ordynowania ordynowania dłużenie dłużenie dłużenie leków dłużenie dłużenie leków lub leków nieznaczna leków lub leków lub nieznaczna lub nieznaczna lub nieznaczna korekta nieznaczna korekta ich korekta korekta ordynowania ich korekta ordynowania ich ich ordynowania ich ordynowania ordynowania dłużenie leków lub nieznaczna korekta ich ordynowania Pacjent Pacjent chory Pacjent Pacjent chory Pacjent przewlekle, chory chory przewlekle, chory przewlekle, przewlekle, ale przewlekle, stabilny ale stabilny ale ale – stabilny potrzebne ale stabilny – stabilny potrzebne – potrzebne – przepotrzebne – potrzebne przeprzeprzeprzedłużenie dłużenie dłużenie leków dłużenie dłużenie leków lubleków nieznaczna leków lubleków lub nieznaczna lub nieznaczna lub nieznaczna korekta nieznaczna korekta ich korekta korekta ordynowania ich korekta ordynowania ichich ordynowania ich ordynowania ordynowania

Pacjenci w pandemii ocena systemu, Co według Pani/a wymaga w aktualnej sytuacji ocena systemu, dostępu i problemy najpilniejszej poprawy? dostępu i problemy

Co według Pani/a wymaga w aktualnej sytuacji najpilniejszej poprawy

61,2%

W badaniu udział wzięło 1000 respondentów w wieku od 18 do 85 lat. Próba była reprezentatywna ze względu W badaniu udział wzięło 1000 responnadentów wiek, płeć oraz od województwo. w wieku 18 do 85 lat. Próba była reprezentatywna ze względu na wiek, płeć oraz województwo.

58,3%

55,2%

44,1%

34,7%

Czy wwykonyokresie wprowadzenia stanu Dostęp do informacji Możliwość Czasod oczekiwania Bezpośredni w Polsce Podejście do wania badań diagno- na pomoc / (w gabinecie) pacjenta o czasie oczekiwania epidemicznego korzystał/a lub próbował/a Pan/i stycznych, które długość kolejek kontakt z personeCzy w okresie od wprowadzenia w Polsce stanuna świadczenie pozwolą podjąć lem medycznym skorzystać z usług oferowanych w ramach NFZ decyzję o rozpoczę(lekarz, lub pielęgniarepidemicznego korzystał/a próbował/a Pan/i ciu lubpojedynczych dalszym ka) prowadzącym lub prywatnych wizyt? leczeniu leczenie skorzystać z usług oferowanych w ramach NFZ lub pojedynczych prywatnych wizyt?

28,5% 76,7%

Sposób informoTak, korzystawania o pandemii łem/am i szczepieniach Tak, korzystałem/am

76,7%

21,9% 18,6%

0,2% 4,7% 0,6%

Możliwość uzyskania Inne (jakie?)

Nic nie wymaga Nie korzystaNie korzystawsparcia psycholołem/am, nie było łem/am, bo poprawy boję się gicznego takiej potrzeby zakażenia Nie korzystaNie korzystałem/am, nie było łem/am, bo boję się takiej potrzeby zakażenia

18,6%

4,7%

4%

Nie mam zdania

Jakiego rodzaju trudności napotkał/a Pan/i

Jakiego rodzaju trudności napotkał/a Pan/i wJakiego dostępie do opieki medycznej?

(N=767) w dostępie do opieki medycznej? rodzaju trudności napotkał/a Pan/ipoprawić Jakie Pani/a zdaniem rozwiązania mogłyby

w dostępie dochorych opieki medycznej? sytuację osób przewlekle?(N=767)

SZPITAL

51,5%

35,2%

32,5%

Kontakt z lekarzem możliwy Brak możliwości dodzwonienia Odwołane terminy wizyt/ tylko przez telefon lub on-line, się wstrzymane wizyty po uprzednim umówieniu się Kontakt z lekarzem możliwy Brak możliwości dodzwonienia Odwołane terminy wizyt/ tylko przez telefon lub on-line, się Przywrócenie wizyty efekPrzywrócenie Przywrócenie Wznowieniewstrzymane Stworzenie po uprzednim umówieniu się dostępu do dostępności badań planowanych przyjęć do szpitatywnego systemu

51,5% 76,6%

niezbędnych konsultacji i wizyt lekarskich w gabinecie

zamknięte

diagnostycznych

zamknięte 21% Zamknięta placówka

21%

35,2% 64,7%

66,4%

Zamknięta placówka

zabiegów

0,8%

Inne, jakie?

0,8%

Inne, jakie?

54,2%

32,5% 47%

li/przychodni łączącego różne szpitalnych dla formy porady: wszystkich w gabinecie, pacjentów potrze- teleporady bujących podania i e-wizyty leków w warunNie doświadczyłem/am kach szpitalnych żadnych trudności

21,5%

21,5%

Nie doświadczyłem/am żadnych trudności

Jakie towarzyszyły Panu/i uczucia w związku z odwołaniem zaplanowanej wizytyPanu/i dla Pana/i lub osoby bliskiej, pozostaJakie towarzyszyły uczucia w związku z odwołaniem 35,6% 29,8% 26,8% 0,1% 38,4% Źródło: Fundacja MY Pacjenci jących pod Pana/i opieką (dziecko, niesamodzielny doroUmożliwienie Zwiększenie dostęp Inne, jakie?

Poprawa dostępzaplanowanej wizyty dla Pana/i lubWiększy osoby bliskiej, pozostapozyskania recepty dostępności do sprawdzonych ności informacji (N=767) sły) lub przełożeniem jej na monitoroinny termin? leki z listy 75+ od porad/(dziecko, i rzetelnych źródeł o jących możliwych podna Pana/i opieką niesamodzielny doroBadanie zrealizowane na reprezentatywnej grupie 1000 osób metodą wywiadów telefonicznych w lutym 2021 r. sfinansowane z grantu Związku Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA

OSOZ Polska 7/2021

21

R aport

Cyfrowa opieka. Rewolucja, która przebiega ewolucyjnie Jak wzmocnić opiekę zdrowotną z pomocą rozwiązań cyfrowych? Czego o e-zdrowiu nauczyliśmy się podczas pandemii COVID-19? Zapis naszej dyskusji z Claudią Pagliari, dyrektor Global eHealth na Uniwersytecie w Edynburgu oraz doradczynią Światowej Organizacji Zdrowia w dziedzinie zdrowia cyfrowego.

Podstawowa opieka zdrowotna zaspokaja wiele potrzeb zdrowotnych, obsługuje pacjentów z różnych grup i obejmuje różnorodne procesy opieki, od profilaktyki do leczenia pilnych przypadków.

Jak najlepsze wykorzystanie potencjału cyfryzacji wymaga starannego rozważenia wszystkich tych czynników, jak również analizy możliwości technologii, które chcemy wprowadzić do ekosystemu POZ. Z kolei badania i doświadczenia związane z opieką opartą na technologiach cyfrowych, zebrane zarówno przed jak i w trakcie pandemii, dużo nas

22

OSOZ Polska 7/2021

nauczyły na temat planowania strategii i inwestycji e-zdrowia, pozwalając wyodrębnić nowe wyzwania, którymi trzeba się zająć.

Istniejące możliwości Wiele innowacji cyfrowych w dziedzinie zdrowia jest już dostępnych w podstawowej opiece zdrowotnej. Niemniej jednak, zakres ich wykorzystania jest bardzo zróżnicowany, zarówno w poszczególnych krajach, jak i pomiędzy nimi.

Kluczowym przykładem są systemy elektronicznych kartotek zdrowia, któ-

re integrują notatki pacjentów i dane kliniczne, narzędzia wspomagania decyzji, e-recepty, e-skierowania, a także inne aplikacje. Pandemia koronawirusa uwypukliła ich znaczenie dla bezpiecznej, dokładnej, skutecznej i skoordynowanej opieki na styku podstawowej opieki zdrowotnej i zdrowia publicznego.

Portale pacjentów i powiązane z nimi aplikacje są coraz częściej wykorzystywane w podstawowej opiece zdrowotnej do rezerwacji wizyt, zamawiania leków w przypadku chorób przewlekłych, sprawdzania wyników badań. Mimo to,

R aport

dostęp pacjentów do szczegółowej dokumentacji zdrowotnej jest w Europie nadal ograniczony, pomimo realizowanych już od dłuższego czasu inicjatyw i inwestycji.

Gdyby pacjenci mieli wgląd do własnej dokumentacji medycznej, mogli ją uzupełniać o osobiste obserwacje stanu zdrowia lub odczyty z urządzeń medycznych, pomogłoby to wzmocnić standardy opieki. Jednocześnie systemy takie gwarantują dostęp do dokumentacji wymaganej w innych celach, chociażby ubezpieczeniowych oraz związanych z wykonywaną pracą. Przykładem są certyfikaty szczepień przeciwko COVID-19 wprowadzone na kontach zdrowotnych pacjentów.

Prostsze narzędziA cyfrowe obejmują przypomnienia o wizytach wysyłane za pomocą wiadomości tekstowych.

Te mogą potencjalnie ograniczyć liczby przypadków niestawienia się na wizytę.

E-kioski zamiast recepcji w przychodniach lekarskich redukują konieczność angażanowania personelu administracyjnego. Podczas COVID-19, zameldowanie w placówce na wizytę z wykorzystaniem telefonu komórkowego – czyli potwierdzenie obecności – minimalizuje czas spędzony w zatłoczonych poczekalniach, zwiększając zarówno wydajność, jak i bezpieczeństwo pacjentów, biorąc pod uwagę ryzyko przenoszenia chorób drogą powietrzną.

Systemy poczty elektronicznej i bezpiecznego przesyłania wiadomości mogą być przydatne dla pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej poszukujących pisemnej porady zdrowotnej lub wyjaśnień dotyczących leków lub planów leczenia.

Mogą one pomóc w szybkim odseparowaniu osób „dobrze się czujących” od tych, które wymagają oceny podczas wizyty osobistej (badania fizykalnego).

W poszczególnych krajach odnotowano duże zróżnicowanie pod względem akceptacji konsultacji mailowych. Jednakże w Europie ogólny poziom ich wykorzystania pozostaje niski. Wydaje się, że pandemia niewiele zmieniła w tej kwestii. Obawy dotyczące obciążenia pracą, legalności i bezpieczeństwa pacjentów były często wymieniane jako bariery ze strony świadczeniodawców, chociaż pojawiające się dowody sugerują, że w wielu przypadkach są one nieuzasadnione.

W wielu krajach wprowadzono nowe regulacje zapewnieniające lekarzom zwrot kosztów za konsultacje mailowe.

W ciągu ostatnich 20 lat wyraźnie wzrosło wykorzystanie zdalnych kon-

sultacji. Chociaż obawy przed utratą ludzkiego kontaktu stłumiły entuzjazm w podstawowej opiece zdrowotnej, badania wykazały, że ta forma jest bardzo skuteczna w przypadku niektórych grup pacjentów. Pandemia okazała się katalizatorem niezbędnym do wprowadzenia telekonsultacji do rutynowej praktyki i istnieje ogromny optymizm co do ich dalszego stosowania.

Z jednej strony, adaptacja wirtualnych wizyt przebiega łatwiej niż oczekiwano, co pomogło zmienić nastawienie do nich przez lekarzy i pacjentów. Z drugiej strony, wizyty telemedyczne okazały się mniej potrzebne lub pożądane, niż wcześniej zakładano – komunikacja telefoniczna jest w wielu przypadkach tak samo lub nawet bardziej akceptowalna.

W tym kontekście należy zastanowić się, która z metod lepiej się sprawdza w każdym z przypadków. Jeszcze inną formą są klasyczne wizyty telemedyczne z zastosowaniem urządzeń monitorujących stosowanych przez pacjenta w domu.

Tego typu systemy oferują wartość dodaną w przypadku nadzoru nad osobami przewlekle chorymi.

Kolejne innowacje Patrząc w przyszłość, należy się spodziewać, że pierwszy kontakt pacjenta z systemem ochrony zdrowia obsługiwany będzie cyfrowo, przez chatboty oparte na sztucznej inteligencji. Takie w pełni automatyczne systemy są w stanie podjąć decyzję, czy pacjentowi wystarczą wskazówki dotyczące samoleczenia, czy należy go skierować do lekarza. Decyzja podejmowana jest na podstawie odpowiedzi udzielonych na kolejno zadawane pytania. Ponieważ dokładność i bezpieczeństwo tych narzędzi są nadal kwestionowane, ich wprowadzanie powinno odbywać się z dużą ostrożnością.

Urządzenia ubieralne, tzw. wearables, stwarzają podobne dylematy. Z jednej strony dostarczają nowych danych medycznych, dając pacjentowi większą swobodę kontrolowania stanu zdrowia. Z drugiej strony, mogą nakładać na klinicystów większą odpowiedzialność, gdyż coraz częściej muszą oni uwzględniać dodatkowe informacje dostarczone przez pacjenta. Ponadto, ciągłe monitorowanie stanu zdrowia może prowadzić do identyfikacji nieznaczących kliniczne objawów, ale które generują dodatkowe, często niepotrzebne wizyty osobiste u lekarza. Zamiast zmniejszenia obciążenia systemu opieki zdrowotnej, pojawia się efekt odwrotny.

Niektóre rutynowo używane urządzenia typu wearables dostarczają coraz szerszego wachlarza danych w przejrzystej formie wykresów i zestawień. Jednak dla lekarzy, więcej danych nie oznacza jeszcze lepszego wglądu w stan zdrowia.

Ilość i złożoność informacji dostarczonych przez pacjenta – często nie mających znaczenia w procesie diagnozy, a które trzeba przeanalizować – jest sporym wyzwaniem, a proces ich rejestracji i przetwarzania pochłania sporo czasu.

Jak na razie lekarze nie mają do dyspozycji narzędzi kumulujących dane z różnych źródeł z możliwością ich wstępnej analizy przez systemy AI. Inne innowacje, które mogą mieć wpływ na opiekę zdrowotną, obejmują przenośne urządzenia do badań przesiewowych i diagnostykę za pomocą smartfonów. W przypadku tych drugich, już dziś zbierane są dane do badań klinicznych na skalę, którą trudno osiągnąć w modelu tradycyjnym. W optymalizacji i personalizacji leczenia pomagają też systemy podejmowania decyzji klinicznych oparte na uczeniu maszynowym i sztucznej inteligencji.

Jak w przypadku każdej technologii, ważna jest precyzja. Tego typu systemy oparte na AI muszą sięgać do wysokiej jakości algorytmów opracowanych w oparciu o wysokiej jakości dane uwzględniające różne grupy pacjentów.

Algorytmy, nawet jeśli technicznie spełniają wszystkie wymagania, mogą być zasilane danymi, które są błędne, niekompletne, niereprezentatywne lub nieaktualne. W związku z tym narzędzia oparte na AI powinny być poddawane systematycznej ocenie klinicznej wraz z tym jak się rozwijają.

Wykorzystanie asystentów głosowych w gabinecie lekarskim może przynieść wiele korzyści w porównaniu z wprowadzaniem danych za pomocą klawiatury.

Dzięki automatyzacji procesu gromadzenia dokumentacji klinicznej, lekarz nie musi poświęcać dużej części czasu wizyty na czynności administracyjne. Niestety, technologie głosowe do gromadzenia e-dokumentacji medycznej są jeszcze dalekie od doskonałości. Wprowadzone w ten sposób informacje i tak trzeba uporządkować, sprawdzić i niejednokrotnie skorygować.

Organizacja pracy Pomimo atrakcyjności „inteligentniejszych” usług medycznych, osoby odpowiedzialne za organizację procesów w służbie zdrowia muszą uważać, aby

OSOZ Polska 7/2021

23

R aport

» Należy się spodziewać,

że pierwszy kontakt pacjenta z systemem ochrony zdrowia obsługiwany będzie cyfrowo, przez chatboty oparte na sztucznej inteligencji – mówi Claudia Pagliari.«

uniknąć technocentrycznego optymizmu, który lekceważy terapeutyczną wartość relacji klinicznych i ciągłości opieki.

Normą powinno być nie tylko posiadanie przez lekarza dostępu do cyfrowych danych pacjenta, ale także dysponowanie nieformalną wiedzą na temat jego historii zdrowia, potrzeb i okoliczności życia.

Znajomość pacjenta i kontakt z nim tworzą kontekst dla interpretacji objawów i danych, są podstawą empatii niezbędnej dla zrozumienia barier w stosowaniu się do leczenia oraz wytworzenia zaufanego środowisko sprzyjającego dzieleniu się informacjami zdrowotnymi. W tym kontekście, całkowicie cyfrowa obsługa pacjenta przez wykwalifikowanych lekarzy, których nie wiąże z chorym bliższa relacja, sprawdza się w przypadku osób z drobnymi dolegliwościami oraz ostrymi chorobami. W przypadku osób przewlekle chorych oraz seniorów, gdzie w rachubę wchodzą dodatkowe czynniki nieformalnej opieki, przejście na telewizyty może okazać się w długiej perspektywie rozwiązaniem przynoszącym o wiele mniejsze korzyści. „Hurtowe” wirtualne konsultacje w podstawowej opiece zdrowotnej – stosowane z góry w stosunku do wszystkich pacjentów – również nie są rozwiązaniem optymalnym. Pacjenci mogą mieć trudności z artykułowaniem swoich objawów na odległość, a badania i obserwa-

24

OSOZ Polska 7/2021

cje w klinice są niekiedy konieczne, aby uniknąć ryzyka wystąpienia szkód wynikających z niezdiagnozowanej choroby.

Nawet jeden przypadek śmierci pacjenta, w przypadku którego zrezygnowano z wizyty osobistej na rzecz wirtualnej, z pewnością spotka się z ostrą krytyką mediów, co może utrudnić dalszą adaptację usług telezdrowotnych.

Doświadczenia ze zdalnego telemonitoringu w podstawowej opiece zdrowotnej pokazują, jak ważne są szkolenia dla pacjentów i specjalistów. W przypadku lekarzy, pozwalają one uniknąć kosztownych lub niebezpiecznych błędów.

Menedżerowie powinni uwzględnić to w swoich strategiach digitalizacji, unikając modelu „plug-and-play”, w którym systemy IT „włącza” się do placówek medycznych, mając nadzieję, że od razu „zadziałają”.

Dane i kontrola Wiele krajów zaczyna automatyzować proces pozyskiwania danych pacjentów z systemów podstawowej opieki zdrowotnej do scentralizowanych platform cyfrowych w celu wspierania planowania, badań, zdrowia publicznego i innowacji. Potencjalnie może to przynieść poprawę wydajności opieki zdrowotnej, jakości leczenia, standardów zapobiegania chorobom. Jednocześnie powstaje znaczne zagrożenie dla prywatności

i bezpieczeństwa, zwłaszcza w przypadków systemów, które nie zostały jeszcze w pełni przetestowane. Wyciek danych i inne błędy mogą prowadzić do obniżenia zaufania publicznego do cyfryzacji.

Zaufanie to może być szczególnie kruche w przypadku zaangażowania podmiotów komercyjnych, co można było zaobserwować w debatach na temat roli światowych gigantów technologicznych w walce z pandemią COVID-19.

Aby zapewnić, że wykorzystanie informacji o pacjentach jest bezpieczne, proporcjonalne do korzyści, uczciwe i zgodne z prawem, potrzebne są szerokie konsultacje społeczne, anonimizacja danych, mechanizmy opt-out (swoboda korzystania z technologii), silne zabezpieczenia i nadzór regulacyjny.

Zaangażowanie dużych firm technologicznych, nie prowadzących działalności w opiece zdrowotnej, może pozbawić lekarzy kontroli nad informacjami o swoich pacjentach i doprowadzić do erozji zaufania do lekarzy.

Wraz ze wzrostem wykorzystania narzędzi cyfrowych, rośną oczekiwania klinicystów i menedżerów w stosunku do wysokiej jakości, bezpiecznych sytemów IT. Chcą oni mieć pewność, że korzystają z narzędzi stworzonych w oparciu o wymogi dotyczące prywatności i bezpieczeństwa. Zaufany, zgodny z obowiązującymi wytycznymi i przepisami, odpo-

R aport

wiedzialny ekosystem cyfrowej opieki zdrowotnej tworzy kulturę innowacyjności i wspiera rozwój kolejnych rozwiązań technicznych.

