Drenthe Bouwt en Ontwikkelt - magazine 2022 by RondOm Vandaag

BOUWT en ONTWIKKELT

Drenthe bouwt en ontwikkelt

COLOFON

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Drenthe Bouwt en Ontwikkelt 2022 is een uitgave van RondOm Vandaag

Uitgever RondOm Vandaag Holding bv Morra 2 - 40 9204 KH Drachten 0512 - 726 900 Ronald Jousma 06 - 54 723 873 www.rondomvandaag.nl Bladmanagement Bouke Niggendijker 06 -18 760 711 Redactie Edmee Jongkind Miriam Ootjers Fotografie Alwin Koops John Boel RondOm Vandaag Vormgeving Dana Elmendorp

Foto credits voorpagina

Peter van Dijk Projects & Investments

Foto credits colofon

Lamberink Makelaars & Adviseurs Verkoop Commercie & Advertenties Bouke Niggendijker 06 -18 760 711 bouke@rondomvandaag.nl Drukwerk Scholma Print & Media Nabestellingen/lezersservice Losse nummers zijn te bestellen via verkoop@rondomvandaag.nl Disclaimer Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Typ- en/of zetfouten voorbehouden. De uitgever kan niet instaan voor de juistheid of volledigheid van artikelen, RondOm Vandaag aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid, van welke aard dan ook, voor schade als gevolg van informatie uit deze uitgave. 3

Drenthe bouwt en ontwikkelt

VOORWOORD

Een heerlijke plek om te leven Ik ben op het moment van schrijven 4,5 jaar commissaris van de Koning van de mooie

provincie Drenthe. Als geboren Hoogeveense kende ik Drenthe natuurlijk al, maar in mijn

huidige functie kom ik vaak op de mooiste plekken, die ook ik nog niet kende. Drenthe staat natuurlijk bekend om haar natuurschoon – we tellen 14 Natura 2000-gebieden (!) - en haar omvangrijke agrarische sector. Je kunt hier vele kilometers prachtig wandelen en fietsen. Maar vlak ook de cultuur niet uit. Zo hebben we met de Koloniën van Weldadigheid, die getuigen van de unieke geschiedenis van de armoedebestrijding in Nederland, Unesco

Werelderfgoed in huis. En 2023 is gebombardeerd tot Van Goghjaar, omdat het 140 jaar

geleden is dat de schilder bij ons verbleef, wat prachtige schilderijen heeft opgeleverd. Ik

ben natuurlijk niet objectief, maar het beeld van Drenthe als heerlijke provincie om te wonen, werken en recreëren klopt volledig. Jaren op rij scoort Drenthe hoog in de landelijke ranglijst van de ‘Leefbaarometer’.

Het Drentse natuurschoon heeft zijn waarde nog eens extra bewezen tijdens de coronapandemie. Het buitengebied was de enige plek waar we konden recreëren. Zodoende was het in onze bossen, en op onze velden en heiden drukker dan ooit. En doordat het thuiswerken een enorme boost heeft gekregen in de afgelopen twee jaar, is Drenthe ook aantrekkelijker geworden om te wonen voor mensen die in het westen van het land werken. Er moeten de komende jaren enorm veel woningen worden bijgebouwd in Nederland. Drenthe heeft daarom samen met Friesland en Groningen het Deltaplan voor het Noorden opgesteld, waarin we het Rijk aanbieden het tekort (aan woningen) te helpen oplossen, in ruil voor investeringen in de Lelylijn, de bestaande spoorlijn via Zwolle en de Nedersaksenlijn, de treinverbinding vanuit Groningen via Stadskanaal naar Emmen. Met name die laatste twee zijn enorm belangrijk om Drenthe goed bereikbaar te maken en te houden. Dat we hier meer ruimte hebben om te bouwen dan in veel andere delen van het land, laat onverlet dat we enorm

voorzichtig moeten zijn met de manier waarop we die ruimte benutten. We mogen de meerwaarde van onze natuur, de rust en ruimte die je hier kunt vinden, niet verkwanselen door overal maar woningen neer te zetten. Hierbij is het belangrijk om te weten dat is becijferd dat vanaf 2030 het inwoneraantal van Drenthe (nu: zo’n 495.000) stabiliseert of zelfs iets afneemt. De verschillende trends en uitdagingen hebben we vastgelegd in de Drentse Woonagenda. Daarmee ondersteunen we als provincie initiatieven van gemeenten, corporaties, marktpartijen en inwoners. In deze leidraad gaan we uit van de behoefte aan zo’n 10.000 extra woningen op de lange termijn. Uitgangspunt in de Woonagenda ‘Toekomstbestendig wonen’ is ons streven dat woningen die gebouwd worden duurzaam, betaalbaar en passend zijn bij de woonwens van jong en oud. Kortom; we weten voor welke bouwopgaven we staan, waarbij we ons bewust zijn van het unieke karakter van onze provincie, zodat Drenthe een heerlijke plek blíjft om te leven. Jetta Klijnsma, commissaris van de Koning

Drenthe bouwt en ontwikkelt

INHOUDSOPGAVE GEDEPUTEERDE HENK BRINK

“Ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen”

