aktua l no ś ci WA Ż N E P Y TA N I E
Czy umiejętności cyfrowe determinują poziom zdrowia?
Wiemy, że na zdrowie człowieka wpływa wiele czynników, od behawioralnych do społeczno-ekonomicznych, kulturowych i środowiskowych. W erze powszechnej cyfryzacji, także dostęp do rozwiązań technologicznych i kompetencje posługiwania się nimi mają ogromne znaczenie. Takiego zdania są autorzy artykułu „Digital inclusion as a social determinant of health” opublikowanego niedawno w magazynie Nature. Jeszcze kilka lat temu, trudno było o tym mówić, bo niewiele osób miało dostęp do portali pacjentów, aplikacji zdrowotnych, urządzeń ubieralnych (wearables) czy smartfonów. Dzisiaj mamy do czynienia z zupełnie inną sytuacją. Upowszechniają się elektroniczne kartoteki medyczne, prawie każdy posiada smartfon i może zainstalować jedną z wielu aplikacji zdrowotnych. Ale za postępem technologicznym nie idą automatycznie umiejętności cyfrowe decydujące o korzyściach w postaci zwiększonego zaangażowania w zdrowie i profilaktykę, łatwiejszego dostępu do diagnozy i leczenia. Stąd, im więcej narzędzi cyfrowych w ochronie zdro-
10
OSOZ Polska 7/2021
wia, tym większe ryzyko powiększania się dysproporcji pomiędzy osobami, które mają do nich dostęp i dysponują odpowiednimi kompetencjami, a tymi, którzy ze względu na sytuację ekonomiczną takich możliwości nie mają i są zagrożone tzw. analfabetyzmem cyfrowym.
Brak dostępu do internetu oznacza marginalizację Zgodnie z ostatnim raportem Brookings Institution, 15–24% Amerykanów nie ma dostępu do szerokopasmowego połączenia z Internetem, dzięki któremu mogliby korzystać z mobilnych technologii zdrowotnych. Według danych Eurostat, dostęp do internetu posiada 90% Europejczyków. Różnice pomiędzy członkami UE wahają się pomiędzy 98% w Holandii i 96% w Szwecji, a 75% w Bułgarii. Mimo że w większości krajów infra-
struktura internetowa znacznie poprawiła się w ostatnich latach, źródłem przepaści cyfrowej jest przede wszystkich dochód, i to niezależnie od tego czy badane są obszary wiejskie czy miejskie. Umiejętności cyfrowe, łączność z internetem czy posiadanie komputera lub smarfona awansowały w ostatnich latach do jednych z najważniejszych wyznaczników zdrowia. Autorzy artykułu opublikowanego w Nature nazywają je „super społecznymi wyznacznikami zdrowia”, bo wpływają na pozostałe, tradycyjne determinanty zdrowia. Przykładowo, większość ogłoszeń o pracę znajduje się na portalach internetowych, a pracodawcy wymagają złożenia aplikacji przez internet. W internecie można znaleźć informacje dotyczące samoleczenia, rezerwować wizyty u lekarzy. Posiadając tzw. tożsamość cyfrową, obywatele mogą korzystać z szeregu usług jak e-recepty, badań kontrolnych, cyfrowych programów profilaktycznych.
Infrastruktura to dopiero początek Wniosek jest jednoznaczny: inwestując w infrastrukturę i umiejętności cyfrowe, pośrednio inwestuje się dziś w zdrowie. W konsekwencji, systemy ochrony zdrowia powinny m.in. wdrażać strategie stawiające na włączenie cyfrowe mieszkań-