Zrozumienie pacjentów i społeczności Podobnie jak w przypadku pracowników ochrony zdrowia, pacjenci i społeczności pacjentów mogą się znacznie różnić pod względem gotowości do zmian cyfrowych. Charakterystyka pacjentów i ich preferencji mogą wpływać na wartość, jaką można uzyskać z różnych narzędzi cyfrowych.

Pacjenci, którzy są już zaznajomieni z wideo-konsultacjami, odnoszą większe korzyści z tej formy usług. Na przykład, podczas gdy konsultacje za pośrednictwem poczty elektronicznej mogą zapewnić mile widzianą oszczędność czasu młodym profesjonalistom, mogą jednocześnie sprawić, że osoby starsze będą niedostatecznie leczone. Mowa o tzw. dyskryminacji cyfrowej w ochronie zdrowia – osoby posiadające środki finansowe i wiedzę ułatwiające im dostęp do nowych technologii mogą jeszcze bardziej poprawić swój stan zdrowia, podczas gdy osoby pozbawione takich możliwości mogą być marginalizowane w cyfrowej ochronie zdrowia.

Jako pierwsza linia opieki medycznej, POZ musi szczególną uwagę zwracać na integrację cyfrową. W niektórych przypadkach, tanie i dostępne metody, takie jak telefon, wiadomości tekstowe SMS i druk, mogą być bardziej pożądane niż zaawansowane aplikacje na smartfony w celu dotarcia do społeczności o niskich dochodach. Często są one tak samo skuteczne. Ponieważ technologia cyfrowa stopniowo staje się domyślnym sposobem informowania lub wspierania pacjentów, wykorzystanie takich innowacji jak e-recepty musi być podparte szkoleniami i akcjami informacyjnymi.

Wiele się zmieniło od czasu pojawienia się Internetu i większego dostępu do informacji zdrowotnych w sieci, co umożliwia pacjentom prowadzenie świadomych dyskusji z lekarzami, a klinicystom – przekierowywanie pacjentów do informacji dostępnych online. Przed pandemią występowały obawy, czy lekarze nie będą musieli poświęcać zbyt wiele czasu na korygowanie informacji na temat leczenia lub diagnoz znalezionych w sieci. Jednak COVID-19 pokazał znaczenie dialogu pomiędzy pacjentem a lekarzem i konieczność wyjaśniania niezrozumiałych faktów naukowych. Dużo jest do zrobienia w zarządzaniu tzw. infodemią, czyli edukacji zdrowotnej.

Następny krok do przodu W miarę jak będziemy wychodzić z pandemii COVID-19, można się spodziewać nowych przepisów i regulacji w zakresie medycyny cyfrowej. Będą one odzwierciedlać trendy technologiczne i społeczne.

Należy nadal pracować nad kwestiami prywatności, bezpieczeństwa pacjentów, dbając o sprawiedliwość w dostępie do świadczeń cyfrowych, empatię i wzmacnianie zaufania pomiędzy lekarzem a pacjentem.

Transformacja cyfrowa w podstawowej opiece zdrowotnej dokonuje się stopniowo. Jesteśmy świadkami formułowania się nowego systemu, który utrwalił się podczas pandemii koronawirusa. Zresztą ostatnie miesiące pokazują, w jakich obszarach technologie się sprawdziły, a gdzie ich potencjał nie został w pełni wykorzystany. Proces digitalizacji ochrony zdrowia jest niezwykle skomplikowany i dlatego nadal będzie ewoluował pod postacią powolnej adaptacji nowych rozwiązań technologicznych i legislacyjnych, zmiany kultury pracy. Wielkiej i szybkiej rewolucji trudno się tutaj spodziewać.  Zdecydowana większość lekarzy gromadzi dane medyczne w elektronicznych kartotekach medycznych. Firmy IT pracują intensywnie nad tym, aby ten proces ułatwić i przyspieszyć.

OSOZ Polska 7/2021

25

ro z mowy

Jak Roche zmienia swoją strategię podejścia do chorych? „Celem nie powinno być wyznaczenie liczby leków, które możemy sprzedać, ale określenie wartości, jaką możemy dostarczyć” – mówi Anne Nijs, lider ds. transformacji w zakresie chorób rzadkich w Roche.

Rozmawiamy o tym, w jaki sposób firma farmaceutyczna buduje partnerstwa ze społecznościami pacjentów oraz jak cyfryzacja pomaga reformować modele biznesowe.

26

OSOZ Polska 7/2021

ro z mowy Jaka jest wizja Roche w zakresie zintegrowanej opieki zdrowotnej zorientowanej na pacjenta?

Mówiąc wprost, naszą wizją jest zapewnienie lepszych wyników leczenia i wniesienie większej wartości dodanej do opieki – wszystko po to, aby pomóc w zmianie życia osób cierpiących na rzadkie schorzenia. Od dwóch lat kwestionujemy status quo i zastanawiamy się, co w praktyce oznacza „większa wartość dla pacjenta”.

Czy uważa Pani, że to rolą firm farmaceutycznych jest “tworzenie terapii” dopasowanych do potrzeb pacjentów z rzadkimi schorzeniami? Czy nie lepiej byłoby wzmocnić współpracę z lekarzami, aby stworzyć nowy łańcuch wartości? To oni są bliżej pacjenta.

Ostatecznie to na Roche spoczywa odpowiedzialność za tworzenie innowacyjnych metod leczenia dla osób z rzadkimi chorobami na podstawie posiadanej bazy naukowej – innowacyjność jest podstawą naszej działalności. Oczywiście ważne jest również to, w jaki sposób współpracujemy ze wszystkimi uczestnikami ekosystemu ochrony zdrowia.

Czy mogłaby Pani podzielić się kilkoma pomysłami na stworzenie takiej nowej kultury partnerstwa w służbie zdrowia, tak aby pacjenci mogli mocniej zaangażować się w sprawy własnego zdrowia?

W moim zespole w Roche wprowadziliśmy nowe stanowiska w kontaktach zewnętrznych – partnerów ds. rzadkich chorób (RCP). To zespoły dedykowane do bezpośredniego kontaktu ze społecznościami pacjentów i lokalnymi ekosystemami zdrowia. Ich uwaga skupia się wyłącznie na zrozumieniu ekosystemu ochrony zdrowia w konkretnym kraju.

Są oni głównym punktem kontaktowym w swoim regionie – jest ich ponad 120 na całym świecie.

Dodatkowo, mają oni wsparcie swoich kolegów z tzw. „Enabling Team”, którzy są częścią Globalnej Sieci Roche. Ten sieciowy sposób pracy pozwala koncentrować się na rozwiązaniach – nasi pracownicy mogą szybciej podejmować decyzje, są samodzielni, mają więcej uprawnień i autonomii w działaniu.

Firmy farmaceutyczne, w tym Roche, starają się być obecne w całej tzw. po-

ku opisanej przez Panią „koncentracji na pacjencie”?

» Słuchaj i ucz się, współpracuj i rozwiązuj – to nowy model współpracy na rynku farmacji.«

dróży pacjenta w ochronie zdrowia, odchodząc od modelu dostawcy leków…

Realizujemy to nawiązując kontakty z osobami, które łączy jeden cel i jedna wizja. Mój zespół ds. rzadkich chorób był zaangażowany w rozwój nowego modelu biznesowego w Roche o nazwie Infinity. Polega on na włączeniu partnerów działających w terenie (RCP), co zapewnia nam utrzymanie zewnętrznego ukierunkowania, aby słuchać wszystkich interesariuszy w łańcuchu ochrony zdrowia, wykorzystywać ich spostrzeżenia i wspólnie tworzyć rozwiązania.

Jak już wspomniałam, naszą wizją jest szybsze dostarczanie wartości dodanej ludziom cierpiącym na rzadkie schorzenia. Aby to osiągnąć, musimy sami zakorzenić się w społecznościach zajmujących się rzadkimi schorzeniami i nawiązać bardziej holistyczną współpracę z pacjentami.

Możemy być częścią ekosystemu tylko wtedy, gdy będziemy działać szybciej i w bardziej zwinny sposób – właśnie to umożliwia nam autonomiczna struktura w modelu Infinity.

Jakie przeszkody widzi Pani na drodze do zmiany paradygmatu modeli biznesowych zorientowanych na leki w kierun-

Uważam, że bardzo istotna jest zmiana sposobu myślenia. Prosimy kolegów z wieloletnim, a nawet kilkudziesięcioletnim doświadczeniem w branży, aby odeszli od znanej metodyki “powiedz i sprzedaj”. Partnerstwo staje się kluczowym elementem naszego działania, musimy przejść do modelu “słuchaj i ucz się, współpracuj i rozwiązuj” – nie wiemy wszystkiego i nigdy nie będziemy mieli wszystkich odpowiedzi bez dobrej komunikacji zewnętrznej.

W jaki sposób firmy farmaceutyczne mogą wykorzystać potencjał cyfryzacji do przekształcenia tradycyjnego modelu transakcyjnego?

Zauważyliśmy, że nasi pacjenci i klienci są obecnie bardziej świadomi swojego zdrowia, a ich doświadczenia w opiece zdrowotnej są w dużej mierze w ich własnych rękach. Jako firmy farmaceutyczne musimy się do tego dostosować.

Tą zmianę obserwujemy już od jakiegoś czasu, a od czasu pandemii COVID19 przybrała ona na sile, zmuszając całą branżę do znaczących zmian transformacyjnych.

Rozwój cyfrowej opieki zdrowotnej i nowe rozwiązania – takie jak telezdrowie i cyfrowy monitoring – ułatwiły nawiązywanie kontaktów z naszymi klientami i pacjentami. W ten sposób możemy być obecni na każdym etapie ich podróży w opiece zdrowotnej. Naszym następnym przystankiem jest zastanowienie się, w jaki sposób nadal wykorzystywać te nowe narzędzia do wspierania codziennego życia pacjentów, dostosowując rozwiązania do ich indywidualnych preferencji. Nie mam wątpliwości, że cyfrowa opieka zdrowotna otworzy nowe, ekscytujące możliwości interakcji z naszymi klientami.

Proszę dokończyć zdanie: W przyszłości firmy farmaceutyczne...

... przyjmą prawdziwe partnerstwo jako nowy standard w całej opiece zdrowotnej. Mam nadzieję, że pewnego dnia będzie to naturalny sposób życia i współpracy z naszymi pacjentami i klientami na czele.  Opracowanie na podstawie wywiadu dla: TheSidebar

OSOZ Polska 7/2021

27

ro z mowy

AI przyniesie rewolucyjne zmiany we wszystkich dziedzinach życia Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) dopuściła już 64 algorytmy do zastosowań medycznych. I choć na razie w polskich szpitalach trudno szukać rozwiązań AI, ich wdrożenie jest tylko kwestią czasu. O tym, jak AI zmieni sposób opieki, podejmowania decyzji klinicznych, diagnozowania i leczenia chorób, rozmawiamy z Przemysławem Czuma, inicjatorem niedawno powołanego Polskiego Stowarzyszenia „Sztuczna inteligencja w medycynie”.

28

OSOZ Polska 7/2021

ro z mowy

» Lekarze powinni raczej cieszyć się z rozwoju AI, niż się jej obawiać.«

Z drugiej strony, jako lekarz od dwudziestu lat wszczepiający sztuczne stawy, siłą rzeczy mogłem się nie tylko z bliska przyglądać, ale i uczestniczyć we wdrażaniu innowacji leczniczych, będąc świadkiem jak niebywałe korzyści potrafi pacjentom przynieść postęp technologiczny. Moje zainteresowanie AI, jak widać, to wypadkowa fascynacji przewidywaniem przyszłości oraz popartej doświadczeniem wiary w zbawienny wpływ technologii na ludzkie zdrowie przy odrobinie dobrych intencji. Gdzieś w to wszystko można jeszcze wpleść romans ze statystyką medyczną – odkrywanie ukrytych zależności w zbiorach danych, czym, mam nadzieję, nie raz nas sztuczna inteligencja jeszcze zaskoczy.

Czy systemy oparte na AI są już wykorzystywane w polskiej ochronie zdrowia?

Skąd Pana zainteresowanie sztuczną inteligencją w medycynie?

Wydaje się, że geneza tych zainteresowań jest niejednorodna. Jednego ze źródeł upatrywałbym w prozie Stanisława Lema, która pochłonęła mnie dość wcześnie. Lem, w mojej opinii, to nie tylko największy pisarz science-fiction w historii literatury, ale przede wszystkim błyskotliwy futurysta i filozof. Z czasem fascynacja autorem „Solaris” rozszerzyła się na ogólnie pojęty futuryzm, czyli przewidywanie, co ludzkości zgotuje przyszłość. W ten sposób kilka lat temu trafiłem na lektury Nicka Bostroma oraz Raya Kurzweila, a nieco później Erica Topola i inne bardziej praktyczne podręczniki poruszające temat sztucznej inteligencji.

Odpowiadając na to pytanie mam ten komfort (albo dyskomfort), iż jestem przedstawicielem i aktywnym uczestnikiem polskiej opieki zdrowotnej. To, co z takiej perspektywy może rzucić się w oczy pobocznemu obserwatorowi, to dysonans między szumem informacyjnym wokół sztucznej inteligencji (choć lepiej opisuje to angielskie słowo „hype”), a rzeczywistym wykorzystaniem rozwiązań opartych na uczeniu maszynowym.

Z pewnym przymrużeniem oka mogę stwierdzić, że ze sztuczną inteligencją, jako polski lekarz mam do czynienia jedynie, gdy sięgam po telefon komórkowy, by np. zapytać asystenta Google, jak ze szpitala najszybciej przemieścić się do kolejnej pracy. Oczywiście nie mogę wykluczyć, iż radiolodzy, z którymi współpracuję, korzystają z algorytmów poprawiających interpretowalność badań obrazowych oraz jestem świadom, iż tu i ówdzie rejestracje szpitalne zaczynają korzystać z voicebotów. Niemniej

jednak na pewno daleko nam jeszcze do szerokiego wykorzystania AI w polskiej ochronie zdrowia.

By nie być uznanym za pesymistę, dodam jednak, że mam głębokie przekonanie, że upowszechnienie rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji jest o krok przed nami, o czym świadczyć może niemal wykładniczy wzrost publikacji naukowych na ten temat. Pozostaje nam wcielać te odkrycia w życie.

Na jakie zawody medyczne wpłynie sztuczna inteligencja w największym stopniu?

Cieszę się, że tak ogólnie zadał Pan to pytanie, gdyż w opiekę nad pacjentem zaangażowany jest, poza lekarzami, cały sztab kompetentnych osób. By usystematyzować nieco odpowiedź, prześledźmy w bardzo dużym uproszczeniu kontakt pacjenta z systemem ochrony zdrowia.

Dla ułatwienia i większej obrazowości, niech to będzie pacjentka zaniepokojona guzkiem piersi. Pierwszą osobą, jaką najprawdopodobniej napotka na swojej drodze, jest rejestratorka/sekretarka medyczna, która umawia na wizytę. Ten proces już podlega automatyzacji, choćby poprzez wspomniane wcześniej voiceboty czy chatboty. Zapewne należy się spodziewać na tym polu dość szybkiego postępu. Kolejnym etapem jest kontakt z chirurgiem, który zleca wykonanie badań dodatkowych, by potwierdzić diagnozę, np. obrazowych – zatem nasza pacjentka trafia do radiologa. Radiologia, czy bardziej ogólnie analiza obrazów medycznych, to jedna z dziedzin, w której wpływ sztucznej inteligencji przejawia się w sposób najbardziej burzliwy i spektakularny. Sytuacja ta nie zmieni się raczej w ciągu najbliższych lat. Wystarczy spojrzeć na rejestrację rozwiązań wykorzystujących AI przez amerykańską FDA. Większość dotyczy radiologii, począwszy od optymalizacji dawek promieniowania, poprzez poprawę jakości obrazu, po wspomaganie analizy, czy nawet samodzielną diagnozę – te wszystkie procesy już są w zasięgu sztucznej inteligencji.

Załóżmy, że nasza pacjentka trafia następnie do szpitala pod opiekę lekarzy i pielęgniarek, gdzie guzek jest usuwany w asyście robota chirurgicznego. Celowo wybrałem dziedzinę zabiegową, którą sam uprawiam, gdyż sądzę, że w pracach wymagających czynności manualnych sztuczna inteligencja rychło nas nie zastąpi. Jak sądzę, obecnie szkolący się

OSOZ Polska 7/2021

29

ro z mowy

lekarze, a przede wszystkim pielęgniarki mogą spać spokojnie. Nieprędko robot samodzielnie założy endoprotezę, wytnie guza, czy choćby zmieni opatrunek.

Jest to konkluzja, która uwzględnia też dość ponury, narastający od lat niedobór wykwalifikowanego personelu medycznego. Przynajmniej w najbliższej dekadzie nie możemy liczyć na to, że algorytmy zastąpią człowieka w tego rodzaju pracach.

Czy lekarze powinni z nadzieją czy raczej niepokojem obserwować rozwój AI?

To bardzo aktualne pytanie i raczej długo takim pozostanie. Po pierwsze, chyba nie powinniśmy rozważać odczuć wobec rozwoju sztucznej inteligencji w aspekcie powinności lub „niepowinności”. Każda nadchodząca zmiana budzi niepokój – to zupełnie naturalne ludzkie odczucie i jego istnienie dobrze jest po prostu akceptować. Im dalej zachodząca zmiana, tym niepokój jest oczywiście silniejszy. Ponieważ wydaje się, że prędzej, czy później AI przyniesie naprawdę rewolucyjne zmiany we wszystkich dziedzinach życia, należy się zatem spodziewać sporych niepokojów społecznych, nie wyłączając środowiska medycznego.

Przy tego rodzaju pytaniach, często przywołuję postać Geofrey’a Hintona uznawanego za jednego z ojców uczenia maszynowego, który stwierdził, iż „już teraz powinniśmy przestać szkolić radiologów, gdyż jest całkowicie oczywiste, że w ciągu najbliższych pięciu lat głębokie uczenie będzie osiągać lepsze wyniki niż radiolog”. Te, przyznajmy, kontrowersyjne słowa padły w 2016 roku, czyli… właśnie pięć lat temu. I choć rzeczywiście istnieją już doniesienia o przewyższaniu przez „cyfrowego radiologa” swych ludzkich odpowiedników, zapotrzebowanie na tę specjalność w najmniejszym stopniu nie zmalało, a podejrzewam, że w najbliższym czasie wzrośnie, o czym świadczyć może ciągły wzrost wykonywanych badań obrazowych.

Teza Hintona, która wywołała spory ferment nie tylko w świecie medycyny, jest wciąż w ten, czy inny sposób przywoływana, stawiając radiologów w pierwszym rzędzie zawodów, z których zostanie wykluczony „element ludzki”. Z całym szacunkiem dla autora, tego typu myślenie, w mojej ocenie, pozbawione jest racjonalnych podstaw i wynika prawdopodobnie z braku wiedzy jak przebiega dzień pracy radiologa, czy

30

OSOZ Polska 7/2021

ogólniej – lekarza. Kusząc się na dość powierzchowną analizą futurystyczną: przedstawiciele specjalizacji lekarskich korzystający w pracy z zaawansowanych technologicznie narzędzi – w tym wypadku tomograf komputerowy, aparat ultrasonograficzny, tomograf rezonansu magnetycznego – naprawdę nie mają się czego obawiać ze strony AI. Moim zdaniem, już bardziej skłonni do obaw mogliby być dermatolodzy, gdzie do diagnozy często wystarczy zdjęcie telefonem komórkowym. Sądzę jednak, że jeśli przypomnimy sobie o koncepcji nadrzędnej – iż cały postęp związany ze sztuczną inteligencją ma służyć poprawie opieki nad zdrowiem konkretnego człowieka – myślę, że uda nam się zapanować nad lękiem przed nowymi technologiami, przynajmniej tymi wdrażanymi w medycynie.

A co AI oznacza dla statystycznego pacjenta?

W dużym skrócie: lepszy, szybszy, skuteczniejszy oraz bardziej zindywidualizowany, mniej frustrujący i stresujący dostęp do opieki zdrowotnej. Nie ograniczałbym tego pytania do pacjentów. Dla personelu medycznego, wykorzystanie sztucznej inteligencji to bardziej satysfakcjonująca i owocna praca w zdrowszych, mniej „wypalających” warunkach.