WIJ ZIJN ACTIEF

GEMEENTE ASSEN WETHOUDER COR STAAL

“We zijn trots op de stappen die al genomen zijn”

12 20

"We willen de leefbaarheid in dorpen en steden in stand houden"

SMEETS BMA RENÉ GRUMMEL EN ERIK POSTHUMUS

12WAT ARCHITECTEN WALTER STOOP EN TINO HOVEN

“Over duurzaamheid, oog voor historie en een eigen identiteit”

“Je hebt elkaar gewoon nodig” RABOBANK GRONINGEN-DRENTHE MARTIN EISING EN PETER SCHEIJ

TER STEEGE BOUW VASTGOED BASTIAAN PIKSEN EN ANNE BOLSTER

“Duurzaam bouwen voor de volgende generaties”

GEBROEDERS BENUS EN WVG PAUL BENUS EN RENE WENNEMERS

LAMBERINK MAKELAARS & ADVISEURS GERTJAN BAKKER EN ARJAN LAMBERINK

“Oog voor de klant achter het pand”

Hét vastgoednetwerk.

“Betrokken bijdragen aan innovaties en kennis delen”

GEMEENTE EMMEN WETHOUDER GUIDO RINK

“Structurele en duurzame groei”

Lelystad

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Een van de eerste werken met onze staalframes

Bijzondere opening met hoeken in glasplaten, dit mogelijk door de staal PETER VAN DIJK PROJECTS & INVESTMENTS

RE-BUILDIT

“Basis voor aantrekkelijke woningen”

REIN ADVOCATEN & ADVISEURS CHARLOTTE EVELEENS, ROB BEUKEMA EN RALF HERBERS

“Voorkomen is beter dan genezen”

“Sterke binding met emmen en omgeving” KOENEN BOUW EMMEN WOUT VAN VILSTEREN

“Al vijftig jaar Koenen Bouw”

BCN GROEP INKO TIEN EN DOUWE VELTMAN

KONTOUR VASTGOED HIELKE TILLEMA

‘Wij lopen graag voor op duurzame en toekomstbestendige vastgoedontwikkeling’

“Deze doelgroep zorgt voor een grote economische impuls”

BOUWGROEP EMMEN ERWIN SCHOLTE AALBES EN MARCO PRINS

“Meer slagkracht door bundelen van krachten”

46 54 62

1BIM TJARDO MEINSMA

AE SYSTEMS SANDER SWIERENGA

“Investeringen in de voorbereiding verdien je altijd terug”

70 HEIJMANS WONINGBOUW NOORD ARJEN VAN DER VEEN EN WIM OUDENDORP

ACTIEF

“Om voorop te lopen, moet je continu nieuwe kansen aanboren”

“De woningmarkt in kaart”

“ Mens en natuur komen in onze projecten naadloos samen”

80 7

Drenthe bouwt en ontwikkelt

RUIMTE BIEDEN AAN NIEUWE ONTWIKKELINGEN Gedeputeerde Henk Brink

“ Trots op het Drentse landschap” 8

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Hij is geboren en getogen in Drenthe. Gedeputeerde Henk Brink geniet van het landschap,

de ruimte, de landbouw, de prachtige natuur en de mooie dorpen. Maar tegelijkertijd beseft hij dat er druk op de ruimte in zijn provincie staat. Hoe gaat hij om met de opgaven en

uitdagingen? ‘We zijn zuinig op onze ruimte. Daarom moeten we zorgvuldig handelen als het over woningbouw, landbouw, stikstof, klimaat en energietransitie gaat. Zorgvuldig, maar wel met voortgang.’

Uitdagingen

‘Drenthe is heel mooi, maar de provincie heeft ook zijn uitdagingen’, erkent Brink. ‘Het is een landelijke provincie en daar horen vragen bij als: Hoe gaan we om met het in stand houden van voorzieningen en hoe gaan we om met bereikbaarheid? Daarnaast spelen ook in Drenthe kwesties als het woningtekort, de stikstofproblematiek, het klimaat en de energietransitie.’ ‘Natuurlijk hebben we omgevingsbeleid, de Omgevingsvisie Drenthe en de Provinciale Omgevingsverordening, waarbij we heel nadrukkelijk kijken naar ruimtelijke kwaliteit. Hoe kunnen we die ruimtelijke kwaliteit behouden, ervoor zorgen dat ons Drentse landschap herkenbaar blijft en tegelijkertijd andere ontwikkelingen mogelijk maken? Ik ben gedeputeerde geworden om te kijken wat er wél kan en niet om dingen te verbieden. Vaak zijn we te bang, ik wil graag dingen mogelijk maken.’

