Een natuurlijke leidraad

De natuurlijke ontwikkeling als leer-leidraad

’If a child can’t learn the way we teach, maybe we should teach the way they learn’ - Michael J. Fox -

Jonge kinderen (0 tot 7-8 jaar) De optimale omgeving hebben van nature uit twee belangrijke bouwstenen nodig om zelf- En de hersenverbindingen die we nodig standig, graag en goed te kunnen hebben voor het leren lezen, rekenen en schrijleren: de juiste ervaringen en tijd ven worden nu eenmaal ‘geboetseerd’ door om te rijpen. Het vermogen om te heel veel zintuiglijke ervaringen, beweging, leren wordt maar voor een kleiner het vrije spel (liefst buiten) en sociaal contact. deel bepaald door de natuurlijke Inderdaad het kijken naar bomen, het luisteren begaafdheid. Het grootste deel wordt inge- naar de wind, het voelen van zand, het stapnomen door de invloed van de omgeving van pen over een dunne balk, het vrije en creatieve het kind. En een hele grote groep van neuro- spel met een schoendoos, het oogcontact met wetenschappers en ontwikkelingspsychologen de ouders en het samen spelen met vriendbenadrukt dat kinderen optimaal ontwikkelen jes in een speelbos zijn hier voorbeelden van. en leren door een aanbod van hoofdzakelijk Neem daarbij de klassieke kleuteractiviteiten natuurlijke ervaringskansen. Het is dus een mis- zoals rijmen, zingen, voorlezen, fijne motoriek, verstand om te geloven dat in eerste instantie bouwen, puzzelen, geleid spel,… en we hebben instructies en de leerstof het brein moduleren. een optimale omgeving voor het kind gescha-

pen om schoolrijp te worden. Door deze ervaringskansen aan te bieden gaan kinderen in staat zijn om opdrachten en leerstof goed waar te nemen. Ze gaan zich goed kunnen concentreren en in beide richtingen kunnen werken en denken (het lateralisatieproces). Deze laatste vaardigheid is cruciaal voor het leren lezen, rekenen, schrijven en kloklezen. Maar ook gaan deze hoofdzakelijk natuurlijke ervaringen het kind in staat stellen om detailgericht, logisch en abstract te kunnen denken en belangrijke executieve functies te ontwikkelen zoals het creatief en probleemoplossend denken, de impulscontrole en het werkgeheugen,… Daarbij geven we op deze manier kinderen kansen om zich emotioneel veilig te voelen en de nodige sociale vaardigheden te ontwikkelen.

Het noodzakelijke geduld

Alleen zouden we ook het nodige geduld aan de dag moeten leggen want kinderen hebben tijd nodig om schoolrijp te worden. Zij worden genetisch schoolrijp tussen 5 en 8-9 jaar. Maar het gemiddelde ligt tussen 6 jaar en 6 maanden en 8 jaar en 6 maanden voor het leren lezen volgens ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet. Maar hoe komt het nu dat de leerprestaties bij onze leerlingen de laatste decennia zo gedaald zijn en dat we steeds meer geconfronteerd worden met leer- en gedragsproblemen en psychische problemen? Het antwoord is duidelijk. Het aanbod van de natuurlijke ervaringen en de klassieke kleuteractiviteiten ‘vervaagt’ geleidelijk voor steeds meer jonge kinderen. Inderdaad zien we dat jonge kinderen nu minder (buiten) vrij spelen, zintuiglijk ervaren, bewegen en sociaal contact hebben als bijvoorbeeld dertig jaar terug. Kleuters krijgen steeds meer cognitieve vaardigheden en instructies aangeboden waardoor de klassieke kleutervaardigheden verminderen. Daarbij merken we op dat we eerder voor een ‘versnellingstraining’ kiezen dan een ‘opvolgtraining’. Onder invloed van een groep van cognitieve psychologen worden cijfers, letters en het leren vaak veel te vroeg opgestart en worden leerkrachten onder druk gezet om de unieke ontwikkelingssnelheid van jonge kinderen niet meer op te volgen en te respecteren.

Het belang van het ontwikkelingsniveau

De breingevoelige fasen worden eigenlijk niet meer opgevolgd. De prestatiedrang om leerstof aan te (moeten) bieden heeft de ontwikkeling van het kind ingehaald en voorbij gehold! Vooral omdat we steeds meer ontwikkelings-

”Childhood is not a race to see how quickly a child can read, write and count. It is a small window of time to learn and develop at the pace that is right for each individual child. Earlier is not better.” – Magda Gerber –

vertragingen merken, valt dit eens te meer op. De nadruk ligt te sterk op de leerstof en veel te weinig op de natuurlijke ontwikkeling van het kind. In tegenstelling tot wat men denkt wordt door deze benadering het vermogen om te leren of het leerpotentieel bij steeds meer kinderen onderuit gehaald.

’Het onderwijs moet uitgaan van een ontwikkelingsniveau van een vijfjarige kleuter en niet van de verwachtingen, eindtermen of normen. Als dat zo is, dan is de school kindrijp!’ Marc Litière, expert in schoolrijpheid

Tot slot

De kunst bestaat er in om de juiste ervaringen aan te bieden op het juiste moment zodat we leer- en gedragsproblemen preventief kunnen vermijden. Hierbij is het cruciaal om de ouders in te lichten over het belang van de natuurlijke ontwikkeling van hun kind.

Heel deze visie en missie gaat verder geduid worden in mijn boek: Help! Mijn leerling kan niet goed mee! Werken aan ontwikkelend leren, Lannoo Campus. Dit boek zou ongeveer tegen september 2021 klaar zijn en wordt als doe-boek aangeboden in eerste instantie voor kleuterleiders, onderwijzers en schoolteams. 