Które z najnowszych osiągnieć w dziedzinie AI dla medycyny zafascynowały Pana najbardziej?

Staram się śledzić doniesienia na temat zastosowań AI w medycynie na bieżąco, choć ich liczba jest tak przytłaczająca, że sprawia mi to dużą trudność. Przydałby mi się algorytm, który podsunie mi te najciekawsze (śmiech).

Choć, przynajmniej potencjalnie, sztuczna inteligencja może być wykorzystana praktycznie w każdym zadaniu, które wykonuje człowiek, osobiście najbardziej fascynuje mnie odkrywanie związków niedostępnych wcześniej ludzkim zdolnościom poznawczym lub dostępnych z dużym trudem okupionym żmudną pracą.

Bardzo interesującym polem badawczym jest analiza mowy dzięki AI. Doniesienia o możliwości wykrywania nie tylko nastroju, ale całego spektrum zaburzeń psychicznych jak również fizycznych jedynie na podstawie parametrów niewerbalnych głosu człowieka z jednej

strony fascynuje, z drugiej może budzić obawy nad właściwym wykorzystaniem tego typu technologii.

Równie ciekawe są postępy w analizie obrazu. Oczywiście trudno przejść obojętnie nad publikacjami pokazującymi wyższość AI nad „ludzkimi” radiologami, czy niedawno udostępnionym przez Google asystencie dermatologicznym. Niemniej aplikacja pozwalająca dzieciom chorym na cukrzycę na ocenę pełnego składu posiłku, jego kaloryczności, zawartości węglowodanów, tłuszczu białek na podstawie fotografii smartfonem silniej oddziałuje na zmysły innowacyjną świeżością.

Z jeszcze innej strony wspieranej nostalgią za dawno minionym romansem ze statystyką medyczną: niedawno opublikowano badanie, w którym – dzięki sztucznej inteligencji – odkryto prosty i bezpłatny test przesiewowy w kierunku cukrzycy oparty jedynie na wieku i pomiarze obwodu talii. Myślę, że jesteśmy otoczeni tego typu zależnościami niedostępnymi dotychczas naszemu poznaniu.

Ich odkrycie pozwoli nam znacznie skuteczniej kontrolować choroby pod każdym względem. AI nam to umożliwi.

Niedawno utworzył Pan Polskie Stowarzyszenie „Sztuczna Inteligencja w Medycynie”. W jakim celu powstało?

Na pewnym stopniu uogólnienia, celem każdego stowarzyszenia jest skupianie osób o wspólnym zainteresowaniu.

Nie inaczej jest w przypadku Polskiego Stowarzyszenia „Sztuczna Inteligencja w Medycynie” (PSSiM). Jako lekarz zainteresowany nowymi technologiami już od dłuższego czasu dostrzegałem pewne trudności w kontaktach pomiędzy specjalistami z różnych dziedzin: medycyny, informatyki, prawa czy etyki. Genezą powstania PSSiM była chęć ułatwienia przełamywania tych barier. Chciałbym,

by Stowarzyszenie stało się platformą porozumienia pomiędzy różnymi środowiskami zainteresowanymi wykorzystaniem osiągnięć nowych technologii, przede wszystkim sztucznej inteligencji dla dobra pacjenta. Patrząc na zaangażowanie w PSSiM ważnych osobistości polskiej nauki związanych z zastosowaniem nowych technologii w ochronie zdrowia mam nadzieję, że te zamierzenia uda się spełnić.

Aby stworzyć precyzyjne i godne zaufania algorytmy, potrzebne są dane. Czy polscy innowatorzy mają dostęp do kra-

ro z mowy jowych danych medycznych, aby rozwijać rozwiązania AI?

Można zaryzykować twierdzenie, że tam, gdzie dostęp do danych będzie najbardziej przyjazny, tam powstanie najbardziej produktywny ekosystem dla innowacji opartych na sztucznej inteligencji. Chyba można obserwować pod tym względem swego rodzaju wyścig wśród krajów europejskich. Wydaje się, że krajowi legislatorzy przynajmniej próbują dotrzymać kroku Europie Zachodniej – polski portal z danymi publicznymi „dane.gov.pl” jest wciąż rozbudowywany, choć z tego co się orientuję, ich jakość rozumiana jako gotowość do zastosowania w procesie uczenia maszynowego, pozostawia wiele do życzenia.

W przypadku danych medycznych, z których sporą część można uznać za wrażliwe, zagadnienie dostępu jest jeszcze bardziej złożone. Niedawno, w związku z propozycją współpracy z firmą zajmującą się m.in. rozpoznawaniem mowy, analizowaliśmy zagadnienie udostępniania danych z porad me-

dycznych. Nie wchodząc w szczegóły, oprócz kwestii ochrony danych osobowych dochodzi problem tajemnicy lekarskiej, unikatowy dla tego rodzaju danych medycznych.

Wiele mówi się o tzw. etycznych systemach AI. Co kryje się pod tym sformułowaniem?

Sztuczna inteligencja z definicji ma nam ułatwiać, a w przyszłości wyręczać w podejmowaniu wszelkiego rodzaju decyzji.

Jesteśmy w punkcie, w którym już teraz nieraz trudno dociec, jakie przesłanki zaważyły na wybraniu takiej, a nie innej opcji przez algorytm. Wiąże się z tym obrazowe pojęcie „czarnej skrzynki”. Jeśli mamy ufać decyzjom AI, musimy wierzyć, że są oparte na wartościach etycznych, które sami wyznajemy.

Wałkowany często przykład algorytmu rekrutującego pracowników firmy Amazon obrazowo pokazuje np. problem „zautomatyzowanej” dyskryminacji. Bez zadbania o to, by AI podejmowała uczciwe decyzje, nie uda się zbu-

dować społecznego zaufania do niej, a co za tym idzie – akceptacji.

Jak wyobraża Pan sobie pracę lekarza w przyszłości, gdy systemy AI się upowszechnią? Czy pracownicy ochrony zdrowia zaakceptują nowe narzędzia pracy?

To bardzo ciekawe pytanie. Chciałbym mieć dużo więcej czasu na udzielenie odpowiedzi niż pozwala na to formuła naszego wywiadu i móc popuścić wodze futurystycznym wizjom. Posłużę się jednak dość lapidarnie cudzym przemyśleniem, które uważam za bardzo trafne, choć autora niestety nie pamiętam. Myślę, że to też dobre podsumowanie tej rozmowy. „Wbrew obawom niektórych sztuczna inteligencja nie zastąpi lekarza, przynajmniej w przewidywalnej perspektywie kilku najbliższych dekad. Niewątpliwie jednak będziemy świadkami istotnych zmian w medycynie na tym tle – jedną z nich, być może najważniejszą, będzie to, że to lekarz akceptujący i wykorzystujący sztuczną inteligencję zastąpi tego, który będzie próbował się bez niej obyć.” 

Odkrycie nowych zależności pomiędzy danymi dokonane dzięki AI pozwoli przyspieszyć badania nad nowymi lekami, lepiej poznać rozwój chorób i stosować personalizowane leczenie w stosunku do każdego pacjenta.

OSOZ Polska 7/2021

31

praktyc z nie

be z piec z e ń stwo danyc h

Moje dane wyciekły. Co robić?

Niemal codziennie docierają do nas informacje o wyciekach danych osobowych m.in. ze sklepów internetowych, portali społecznościowych, a także banków czy szpitali.

Poniżej opisane zostaną wybrane następstwa wycieku danych oraz działania, jakie należy podjąć, aby zminimalizować jego negatywne skutki.

Założenie fałszywego konta Karolina Szuścik, CISA Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Raport RiskBased Security, wskazuje, że w pierwszym kwartale 2020 roku wyciekło 8,4 miliardów rekordów danych.

To oznacza 273% wzrost w porównaniu z pierwszym półroczem 2019 roku.

Specjaliści z branży Security zwracają uwagę na bardzo istotny problem, jakim są działania przestępcze wymierzone w branże medyczną. W pierwszym kwartale 2020 zgłoszono ponad 100 incydentów, które dotknęły ponad 2,5 miliona osób. Niestety, dokumenty medyczne

32

OSOZ Polska 7/2021

są bardzo pożądanym zasobem, a liczba przypadków kradzieży tożsamości medycznej prawdopodobnie wzrośnie.

Bez względu, czy doszło do wycieku danych szczególnych kategorii (np. dokumentacja medyczna), danych zwykłych (np. numer telefonu), czy adresu zamieszkania, w związku z naruszeniem ochrony danych osobowych zgodnie z RODO, osobie, której dane dotyczą, przysługują określone w RODO prawa.

Jednakże bardzo ważna jest szybka reakcja, dzięki której można uchronić się przed negatywnymi skutkami wycieku danych.

Jeżeli wyciekły Twoje dane uwierzytelniające, np. login i hasło, należy dokonać natychmiastowej zmiany hasła. Jeżeli jest możliwość uwierzytelniania się z użyciem MFA (multi-factor authentication – logowanie z użyciem dodatkowego hasła lub kodu), zawsze należy z niej korzystać. Należy także zmienić hasło do systemów, w których zostało użyte to samo, skompromitowane hasło.

Dodatkowo na stronie https://haveibeenpwned.com możesz w każdej chwili sprawdzić, czy wyciekło Twoje hasło wykorzystane do logowania na dowolnej stronie internetowej podając adres e-mail lub numer telefonu wykorzystywane jako login.

praktyc z nie

Podszycie się pod osobę, której dane dotyczą lub zaciągnięcie zobowiązań w imieniu osoby, której dane wyciekły Jeśli wyciekły Twoje dane widniejące w dowodzie osobistym, to oprócz zastrzeżenia dokumentu w banku, można założyć konto w systemie informacji kredytowej i gospodarczej celem monitorowania swojej aktywności kredytowej.

Powstały również narzędzia pozwalające na zastrzeżenie danych z dowodu, jak to przygotowane przez Biuro Informacji Kredytowej S.A. czy CRIF Sp. z o.o. Warto skorzystać również z możliwości ustawienia powiadomień i alertów w razie próby zaciągnięcia zobowiązań z wykorzystaniem Twoich danych, np. alerty Biura Informacji Kredytowej.

przez Internet i dokładnie analizować kierowane do nas komunikaty zawarte w wiadomościach SMS czy mailach. Pozwoli to uniknąć ataku phishingowego, którego celem może być wyłudzenie dodatkowych danych czy uzyskanie danych dostępowych, np. do internetowych systemów bankowych.

• Należy ignorować nieoczekiwane wiadomości e-mail, w szczególności od nieznanych nadawców, nie otwierać nieznanych załączników, nie używać linków do stron internetowych otrzymanych od nieznanych na-

dawców w wiadomościach e-mail lub SMS-ach.

W sytuacji, w której doszło do wycieku danych osobowych, warto też rozważyć kroki prawne, którymi są w szczególności zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa na Policję (jeżeli w Twojej ocenie określona osoba dopuściła się czynu karalnego), złożenie skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, a także dochodzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia przed sądem. 

Aby lepiej chronić dane na kontach internetowych, warto uaktywnić opcję weryfikacji dwuetapowej przy logowaniu. Wówczas jednorazowe hasło/kod wysyłane jest na dodatkowe urządzenie, np. telefon komórkowy.

Możliwość wykorzystania danych z karty płatniczej W sytuacji wycieku numeru karty płatniczej oraz kodu CVV należy niezwłocznie zastrzec kartę, korzystając z bankowości elektronicznej lub dzwoniąc na infolinię swojego banku. Infolinie takie działają 24 godziny i 7 dni w tygodniu. Można też wykorzystać uniwersalny, międzybankowy System Zastrzegania Kart, dzwoniąc pod numer 828 828 828 uruchomiony w ramach systemu zastrzegania Kart.

Dodatkowe środki ostrożności: • Bezwzględnie należy zachować dużą ostrożność podczas podawania danych

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Przemysław Czuma, Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Mariusz Kurman, Anne Nijs, Claudia Pagliari, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 7/2021

33

praktyc z nie T E C H N O LO G I E I Z D R O W I E

Atlas zdrowia cyfrowego 2021 Najnowszy raport „Trendy zdrowia cyfrowego 2021 – innowacje, dowody naukowe, regulacje i adaptacja” opracowany przez Institute For Human Data Science (IQVIA) w szczegółach prezentuje krajobraz innowacji w ochronie zdrowia. Zawiera m.in. najnowsze dane na temat aplikacji zdrowotnych, urządzeń ubieralnych, badań naukowych w zakresie rozwiązań zdrowia cyfrowego.

Platformy zdrowia, mobilne aplikacje, cyfrowe terapie – innowacje w ochronie zdrowia prowadzą do radykalnej zmiany zarządzania zdrowiem i realizacji opieki nad pacjentami. Wraz ze wzrostem ich znaczenia i poziomu adaptacji na rynku – znacznie przyspieszonych w czasie pandemii COVID-19 – rośnie znaczenie oceny ich skuteczności oraz potencjalnych korzyści, a także konieczne staje się usuwanie barier wdrożenia.

Raport Instytutu IQVIA identyfikuje trendy w czterech obszarach: innowacje, dowody naukowe, regulacje i adaptacja.

34

OSOZ Polska 7/2021

Przyspieszenie innowacji zdrowia cyfrowego Liczba zdrowotnych aplikacji mobilnych dostępnych dla konsumentów przekracza obecnie 350 000. Rekordowym okazał się rok 2020, kiedy pojawiło się aż 90 000 nowych aplikacji zdrowotnych, czyli średnio ponad 250 aplikacji dziennie.

W tej masie nowy rozwiązań, znaleźć można rozwiązania z różnych dziedzin, przede wszystkich w kategorii fitness/wellness, ale także dedykowane do profilaktyki, monitoringu i wspomagania

terapii konkretnych chorób. Wybór dobrego rozwiązania jest sporym wyzwaniem. Sklepy z aplikacjami nie prowadzą ich oceny, jedyną wskazówką może być liczba pobrań i opinie użytkowników, taka jak w przypadku każdej innej aplikacji. To powoduje, że wysokiej jakości, certyfikowane rozwiązania trafiają do jednego worka z aplikacjami, które nie zostały w żaden sposób sprawdzone pod względem obiecywanych przez dostawców korzyści.

Chorobami, których zarządzanie najczęściej wspomagają aplikacje, są lekkie schorzenia psychiczne, cukrzyca, choroby układu krążenia. Stanowią one ponad połowę wszystkich aplikacji. Widać też wyraźną zmianę w strukturze dostępnych rozwiązań m-zdrowia. W 2015 roku jedynie 28% aplikacji skupiało się na konkretnej jednostce chorobowej, w 2020% ich udział wzrósł do 47%.

Ta zmiana wynika też z coraz większych możliwości urządzeń ubieralnych (wearables), będących źródłem danych zbieranych i analizowanych w aplikacjach

praktyc z nie

zdrowotnych. Obecnie 55% z nich koncentruje się na monitorowaniu aktywności i kondycji fizycznej, 45% zbiera dane medyczne jak puls, temperatura ciała, poziom natlenienia krwi itd. Pandemia COVID-19 była akceleratorem dla rynku wearables – wiele osób na całym świecie samodzielnie kontrolowało poziom saturacji krwi za pomocą pulsoksymetrów, często oferowanych bezpłatnie dla osób zakażonych i leczących się w domu.

Czujniki i cyfrowe biomarkery są również włączane do badań nad nowymi lekami i urządzeniami medycznymi, transformując sposób prowadzenia badań klinicznych. Dane można zbierać bezpośrednio z urządzeń wearables lub podczas wizyt domowych. Hybrydowe badania kliniczne są mniej uciążliwe dla ochotników biorących w nich udział, pozwalając na zebranie większej ilości danych w krótszym czasie.

Postępująca regulacja i komercjalizacja Cyfrowe terapie (DTx, digital therapautics) oraz produkty i narzędzia cyfrowej opieki (DC, digital care) bazują na koncepcji „oprogramowania jako środka leczenia, zapobiegania lub zarządzania określonymi chorobami”. Koncentrują się one na bardzo wąskim zakresie klinicznym, gdyż w procesie dopuszczenia na rynek wymagane jest udowodnienie ich skuteczności i bezpieczeństwa stosowania. W ten sposób wiele z nich może być już wystawianych przez lekarza na receptę. Liczba DTx i DC szybko rośnie.

Obecnie na rynku dostępnych jest ponad 250 takich rozwiązań, około 150 w ofercie komercyjnej.

Systemy ochrony zdrowia na całym świecie dostrzegają rolę, jaką DTx i DC mogą odegrać w opiece nad pacjentem.

W efekcie, rośnie liczba tworzonych ście-

żek regulacyjnych i refundacyjnych rozwijanych przez krajowe organy. Dzięki temu, do rąk pacjentów trafiają rozwiązania o udowodnionej skuteczności klinicznej, które mogą być polecane przez lekarzy i refundowane przez płatników.

Obecnie, co najmniej 25 produktów DTx zostało dopuszczonych do obrotu w procesach regulacyjnych, a kolejne 23 są dostępne komercyjnie. Wskazania do ich stosowania dotyczą głównie zdrowia psychicznego i modyfikacji zachowań. Kolejne 89 znajduje się na wczesnych etapach rozwoju i generowania dowodów. Wiele z nich opiera się na cyfrowej wersji terapii poznawczo-behawioralnej. DTx dają szansę na lepszą dostępność terapii związanych ze zdrowiem psychicznym w sytuacji ograniczonej dostępności tego typu świadczeń. Największym wyzwaniem pozostaje akceptacja e-rozwiązań na rynku ochrony zdrowia, w tym ich refundacja.

Rozwiązania zdrowia cyfrowego stosowane podczas pandemii COVID-19 Terapie cyfrowe dostarczanie interwencji poprzez oprogramowanie dla wybranych schorzeń Aplikacje mobilne dla konsumentów oferują informacje o COVID-19, śledzą objawy, zawierają domowe programy fitness

Urządzenia typu wearables monitorują aktywność i różne cyfrowe biomarkery zdrowia

Aplikacje do zarządzania chorobami umożliwiają zdalne monitorowanie pacjentów poza tradycyjnymi placówkami służby zdrowia

Połączone czujniki biometryczne śledzą parametry życiowe, w tym nasycenie tlenem krwi i pomagają w samokontroli choroby

E-mail i wiadomości tekstowe pomagają pacjentom komunikować się z zespołem opieki podczas pobytu w domu

Interaktywne platformy świadczenia opieki cyfrowej jak przykładowo fizykoterapia, programy CBT bezsenności i inne interwencje terapeutyczne

Kamery w smartfonach umożliwiają zdalne badania pacjentów z pomocą rozwiązań telemedycyny (np. ocena stanu skóry itd.)

PACJENT OTOCZONY OPIEKĄ W DOMU

Elektroniczne kartoteki zdrowia są łatwiej dostępne ułatwiając ciągłość opieki Telemedycyna i wirtualne wizyty lekarskie wspomagają zdalny kontakt z lekarzem i opiekę

Narzędzia do badań klinicznych gromadzą informacje o pacjentach i umożliwiają realizację badań wirtualnych lub z elementami wirtualnymi

Domowi wirtualni asystenci głosowi są nadal rzadko używani, ale mogą pomagać w znalezieniu informacji zdrowotnych lub wysyłać powiadomienia

Tłumaczenie oryginalnej grafiki z raportu IQVIA Institute.

OSOZ Polska 7/2021

35

praktyc z nie

Rosnące korzyści wykazane naukowo Od 2007 roku opublikowano ponad 2 000 badań dotyczących skuteczności aplikacji zdrowia cyfrowego, w tym prawie 1500 w ciągu ostatnich pięciu lat. Od 2018 roku zaobserwowano spowolnienie w dynamice publikacji, niemniej jednak, liczba przeglądów systematycznych i metaanaliz osiągnęła w 2020 r. łącznie 14% wszystkich opublikowanych badań. Mówiąc wprost, rośną dowody naukowe na to, że stosowanie certyfikowanych rozwiązań zdrowia cyfrowego ma korzystny wpływ na zdrowie i profilaktykę.