‘De komende jaren gaan we 13.000 woningen bijbouwen’ Ruimte bieden

‘Wij willen ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen, maar die moeten wel passen bij Drenthe. De kaders hiervoor zijn vastgelegd in de Omgevingsvisie en de Omgevingsverordening. We hebben de ruimte, maar tegelijkertijd wil ik wel aangeven dat de ruimte hier net zo goed gevuld is als in de Randstad, alleen met andere kwaliteiten en andere opgaven. De Randstad heeft geen 14 Natura 2000-gebieden en daar is landbouw niet één van de belangrijkste economische pijlers. Je zou kunnen zeggen

als je hier de landbouw weghaalt, is dat vergelijkbaar met Schiphol weghalen uit de regio Amsterdam. Al onze ruimte heeft een functie. Wij koesteren de functies die we in Drenthe hebben.’ Dat alle Drentse ruimte een functie heeft, zorgt voor een worsteling bij bijvoorbeeld het tegengaan van de gevolgen van klimaatverandering. Brink: ‘Of je nu een windmolen of een zonnepark gaat inpassen, het heeft altijd impact heeft op het landschap. Daarom moeten we er altijd zorgvuldig mee omgaan en de vraag stellen: Hoe gaan we dat landschappelijk inpassen en is er ruimte voor? Kunnen we bijvoorbeeld de energieopgave combineren met andere opgaven, zoals water en biodiversiteit? En wat kunnen we voor het landschap doen? Een mooi voorbeeld van het combineren van functies is het wandelen fietswalhalla dat op de VAM-berg in Wijster is gecreëerd. Hier wordt dit jaar voor de derde keer het NK Wegwielrennen georganiseerd. En in 2023 het EK Wegwielrennen.’

‘Kijken naar wat er wél kan en dingen mogelijk maken’ Woningbouw

‘We hebben in heel Nederland te maken met een grote woningbouwopgave, maar er gebeurt nu vrijwel niets. Ik ben van mening dat we moeten onderzoeken op welke plaatsen woningbouw wél kan en gewoon beginnen! Ik kan er dan wel mee leven als dat ontwerp niet op alle punten een 10 is. Het vraagstuk is te groot om langdurig te schaven aan plannenmakerij. Deze tijd vraagt ook om het maken van keuzes.’

Drenthe bouwt en ontwikkelt

WIJ ZIJN ACTIEF: HÉT VASTGOEDNETWERK. Kort samengevat ‘zijn’ wij een netwerk van 4000 vastgoedbeleggers. Met z’n allen hebben wij toegang tot onze eigen Actief App en we zien elkaar regelmatig tijdens bijeenkomsten en borrels. ‘Vroegah’ zijn we begonnen als vastgoeddienstverlener met een team van zo’n 25 professionals die als enige missie hadden: vastgoedbeleggers helpen met het ‘runnen’ van de portefeuille. Dat varieerde van beheer tot juridische ondersteuning en alles wat je verder maar kunt verzinnen. Zo bouwden we door de jaren heen een enorm netwerk op en was er niks wat wij niet wisten over beleggen in vastgoed. Hoewel we dienstverlening superleuk vonden, hadden we het gevoel dat wij nóg beter waren in het laagdrempelig samenbrengen van mensen die iets aan elkaar zouden kunnen hebben. Zo’n 2 jaar geleden gooiden we het roer om en besloten we vol in te zetten op dat netwerk. En niet zonder succes want we kunnen met trots zeggen dat we in die 2 jaar zo’n 4000 leden hebben mogen verwelkomen.

Onze leden krijgen o.a.:

• Toegang tot kennis van specialisten, denk hierbij bijvoorbeeld aan juridisch advies • Toegang tot exclusief aanbod • De mogelijkheid om rechtstreeks met elkaar in contact te komen binnen onze app • De mogelijkheid om eigen vastgoed gratis te verkopen via de app • De mogelijkheid om vastgoed aan te kopen via de app • Toegang tot diverse (juridische) voorbeelddocumenten • Toegang tot regiobijeenkomsten • Toegang tot borrels • De optie om goedkoper in te kopen bij diverse partners en de mogelijkheid om laagdrempelig met ze in contact te komen middels onze app (Onze partners zijn o.a. DeHaan advocaten & notarissen, OWNER, Financieringsgilde, Dirkzwager, Troostwijk en Envalue) • en natuurlijk nog veel meer

Afgelopen editie maakten wij onze primeur op de Provada waar de cover van de nieuwe editie van onze jaarlijkse glossy werd onthuld. Vanzelfsprekend is deze exclusief voor onze leden en verderop in dit regiomagazine krijgt u een voorproefje van een artikel welke te lezen is in de eerste editie van de Actief glossy. Wij wensen u veel leesplezier in deze editie van dit mooie regiomagazine en zien u graag terug bij hét vastgoednetwerk!

HET VASTGOEDNETWERK

Drenthe bouwt en ontwikkelt

‘In de rest van Nederland is men geneigd te denken dat in Drenthe nog wel ruimte is. Het lijkt misschien dat we veel ruimte hebben door onze natuur en onze landschappen, maar al die grond heeft wel een functie. Wij zijn de afgelopen decennia zorgvuldig met die ruimte omgegaan. En dat willen we de komende jaren ook blijven doen.’

‘Daarnaast moeten we zorgen voor meer groen in de stad en meer zonnepanelen op de daken, vooral op bedrijfsdaken. Ik zie hier zeker kansen. Als we de verschillende dossiers aan elkaar knopen, kunnen we een mooie impuls aan onze steden geven. Al onze sterke steden hebben een bijdrage van ons ontvangen om te investeren in de binnenstad.’

