Governance en het medisch specialistisch bedrijf
Door mr. Renate Bik, advocaat bij Nysingh advocaten en notarissen
Inleiding In Nederland is de rolverdeling tussen de raad van bestuur en de vrijgevestigde medisch specialisten van een ziekenhuis voortdurend in beweging. Ontwikkelingen in beleid, wet- en regelgeving en zelfregulering dragen eraan bij dat er binnen deze rolverdeling veelal sprake is van schuivende (al dan niet gedeelde) verantwoordelijkheden en organisatorische integratie. In het licht van de governance gaat deze bijdrage kort in op de verhouding tussen de raad van bestuur en het zogenoemde Medisch Specialistisch Bedrijf (“MSB”) van het ziekenhuis na invoering van de integrale tarieven in 2015. Met betrekking tot de governance wordt in het bijzonder stil gestaan bij het systeem van checks and balances in het ziekenhuis en de Governancecode Zorg 2022 (“Governancecode Zorg”). De integrale tarieven Tot 1 januari 2015 was er binnen de medisch specialistische zorg in Nederland sprake van zogenoemde deelregulering. De deelregulering bestond uit: (i) aparte tariefregulering voor de ziekenhuiskosten en honoraria van medisch specialisten; (ii) het beheersmodel voor de vrijgevestigde medisch specialisten; en (iii) de gescheiden macrokaders voor ziekenhuiskosten en honoraria van vrijgevestigde medisch specialisten. Dergelijke deelregulering kende zijn oorsprong in het stelsel van aanbodregulering dat voor 2006 van toepassing was. Onder de deelregulering werden instellingen voor medisch specialistische zorg en vrijgevestigde medisch specialisten op de zorgmarkt als aparte spelers beschouwd. Dit hield in dat zowel het ziekenhuis als de vrijgevestigde medisch specialist een zelfstandig declaratierecht hadden.1
1 Advies Integrale tarieven medisch specialistische zorg 2015, Nederlandse Zorgautoriteit (28 juni 2013), bijlage bij Kamerstukken II 2013-2014, 32620, nr. 105.
10
Door de invoering van de integrale tarieven per 1 januari 2015 werd de deelregulering afgeschaft. De deelregulering werd vervangen door integrale regulering die van toepassing is op het totaal aan kosten voor de medisch specialistische zorg binnen het ziekenhuis, zoals de ziekenhuiskosten en de honoraria van de medisch specialisten. In het kader van de bekostiging worden het ziekenhuis en de vrijgevestigde medisch specialisten als één geheel beschouwd.2 Daarnaast kwam het zelfstandig declaratierecht van de medisch specialist te vervallen. Hierdoor zouden de vrijgevestigde medisch specialisten in principe niet meer als fiscaal ondernemer kunnen worden beschouwd. Om de keuze tussen het werken in dienstverband en vrije vestiging voor de medisch specialisten te kunnen behouden en recht te doen aan de gelijkgerichtheid van de belangen tussen de instelling en de medisch specialisten, zijn een aantal besturingsmodellen uitgewerkt: (i) het loondienstmodel; (ii) het participatiemodel; en (iii) het samenwerkingsmodel. Ten aanzien van het participatiemodel en het samenwerkingsmodel wordt onderscheid gemaakt tussen het fiscaal transparante model en het fiscaal niet-transparante model.3 Kort gezegd houdt het loondienstmodel in dat de medisch specialisten op basis van een arbeidsovereenkomst in het ziekenhuis in loondienst gaan werken. In het participatiemodel worden de medisch specialisten mede-eigenaar van het ziekenhuis. Bij het transparante participatiemodel brengen zowel het ziekenhuis (dat is vormgegeven als een stichting) als de vrijgevestigde medisch specialisten (die zijn georganiseerd in een maatschap) hun activiteiten onder in een vennootschap onder firma. Bij het niet-transparante participatiemodel houden het ziekenhuis (als stichting zijnde) en de vrijgevestigde medisch 2 Kamerstukken II 2013-2014, 32620, nr. 105; Advies Integrale tarieven medisch specialistische zorg 2015, Nederlandse Zorgautoriteit (28 juni 2013), bijlage bij Kamerstukken II 2013-2014, 32620, nr. 105. 3 Kamerstukken II 2013-2014, 32620, nr. 105.