Najwięcej dowodów przemawia za włączeniem terapii cyfrowych do leczenia osób z chorobami układu sercowonaczyniowego (np. badania przesiewowe w kierunku migotania przedsionków i arytmii serca, rehabilitacja kardiologiczna i nadciśnienie), modyfikacji zachowań (np. zarządzanie farmakoterapią, ćwiczenia fizyczne, programy zdrowego odżywiania się i kontroli masy ciała oraz wspomagające rzucanie palenia) oraz leczenia niektórych schorzeń przewlekłych (np. stany bólowe).

Mimo to, rozwiązania zdrowia cyfrowego wymagają dalszego badania.

W przypadku niektórych aplikacji, wskazane byłoby przeprowadzenie randomizowanych badań kontrolnych, aby precyzyjnie wykazać korzyści, trwałość efektu klinicznego, efektywność kosztową i przewagę w porównaniu z alternatywnymi interwencjami.

Bariery na drodze do adaptacji zdrowia cyfrowego Firmy opracowujące oparte na dowodach, certyfikowane rozwiązania zdrowia cyfrowego mają coraz więcej moż-

» Terapie cyfrowe (DTx) to interwencje medyczne dostarczane bezpośrednio do pacjentów za pomocą oprogramowania opartego na dowodach naukowych.«

liwości, aby wprowadzić je na rynek ochrony zdrowia i osiągnąć zwrot z inwestycji. Można wyróżnić cztery dostępne obecnie modele komercjalizacji: – sprzedaż bezpośrednia do konsumenta (użytkownik płaci z własnej kieszeni); – kontraktowanie oparte na wartości – rodzaj modelu płatności, który wiąże cenę aplikacji z jej działaniem (jeśli aplikacja cyfrowa przynosi pożądany efekt, płatnicy płacą pełną cenę; w innym przypadku, płatnik może otrzymać od producenta refundację lub obniżkę); – refundacja „podobna do urządzenia” (aplikacja jest certyfikowana jako urządzenia medyczne); – refundacja „podobna do leku” (aplikacja jest kategoryzowana jako terapia cyfrowa, analogicznie do leków).

Sposób komercjalizacji zmienia się z tym, jak modyfikowane są regulacje w zakresie dopuszczenia i refundacji rozwiązań e-zdrowia. W początkowym okresie cyfryzacji, praktycznie jedyną ścieżką była sprzedaż bezpośrednio do konsumenta w sklepie z aplikacjami mobilnymi. Jednak konsumenci niechętnie płacą za aplikacje z własnej kieszeni, wychodząc z założenia, że odprowadzają składki na ubezpieczenie zdrowotne.

W niektórych systemach ochrony zdrowia, dodatkową możliwością jest dystrybucja w kanale pracodawców, którzy dzięki cyfrowym programom zdrowia mogą zapewnić pracownikom dodatkowy bonus (profilaktyka zdrowia psychicznego, relaks, monitoring zdrowia itd.). Taki model sprawdza się dobrze m.in. w amerykańskim systemie ubezpieczeń zdrowotnych, jednak rzadziej jest stosowany w europejskich systemach opartych na powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Największą barierą dla pracodawców jest i w tym przypadku brak dowodów na skuteczność kliniczną rozwiązań.

Od kilku lat można zaobserwować zmiany na rynku zdrowia i rosnącą przychylność do rozwiązań zdrowia cyfrowego. Powstają nowe ścieżki walidacji, podczas pandemii COVID-19 w wielu państwach wprowadzono rozwiązania prawne ułatwiające stosowanie i refundację m.in. konsultacji medycznych na odległość albo monitoring stanu zdrowia. W tym obszarze dopiero jesteśmy na początku drogi. Tylko kilka krajów w UE posiada przykładowo proces dopuszczenia aplikacji do refundacji w systemie ochrony zdrowia, pozwalając lekarzom przepisywać je na receptę podobnie jak leki. 

Digital Health Trends 2021 Trendy zdrowia cyfrowego Raport przygotowany przez Instytut Danych o Człowieku (Institute For Human Data Science) (76 stron, język angielski) Aby pobrać raport, wejdź na stronę https://bit.ly/2WbQRv7 lub zeskanuj kod

36

OSOZ Polska 7/2021

nowe idee

E -z drowie na ś wiecie

HealthcareITNews

Fast Company

Australian hospitals leveraging VR tech to fast-track clinician training

20% of all deaths could be prevented if cities were better designed

Australijskie szpitale wykorzystują technologię VR, aby skrócić czas szkolenia lekarzy

20% wszystkich zgonów można by uniknąć, gdyby miasta były lepiej zaprojektowane

Szpitale w Australii zaczęły stosować technologię wirtualnej rzeczywistości w ćwiczeniu procedur ratujących życie. Dzięki temu mogą skrócić czas szkolenia z miesięcy do dni. Pierwsze cztery szpitale używają platformy szkoleniowej VR, w tym Fiona Stanley Hospital, Royal Prince Alfred Hospital, Westmead Hospital i Nepean Hospital.

Wykorzystując technologię symulatorów lotu, startup Vantari VR opracował nową generację szkoleń medycznych. Aby z nich skorzystać, wystarczy zestaw słuchawkowy VR i laptop.

Moduły systemu obejmują 90% procedur medycznych w ramach podstawowego szkolenia lekarzy i uwzględniają wszystkie wytyczne naukowe. W szpitalach biorących udział w projekcie, młodsi lekarze i stażyści mieli za zadanie wykonać od trzech do pięciu sesji procedur przy użyciu platformy VR, zanim mogli wykonać procedurę na pacjentach. W Fiona Stanley Hospital ponad 20 rejestratorek zostało przeszkolonych w zakresie zakładania drenażu klatki piersiowej.

Według dr Nishanth Krishnananthan, taki sposób szkolenia jest znacznie szybszy niż czekanie tygodniami, miesiącami na warsztaty zaplanowane w programie zajęć lub całe warsztaty symulacyjne. Ćwiczenia z wykorzystaniem oprogramowania trwają około 10 minut. Sama forma jest o wiele bardziej wciągająca niż korzystanie z modułów szkoleń online, takich jak filmy wideo lub literatura fachowa.

Oprócz skrócenia czasu szkolenia, wykorzystanie VR może pomóc w minimalizacji błędów medycznych. Zgodnie z badaniem Quality in Australian Health Care, około 18 000 osób umiera w szpitalach każdego roku z powodu błędów medycznych. „Możliwość ćwiczenia i uczenia się procedur ratujących życie w wirtualnej rzeczywistości jeszcze zanim zostaną one wykonane na prawdziwych pacjentach przynosi ogromne korzyści.

To także oszczędności, bo koszt klasycznej edukacji medycznej jest ogromny – powiedział dr Robert Swart, konsultant ds. anestezjologii i lider innowacji w Fiona Stanley Hospital. 

Według prognoz, do 2050 roku prawie 70% światowej populacji będzie mieszkać w miastach (obecnie – 55%). Dlatego miasta przyszłości powinny stwarzać warunki do zdrowego życia.

Rośnie obciążenie chorobami niezakaźnymi (NCD) związanymi ze stylem życia, w tym niewystarczającą aktywnością fizyczną. Naukowcy przewidują, że do 2030 r. choroby niezakaźne będą stanowiły 77% globalnego obciążenia chorobami. Już dziś choroby sercowo-naczyniowe odpowiadają za 44% wszystkich zgonów w grupie NCD. W badaniu ekspertów z Uniwersyteckiego Centrum Medycznego w Mainz dokonano syntezy istniejących dowodów na temat wpływu kilku zagrożeń środowiskowych w miastach. Należą do nich: zanieczyszczenie powietrza; hałas komunikacyjny (ryzyko chorób metabolicznych wskutek podniesienia poziomu hormonów stresu, tętna i ciśnienia krwi); oraz zanieczyszczenie światłem w nocy (zmiany rytmu okołodobowego prowadzące do otyłości i chorób serca). Badania wykazały, że 20% wszystkich zgonów można by zapobiec, gdyby miasta były zaprojektowane tak, by spełniały zalecenia dotyczące aktywności fizycznej, zanieczyszczenia powietrza, hałasu, ciepła i przestrzeni zielonej. Autorzy zidentyfikowali cztery modele miejskie, które można określić jako zdrowe. Pierwszy z nich to miasto kompaktowe: o dużej gęstości zaludnienia, z bezpośrednim dostępem do transportu publicznego i dużą ilością terenów zielonych.

Drugim modelem jest miasto superbloków, gdzie piesi i rowerzyści mają pierwszeństwo, a ruch samochodowy jest dozwolony tylko dla mieszkańców, z maksymalnym ograniczeniem prędkości. Z kolei 15-minutowe miasto zyskało ostatnio popularność jako sposób na odbudowę po pandemii. Pomysł, do którego burmistrz Paryża odwoływał się w swojej kampanii wyborczej w 2020 r., polega na tym, by wszyscy mieszkańcy mogli z łatwością zaspokoić swoje podstawowe potrzeby (zakupy spożywcze, dojazdy do szkoły) w ciągu 15 minut spacerem lub rowerem od swojego domu. Wreszcie, model miasta bez samochodu ogranicza niepotrzebny, prywatny ruch i zapewnia łatwy dostęp do aktywnego i publicznego transportu. 

OSOZ Polska 7/2021

37

nowe idee

38

The Verge

EuroNews

Apple reportedly trialed plans for a primary care service on its own employees

Potentially life-saving study could cut labelling times for MRI Scans from years to minutes

Zgodnie z doniesieniami, Apple testował plany podstawowej opieki zdrowotnej na własnych pracownikach

Potencjalnie ratujące życie badania mogłyby skrócić czas oceny skanów MRI

Jak informuje The Wall Street Journal (WSJ) powołując się na własne źródła, Apple opracowywał plan opieki zdrowotnej dla własnych pracowników, który miał uwzględniać także dane zbierane przez inteligentne zegarki Apple Watch.

Niedawno gigant na rynku technologii mobilnych przejął klinikę zdrowia, aby przetestować program opieki POZ na pracownikach. Jednak zgodnie z informacjami WSJ, wysiłki utknęły w martwym punkcie – pracownicy zakwestionowali integralność danych zebranych za pośrednictwem usług mobilnych.

Firmy technologiczne, w tym Apple i Amazon, coraz mocniej koncentrują się na ekspansji do sektora opieki zdrowotnej. To branża, która w USA jest warta 4 biliony dolarów. Amazon oferuje już innym firmom swój własny program telezdrowia i domowej opieki zdrowotnej. Jednak nie wszystkie zamierzenia w tym obszarze zakończyły się sukcesem. Projekt opieki zdrowotnej Amazon Haven, współtworzony z Berkshire Hathaway i JP Morgan, zakończył się fiaskiem i został zakończony w styczniu 2021.

Projektując usługi POZ, Apple koncentruje się na integracji danych zbieranych przez urządzenia takie jak Apple Watch z kartotekami medycznymi. Oparty na subskrypcji program oferowałby pacjentom spersonalizowaną opiekę uwzględniającą stały monitoring zdrowia.

Projekt jednak nie wyszedł poza pierwszą fazę wdrożenia.

Pracownicy Apple zgłosili zastrzeżenia co do danych zbieranych w klinice i zasadności programu. Zespół Apple pracował również nad aplikacją o nazwie HealthHabit, która miałaby wyznaczać wyzwania zdrowotne i umożliwiać prowadzenie rozmów z lekarzami. Aplikacja uwzględniała m.in. program kontroli nadciśnienia tętniczego.

Apple wprowadziło już kilka funkcji bezpośrednio związanych ze zdrowiem. Jedną z nich jest dostęp do elektronicznych kartotek medycznych prosto ze smartfona. Oprócz tego firma, wraz z rządem Singapuru, opracowała program prewencji oparty na wyzwaniach zdrowotnych i punktach za aktywność fizyczną oparty na Apple Watch. Nowa aplikacja miałaby ułatwić wysyłać dane z inteligentnych zegarków do e-kartotek zdrowia. 

Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) ma kluczowe znaczenie w diagnozowaniu wielu schorzeń, od raka po choroby neurologiczne. Jednak dokładne oznaczenie każdego zdjęcia wykonanego podczas badania jest czasochłonne, co ma wpływ na szybkość, z jaką personel medyczny może prawidłowo rozpoznać chorobę.

Naukowcy z King’s College w Londynie dokonali przełomu w automatyzacji tego procesu – nawet 100 000 badań MRI mózgu może zostać przeanalizowanych w ciągu 30 minut. Ich manualna ocena zajęłaby długie lata.

Zespół badawczy nauczył diagnozy systemy maszynowego rozpoznawania obrazów sięgając do tak zwanego “głębokiego uczenia”, obejmującego wiele algorytmów przetwarzanych przez sieci neuronowe. To pierwsze badanie, które umożliwia naukowcom etykietowanie złożonych zbiorów danych MRI na dużą skalę. Wyniki prac zostały opublikowane w magazynie European Radiology.

Głębokie uczenie wymaga standardowo analizy dziesiątek tysięcy sklasyfikowanych obrazów. Tylko w takim procesie uczenia algorytmów podejmowania decyzji można osiągnąć najlepszą możliwą wydajność i precyzję rozpoznawania obrazu. Mowa tutaj o obrazach MRI opisanych cyfrowo, inaczej mówiąc, etykietowanych. Zebranie takiej bazy zdjęć jest dużym wyzwaniem.

Dr David Wood, główny autor badania, powiedział, że badania opierają się na ostatnich przełomach w przetwarzaniu języka naturalnego, który wykorzystuje ogromne zbiory nieoznakowanego tekstu, w tym repozytorium badań open-access PubMed Central oraz abstraktów artykułów.

Nowe odkrycie znacznie ułatwia przyszłe projekty związane z rozpoznawaniem obrazów oparte na głębokim uczeniu, co z kolei niemal na pewno przyspieszy wprowadzenie do klinik zautomatyzowanych czytników MRI mózgu.

Naukowcy udostępnili kod rozwiązania i modele innym badaczom (open source), aby jak najwięcej osób mogło skorzystać z tego wynalazku. 

OSOZ Polska 7/2021

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Krajowy plan odbudowy. Co zakłada w zakresie cyfryzacji i ochrony zdrowia?

Krajowy Plan Odbudowy (KPO) zakłada rewitalizację gospodarki po pandemii COVID-19 oraz zwiększenie odporności na przyszłe kryzysy.

Na jego realizację, Polska otrzyma od Unii Europejskiej 58,1 mld euro w formie bezzwrotnego grantu oraz pożyczkę w kwocie 12,1 mld euro.

Plan inwestycyjny realizowany będzie do sierpnia 2026 roku, koncentrując się na 6 obszarach, w tym transformacji cyfrowej oraz wzmacnianiu efektywności, dostępności i jakości systemu ochrony zdrowia. Co zakłada w tym zakresie 495-stronicowy dokument?

Po co KPO? Pandemia mocno odcisnęła się na krajowej gospodarce, a jej skutki – i zaciągnięty dług publiczny – będą odczuwalne przez kolejne lata. Została zaburzona działalność wielu branż i sektorów, zmniejszył się popyt i inwestycje, obniżył PKB, wystąpiły ograniczenia w dostępie do usług medycznych. Pandemia obnażyła słabości strukturalne gospo-

darki, jej bardzo niski poziom innowacyjności i cyfryzacji w stosunku do średniej UE, niekorzystne zmiany demograficzne (rynek starzejącego się społeczeństwa), nie mówiąc o tak dużych wyzwaniach jak zależność od węgla (jego udział w miksie elektroenegertycznym wynosi 72%, 36 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w UE stanowią polskie miasta).

13,2% ludności Polski nigdy nie korzystało z internetu, a niemal połowa społeczeństwa nie posiada nawet podstawowych umiejętności cyfrowych (znacznie poniżej średniej UE), 60% przedsiębiorstw charakteryzuje się niskim poziomem cyfryzacji, ponad 35% gospodarstw domowych w Polsce nie może korzystać z usług dostępu do internetu o przepustowości co najmniej 100 Mb/s, a aż 25% – z usług o przepustowości co najmniej 30 Mb/s. Brakuje sprzętu komputerowego w szkołach i niektórych szpitalach.

W ochronie zdrowia wymienia się znane od dawna problemy: ograniczony dostęp do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych i wiążący się z tym długi czas oczekiwania, braki kadrowe, słaby stan infrastruktury podmiotów leczniczych i braki w zakresie nowoczesnego sprzętu diagnostycznego, niski poziom finansowania ochrony zdrowia, niski poziom digitalizacji.

O jakich pieniądzach mowa?

Na cel „Efektywność, dostępność i ja-

OSOZ Polska 7/2021

39

nowe idee

» KPO przewiduje rozszerzenie wachlarza usług elektronicznych, w tym zwiększenie wykorzystania przełomowych technologii i dalszy rozwój e-zdrowia.« kość systemu ochrony zdrowia” (komponent D) przeznaczono łącznie 4,1 mld euro z części grantowej i 450 mln euro z części pożyczkowej (łącznie 4,5 mld euro), co stanowi 12,6% wszystkich inwestycji w ramach KPO. Z kolei na część „Transformacja Cyfrowa” (komponent C) – 2,797 mld euro z części grantowej i 2,100 mld euro z części pożyczkowej (łącznie 4,897 mld euro), co stanowi 13,6% środków planowanych do wydatkowania w ramach KPO. Mówimy o perspektywie 2021–2026, a więc 5 latach.

Zakładając, że wydatki budżetu ochrony zdrowia w 2021 roku zaplanowane zostały na poziomie 11 mld zł i uwzględniając dodatkowe pieniądze z komponentu D, można się spodziewać zasilenia budżetu na zdrowie na poziomie ok.

13%. Oczywiście, o ile te środki zostaną racjonalnie wydatkowane.

Założenia dotyczące transformacji cyfrowej Środki uzyskane na KPO mają w tym obszarze za zadanie m.in. zwiększenie odsetka gospodarstw domowych posiadających dostęp do wysokoprzepustowego internetu. Do 2026 odsetek osób korzystających z internetu w kontaktach z administracją publiczną powinien wzrosnąć do 60%, z 42% w 2020 r.

W ramach kluczowych zadań wyodrębniono: – Usunięcie przeszkód prawnych, administracyjnych i organizacyjnych, które utrudniają powszechny dostęp do szybkiego internetu – rozwój infrastruktury sieciowej. W celu zwiększenia skali zastosowań rozwiązań cyfrowych w sferze publicznej, gospodarce i społeczeństwie planowana jest m.in.

zmiana ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

– Stymulacja wzrostu poziomu kompetencji cyfrowych (e-kompetencje) i przystosowanie szkolnictwa do wyzwań związanych z transformacją cyfrową: wprowadzenie standardów wyposażenia szkół w infrastrukturę cyfrową, polityka cyfryzacji obszaru edukacji.

– Zwiększenie cyberbezpieczeństwa systemów informacyjnych i wzmocnienie infrastruktury przetwarzania danych oraz optymalizacja infrastruktury służb państwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo.

Choć obszar digitalizacji skupia się na administracji państwowej i szkolnictwie, obejmuje one też obszar zdrowia. Planuje się rozszerzenie wachlarza usług elektronicznych, w tym zwiększenie wykorzystania przełomowych technologii i dalszy rozwój e-zdrowia.

Realizacja tego celu będzie się odbywać poprzez zakup sprzętu, wdrażanie rozwiązań cyfrowych oraz rozwijanie kompetencji personelu. Efektem ma być rozszerzenie dostępu do usług medycznych, obniżenie kosztów działalności oraz usprawnienie zarządzania w całym sektorze zdrowia. Planowane jest m.in: uruchomienie dodatkowych

Podział środków w ramach KPO na poszczególne komponenty Odporność i konkurencyjność gospodarki P – 0,245 mld euro G – 4,455 mld euro

Zielona, inteligentna mobilność P – 0,700 mld euro G – 6,818 mld euro

Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia P – 0,450 mld euro G – 4,092 mld euro

12,6%

13,6% Transformacja cyfrowa P – 2,100 mld euro G – 2,797 mld euro

40

OSOZ Polska 7/2021

Zielona energia i zmniejszanie energochłonności P – 8,617 mld euro G – 5,696 mld euro

Legenda: P – pożyczka, G – grant

nowe idee

centralnych usług cyfrowych oraz objęcie 60% dokumentacji medycznej formą elektroniczną.