Sterke steden

Vooruitblik

Volgens het Deltaplan voor het Noorden willen de noordelijke provincies een grote bijdrage leveren aan de woningnood door de komende jaren 220.000 woningen te bouwen in ruil voor investeringen in bereikbaarheid. ‘Het kabinet heeft 3 miljard euro gereserveerd voor de Lelylijn. Investeringen in de bestaande spoorlijn via Zwolle is voor Drenthe relevanter. Net als de Nedersaksenlijn, de treinverbinding van Groningen via Stadskanaal naar Emmen.’

‘We moeten goed nadenken als de discussie over woningbouw, landbouw, stikstof, klimaat en energietransitie gaat. Ga nu bijvoorbeeld niet in het wilde weg overal zonneparken en woningbouw realiseren in de mooiste natuurgebieden en landbouwgebieden. We willen hier graag een levensvatbare landbouw overhouden. Niet voor niets hebben we gekozen voor een robuust natuur- en landbouwsysteem.’

Waar gaat gebouwd worden als het aan de provincie ligt? Brink: ‘We kijken gerelateerd aan het Deltaplan voor het Noorden naar de steden die nu goed bereikbaar zijn. Dat zijn de sterke steden: Hoogeveen, Emmen, Meppel en Assen. In andere kernen kijken we hoe we op kleinere schaal woningbouw kunnen realiseren. De komende jaren gaan we 13.000 woningen bijbouwen.’

‘Drenthe is bij uitstek de mooiste provincie om te wonen én te werken’

‘Kijkend naar de uitdagingen in de toekomst, moet er weer ontwikkelingsperspectief voor Nederland zijn’, besluit Henk Brink. ‘Maar we moeten uitkijken dat we niet de makkelijkste of de goedkoopste weg kiezen, maar de beste weg. We willen graag dingen mogelijk maken en gaan daarbij uit van het ‘ja tenzij’-principe. Ons motto is: Voor een goed plan is altijd geld!’

‘Als straks de snelle spoorverbinding over bestaand spoor gerealiseerd is, zou dat ook de leefbaarheid ten goede komen. Met de mogelijkheden voor thuiswerken en daarnaast een snelle verbinding met de Randstad, is Drenthe bij uitstek de mooiste provincie om te wonen én te werken!’

Kleine kernen

‘We hebben ook aandacht voor de leefbaarheid in kleine kernen. We willen bijvoorbeeld een kleine huisartsenpraktijk, de mogelijkheid voor noodzakelijke boodschappen en buslijnen in stand houden. Dan kan alleen als er groei is in de kleine kernen.’ ‘We constateren een gebrek aan menskracht en kennis bij onze gemeenten, waardoor de uitvoering van woningbouwplannen minder voortvarend kan worden opgepakt dan wenselijk is. Daarom hebben we als provincie geld vrijgemaakt en een Impulsteam in het leven geroepen. Dit is een groep specialisten die gemeenten kan bijstaan bij hun gebiedsontwikkelingen.’

Revitaliseren

Henk Brink is een groot voorstander van revitaliseren: ‘Zuinig omgaan met de ruimte en verpaupering en leegstand voorkomen of oplossen. Dit geldt wat mij betreft niet alleen voor binnensteden, maar bijvoorbeeld ook voor bedrijventerreinen. Kijk bijvoorbeeld naar de plannen en ontwikkelingen rondom het haventerrein in Assen.’ 11

Drenthe bouwt en ontwikkelt

GEMEENTE ASSEN Wethouder Cor Staal

“ We zijn trots op de stappen die al genomen zijn” 12

Drenthe bouwt en ontwikkelt

In Assen is het goed toeven voor mensen uit alle levensfasen. Maar wat voor de rest van

Nederland geldt, geldt ook voor de provinciehoofdstad: er heerst krapte op de woningmarkt. Om dat het hoofd te bieden kiest Assen voor een tweeledig plan van aanpak: versnelde

nieuwbouw en herstructurering. De ambitie is uiterlijk voor 2030 drieduizend woningen te realiseren.

‘We willen dat mensen in iedere fase van hun leven ontspannen en goed kunnen wonen in Assen,’ begint Cor Staal, sinds half juni van dit jaar wethouder in Assen met wonen, ruimte en werk, inkomen en participatie in de portefeuille. Daarvoor was Staal omgevingsmanager bij Aanpak Ring Zuid Groningen, het grootste infrastructurele project van Noord-Nederland tot nu toe. Hij werkte eerder bij de gemeente Assen als projectmanager gebiedsontwikkeling, een functie die hij later ook bij de gemeente Groningen bekleedde. In de afgelopen vier jaar was hij in Assen raadslid voor de ChristenUnie. ‘Mensen kunnen hier in principe hun hele leven wonen. En dat willen we graag zo houden. Maar tijden en wensen veranderen, en daar moet je als gemeente en stad in mee bewegen. Bovendien is de woningmarkt krap, zowel op het gebied van sociale huurwoningen als voor koopwoningen. Om dat het hoofd te bieden hebben we een meerjarenplan opgesteld. Niet alleen voor het realiseren van meer woningen, ook voor alles dat er komt kijken bij een toename van het aantal inwoners van Assen.’

Stadskwartier en Kloosterveen

Het plan omvat een goed deel van heel Assen met de focus op twee wijken: het Stadskwartier en Kloosterveen. ‘Het Stadskwartier is een stoere wijk met een industrieel verleden. Het strekt zich uit naar het Veemarktplein en het centrum. In de wijk komt nieuwbouw die in lijn ligt met het karakter van de wijk. In Kloosterveen willen we in de komende vier jaar vijfhonderd nieuwe woningen realiseren. Deze woningen komen in de nieuwe buurt Kloosterakker.’

‘Daarnaast pakken we overal in de stad verschillende panden aan, zoals kantoren die omgebouwd worden tot woningen en op het Koopmansplein, het hart van de binnenstad worden extra woonlagen op winkelpanden gebouwd.’

Bouw en infrastructuur

Het aanpassen van de omgeving en bouw gaan hand in hand. ‘Waar meer mensen wonen, heb je meer reisbewegingen, dus moet de infrastructuur aangepakt worden. Wegen, maar ook het ov en natuurlijk fietspaden. En er is ook meer vraag naar voorzieningen. Scholen bijvoorbeeld, voor gezinnen met jongere kinderen. In Kloosterveen liggen de scholen nu aan de rand van de wijk. Met de uitbreiding komen deze mooi centraal in de wijk te liggen, daar is bij het ontwerp van de wijk al rekening mee gehouden.’

Assen in beweging ‘Maar er is ook meer vraag naar lokale zorg voor ouderen die langer thuis blijven wonen. Ontmoetingsplekken, recreatiemogelijkheden, uitgaansgelegenheden. En groen. Bouwen betekent meer steen, maar we vinden het belangrijk dat er veel aandacht blijft voor groen. Ook en zeker in de binnenstad. Steeds vaker krijgen we te maken met flinke opwarming van de steden, zogenaamde hittestress. Groen gaat de strijd aan met warmte, meer groen zorgt voor meer verkoeling zodat mensen ook als het warm is lekker hun huis 13

Drenthe bouwt en ontwikkelt

“Alle ontwerpen ontstaan uit maatschappelijke betrokkenheid”

HJK

architecten

HJK architecten Laan Corpus den Hoorn 100 9728 JR Groningen

T: 050 318344 E: hjk@hjk-architecten.nl W: www.hjk-architecten.nl

Drenthe bouwt en ontwikkelt

uit kunnen. Bovendien geeft groen de binnenstad een meer ontspannen uitstraling en draagt het bij aan de biodiversiteit. We doen dan ook niets zonder groen mee te nemen in de plannen, of dat nu voor het centrum is of elders in Assen.’

Verduurzaming

Nieuwbouw en herbouw geeft de kans te verduurzamen. Staal: ‘En dat kun je natuurlijk niet alleen. We werken nauw samen met woningcoöperaties en commerciële partijen. Nieuwe woningen moeten gasloos zijn, dat is een feit. Bij woningen die gerenoveerd worden, kiezen we voor zo veel mogelijk duurzame oplossingen, die er voor zorgen dat de energierekening omlaag gaat. Ook zien we mooie initiatieven vanuit ondernemers in Assen, zoals circulair bouwen, waarbij de verschillende elementen van een woning in de fabriek al gemaakt worden en deze alleen nog op locatie in elkaar gezet hoeven te worden. Het gaat om houtskeletbouw en alles is demontabel. Als het huis zijn bruikbare leven achter de rug heeft kunnen de verschillende elementen hergebruikt of gerecycled worden. Dergelijke initiatieven moedigen wij natuurlijk zo veel mogelijk aan.’

Ambities en uitdagingen

De ambitie is om uiterlijk 2030 drieduizend woningen te realiseren. ‘Dat is realistisch. En het is wat ons betreft ook het minimum. Maar we moeten ook rekening houden met diverse externe factoren. Externe factoren die mee kunnen zitten, zoals een bijdrage die het Rijk recent heeft toegezegd voor de derde ontsluiting van Kloosterveen. Maar er zijn ook dingen die tegen kunnen zitten.’ Want waar ambities zijn, heb je ook uitdagingen. ‘Het grootste issue momenteel is de krapte op de arbeidsmarkt. Daar heeft bijna iedere sector mee te maken, en de bouwen ontwikkelingssector is daar helaas geen uitzondering op. We kunnen wel mooie plannen hebben, maar we moeten ook de mensen hebben om deze uit te voeren. Dat geldt overigens ook voor materiaalschaarste. Op korte termijn zien we daar ook geen veranderingen in. Dus houden we daar in de plannen rekening mee. Maar vooralsnog zien we geen reden om te twijfelen aan de haalbaarheid van onze doelen en zijn we trots op de stappen die al genomen zijn.’