Dodatkowo, w ramach filaru III „inteligentny, zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, w tym spójność gospodarcza, miejsca pracy, produktywność, konkurencyjność, badania naukowe, rozwój i innowacje, a także dobrze funkcjonujący rynek wewnętrzny z silnymi MŚP” zakłada się wzmocnienie mechanizmów współpracy pomiędzy sektorem nauki oraz przemysłem, opracowanie modelu skutecznej współpracy nauka – nauka i nauka – biznes wspierającej rozwój i upowszechnienie innowacji, przyśpieszenie procesów robotyzacji, cyfryzacji i innowacji; rozwój systemu bodźców wzmacniających zainteresowanie tworzeniem i wdrażaniem przełomowych technologii i innowacji w sektorze przedsiębiorstw.

Czego można się spodziewać w ochronie zdrowia?

Działania w obszarze sektora zdrowia mają na celu podwyższenie jakości funkcjonowania systemu ochrony zdrowia oraz zwiększenie dostępu do usług medycznych. W krótszej perspektywie czasowej – zapewnienie dostępu do usług wszystkim osobom chorym i narażonym na zagrożenia medyczne wynikające z pandemii COVID-19.

Krajowy Plan Odbudowy przewiduje inwestycje w cyfryzację i reformę strukturalną ochrony zdrowia.

Jakie działania zostały uwzględnione?

– Rozwój Map potrzeb zdrowotnych. Na ich podstawie prowadzone będą inwestycje związane z modernizacją bazy podmiotów leczniczych, uwzględniające trendy demograficzne i epidemiologiczne, oraz zróżnicowanie w dostępie do usług zdrowotnych na poziomie regionalnym.

– Wzmocnienie podstaw funkcjonowania i finansowania systemu ochrony zdrowia.

– Reforma i restrukturyzacja sektora szpitalnictwa w Polsce. Obejmie ona restrukturyzację szpitali publicznych, w tym sposobów finansowania inwestycji, poprawę jakości zarządzania szpitalami publicznymi oraz reorganizację systemu leczenia szpitalnego.

– Reforma opieki onkologicznej w Polsce. Priorytetem jest zapewnienie, aby każdy pacjent, niezależnie od miejsca zamieszkania otrzymywał opiekę onkologiczną opartą o jednakowe standardy diagnostyczno-terapeutyczne, czyli jednolicie zdefiniowane ścieżki, a system elastycznie odpowiadał na ich potrzeby.

– Reorganizacja Infrastruktury Strategicznej w ochronie zdrowia i podmiotów leczniczych – Wzmocnienie roli Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) oraz am-

bulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS).

– Wsparcie polskiego potencjału badawczego i rozwojowego w obszarze nauk medycznych i nauk o zdrowiu.

– Stworzenie odpowiednich warunków dla zwiększenia liczebności kadry medycznej.

Kontynuowana będzie reforma zmierzająca do transformacji cyfrowej systemu ochrony zdrowia obejmująca m.in. rozwój publicznych usług cyfrowych w ochronie zdrowia, w tym m.in. stworzenie Centralnego Repozytorium Danych Medycznych, rozwój wymiany EDM, rozwój i wdrażanie narzędzi informatycznych wspomagających pracę lekarza, stworzenie rozwiązań telemedycznych i ich integracja z dostępnymi usługami e-zdrowia, rozwój kompetencji cyfrowych kadr medycznych, cyfryzacja procesów ochrony epidemiologicznej, rozwój infrastruktury IT w ochronie zdrowia.

KPO zakłada też działania związane z udostępnieniem szerokiego zakresu usług publicznych drogą elektroniczną, z wykorzystaniem ustandaryzowanych, interoperacyjnych i horyzontalnych rozwiązań informatycznych. Według autorów, trwają też prace nad przygotowaniem Strategii e-zdrowia, która będzie wyznaczała kierunki transformacji cyfrowej. 

OSOZ Polska 7/2021

41

nowe idee startup

E-learning dla studentów medycyny i lekarzy Praca z pacjentem wymaga zarówno wiedzy medycznej, umiejętności podejmowania decyzji oraz kompetencji w zakresie poprawnej komunikacji. Młodzi lekarze i studenci mogą je ćwiczyć wirtualnie z pomocą aplikacji Medcases. Na temat innowacji polskiego startupu rozmawiamy z Mariuszem Kurmanem, współzałożycielem MedIT Solutions, lekarzem, inżynierem, pasjonatem sztucznej inteligencji i neurologii.

Jak zrodził się pomysł na stworzenie Medcases?

Pomysł na aplikację Medcases powstał na drugim roku studiów, w 2012 r. Od początku wspólnej nauki z moją małżonką, szukaliśmy nowoczesnych rozwiązań IT, które – poprzez ciekawe przedstawie-

42

OSOZ Polska 7/2021

nie treści zawartych w podręcznikach – pomogą nam uczyć się efektywniej. Szukaliśmy alternatywy dla nauki z przeładowanych wiedzą książek, z których trudno było nam wyselekcjonować najistotniejszą wiedzę. Ponadto, po powrocie z uczelni, czuliśmy niedosyt czasu spędzonego na pracy z pacjentami. Zdawa-

liśmy sobie sprawę, że wiedza teoretyczna nie przekłada się w 100% na praktykę, a tej chcieliśmy nabyć jak najwięcej.

Do bloków z przedmiotów klinicznych byliśmy przygotowani teoretycznie, ale nie posiadaliśmy żadnego doświadczenia praktycznego, przez co czuliśmy, że nie potrafimy tej wiedzy odpowiednio zastosować, również w stosunku do naszych bliskich. Problemem była rozmowa z pacjentami, zrozumienie diagnostyki i zastosowanego leczenia a przede wszyst-

nowe idee

kim podejmowanie samodzielnych decyzji. Wtedy postanowiliśmy coś zmienić i pod koniec 2013 roku stworzyliśmy pierwszy prototyp aplikacji Medcases.

Jak działa aplikacja?

Wszystkie wyżej wymienione umiejętności studenci mogą nabyć w aplikacji Medcases już od pierwszego dnia studiów. W Medcases uczą się jak prowadzić rozmowę z pacjentem, jakie pytania kierować i w którym momencie. Jak rozszerzyć wywiad, żeby uzyskać najwięcej przydatnych klinicznie informacji.

Ponadto w Medcases użytkownicy mogą samodzielnie zbadać każdy element ciała człowieka, przechodząc od badania ogólnego do bardziej szczegółowego. Dodatkowo, dzięki współpracy ze StethoMe, nasi użytkownicy mogą posłuchać, naszym wirtualnym stetoskopem, odgłosów z klatki piersiowej, zarówno fizjologicznych jak i patologicznych.

W aplikacji Medcases stawiamy duży nacisk na zasadne wykorzystanie badań dodatkowych w diagnostyce różnicowej, dlatego każda symulacja ma określony, optymalny budżet, a każde badanie jest płatne zgodnie z rzeczywistością. Po przeprowadzonej diagnostyce, studenci stawiają rozpoznanie zgodnie z obowiązującymi kodami ICD10, po czym przechodzą do leczenia pacjentów. Jest to krok bardzo wymagający, ponieważ oprócz szerokiej listy leków, studenci mają do wyboru również procedury lecznicze czy różnego rodzaju operacje chirurgiczne. Istotne jest nie tylko wybranie nazwy leków, ale dokładne określenie dawki, jednostki, formy i drogi podania, a także czas powtarzania zlecenia.

Na zakończenie każdej symulacji medycznej, użytkownicy otrzymują szczegółowe podsumowanie, obejmujące ilość zdobytych punktów, czas oraz listę objawów, badań dodatkowych i przykładową kartę zleceń. Z podsumowania dowiadują się, jakie elementy procesu diagnostyczno-leczniczego poszły im dobrze, a nad którymi muszą jeszcze popracować. Jest to również miejsce zawierające komentarz autora przypadku oraz dyskusję pomiędzy użytkownikami aplikacji.

Do jakiej grupy docelowej jest kierowana?

Medcases powstało z myślą o studentach medycyny, którzy tuż po skończe-

» Aplikacja pomaga studentom medycyny, którzy tuż po skończeniu studiów rzucani są w wir trudnej pracy i samodzielnych decyzji.« niu studiów rzucani są w wir trudnej pracy i samodzielnych decyzji, a także dla młodych lekarzy, którzy już zmagają się z trudami tej pracy, ale nie mają jeszcze dużego doświadczenia. W naszej aplikacji mogą szybko nabyć umiejętności potrzebne do sprawniejszej i trafniejszej diagnostyki oraz niezbędną wiedzę w zakresie schematów leczenia. Dzięki pracy na wirtualnych pacjentach, uczą się na własnych błędach bez ryzyka wyrządzenia krzywdy prawdziwym pacjentom. Tworząc Medcases chcieliśmy, żeby każdy użytkownik naszej aplikacji czuł się bezpiecznie, świadomie i pewnie wchodząc w życie lekarskie.

Jakie korzyści mogą uzyskać studenci korzystający z aplikacji?

Jeżeli chodzi o studentów medycyny, są to: – studenci stają się bardziej pewni siebie w kontaktach z pacjentami; – zdobywają szeroką wiedzę na temat chorób, objawów, nieprawidłowości w badaniach dodatkowych; – szybciej i częściej dochodzą do prawidłowej diagnozy; – poznają schematy leczenia i umieją je wykorzystać w praktyce; – łączą wiedzę teoretyczną z praktyką.

Z kolei w przypadku młodych lekarzy, najważniejsze to: – szybciej podejmują samodzielne decyzje; – są lepiej przygotowani do pracy w warunkach SOR czy Izby przyjęć; – dzięki praktycznemu podejściu, ich wiedza jest nie tylko szeroka, ale i do-

brze ugruntowana, a społeczeństwo szybciej i trafniej zdiagnozowane oraz leczone.

Korzyści osiągają też uniwersytety: – większa zdawalność egzaminów wśród studentów; – wzrost rangi uczelni, wyższa pozycja w rankingach uniwersytetów medycznych; – większe zainteresowanie przyszłych studentów; – studenci lepiej przygotowani do pracy lekarza; – lepsze wyniki na egzaminach końcowych.

I na koniec jeszcze korzyści ogólne, dla społeczeństwa: – zdrowsze, szybciej zdiagnozowane i lepiej leczone społeczeństwo; – nauka z Medcases to także korzyści dla budżetu, ponieważ zmniejszą się koszty procesu diagnostyczno-terapeutycznego.

Jak aplikacja będzie rozwijana w przyszłości?

Kluczowe działania, jakie podejmujemy w ramach rozwoju Medcases: – przygotowujemy ofertę dla bardziej doświadczonych lekarzy oraz poszerzamy grupę o kolejne zawody medyczne: pielęgniarstwo, ratownictwo medyczne; – rozwijamy nowe funkcjonalności, które rozszerzają uczenie adaptacyjne i grywalizację; – pracujemy nad udoskonaleniami zwiększającymi jakość i szybkość działania aplikacji; – testujemy nowe algorytmy sztucznej inteligencji w zakresie generowania przypadków i wspomagania nauczania; – regularnie dodajemy nowe treści do naszej autorskiej bazy danych medycznych, które udostępniamy pod postacią przypadków medycznych oraz mini kursów z artykułami i testami.

Ponadto, tworzymy unikatowe w skali światowej rozwiązanie LMS – Medcases University. To system zarządzania nauczaniem nastawiony na studentów medycyny. Wykorzystujemy nowoczesne podejście do e-learningu, które opiera się na 4 filarach: adaptive learning, gamification, mobile and simulation.

W Medcases University na pierwszym miejscu stawiamy studenta. Nasze

OSOZ Polska 7/2021

43

nowe idee

rozwiązanie pomoże zmaksymalizować efekty nauczania w odniesieniu do roku, grupy a nawet pojedynczej jednostki.

Medcases University podpowie tematy zajęć, które należy omówić szerzej, pomoże ułożyć optymalny plan zajęć dostosowany do zwiększenia poziomu efektywności nauczania oraz zidentyfikuje studentów, którzy mogą mieć problemy z przygotowaniem do egzaminów. Dzięki zastosowaniu algorytmów sztucznej inteligencji, studenci uczący się z Medcases University będą świetnie przygotowani do pracy w zawodzie, osiągną maksymalne wyniki na egzaminie końcowym. Ponadto dzięki insight’om AI, studenci będą bardziej świadomi swoich mocnych i słabych stron, a także predyspozycji do przyszłej specjalizacji.

Co więcej, w MedIT Solutions prototypujemy ponad 10 innych rozwiązań z zakresu MedTech wykorzystujących sztuczną inteligencję, m.in. chatboty, bazy wiedzy, systemy wspomagające diagnostykę i wczesne wykrywanie chorób, systemy wspierające lekarzy w podejmowaniu decyzji.

Co wyróżnia Waszą aplikację od podobnych rozwiązań, także tych dostępnych w języku angielskim?

– Możliwość treningu z dowolnego miejsca na ziemi w przyjaznej formie; – nieskończona ilość przypadków medycznych, dzięki generatorowi (pracujemy nad generatorem AI); – wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji, wspomagających proces

Aplikacja Medcases oferuje nieograniczoną ilość unikatowych wirtualnych pacjentów generowanych przy pomocy algorytmów AI. Dodatkowo zawiera setki przypadków przygotowanych przez zespół lekarzy.

nauki. System podpowiada następne pytanie w wywiadzie, wspomaga proces przygotowywania przypadków; – szeroki wachlarz możliwości diagnostycznych: długa lista predefiniowanych pytań, szczegółowe badanie fizykalne, setki badań dodatkowych oraz bardzo duży wybór metod leczenia.

Oprócz tego pracujemy nad chatbotem, wspomaganiem całego procesu dochodzenia do prawidłowej diagnozy oraz pacjentem reagującym na sposób komunikacji, czas trwania diagnozowania i jakość leczenia. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

44

OSOZ Polska 7/2021

osoz world

Benefits of wearables: do we see what we want to see?

Can a fitness tracker change the lifestyle and improve the health of its owner? Studies in this area are conflicting or few, and reliable publications are lacking. Many available reports are biased, while surveys among smartwatch users tend to be unreliable.

A fast-moving market needs fuel The global market of wearables is booming, and it includes wristbands and smartwatches capable of monitoring physical activity and selected health parameters.

In 2019, its value was USD 28 billion and, according to forecasts, it will grow by 15% year-on-year between 2020 and

2027. In 2020 alone, Apple sold approx.

32 million Apple Watches (approx. 55% market share). Samsung, Garmin, and Fitbit are also leading manufacturers.

While smartwatches have a relatively wide range of features, including some functions of smartphones and traditional watches, fitness bands have a narrow-

ly defined purpose: tracking physical activity and motivating the user to maintain or increase the intensity of training or change their lifestyle to improve their physical condition and health. In many cases, this promise tempts the consumers.

Therefore, to accelerate market growth, the wearables manufacturers promote a new trend of technology-driven healthy lifestyles.

But is there any causal correlation between wearables and health at all?

Data, numbers, statistics and charts.

As much and as little The most recent Forrester Research report on wearables in healthcare is not the

OSOZ Polska 7/2021

45

osoz world

first document to question the benefits of such devices. Technologies measure a wide range of health parameters with increasing accuracy, but it is not enough.

Consumers receive pure data without any information or guidance on what to do with it or how to interpret it. Is it good or bad when the band shows a pulse of 120 after 20 minutes of cycling? Is waking up two times during the night still the norm?

Are 150 calories burned per day enough to lose 2 kilograms a month?

Another problem is the selectivity of measurements: the fitness band will praise us for regular workouts. Still, it will not check whether we perform the exercises correctly and whether the intense running does not harm the joints.

Also, according to the Forrester Research report, doctors are reluctant to interpret the data provided by the patient for fear of its reliability. No wonder – they are responsible for a diagnosis so that they want to be sure they make decisions based on trusted data sources.

Finding evidence for the preconceived notion Let’s have a look at the devices designed to help you lose weight. Many scientific studies either question their effectiveness or draw attention to the bias of their analyses. A randomized clinical trial, “Effect of Wearable Technology Combined With a Lifestyle Intervention on Longterm Weight Loss”, performed on 471 adults and published in the JAMA Network, proved that “devices that monitor and provide feedback on physical activity may not offer an advantage over standard behavioral weight loss approaches.”

Furthermore, the study “Long-Term Weight Management Using Wearable Technology in Overweight and Obese Adults: Systematic Review” (JMIR Publications) demonstrates that in the case of the five analyzed studies, there were no reliable results due to their bias, differences in the objectives and methods of the study.

The aforementioned research bias may have many sources. One of them is so-called confirmation bias. It occurs when the researcher has a biased preference for information that confirms prior expectations and hypotheses while ignoring facts that contradict the assumptions.

For example, let’s say we want to demonstrate that wearing a fitness band that measures sleep quality positively affects mood. As you can guess, better

46

OSOZ Polska 7/2021

Unfavorable results are left out of the picture

» Scientific evidence of the health benefits of wearables is hard to identify.«

sleep quality means better mental condition. To prove this thesis, a study can be conducted among people who wear or do not wear a fitness band. In this case, an inconvenient fact that may interfere with the reliability of the study is the influence of simply wearing the wristband on the subjective perception of one’s own wellbeing. However, this can be omitted to prove the initial thesis.

A similar confirmation error can occur when surveying owners of fitness trackers and people who do not use such devices. When we turn a blind eye to the fact that the owners of wearables are statistically wealthier, more committed to taking care of their health or living in better districts, then the study will certainly confirm that users of wearables are actually happier. The correlation between two phenomena is a causal relationship yet. It is a problem not only in research but also in industry reports on some med tech – the authors see what they want to see or simply pick out evidence to confirm their point of view.

Wearables can measure precisely more and more health parameters. But the evidence doesn’t show significant health benefits so far.

Demonstrating the benefits of digital health technology is much more complex than proving the effectiveness of a drug.

Many psychological factors come into play, and it is impossible to use a placebo in follow-up studies and to measure the effects objectively. Furthermore, clinical trials are costly and only large pharmaceutical corporations can afford them.

Anyway, most wearables are not medical but lifestyle devices. However, the line between a wellness device and a medical device is not clear for everyone.

The research so far shows that wearables either have little or no effect on improving health results. Changes in behavior are determined by many factors other than just wearing an electronic wristband. Lastly, it is worth mentioning another study published in The American Journal of Medicine: “Is There a Benefit to Patients Using Wearable Devices Such as Fitbit or Health Apps on Mobiles? A Systematic Review”. Three researchers evaluated selected publications (550 publications extracted, six studies met the final criteria) on wearable technology. Conclusion: There was little indication that wearable devices provide a benefit for health outcomes, including for chronic diseases. They play a role as facilitators in motivating and accelerating physical activity, but current data do not suggest other consistent health benefits.

Research on the effectiveness of wearables has a short history, as the technology itself has become available relatively recently. Although clinical trials are the most reliable validation path, they are often financially unattainable and complex in terms of organization. Do we need a new research model for digital health interventions? 

osoz world

GAIA-X. What’s behind the project everyone is talking about?

GAIA-X has the ambition to create a European wide network of stakeholders to drive digital data exchange. National hubs are growing like mushrooms after a rain shower and could become beneficiaries of projects under the European Data Strategy. At stake are billions of euros that the European Commission wants to invest in digital infrastructure.

What is GAIA-X? GAIA-X is a pan-European project to develop a federation of infrastructure and service providers for digital data exchange in Europe launched at the Digital Summit in October 2019.

Established as a non-profit organization based in Belgium, GAIA-X AISBL aims to create the common requirements

for an open, transparent digital ecosystem where data and services can be shared, exchanged and accessed in a trust-based environment. The idea is to prepare the ground for an ecosystem that enables data sharing between business, science and non-profit organizations, based on European values of transparency, openness, data protection and security.

Objectives GAIA-X connects various elements of the digital infrastructure using open interfaces and standards to allow data sharing, making it available to a wide range of trusted audiences representing business, academia and non-profit organizations. GAIA-X is thus expected to enable various types of innovation platforms.

“Europe makes extensive investments in digital technologies and innovative business models. We must ensure that those who drive innovations forward are also those who benefit in economic terms.