Drenthe bouwt en ontwikkelt

GEBROEDERS BENUS EN WVG Paul Benus en René Wennemers

“ Je hebt elkaar gewoon nodig”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Havenkwartier Musselkanaal

Bouwen is teamwork. Een project komt niet van de grond zonder de bundeling van de juiste kennis en kunde. Dat weten projectontwikkelaar WVG Ontwikkeling en bouwonderneming Gebroeders Benus als geen ander. Ruim vijf jaar geleden hebben ze elkaar gevonden en inmiddels hebben ze aan een half woord genoeg om elkaar te begrijpen. ‘We hebben elkaar leren kennen via Harry Nanninga van HJK Architecten,’ begint René Wennemers van WVG. ‘WVG en Gebroeders Benus doen beide al een jaar of vijftien zaken met HJK. Eigenlijk heel bijzonder dat we elkaar nog niet eerder tegen waren gekomen. Harry vond het tijd dat we elkaar eens beter leerden kennen, ook omdat hij weet dat beide bedrijven graag alles zo regionaal mogelijk willen organiseren. Dat vinden we beide een belangrijk aspect in het werk. Hebben we een project in Oost-Drenthe, dan gaan we in die regio op zoek naar partijen waarmee we samenwerken. Omdat we beide op deze manier werken vinden we elkaar telkens weer in verschillende projecten. Zo hebben we samen projecten gerealiseerd in onder meer Borger, Gieten en Musselkanaal.’

Complementair

Paul Benus vult aan: ‘Beide bedrijven zijn complementair aan elkaar. WVG staat aan de voorzijde, Gebroeders Benus pakt het daarna verder op. Al kunnen wij ook in een adviserende rol in het voortraject optreden, net zoals WVG tijdens de uitvoering de vinger aan de pols kan houden. Het is prettig dat je op elk moment in het proces gebruik kunt maken van elkaars kennis.’

Aan een paar woorden genoeg

René: ‘Je weet wat je aan elkaar hebt en kunt op elkaar vertrouwen. De ene keer vraagt Paul ons voor een project, de andere keer vragen wij hem. De wederkerigheid in de 17

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Raatakker Borger

samenwerking is prettig. Het maakt de samenwerking prettig, betrouwbaar en toekomstbestendig. En inmiddels zitten we in de fase dat we aan een paar woorden genoeg hebben. Je weet waar de sterke punten liggen, en waar het wijs is een ander te vragen.’ Paul vult aan: ‘Ik voel mij niet gepasseerd als het een andere aannemer is dan wij. Als René voor iemand anders kiest heeft hij daar een goede reden voor, zoals wij voor een bepaald project kunnen kiezen voor een andere ontwikkelaar. Wij nemen de kennis van dat project weer mee naar onze volgende samenwerking. Op die manier blijven we ook van elkaar leren.’

‘Duurzaam en circulair bouwen drukken steeds meer een stempel op projecten. Daar heb je elkaar voor nodig.’ Kleiner houden

Schaalgrootte is daar een goed bijvoorbeeld van. Paul: ‘Wij hebben liever drie keer tien koopwoningen dan één keer dertig. Bij een groter project heb je meer mensen nodig en zeker in de huidige tijd met een tekort aan vaklieden geeft een kleiner project een lagere belasting in de organisatie.’ 18

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Maalsteen Borger

René: ‘Toegegeven, als projectontwikkelaar heb je drie keer werk voor drie keer tien woningen. Aan de andere kant heb je het risico op deze manier ook meer gespreid.’ En dat is in deze tijd niet onbelangrijk. ‘Het grondstoffentekort, de leveringsproblemen, de stijgende prijzen. Dat brengt een onzekere factor mee bij ieder project. En hoewel vertraging nooit de bedoeling is, is het beter dat een kleiner project vertraagd is dan dat een groot project tijdelijk stil ligt.’

Ambitie en toekomst

Naar de toekomst kijken beide bedrijven ook. Recente ontwikkelingen maken het belang – of zelfs de noodzaak – van samenwerking eens te meer duidelijk. ‘Na het Didam-arrest van begin dit jaar is de markt behoorlijk opgeschud,’ legt René uit. ‘De komende tijd verwachten we vanuit gemeenten meer uitvragen voor kleinere projecten, waarbij we niet alleen een goed bod moeten leggen op het kavel, maar ook sterk moeten zijn op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Dat lukt je als projectontwikkelaar niet alleen. In de bouw ben je gewend innovaties uit andere sectoren toe te passen. Dit betekent dat ontwikkeling, ontwerp en toepassing goed op elkaar moeten worden afgestemd. Samenwerking met al die partijen is dus een belangrijke factor in het welslagen van een project.’ Paul: ‘Duurzaam en circulair bouwen drukken steeds meer een stempel op projecten. Daar heb je elkaar voor nodig. Onze kennis en expertises grijpen in elkaar in de ontwikkeling

en de uitvoering. Dat scheelt tijd en geld. Als voorbeeld: de warmtepomp die gebruik maakt van een bron. Hierdoor is een buitenunit niet nodig en hoeven de buren niet mee te genieten van het geluid Daarmee kunnen we concurrerend zijn, mits we efficiënt denken. Als je dezelfde installatie toepast in alle projecten en zelfs binnen toekomstige projecten kun je deze perfectioneren, ben je efficiënt bezig en druk je de kosten. Daarvoor alleen al is samenwerking van wezenlijk belang.’