This will help to secure value creation and employment in Europe,” according to the project brief. It is a fact that European businesses need an open digital ecosystem to compete globally—an ecosystem that enables both digital sovereignty for cloud users and scalability for European cloud providers. Europe must catch up in this

OSOZ Polska 7/2021

47

osoz world

field. Otherwise, the old continent will lag far behind the digitization leaders, namely the USA and China. It’s not just about the digital race, though, but also economic growth, jobs, innovation and, ultimately, social well-being.

National hubs GAIA-X is intended to be a data infrastructure ecosystem across Europe.

Therefore the project consolidates the already functioning initiatives in the EU Member States within its network. These will form the nucleus of the GAIA-X hubs. Such types have already been established in France, Germany, the Netherlands, Finland, Sweden, Belgium, Luxembourg, Slovenia, Austria and Italy. More are already forming in other countries.

The purpose of the national hubs is to develop local ecosystems, connect national initiatives, and provide a central point of contact for stakeholders in their countries. In addition, the activities of all GAIA-X hubs are to be coordinated to ensure international compatibility in their operation, definition of requirements, and identification of regulatory obstacles. A GAIA-X hub network thus established should then support ecosystem development through a “bottom-up” approach, i.e. from the national to the European level.

As intended, the hubs: – serve as national contact points in the country concerned; – connect initiatives that share the same goals and visions as GAIA-X; – consolidate regional communities of experts; – contribute to the European Data Strategy objectives, particularly towards the development of European Data Spaces.

Membership in all national GAIA-X Hubs is free to all companies and organizations. Today, more than 500 organizations across Europe have already joined the project.

Unprecedented project and significant investment Those familiar with European politics will associate the emergence of GAIAX with the European Commission’s Data Strategy. Its goal is to create a single data market that ensures Europe’s global competitiveness and data sovereignty.

Common European Spaces are intended to provide a secure and trusted infrastructure for data exchange and to

48

OSOZ Polska 7/2021

������� ������� is the »GAIA-X first initiative towards establishing European Data Spaces.« increase the availability of data for secondary purposes, including, but not limited to, the development of innovation or scientific progress. The strategy calls for the creation of ‘European Data Spaces’ (EDS). This is now one of the European Commission’s top priorities for 20192025, including in the health sector.

According to the European Data Strategy and the GAIA-X principles, it should be no coincidence that we find many common points. Simply put: GAIA-X is a tailor-made initiative to create infrastructure and hubs that meet the objectives of the European Data Spaces. This is why there has been so much talk about it recently, with more local hubs joining the project. A vast amount of money is at stake – the European Commission will invest €4-6 billion in total in common European data spaces and a European federation of cloud infrastructure and services.

Of course, the European Commission acts only as a strategist – the establishment of the infrastructure and data space will be based on projects financed from the EU budget and implemented by lo-

cal partners. GAIA-X partners have the opportunity to become major beneficiaries because they can offer an already functioning network of stakeholders able to form consortia seeking to implement EDS-related projects. This is why GAIA-X communicates that it is in an “ongoing dialog with the European Commission.”

What’s next?

GAIA-X has already gained an advantage from the start – it is the first foray into building the data infrastructure referred to in the European Commission’s Data Strategy. Suppose it manages to build an extensive network of local hubs that could become part of the European Data Spaces. In that case, GAIA-X – or, more precisely, its members – will be putting into practice the EU projects unveiled under the EDS. In the coming months, we can observe whether GAIAX gains competition from other similar initiatives and whether it manages to maintain interest and momentum. For now, the buzz around the project is high, sustained by the final work on the European Data Strategy.

By the way—the intriguing name of the project is derived from one of the first Greek deities. Gaia (Gaea) was the mother of all life, the goddess of the earth.

The originators probably came up with the analogy of data becoming the source (creator) of innovation, economic growth and prosperity. Paradoxically, Gaia was also the antagonist of the heavenly gods.

She rebelled against her husband and then came into conflict with Zeus. May the development of data-driven projects and the digitization of Europe not have such a turbulent future. 

Data and infrastructure ecosystem regarding GAIA-X.

systemy i spr z ę t

Praca z Elektroniczną Dokumentacją Medyczną – EDM i Zdarzenia Medyczne na żywo

Wysyłka mailowa dokumentów z KS-FKW

Szkolenie dla medycyny i farmacji

W dzisiejszych czasach ciężko jest sobie wyobrazić życie bez skrzynki mailowej, czy to służbowo czy prywatnie. Dlatego też w tym odcinku omówimy, w jaki sposób skonfigurować program księgowo-finansowy KS-FKW, aby móc później w prosty sposób wygenerować wiadomość mailową już z załączonym dokumentem np. faktury sprzedaży.

System KS-FKW to system finansowo-księgowy produkcji KAMSOFT do prowadzenia pełnej księgowości dla dowolnych jednostek, choć niektóre zestawienia i rozwiązania są dedykowane głównie dla jednostek medycznych. KS-FKW to serce wszystkich systemów w jednostce. To tutaj są wprowadzane i pobierane dokumenty z innych rozwiązań, nie tylko produkcji KAMSOFT i to z tego miejsca zarząd pobiera rzetelne dane potrzebne do zarządzania jednostką.

Szkolenie skierowane jest do wszystkich pracowników medycznych, którzy w trakcie swojej pracy raportują Zdarzenia Medyczne oraz tworzą, wymieniają i udostępniają Elektroniczną Dokumentację Medyczną; osób zarządzających placówkami ochrony zdrowia, a także do farmaceutów chcących poszerzyć swoją wiedzę w zakresie ich udziału w przebiegu wymiany i udostępniania EDM w procesie leczenia oraz opieki farmaceutycznej nad pacjentem. Podczas szkolenia pokażemy drogę pacjenta w systemie opieki zdrowotnej i podążającej za nim EDM od wstępnej diagnostyki, przez zlecenia badań, zalecone leki po konsultacje specjalistyczne.

Ze szkolenia dowiesz się: – jak raportowane są Zdarzenia Medyczne oraz jak utworzyć, wymienić i udostępnić EDM; – jak przebiega systemowo proces realizacji zaleceń; – jak zmienia się dostępność do wiedzy o procesie leczenia pacjenta i jakie są tego korzyści; – jak wykorzystać nowoczesne narzędzia informatyczne w celu usprawnienia organizacji obsługi pacjenta; – jaka jest obecna i przyszła rola farmaceuty w procesie udostępniania i wymiany EDM i jakie narzędzia informatyczne będą ją wspierać.

Szkolenie dla pracowników administracji

Ze szkolenia dowiesz się: – jak uzupełnić adresy mailowe w kartotece kontrahenta; – jakie dokumenty można wysłać mailowo bezpośrednio z programu KS-FKW; – jak zrealizować wysyłkę mailową; – jak wysłać mailowo stan rozrachunków danego kontrahenta.

Wejdź na stronę https://bit.ly/379q7gR lub zeskanuj kod

Wejdź na stronę https://bit.ly/2Vk97lD lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 7/2021

49

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

51

FELIETON Rewolucja w ustawie refundacyjnej

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (czerwiec 2021)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (czerwiec 2021)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (czerwiec 2021)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Preparaty homeopatyczne

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Rewolucja w ustawie refundacyjnej 30 czerwca 2021, Rządowe Centrum Legislacji opublikowało projekt dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej (DNUR).

Projekt zawiera zapisy, które – i nie jest to przesadzone stwierdzenie – mogą zrewolucjonizować sposób funkcjonowania rynku farmaceutycznego.

Dr Jarosław Frąckowiak, Prezes PEX PharmaSequence

Budżet refundacyjny w dyspozycji Regulatora (Ministerstwo Zdrowia, NFZ)

Czytając projekt można odnieść wrażenie, że Ministerstwo Zdrowia otrzyma wiele nowych narzędzi do zarządzania poziomem refundacji, a rynek straci możliwość przewidywania sytuacji, a w związku z tym może się obniżyć poziom stabilności, która w tak wrażliwej sferze jak ochrona zdrowia jest kluczowa. Kluczowa ze względu na dobro pacjentów, a nie tylko reguły prowadzenia biznesu. Zmian, które wprowadzi DNUR, jest bardzo dużo. Poniżej przedstawiam opis i komentarz tylko w stosunku do wybranych.

DNUR nie zmienia maksymalnej wartości budżetu – wynosi ona nadal 17%, które nie jest gwarantowane. Do budżetu doliczane też będą koszty instrumentów dzielenia ryzyka (RSS), kwoty zwrotu (payback), opłaty za wnioski i ewentualne kary, aczkolwiek warto zauważyć, że będą to kwoty powiększające budżet w latach kolejnych. Regulator uzyskuje także elastyczność w dystrybucji budżetu. Brak ma być zapisów o konkretnych sumach lokowanych na konkretne cele. Regulator zamraża też budżet na refundację na poziom planu finanso-

wego zatwierdzanego w lipcu roku poprzedzającego. Oznacza to, iż obszar refundacji nie będzie beneficjentem np. większych niż planowano przychodów NFZ. Zwiększenie wpływu Regulatora na sposoby dysponowania budżetem nie idzie w parze z przewidywalnością konsekwencji zmian, które mogą być wprowadzane ad hoc.

Zmiany w finansowaniu w kanale dystrybucji Hurtownicy cieszą się z propozycji zwiększenia marży hurtowej (procentowo lub nominalnie) dla leków w zimnym łańcuchu dystrybucji oraz takich, których ceny są poniżej limitu w danej

OSOZ Polska 7/2021

51

MONITOR ZDROWOTNY

» DNUR nie adresuje problemów aptek – tabela marż degresywnych nigdy nie była aktualizowana, a rentowność sprzedaży produktów refundowanych jest bardzo niska.«

grupie limitowej. Efektywne obniżanie w ostatnich latach cen leków refundowanych i malejąca wraz z tym spadkiem nominalna marża hurtowa (5% od spadających cen), wobec rosnących kosztów dystrybucyjnych (koszty paliw/prądu/pracy/dostosowywanie działalności do nowych wymogów) stanowi istotne zagrożenie dla funkcjonowania polskich dystrybutorów hurtowych, a tym samym dla bezpieczeństwa lekowego Polaków.

Od 9 lat nie zmieniała się też kwota ryczałtu. Jej powiązanie z płacą minimalną zapewnia automatyczne dostosowanie wysokości ryczałtu do aktualnej sytuacji ekonomicznej (na tyle, na ile takową sytuację odzwierciedla wysokość płacy minimalnej). Z punktu widzenia pacjenta – szczególnie tego z chorobą przewlekłą – zmiana ta stanowi jednak dość radykalny wzrost kosztów terapii (z 3,20 zł do 6 zł

Projekt dużej ustawy refundacyjnej zakłada zmiany dotyczące m.in. bezpieczeństwa lekowego, budżetu na refundację, odpłatności ryczałtowej, marży hurtowej i recepturowej. Wprowadza także nowy sposób obliczania DDD.

52

OSOZ Polska 7/2021

w 2022 roku, czyli wzrost o 87,5%). Dodatkowo koszt terapii ponoszony przez pacjenta może być powiększony poprzez zmianę kategorii odpłatności refundacyjnej dla produktów, które obecnie są dostępne za odpłatnością ryczałtową, na 30% lub 50% dopłaty pacjenta. DNUR nie adresuje problemów aptek – tabela marż degresywnych nigdy nie była aktualizowana a rentowność sprzedaży produktów refundowanych jest bardzo niska. Wydaje się, że bezpieczeństwo lekowe zależy też od zdrowia ekonomicznego kanału dystrybucji. Może w trakcie konsultacji społecznych pojawią się nowe propozycje i zapisy korzystne dla hurtowni i aptek.

Definicje grup limitowych oraz obliczenia limitu. Korytarze cenowe Wprowadzone w DNUR podobieństwo wskazań przy kwalifikacji do grup limitowych oraz uelastycznienie stosowania PDD zamiast DDD w celu obliczania limitu wprowadzić może obniżenie przewidywalności cen dla pacjentów i producentów, jak również mogą być przyczyną skokowej zmiany. Szczególnie w sytuacji możliwości zmian grup limitowych w każdej chwili wedle woli Regulatora.

Korytarze cenowe mogą tworzyć problemy nie tylko z rentownością i różnorodnością dostępnych marek produktów o tym samym składzie i działaniu, mogą owe problemy tworzyć w grupach wielomolekułowych (tzw. grupy jumbo, np. nadciśnienie). Nowe leki, często droższe, oczywiście mają wyższe dopłaty jak limit wyznaczają starsze, tańsze terapie. Ale takie leki mogą wręcz zniknąć z list, jeżeli ich utrzymanie na liście refundacyjnej, ze względu na ograniczenie ceny DDD korytarzem cenowym, stanie się nieopłacalne. Warto również zauważyć, że ograniczenie cen dla produktów refundowanych (poprzez wyrzucenie produktów drogich z refundacji, lub zmuszenie MAH do obniżek cen) będzie czynnikiem obniżającym marże dystry-

bucyjne. W tej sytuacji będziemy mieli do czynienia z działaniami pozostającymi w sprzeczności ze wskazanymi wcześniej inicjatywami na rzecz poprawy sytuacji finansowej hurtowni farmaceutycznych i aptek.

RSS i kwota zwrotu (payback) Proponowana konstrukcja – powiązania RSS (instrumenty dzielenia ryzyka) z paybaback – wyklucza rozwój narzędzi RSS, a zwiększa ryzyka, szczególnie dla wnioskodawców, którzy chcieliby wprowadzić nowe terapie. RSS ma być porównywany z payback. Z tego wynika, że RSS oparte o Health Value (ocena jakości/skuteczności terapii) praktycznie nie mają zastosowania. RSS nie zwalnia z payback, to zwiększa ryzyka wnioskodawców i może wpływać na ich wolę do wprowadzeń. Tym bardziej, że całość payback (poza tymi, którzy mają przywileje lokalnych wytwórców) ma być płacony przez MAH (podmiot odpowiedzialny).

Negocjacje i zachęty dla lokalnych wytwórców Nowe zasady procesu negocjacyjnego wzmacniają rolę Komisji Ekonomicznej (KE). Tylko lokalni wytwórcy mogą uzyskać ulgi, ale warunkiem jest „bycie w korytarzach cenowych”.

Niedodefiniowane warunki ubiegania się o ulgę i przysługujące benefity (mające różną wartość – po podjęciu uchwały przez KE nie ma już negocjacji, brak trybu „odwoławczego”; obecnie decyzję ostateczną podejmuje Minister Zdrowia) może wydłużyć oczekiwanie na dostęp do ważnej terapii tylko dlatego, że tryb negocjacji nie pozwalał na lepsze wypracowanie konsensusu. Przywileje dla lokalnych wytwórców nie są substytutem RTR. Brakuje zapisów o zachętach dla firm inwestujących w Polsce w dziedzinach takich jak np. R&D (badania i rozwój). Nie jest jasne czy RTR będzie adresowany legislacyjnie oddzielnie.

W czasie, w którym powstawał ten tekst większość środowisk branżowych wystąpiła do Ministra Zdrowia z apelem o zaprzestanie procedowania DNUR. Pewnym jest, że wprowadzenie tak rewolucyjnych zmian powinno być poprzedzone symulacjami. A tych brakuje.  Niniejszy tekst opiera się o opinię przygotowaną dla PTEZ. Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. czerwiec 2021 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w czerwcu 2021

1

POLPHARMA

2

TEVA

3

ADAMED

4

KRKA

5

BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

NEOPARIN

3

PRADAXA

LEKI NA RECEPTĘ

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE

10

VIATRIS

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

HASCO - LEK

6

AFLOFARM TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

RECKITT BENCKISER

4

ELIQUIS

5

CLEXANE

6

NEBBUD

7

BISOCARD

8

FOSTEX

9

GLUCOPHAGE

10

ATORIS

1

IBUPROM

2

APAP

3

MAGNE-B6

4

VOLTAREN

AFLOFARM NUTRICIA N.P.ZDROVIT USP ZDROWIE SIEĆ OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA SYNOPTIS RECKITT BENCKISER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS PERRIGO ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE BIOGENED NAOS POLPHARMA PIERRE FABRE

         

LEKI OTC

         

9

ACARD

10

LIOTON

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON ZDROVIT NEOCATE NUTRAMIGEN DICOFLOR NUTRIDRINK D-VITUM SANPROBI NEOMAG

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5

FENISTIL

6

NUROFEN

7

OCTENISEPT

8

ESSENTIALE

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

7

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w czerwcu 2021

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE DERMEDIC BIODERMA AVENE EMOLIUM IWOSTIN CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 7/2021

53

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio lo g ic z ny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W czerwcu 2021 W ODNIESIENIU DO maja

81 889 zł

85 103 zł

5743 zł

6079 zł

804 zł

1281 zł

maj

czerwiec

maj

czerwiec

maj

czerwiec

3214 zł

-3,93%

336 zł

-5,85%

477 zł

59,33%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2021 I 2020

987 554 zł

1 060 393 zł

82 282 zł

82 860 zł

7 723 zł

8 099 zł

2020

2021

2020

2021

2020

2021

72 839 zł

7,38%

578 zł

0,70%

376 zł

4,87%

czerwiec WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 71 123 zł Opolskie 72 561 zł Podlaskie 74 173 zł

Podlaskie 4 608 zł Świętokrzyskie 4 990 zł Warmińsko-Mazurskie 5 033 zł

Podlaskie 952 zł Warmińsko-Mazurskie 980 zł Podkarpackie 982 zł

Łódzkie 94 845 zł Wielkopolskie 94 848 zł Mazowieckie 98 229 zł

Wielkopolskie 6 845 zł Małopolskie 6 955 zł Mazowieckie 7 302 zł

Dolnośląskie 1 484 zł Małopolskie 1 493 zł Mazowieckie 1 546 zł

ROK 2021 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 851 613 zł Opolskie 887 194 zł Podlaskie 892 519 zł

Podlaskie 67 134 zł Świętokrzyskie 68 968 zł Warmińsko-Mazurskie 69 387 zł

Podlaskie 6 092 zł Opolskie 6 105 zł Warmińsko-Mazurskie 6 329 zł

Łódzkie 1 157 019 zł Wielkopolskie 1 157 869 zł Mazowieckie 1 190 302 zł

Małopolskie 86 991 zł Wielkopolskie 95 295 zł Mazowieckie 98 364 zł

Małopolskie 8 657 zł Pomorskie 9 175 zł Mazowieckie 9 456 zł

czerwiec WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Lubelskie -146 zł Warmińsko-Mazurskie -61 zł

Brak spadków kosztów

Małopolskie 5 076 zł Pomorskie 5 647 zł Zachodniopomorskie 6 443 zł

Mazowieckie 536 zł Dolnośląskie 583 zł Małopolskie 848 zł

Śląskie 595 zł Dolnośląskie 610 zł Małopolskie 611 zł

zestawienie KOSZTY W czerwcu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

54

OSOZ Polska 7/2021

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio lo g ic z ny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƑƏƏƏƏ

prognoza

» Ogólne koszty leczenia

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ

pozostają od kwietnia na wyrównanym poziomie.«

ѵƏƏƏƏ ƓƏƏƏƏ ƑƏƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2021

55

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio lo g ic z ny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƓƏƏƏ

prognoza

i przeziębienia są wyjątkowo stabilne (brak sezonu grypy i przeziębień).«

ƐƑƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

56

» Koszty leczenia grypy

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2021

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio lo g ic z ny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» W czerwcu, koszty

ƐƑƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏ

leczenia alergii wzrosły o ponad 50% w stosunku do maja.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2021

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków czerwiec 2021 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO maja

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

23,86 zł

24,99%

244,5 tys. zł

3830

–0,11 zł

(

(

(

0,61%

(

–2,36 zł

PROGNOZA NA

wrzesień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 7/2021

suplementy

INNE

(

58,05% 22,11% 8,49% 11,35%

(

(

280

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

24,37% –0,20%

Prognozowana czwarta fala COVID-19, koniec wakacji, początek jesieni i zmiana pogody – to główne elementy, które wpływają na prognozowany obrót statystycznej apteki we wrześniu. Na podstawie obliczeń ekspertów OSOZ, wyniesie on 258 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w czerwcu 2021 roku wyniósł 244,5 tys. zł. W porównaniu z majem 2021 roku był o 9,5 tys. zł wyższy (4,0%). Jednocześnie był o 49,5 tys. zł wyższy (+25,4%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,250 mld zł. Oznacza to wzrost o 123 mln zł (3,9%) w stosunku do maja 2021 roku oraz wzrost o 593 mln zł (+22,3%) w stosunku do czerwca 2020 roku. Udział refundacji stanowił 24,37% obrotu aptecznego (–0,2 p.p. w porównaniu z majem 2021) i wyniósł 792 mln zł (+3,1%).