WVG Ontwikkeling

WVG is projectontwikkelaar in de woningbouw en maatschappelijk vastgoed met projecten die op eigen initiatief starten of uit de markt komen. Het bedrijf bestaat ruim twintig jaar en bestaat momenteel uit een team van acht mensen. Met de thuisbasis in Meppel heeft het bedrijf een werkgebied in heel Noord-Nederland.

Gebroeders Benus

Gebroeders Benus is een familiebedrijf dat al meer dan honderd jaar bestaat. Momenteel staat de vierde generatie aan het roer. Van oudsher is het een regionale bouwer, nu wordt voornamelijk gewerkt binnen een straal van ongeveer een uur rijden van de hoofdvestiging in Musselkanaal. Het bedrijf richt zich op zowel projectmatige woningbouw voor de koopsector als projectmatige bouw voor woningcoöperaties. 19

Drenthe bouwt en ontwikkelt

LAMBERINK MAKELAARS & ADVISEURS Gertjan Bakker en Arjan Lamberink

“ Oog voor de klant achter het pand” 20

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Asselyn

‘Onze klanten willen graag een pasklare oplossing, wij willen hen hierbij ontzorgen.’ Aan het

woord is Arjan Lamberink. Hij is Directeur Nieuwbouw bij Lamberink Makelaars & Adviseurs.

Het familiebedrijf is ruim 30 jaar geleden opgericht door Harry Lamberink en is marktleider in

Noord-Nederland. Vanuit 14 vestigingen en met 95 medewerkers biedt Lamberink als allround

kantoor het gemak van alles onder één dak op het gebied van woningen bedrijfsmakelaardij, nieuwbouw, financieren en verzekeren.

Arjan: ‘Wij bieden onze klanten een ‘one stop’-shop. Van verkoop, aankoop tot en met het inrichten van de nieuwe woning en tuinaanleg. Dit laatste valt onder ons label Woongereed waarmee wij voor onze klanten zowel nieuwbouw- als bestaande woningen personaliseren. We werken hierbij samen met de beste merken uit de markt.’

Woningbehoefte versus woningnood

Hoe kijkt Lamberink naar de huidige situatie in de woningmarkt? ‘De huidige situatie is uniek. Maar bij de enorme vraag naar woningen wil ik wel een kanttekening maken. Een groot deel hiervan is woonbehoefte en maar een klein en ondergeschikt deel is woningnood. Door de hoge inflatie en stijgende hypotheekrente zien we dat de vraag al afneemt, juist onder degenen die vanuit behoefte kijken zoals ruimer wonen of herfinancieren. Hierdoor zien wij het aanbod toenemen en het aantal overbiedingen afnemen. Dit geeft echter nog geen oplossing voor de woningnood; bijvoorbeeld starters die graag willen instromen en senioren

die om verschillende redenen moeten uitstromen, maar waar geen passende en betaalbare woningen voor beschikbaar zijn. Dat is woningnood en voor deze spoedzoekers moet een oplossing komen!’

‘Onze inzichten in de woningmarkt delen we met gemeenten en ontwikkelaars’ Spoedzoekers

Gertjan Bakker, nieuwbouwmakelaar bij Lamberink, vult aan: ‘Net als in de rest van het land lost de iets ruimere woningmarkt ook in Drenthe de problemen niet op. De vraag naar een en tweepersoonshuishoudens is groot. Niet alleen in steden, maar zeker ook in de kleine kernen. Omdat in de dorpen ‘Woonconsumenten graag een pasklare en betaalbare oplossing wensen, wij proberen 21

Drenthe bouwt en ontwikkelt

vanuit ons netwerk en onderzoeksmogelijkheden hierin te ondersteunen.’ Omdat in de dorpen te weinig betaalbare starterswoningen gebouwd worden, kunnen jongeren niet in hun vertrouwde omgeving blijven wonen.’ ‘In het verlengde hiervan heeft een ontwikkelaar ons onlangs gevraagd om de woonbehoefte onder spoedzoekers en kleine huishoudens in Drenthe in kaart te brengen met ons Nieuwbouwplatform Nieuw Wonen Drenthe. We gaan in dit marktonderzoek kijken hoe groot de behoefte is in de kleine kernen onder starters, doorstromers-in-de-knel, 55-plussers en senioren.’

‘Wij weten wat de woonbehoefte van morgen is’ Nieuwbouwplatform

Nieuw Wonen Drenthe is een nieuwbouwplatform bedoeld voor aanbod, maar ook om de actuele vraag uit de markt in beeld te brengen. Gertjan: ‘We hebben met het platform goed inzicht in de vraag van morgen. Hiermee zijn we zonder meer onderscheidend ten opzichte van andere makelaars.’ ‘Nieuw Wonen Drenthe maakt deel uit van de landelijk overkoepelende organisatie Nieuw Wonen Nederland, waarvan wij oprichter en mede-eigenaar zijn. Landelijk zijn 50 makelaarskantoren aangesloten. De landelijke database bevat ruim 130.000 woonprofielen. Als Lamberink hebben

we in deze regio ongeveer 30.000 woonprofielen in de database.’