Obrót w statystycznej aptece w 2021 roku wyniesie 2,947 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 6,4% (+178,5 tys. zł) oraz wzrost o 12,6% (+330 tys. zł) w stosunku do 2019 roku. Rynek farma-

58

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

63,84 zł

(

9,5 tys. zł

ceutyczny osiągnie wartość 39,2 mld zł.

To odpowiednio o 1,459 mld zł więcej (+3,9%) niż w 2020 roku oraz o 1,993 mld zł więcej (+5,4%) niż w 2019 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,5 mld zł, co będzie stanowiło 24,34% całkowitego obrotu aptecznego.

W czerwcu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 79,5 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 61,9 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 101,1 tys. zł. W porównaniu z majem 2021 roku, we wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych, wzrost ten wyniósł 2,74 tys. zł (+3,6%), dla sprzedaży leków wydawanych na re-

cepty pełnopłatne – 2,35 tys. zł (+4,0%), z kolei dla sprzedaży odręcznej – 4,57 tys. (+4,7%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,1 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 823 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,3 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym była środa (10 611 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (7 873 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosił 2 738 zł.

W czerwcu 2021 roku, w stosunku do maja 2021 roku, w czterech kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży: dermatologia, leki przeciwpasożytnicze, produkty na narządy zmysłów oraz produkty na układ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

oddechowy. W jednej kategorii sprzedażowej zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży – były to produkty z grupy na centralny układ nerwowy.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na centralny układ nerwowy, produkty dermatologiczne, oraz układ oddechowy.

Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

W czerwcu średnia marża apteczna wyniosła 24,99%. To o 0,61 p.p. więcej niż w maju 2021 roku oraz o 0,5 p.p. więcej niż w czerwcu 2020 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,74% (+0,4 p.p. w stosunku do maja 2021), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,57% (+0,51 p.p. w stosunku do maja 2021), natomiast dla produktów OTC – 29,39% (+1,14 p.p. w stosunku do maja 2021 roku).

W 2021 roku marża apteczna wyniesie 24,32%. Będzie to odpowiednio o 0,54 p.p. mniej niż w 2020 roku oraz o 0,38 p.p. mniej niż w 2019 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,78% (–0,11 p.p. w stosunku do 2020 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,73% (–0,67 p.p. w stosunku do 2020 roku), a dla produktów OTC – 27,88% (–1,21 p.p. w stosunku do 2020 roku). Średnia cena za opakowanie leku w czerwcu 2021 roku wyniosła 23,86 zł.

Cena ta w porównaniu do maja 2021 roku spadła o 11 groszy. Porównując ją do ceny z czerwca 2020 obserwujemy wzrost ceny o 0,96 zł. W dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leku na recepty refundowane wyniosła 29,74 zł (+0,06 zł), dla leków na recepty pełnopłatne średnia cena wyniosła 30,50 zł (+0,06 zł). W przypadku sprzedaży odręcznej średnia cena wyniosła 18,42 zł (–0,16 zł).

W czerwcu statystyczną aptekę odwiedziło 3830 pacjentów (wzrost o 280-ciu pacjentów w stosunku do maja). 3060 osób zakupiło produkty OTC, 920 – leki refundowane, oraz 820 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 czerwca. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 939 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 15–21 czerw-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2021

czerwiec 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach czerwca – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2021

czerwiec 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 4,36% i hormony płciowe układ oddechowy 9,38%

5,55% układ mięśniowo-szkieletowy 13,13% przewód pokarm. i metabolizm

2,28% narządy zmysłów 2,78% leki przeciwzakaźne 0,34% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,45% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,56% krew i układ krwiotwórczy

12,2% układ sercowo-naczyniowy

1,11% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 4,01% dermatologia varia 12,21%

10,32% centralny układ nerwowy nieokreślona 15,3%

OSOZ Polska 7/2021

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2021 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021

(

ƑƏƑƏ

zapłata pacjenta

ƑƏƑƐ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƕķƒƓ ƐƕķƒѶ ƐƕķƓƖ ƐѶķƑƑ ƐƕķѶƔ ƐƕķƖѶ ƐѶķƏƑ ƐѶķƏѶ ƐѶķƏƓ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƏ Ɣ ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

ƔķƒƖ

ƔķƔƓ

ƔķѶƑ

ƔķƒƐ

ƔķѶƔ

Ɣķƕ

ƔķƖƑ

ƔķѶƖ

ƔķѶƐ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

Ə

ƑƏƑƏ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƕķƒƓ

ƕķƑѶ

ƕķƒѵ

ƕķƔƑ

ƕķѵƒ

ƕķѵƐ

ƕķѵ

ƕķѵѵ

ƕķƕƐ

ƕķƔƑ

ƕķѵƕ

refundacja

ƕķѶ

ƕķѶ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ ƑƐķƔƑ ƑƐķƔѶ ƑƑķƏѵ ƑƐķѵƔ ƑƐķѶƕ ƑƐķƖѵ ƑƑķƒ ƑƐķѶѶ ƑƐķƖƒ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƑƏ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2021 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

ƑƏƏѶ

60

OSOZ Polska 7/2021

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

(

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w czerwcu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

ca (903 osoby), 22–28 czerwca (872 osoby), 1–7 czerwca (808 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00 – 11.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 63,84 zł. To o 2,35 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 3,09 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2020. Z kwoty tej 48,28 zł zapłacił pacjent, a 15,56 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z majem spadła o 4,3%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 3,3% (–1,65 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 86,42 zł (z czego 22,68 zł to zapłata pacjenta, a 63,74 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 75,52 zł, a dla produktów OTC – 33,04 zł.

W 2021 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 66,87 zł. Z kwoty tej 50,59 zł zapłaci pacjent, a 16,28 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 71,26 zł, produktów OTC – 35,96 zł, a leków refundowanych – 96,73 zł (z czego 26,84 zł to zapłata pacjenta, a 69,89 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2021

czerwiec 2020

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2021

czerwiec 2020

ƖƏƏ

» W czerwcu statystyczną aptekę odwiedziło 3830 pacjentów, o 280-ciu pacjentów więcej niż w maju.«

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ 1 ;u 1-

ѶŋƐƓ 1 ;u 1-

ƐƔŋƑƐ 1 ;u 1-

ƑƑŋƑѶ 1 ;u 1-

ƑƖŋƒƏ 1 ;u 1-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

czerwiec 2021

czerwiec 2020

czerwiec 2021

czerwiec 2020

141 939

119 372

58,05%

61,22%

Lek - OTC

54 064

38 610

22,11%

19,80%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

20 749

16 173

8,49%

8,29%

Pozostałe

27 748

20 845

11,35%

10,69%

Lek - RX

OSOZ Polska 7/2021

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za czerwiec 2021 czerwiec 2021

zmiana w stosunku do (%) maja 2021

stycznia 2021

zmiana w stosunku do (liczbowo)

czerwca 2020

maja 2021

stycznia 2021

czerwca 2020

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

244,5

4,0%

14,3%

25,4%

9,50

30,50

49,50

cały rynek apteczny

3 250 139

3,9%

13,4%

22,3%

122 758,50

383 608,50

592 873,50

statystyczna apteka

79,5

3,6%

24,9%

15,0%

2,74

15,83

10,37

cały rynek apteczny

1 056 928

3,4%

23,9%

12,2%

35 223,31

203 926,95

114 738,21

statystyczna apteka

61,9

4,0%

26,2%

34,1%

2,35

12,87

15,74

cały rynek apteczny

823 235

3,8%

25,3%

30,8%

30 398,08

166 076,79

193 817,99

statystyczna apteka

101,1

4,7%

1,9%

29,6%

4,57

1,88

23,10

cały rynek apteczny

1 343 856

4,6%

1,1%

26,4%

59 274,52

14 803,94

281 004,34

statystyczna apteka

59,6

3,2%

23,3%

13,3%

1,86

11,27

6,99

cały rynek apteczny

792 195

3,1%

22,4%

10,5%

23 838,94

144 859,40

75 326,87

w całkowitym obrocie

24,37%

-0,8%

7,9%

-9,7%

0,00

0,02

-0,03

w sprzedaży refundowanej

73,76%

0,0%

-0,6%

-1,5%

0,00

0,00

-0,01

ogółem

23,86 zł

-0,5%

1,4%

4,2%

-0,11

0,33

0,96

dla leków z list refundacyjnych

29,74 zł

0,2%

1,9%

2,4%

0,06

0,56

0,71

dla leków z recept pełnopłatnych

30,50 zł

0,2%

2,5%

6,7%

0,06

0,74

1,93

dla produktów bez recepty (OTC)

18,42 zł

-0,9%

0,3%

7,0%

-0,17

0,06

1,20

3 830

7,9%

18,2%

19,3%

280,00

590,00

620,00

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

920

7,0%

31,4%

35,3%

60,00

220,00

240,00

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

820

5,1%

17,1%

22,4%

40,00

120,00

150,00

3 060

8,1%

15,9%

18,1%

230,00

420,00

470,00

ogółem

24,99%

2,5%

3,2%

2,0%

0,01

0,01

0,01

dla leków z list refundacyjnych

18,74%

2,1%

2,4%

-1,0%

0,00

0,00

0,00

dla leków na recepty pełnopłatne

22,57%

2,3%

7,2%

8,2%

0,01

0,02

0,02

dla sprzedaży odręcznej

29,39%

4,0%

7,5%

0,1%

0,01

0,02

0,00

wartość sprzedaży na pacjenta

63,84 zł

-3,6%

-3,3%

5,1%

-2,36

-2,21

3,09

wartość zapłaty przez pacjenta

48,28 zł

-3,3%

-5,6%

8,8%

-1,66

-2,86

3,92

wartość dopłaty refundatora

15,56 zł

-4,3%

4,3%

-5,1%

-0,70

0,64

-0,83

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

86,42 zł

-3,2%

-5,0%

-15,0%

-2,85

-4,55

-15,25

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

22,68 zł

-3,3%

-3,3%

-11,1%

-0,77

-0,77

-2,83

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

63,74 zł

-3,2%

-5,6%

-16,3%

-2,08

-3,78

-12,42

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

75,52 zł

-1,1%

7,8%

9,6%

-0,86

5,44

6,59

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

33,04 zł

-3,1%

-12,1%

9,7%

-1,07

-4,55

2,92

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

liczba pacjentów w aptece

liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2021: 2 947,5 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 7%

62

OSOZ Polska 7/2021

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do czerwca 2021 2021

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2021

2019

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2019

2 947,5

6,4%

12,6%

178,5

330,0

1 425,5

4,1%

12,3%

55,5

156,0

39 165 649,1

3,9%

5,4%

1 459 013,6

1 993 431,6

19 015 696,0

1,2%

4,1%

222 578,0

744 755,0

975,4

7,1%

9,4%

65,0

84,0

457,4

0,5%

5,5%

2,1

23,7

12 961 378,1

4,5%

2,4%

563 140,8

301 395,8

6 101 321,3

-2,3%

-2,2%

-142 690,9

-138 478,4

660,9

6,5%

13,0%

40,5

75,8

359,6

19,1%

28,0%

57,6

78,6

8 782 403,6

4,0%

5,7%

335 336,0

474 955,6

4 796 392,4

15,8%

18,7%

653 689,6

754 134,3

1 285,5

5,7%

14,7%

69,3

164,6

596,2

-1,0%

9,4%

-5,7

51,0

17 079 904,3

3,1%

7,3%

518 243,4

1 160 949,1

7 954 096,5

-3,7%

1,3%

-305 021,2

104 763,5

717,6

4,4%

7,3%

30,4

48,7

344,8

0,4%

6,4%

1,3

20,6

9 534 440,2

1,9%

0,4%

177 436,2

36 830,5

4 599 639,8

-2,4%

-1,4%

-112 087,3

-65 288,4

24,34%

-1,9%

-4,7%

0,0

0,0

24,19%

-3,5%

-5,3%

0,0

0,0

72,25%

-2,7%

-2,2%

0,0

0,0

74,03%

-0,4%

0,5%

0,0

0,0

22,85 zł

4,0%

7,6%

0,87

1,61

22,32 zł

3,5%

6,2%

0,76

1,30

30,43 zł

2,5%

5,7%

0,75

1,63

29,74 zł

2,4%

5,0%

0,71

1,43

29,79 zł

0,9%

10,8%

0,25

2,90

30,50 zł

6,7%

15,6%

1,93

4,13

18,38 zł

2,2%

7,6%

0,39

1,30

18,42 zł

7,0%

13,7%

1,20

2,22

44 076

-0,1%

-5,6%

-24,0

-2 634,0

21 470,0

-2,5%

-5,9%

-560,0

-1 340,0

10 085

1,9%

6,8%

184,5

644,5

5 070,0

3,3%

11,7%

160,0

530,0

9 274

2,8%

-3,2%

254,1

-305,9

4 710,0

4,7%

1,9%

210,0

90,0

35 750

-0,7%

-7,4%

-260,2

-2 860,2

17 320,0

-4,2%

-8,8%

-750,0

-1 680,0

24,32%

-2,2%

-1,5%

-0,0054

-0,0038

24,62%

-0,6%

0,0%

0,0

0,0

18,78%

-0,6%

-2,2%

-0,0011

-0,0043

18,55%

-2,4%

-2,4%

0,0

0,0

20,73%

-3,1%

-2,2%

-0,0067

-0,0046

22,12%

4,3%

6,2%

0,0

0,0

27,88%

-4,1%

-4,1%

-0,0121

-0,0119

28,61%

-1,6%

-2,3%

0,0

0,0

66,87 zł

6,5%

19,3%

4,1

10,8

63,84 zł

2,7%

14,7%

1,7

8,2

50,59 zł

7,2%

21,3%

3,4

8,9

48,28 zł

3,6%

16,5%

1,7

6,8

16,28 zł

4,5%

13,7%

0,7

2,0

15,56 zł

-0,2%

9,5%

0,0

1,3

96,73 zł

5,2%

2,4%

4,8

2,3

86,42 zł

-6,8%

-9,5%

-6,3

-9,1

26,84 zł

13,5%

8,9%

3,2

2,2

22,68 zł

-4,8%

-9,8%

-1,1

-2,5

69,89 zł

2,3%

0,1%

1,6

0,1

63,74 zł

-7,5%

-9,4%

-5,2

-6,6

71,26 zł

3,6%

16,7%

2,5

10,2

75,52 zł

12,5%

24,2%

8,4

14,7

35,96 zł

6,5%

23,9%

2,2

6,9

33,04 zł

-0,8%

15,1%

-0,3

4,3

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2021: 39,2 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2020)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2020)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,5 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 2 do 4% (w stosunku do roku 2020)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 1 do 3% (w stosunku do roku 2020)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 7/2021

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – czerwiec 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

632,72

0,07

37151,53

0,15

8412,91

0,05

28738,62

0,48

0,23

0,77

1064,62

34,90

58,72

2. U-30

467,24

0,05

20307,63

0,08

8631,82

0,05

11675,81

0,20

0,43

0,57

783,11

25,93

43,46

3. U-50

236,71

0,03

5895,47

0,02

3379,46

0,02

2516,01

0,04

0,57

0,43

306,09

19,26

24,91

4. U-BEZPŁATNY

22,84

0,00

2207,50

0,01

137,63

0,00

2069,87

0,03

0,06

0,94

62,24

35,47

96,66

5. INWALIDA WOJENNY

11,46

0,00

675,25

0,00

0,02

0,00

675,23

0,01

0,00

1,00

20,39

33,12

58,93

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,16

0,00

5,56

0,00

0,93

0,00

4,63

0,00

0,17

0,83

0,27

20,60

35,67

7. ZHK

9,86

0,00

314,63

0,00

58,88

0,00

255,75

0,00

0,19

0,81

16,27

19,34

31,90

8. AZ

0,00

0,00

0,03

0,00

0,00

0,00

0,03

0,00

0,00

1,00

0,00

14,10

31,07

248,75

0,03

11648,03

0,05

4,45

0,00

11643,58

0,20

0,00

1,00

446,84

26,07

46,83

2,33

0,00

283,49

0,00

0,00

0,00

283,49

0,00

0,00

1,00

3,92

72,33

121,75

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,29

0,00

1021,03

0,00

240,04

0,00

781,00

0,01

0,24

0,76

8,18

124,84

237,80

14,36

0,00

1964,85

0,01

1003,19

0,01

961,65

0,02

0,51

0,49

49,17

39,96

136,86

13. PEŁNOPŁATNE

1488,15

0,17

61930,00

0,25

61931,49

0,33

-1,49

0,00

1,00

0,00

2038,19

30,38

41,62

14. ODRĘCZNA

5565,60

0,64

101095,00

0,41

101104,28

0,55

-9,28

0,00

1,00

0,00

6343,89

15,94

18,16

15. RAZEM

8704,48

1,00

244500,00

1,00

184905,10

1,00

59594,90

1,00

0,76

0,24

11143,18

21,94

28,09

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

621,44

0,07

36072,50

0,15

8214,20

0,05

27858,30

0,48

0,23

0,77

1067,47

33,79

58,05

2. U-30

444,80

0,05

19338,52

0,08

8019,62

0,04

11318,89

0,20

0,41

0,59

750,70

25,76

43,48

3. U-50

222,56

0,03

5521,86

0,02

3160,76

0,02

2361,09

0,04

0,57

0,43

290,28

19,02

24,81

4. U-BEZPŁATNY

22,29

0,00

2107,50

0,01

135,70

0,00

1971,80

0,03

0,06

0,94

60,75

34,69

94,55

5. INWALIDA WOJENNY

11,13

0,00

653,30

0,00

0,38

0,00

652,92

0,01

0,00

1,00

19,87

32,88

58,69

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,92

0,00

0,82

0,00

4,10

0,00

0,17

0,83

0,26

19,02

32,68

7. ZHK

9,72

0,00

310,34

0,00

53,45

0,00

256,89

0,00

0,17

0,83

16,05

19,33

31,93

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,05

0,95

0,00

15,70

31,75

232,14

0,03

11028,56

0,05

7,81

0,00

11020,75

0,19

0,00

1,00

418,17

26,37

47,51

2,10

0,00

258,62

0,00

0,14

0,00

258,48

0,00

0,00

1,00

3,49

74,02

123,17

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,03

0,00

938,39

0,00

205,66

0,00

732,73

0,01

0,22

0,78

7,75

121,02

232,85

14,25

0,00

2047,45

0,01

1012,16

0,01

1035,29

0,02

0,49

0,51

52,77

38,80

143,64

13. PEŁNOPŁATNE

1444,09

0,17

59928,17

0,25

59923,51

0,33

4,66

0,00

1,00

0,00

1992,95

30,07

41,50

14. ODRĘCZNA

5395,50

0,64

99373,17

0,42

99378,15

0,55

-4,98

0,00

1,00

0,00

6157,89

16,14

18,42

15. RAZEM

8424,21

1,00

237583,33

1,00

180112,37

1,00

57470,97

1,00

0,76

0,24

10838,41

21,92

28,20

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – czerwiec 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1636

0,19

79510

0,33

20866

0,11

58644

0,98

0,26

0,74

2712

29,32

48,59

2. Recepty pełnopłatne

1488

0,17

61930

0,25

61931

0,33

-1

0,00

1,00

0,00

2038

30,38

41,62

3. Sprzedaż odręczna

5566

0,64

101095

0,41

101104

0,55

-9

0,00

1,00

0,00

6344

15,94

18,16

14

0,00

1965

0,01

1003

0,01

962

0,02

0,51

0,49

49

39,96

136,86

8704

1,00

244500

1,00

184905

1,00

59595

1,00

0,76

0,24

11143

21,94

28,09

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1570,36

0,19

76234,55

0,32

19798,55

0,11

56436,00

0,98

0,26

0,74

2634,80

28,93

48,55

2. Recepty pełnopłatne

1444,09

0,17

59928,17

0,25

59923,51

0,33

4,66

0,00

1,00

0,00

1992,95

30,07

41,50

3. Sprzedaż odręczna

5395,50

0,64

99373,17

0,42

99378,15

0,55

-4,98

0,00

1,00

0,00

6157,89

16,14

18,42

14,25

0,00

2047,45

0,01

1012,16

0,01

1035,29

0,02

0,49

0,51

52,77

38,80

143,64

8424,21

1,00

237583,33

1,00

180112,37

1,00

57470,97

1,00

0,76

0,24

10838,41

21,92

28,20

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19767,25

0,19

975444,41

0,33

270661,34

0,12

704783,07

0,98

0,28

0,72

33523,63

29,10

49,35

2. Recepty pełnopłatne

16288,49

0,16

660861,47

0,22

660861,47

0,30

0,00

0,00

1,00

0,00

22954,62

28,79

40,57

3. Sprzedaż odręczna

68225,46

0,65

1285461,94

0,44

1285461,94

0,58

0,00

0,00

1,00

0,00

83508,14

15,39

18,84

177,61

0,00

25733,25

0,01

12959,44

0,01

12773,81

0,02

0,50

0,50

656,85

39,18

144,89

104458,81

1,00

2947501,06

1,00

2229944,19

1,00

717556,87

1,00

0,76

0,24

140643,24

20,96

28,22

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

262669305

0,19

12961378147

0,33

3596699028

0,12 9364679119

0,98

0,28

0,72

445486819

29,09

49,34

2. Recepty pełnopłatne

216466890

0,16

8782403615

0,22

8782403615

0,30

0

0,00

1,00

0,00

305055088

28,79

40,57

3. Sprzedaż odręczna

906513534

0,65

17079904343

0,44 17079904343

0,58

0

0,00

1,00

0,00

1109606056

15,39

18,84

2360151

0,00

341963027

0,01

0,01

169761100

0,02

0,50

0,50

8729422

39,17

144,89

1388009880

1,00

39165649132

1,00 9534440220

1,00

0,76

0,24

1868877386

20,96

28,22

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

64

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 7/2021

172201927

1,00 29631208912

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Preparaty homeopatyczne Spoglądając na trzy główne wskaźniki obrazujące rynek leków homeopatycznych – wartość i ilość sprzedaży oraz asortyment – można dojść do wniosku, że zainteresowanie homeopatią w Polsce gwałtownie spadło w ostatnich latach. Środki z tej grupy bazują na kontrowersyjnej teorii tzw. „pamięci wody” – substancja czynna jest rozcieńczana tak długo w wodzie, do momentu, gdy pozostają tylko jej śladowe ilości, a woda zachowuje kształt i właściwości rozpuszczonych cząsteczek. Z jednej strony, zgodnie z Dyrektywą Unijną z dnia 6 listopada 2001 r. (2001/83/WE) produkty homeopatyczne są lekami. Podobnie traktuje je polskie prawo, choć leki z tej grupy nie są refundowane przez NFZ. Z drugiej – nie ma dowodów naukowych świadczących o skuteczności leków homeopatycznych. Tzw. pamięć wody nigdy nie została udowodniona, stąd według przeciwników homeopatia wprowadza pacjentów w błąd. Efekt terapeutyczny często przypisuje się placebo, co dla niektórych jest wystarczającym argumentem przemawiającym za stosowaniem (nieważny jest środek, ale osiągnięty efekt). Nagłaśniane w mediach wątpliwości odbijają się wyraźnie na popycie na te leki.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2020 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

71 597 423

3 151 962

1023

22,72 zł

56%

80%

117%

68%

INFORMACJE DODATKOWE

Wartość globalnego rynku produktów homeopatycznych szacowana była w 2017 roku na ok. 5,39 mld USD. Zgodnie z prognozami, do końca 2024 roku wygeneruje on przychody w wysokości ok. 15,98 mld USD, rosnąc w tempie 16,80% w latach 2018–2024.

Homeopatia jest medycyną alternatywną o długiej historii. Jej ojcem jest Samuel Hahnemann (1755–1843). W 1810 opublikował swoją pracę naukową „Wykładnia sztuki leczenia”, w której zerwał więzy z ówczesną medycyną uniwersytecką i opisał własne teorie dotyczące medycyny homeopatycznej.

Homeopatia jest rzadko stosowana w krajach nordyckich (Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia), Wielkiej Brytanii i Irlandii (stosuje ją ok. 1% społeczeństwa), krajach południowej Europy (2% w Portugalii i 3% w Hiszpanii) i wschodniej Europy (1–3% w Czechach, Estonii, na Węgrzech, w Polsce).

Z kolei we Francji, Szwajcarii, Niemczech i Austrii korzysta z niej ponad 10% ludności.

200

16

150

12

100

8

50

4

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2020

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 7/2021

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Homeopatią nazywamy metodę leczenia za pomocą substancji pochodzenia naturalnego (minerałów, ziół, surowców pochodzenia zwierzęcego). Substancje te mają za zadanie leczyć objawy choroby, a nie samą chorobę. Lekami homeopatycznymi nie leczy się trwałych zmian w organizmie (np. złamania kości, czy zawału serca), lecz zmiany tymczasowe (np. problemy skórne, czy zapalenie zatok). Homeopatia ma swoich zwolenników, ale także przeciwników. Kontrowersje budzi przede wszystkim fakt, że homeopatą może być osoba niebędąca lekarzem. Poniższe dane pokazują, jak kształtuje się sprzedaż produktów homeopatycznych dostępnych w aptekach.

Opis rynku W pierwszym roku analiz wartość rynku leków homeopatycznych wynosiła 162,93 mln zł. W 2003, a następnie w 2008 i 2009 roku miały miejsce najwyższe wzrosty wynoszące kolejno 12,30%, 10,37% oraz 8,81%. Tym samym, w 2009 roku wartość sprzedaży leków homeopatycznych osiągnęła najwyższy poziom na przełomie ostatnich 20 lat – 203,10 mln zł. W pozostałych latach wartość sprzedaży głównie spadała.

Największy spadek, wynoszący 19,16% miał miejsce w 2010 roku. W minionym

66

OSOZ Polska 7/2021

roku pacjenci zapłacili za leki homeopatyczne zakupione w aptekach kwotę 71,60 mln zł, a więc o 12,03% mniej niż w roku poprzednim oraz o 56,05% mniej niż w 2002 roku.

Wykres ilości sprzedaży leków homeopatycznych kształtował się w sposób zbliżony do wykresu wartości sprzedaży. W 2002 roku w aptekach otwartych sprzedaż wynosiła 15,53 mln opakowań i była najwyższa w badanym okresie.

Do 2009 roku raz po raz następowały po sobie spadki i wzrosty. W kolejnych latach miały miejsce wyłącznie spad-

ki, szczególnie wysokie w latach 2010– 2015 (wynoszące nawet 23,15%). Także w minionym roku nastąpił istotny spadek wynoszący 15,11% i sprzedaż ukształtowała się na poziomie 3,15 mln opakowań. Spadek sprzedaży w całym okresie analiz wynosił 79,71%. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 20 lat pokazuje, że najwięcej na leki homeopatyczne pacjenci wydają w sezonie jesienno-zimowym. W miesiącach od października do marca średniomiesięczna wartość sprzedaży wynosi od 12,47 mln

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

115

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2020 a nie będące w ofercie w 2002 roku

11

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

2

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

17

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

0

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

3

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

314

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

129

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

22

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

11

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

8

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

3

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

2

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

4

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

20

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

28

10,53 16,29 14,35

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

3

24,36 22,29

23

17,18

Produkty będące w ofercie w 2020 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020

Liczba badanych produktów

9,07 10,32 11,00 18,60

11,11

11,42

17,40 15,43 14,09 33,23

12,51

14,49 15,89

34,41 32,48 34,89 —

12,91 13,40 13,65 13,93

34,16 35,55 36,27

—

—

—

—

7,09

7,44

7,75

7,91

—

17,01

—

14,26

15,42 16,89

17,82

19,42

39,58 40,47 —

8,45 11,09 —

20,15

19,94

19,84 20,43

21,78

21,61 21,53 22,82 25,23

41,87 46,45 50,53 48,79 —

—

—

12,13 12,81

14,37

14,93

—

—

—

—

7,78

8,04

8,60 11,60 12,42 13,23

8,63

9,95 15,57

—

—

18,96

—

12,94 11,38

—

—

19,87 20,02 20,43 21,40

47,89 48,47 48,27 50,45 —

14,42 13,09 —

—

—

—

—

13,47 13,64 13,52 —

—

—

14,91 15,53 15,28 15,09 15,32 15,56 15,46

14,07 15,46 15,87 15,45 14,38

19,37 22,37 23,84

27,24

24,78

25,12 25,26

14,62

14,76

14,96

24,99 25,31 25,32 25,29

25,86 30,08 30,97 31,39 30,80 30,93 31,28 32,09 33,00 33,48 76,23

73,93

76,99

70,16 73,35 68,73

17,24

32,14

33,75 36,02 33,27 34,50 38,41 40,79

28,55

33,17 34,08 34,82 34,53 34,38 33,21 17,21

72,18

17,90 18,31 18,53 27,81

72,75

18,93

79,72

18,41

29,25 28,64 28,67 28,46 28,08 25,26

24,91 25,54

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

115

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2020 roku

9,07 10,32 11,00

11,11

11,42

15

11,28 11,60 12,37 12,52 12,70 13,53

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2020

8

12,95

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2020

22

14,32 15,56

16,78

9,13

10,14

10,18 10,21

7,87

10,62

12,51

12,91 13,40 13,65

14,26

15,12 16,65

20,41

15,75 18,57

20,91

22,75

24,76 20,69

20,78 22,59 26,55 23,57 21,46

9,08 10,30 10,82 11,38 12,30

13,75 14,34

14,88

14,82 15,26 12,55 13,69

17,10 18,27 18,48

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2020

28

8,75

9,72

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2020

77

10,04 13,64

16,51

16,61 18,55 20,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2020

105

10,80

13,11

12,61 12,65

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2020

83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2020

20,15

23,21

21,90 22,02

13,94 15,21 36,42

15,44

24,14

24,78 25,37

25,54 26,26

12,96 13,39 13,90

14,46

15,78

18,10 12,31

23,24 25,63 30,65 33,73 35,85

37,36 40,98 45,19 52,04 63,24

69,02 62,30

109

17,78 18,82 20,02

19,69

19,73

19,90 20,30 26,91 38,32 50,03 32,00

132

18,25

17,98

19,03

18,99

19,87

21,10 23,45 27,00 28,56

103

21,94

19,74

18,16 18,21

18,72

19,99

19,95 22,40 22,05

83

13,89 15,52

17,47

15,95

17,31

17,98 18,92

110

13,66

17,75 18,04

19,31 22,90

168

15,48 18,64

19,17

18,10 21,89

230

14,45 12,21 14,50 13,34 13,08

15,95

149

7,59

8,72

9,87

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2020

81

15,13

18,18

17,13

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2020

104

17,29 16,09

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2020

269

15,31

16,95

17,22

10,01 10,53 12,45 14,78 13,26

24,32

18,96

21,67 23,28

11,75

9,61

19,51

15,42 16,89

25,96

19,94

19,87 20,02 20,43 21,40 24,78 25,35 20,88

9,89

8,92

27,64

23,75

7,75

OSOZ Polska 7/2021

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

zł (listopad) do 13,63 mln zł (styczeń).

Najmniej za leki homeopatyczne pacjenci płacą w lipcu oraz sierpniu – średnio poniżej 8 mln zł. W skali pojedynczego miesiąca, najmniej za produkty homeopatyczne pacjenci zapłacili w maju 2020

roku (3,37 mln zł), a najwięcej w styczniu 2009 roku (26,51 mln zł). Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku homeopatycznego niemal w całym okresie analiz systematycznie pięła się w górę. Jedynie w roku 2005,

2016 i 2017 nastąpiły niewielkie spadki wynoszące kolejno 1,97%, 0,44% oraz 2,19%. W roku 2020 za opakowanie leku homeopatycznego zakupionego w aptece pacjenci płacili średnio 22,72 zł, a więc o 3,62% (i 0,79 zł) więcej niż w roku po-

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży produktów homeopatycznych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

162 932 398

15 532 728

10,49

50 334

4 798

3 237

2003

182 975 004

15 313 186

11,95

50 629

4 237

3 614

12,30%

-1,41%

2004

179 137 971

13 748 502

13,03

52 533

4 032

3 410

-2,10%

-10,22%

2005

177 610 504

13 905 157

12,77

39 373

3 082

4 511

-0,85%

1,14%

2006

160 761 323

12 256 135

13,12

52 778

4 024

3 046

-9,49%

-11,86%

2007

169 115 694

12 111 655

13,96

70 056

5 017

2 414

5,20%

-1,18%

2008

186 650 832

12 965 302

14,40

71 679

4 979

2 604

10,37%

7,05%

2009

203 091 373

13 807 010

14,71

67 450

4 586

3 011

8,81%

6,49%

2010

164 180 497

10 610 829

15,47

55 882

3 612

2 938

-19,16%

-23,15%

2011

142 485 446

8 790 203

16,21

54 844

3 383

2 598

-13,21%

-17,16%

2012

126 588 568

7 217 235

17,54

57 750

3 293

2 192

-11,16%

-17,89%

2013

128 742 004

6 483 116

19,86

68 957

3 472

1 867

1,70%

-10,17%

2014

110 377 604

5 180 586

21,31

65 351

3 067

1 689

-14,26%

-20,09%

2015

96 672 295

4 409 180

21,93

71 715

3 271

1 348

-12,42%

-14,89%

2016

91 981 082

4 213 569

21,83

78 215

3 583

1 176

-4,85%

-4,44%

2017

89 913 956

4 211 006

21,35

80 785

3 783

1 113

-2,25%

-0,06%

2018

85 451 971

3 945 246

21,66

86 054

3 973

993

-4,96%

-6,31%

2019

81 389 804

3 712 839

21,92

82 378

3 758

988

-4,75%

-5,89%

2020

71 597 423

3 151 962

22,72

69 988

3 081

1 023

-12,03%

-15,11%

2021

69 211 003

2 920 685

23,70

—

—

—

-3,33%

-7,34%

2022

67 427 188

2 842 355

23,72

—

—

—

-2,58%

-2,68%

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów homeopatycznych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W 2009 roku miał miejsce istotny wzrost wartości sprzedaży produktów homeopatycznych. Od tego czasu z roku na rok wartość sprzedaży spada.«

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

68

OSOZ Polska 7/2021

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań produktów homeopatycznych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Wykres ilości sprzedaży kształtuje się analogicznie jak ten przestawiający wartość sprzedaży. Obecnie miesięczna sprzedaż produktów o działaniu homeopatycznym kształtuje się na poziomie około 200–250 tys. opakowań.«

Ɛ ƕƔƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƑƔƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƕƔƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

ƑƔƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu o działaniu homeopatycznym dostępnego w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƑƔ

ƑƏ

ƐƔ

ƐƏ

» Niemal w całym okresie analiz średnia roczna cena sprzedaży rośnie. Obecnie kształtuje się na poziomie około 22–23 zł.«

Ɣ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań produktów homeopatycznych dostępnych w aptekach w latach 2002–2020 ƑƔƏƏ

» Asortyment produktów homeopatycznych w okresie analiz mocno się uszczuplił. W 2002 roku dostępnych było ponad 3 000 różnych produktów.

W minionym roku pacjenci mogli wybierać spośród około 1 000 produktów.«

ƑƏƏƏ

ƐƔƏƏ

ƐƏƏƏ

ƔƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ ƑƏƑƐ

OSOZ Polska 7/2021

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2002–2020 ƐƓƏƏƏƏƏƏ

ƐƑƏƏƏƏƏƏ

ƐƏƏƏƏƏƏƏ

ѶƏƏƏƏƏƏ

ѵƏƏƏƏƏƏ

ƓƏƏƏƏƏƏ

ƑƏƏƏƏƏƏ

Ə

"| 1 ;ॉ

|

-u ;1

przednim oraz o 116,55% (i 12,23 zł) więcej niż w pierwszym okresie analiz.

Największe wzrosty cen miały miejsce w 2003 oraz w 2013 roku i wynosiły kolejno 13,91% oraz 13,22%.

Analiza wykresu obrazującego asortyment produktów homeopatycznych pozwala stwierdzić, że ich liczebność na przełomie ostatnich lat znacząco spadła.

W 2002 roku w aptekach otwartych dostępnych było ponad 3 tysiące różnych produktów (dokładnie 3 237). W 2005 roku asortyment był najliczniejszy i wynosił 4 511 produktów. Od 2010 roku liczba produktów o działaniu homeopatycznym dostępnych w aptekach malała z roku na rok. W 2020 roku trend spadkowy odwrócił się, omawiany asortyment liczył sobie 1 023 opakowania, a więc o 35 produktów więcej niż w roku poprzednim (2019).

Wartość sprzedaży leków o działaniu homeopatycznym w pierwszym półroczu 2021 roku była o 5,60% niższa niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Ilość sprzedaży porównywana w tych samych okresach spadła o 11,92%. Poniżej znajdują się prognozy na pełny rok 2021 oraz rok 2022.

Trendy przyszłości Rok 2021 będzie zdecydowanie okre-

70

OSOZ Polska 7/2021

b;1b;ॉ

-f

;u b;1

brb;1

"b;urb;ॉ

sem spadku zarówno wartości jak i ilości sprzedaży produktów homeopatycznych dostępnych w aptekach. Zgodnie z prognozami obliczonymi przez ekspertów OSOZ, wartość sprzedaży będzie uboższa o 3,33% i osiągnie poziom 69,21 mln zł. O 7,34% spadnie natomiast ilość sprzedaży, plasując się tym samym na poziomie 2,92 mln opakowań. Także rok 2022 będzie okresem bessy. Wartość rynku leków homeopatycznych spadnie o 2,58% i wyniesie 67,43 mln zł. Ilość sprzedaży w 2022 roku spadnie o 2,68% i ukształtuje się na poziomie równym 2,84 mln opakowań. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku homeopatycznego wyniesie w 2021 roku 23,70 zł, czyli o 4,32% (i 0,98 zł) więcej niż w roku poprzednim.

W 2022 roku nastąpi kolejny wzrost ceny do poziomu 23,72 zł (wzrost o 0,11% oraz o 0,02 zł).

Podsumowanie Wartość rynku leków homeopatycznych od 2010 roku stale maleje z roku na rok (za wyjątkiem minimalnego wzrostu w 2013 roku). Spada także sprzedaż omawianej grupy leków. Na przełomie ostatnich 20 lat wartość sprzedaży zmniejszyła się ponad dwukrotnie, a sprzedaż spadła niemal pięciokrotnie.

)u ;vb;ॉ

-৳7 b;umbh

bv|or-7

u 7 b;ॉ

Także asortyment leków homeopatycznych dostępnych w aptekach jest coraz uboższy (trzykrotnie niższy niż w 2002 roku). Średnia cena za pojedyncze opakowanie niemal w całym okresie analiz systematycznie pnie się w górę – w 2002 roku wynosiła 10,49 zł, a w minionym roku była równa 22,72 zł. Zgromadzone dane statystyczne pozwalają wysnuć wniosek, że homeopatia w miarę upływu lat posiada coraz mniej zwolenników i jest stopniowo wypierana z rynku aptecznego. Prognozy pokazują, że w najbliższych latach trend spadkowy nadal będzie się utrzymywał. Przy czym nadal roczna wartość sprzedaży leków homeopatycznych zakupionych w aptekach przekracza 70 mln zł.  Metodologia prognoz Do wyliczenia prognozy ilości i wartości sprzedaży oraz średniej ceny za pojedyncze opakowanie zastosowano sezonową metodę prognozowania z uwzględnieniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta wyznacza, na podstawie ostatnich lat, trend sprzedażowy uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w szczególny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży.

=PLHQLDP\ VLÚ GOD 3DĂVWZD 2JOÆGDM QD news.osoz.pl

OXE VXEVNU\EXM QDV] NDQDĀ QD <RX7XEH

Wydania specjalne -HGHQ ZLRGÆF\ WHPDW :DķQH NRPXQLNDW\ :\ZLDG\ ] OLGHUDPL RSLQLL 3URSRQRZDQH UR]ZLÆ]DQLD ,7

:V]\VWNR WR L ZLÚFHM Z QRZ\P