De woonbehoefte van morgen

Gertjan vervolgt: ‘Doordat wij de concrete vraag inclusief bijbehorende woonprofielen in onze database hebben, kunnen we samen met gemeenten en ontwikkelaars zien wat de woonwensen zijn qua woningtypes, locaties, budgetten, koop of huur, architectuur, etc. Zo weten wij samen vanuit de haarvaten van de woningmarkt wat de woonbehoefte van morgen is. Arjan haakt hierop in: ‘Vanuit ketensamenwerking met gemeenten en ontwikkelaars spelen wij in op de enorme vraag, als kantoor proberen wij onze partners en woonconsumenten zoveel als mogelijk te faciliteren. Hier ligt onze toegevoegde waarde, bij wijze van spreken van de lege weide tot en met de oplevering. Dit vinden we belangrijk. Als medeoprichter van het kwaliteitslabel NVM Nieuwbouwspecialist proberen wij daarnaast doorlopend te werken aan het kwaliteitsniveau van de nieuwbouwmakelaars, zodat wij steeds meer van toegevoegde waarde zijn voor de hele keten.’

Mooie mix in Drenthe

Arjan: ‘In Drenthe adviseren wij ontwikkelaars en gemeenten om nog meer in te spelen op de actuele vraag. We zien bijvoorbeeld dat in heel Drenthe senioren graag willen doorstromen naar toekomstbestendige grondgebonden woningen. Zo hebben wij in Vries recent 10 royale

Drenthe bouwt en ontwikkelt

levensloopbestendige grondgebonden patiowoningen verkocht, hiervoor hebben wij vele gegadigden moeten teleurstellen die achter het net visten. In Coevorden hebben we recent 13 levensloopbestendige grondgebonden woningen verkocht, waar vele honderden projectabonnees voor waren ingeschreven.’ Naar dit soort ontwikkelingen is heel veel vraag en ik zie hele mooie dingen ontstaan in Drenthe’, vervolgd Arjan. ‘Bijvoorbeeld in Nooitgedacht, de zogenaamde ‘rugaanrug’-woningen, 4-onder-1-kap, in boerderijhoevestijl. Dit is een geweldig concept dat zo uitgerold kan worden in de brinkdorpen in Drenthe. Of de tien woningen op een herbestemmingslocatie in Gieten; hier komt een mooie mix van 55-plussers en jonge gezinnen. Een ander mooi initiatief is een 4-onder-1-dak-project voor senioren in Dwingeloo. Hier zie je dat betaalbaar en exclusief wonen prima kan samengaan.’

‘Als kantoor spelen wij in op de enorme vraag, maar wij gaan niet op de stoel van de projectontwikkelaar zitten’ Veel in de Assense pijplijn

Gertjan: ‘In Assen hebben we de woonbehoefte goed op het netvlies. Er zit behoorlijk wat in de pijplijn. Bijvoorbeeld het Havenkwartier, het Acmesa-terrein, Kloosterakker en tal van kleinschalige projecten in de binnenstad. Alleen al in het centrum van Assen worden de komende tien jaar 850 woningen gebouwd. Wat ik de nieuwe coalitie wél wil meegeven: kijk vooral naar de Assense woonbehoefte en in mindere mate naar die van de regio.’ ‘Op het Acmesa-terrein worden ongeveer 100 nieuwe woningen ontwikkeld, verdeeld over een grote woontoren en een appartementencomplex voor de sociale huur en 36 grondgebonden woningen in de middeldure en dure koop. Het Havenkwartier gaat iets heel bijzonders worden, dit wordt straks één van de mooiste plekken van Assen. Dit project wordt in etappes ontwikkeld, te beginnen rondom de sluis en de silo. Uiteindelijk komen hier zeker 500 woningen.’ ‘Een belangrijk punt uit de Binnenstadsvisie is dat de winkels die nu verspreid over het centrum liggen straks gecentreerd worden in een kleiner gebied rondom het Koopmansplein. Dat betekent dat terreinen elders vrijkomen voor herontwikkeling, dit biedt zeker perspectief!’

Blik op toekomst

Kijkend naar de toekomst, schetst Arjan eerst de huidige situatie: ‘Ik ben benieuwd wat de woningnood zal vragen van het aantal nieuw te bouwen woningen. Al zet ik wel vraagtekens bij het landelijke aantal van 100.000 woningen. Hierbij moet, denk ik, een onderscheid worden gemaakt tussen woonbehoefte en woningnood. Dan is het nog maar de vraag wat er van dit aantal overblijft. Qua bouwcapaciteit kan de markt best veel aan, maar kijk je naar de procedures en capaciteit bij gemeenten, dan wordt dit lastig. Die capaciteit gaat achteruit en een versnelling of vereenvoudiging in regelgeving komt er voorlopig niet. Het is zeer wenselijk dat er meer regie komt op het woondossier vanuit de overheid.’ ‘Daarnaast zie je dat projectontwikkelaars terughoudend worden omdat de bouwkosten zo snel stijgen. De bouwkosten exploderen, niet alleen door schaarste maar ook door stijgende olie- en gasprijzen in verband met de situatie in Oekraïne. Tel daarbij op de snel stijgende rente en dito inflatie. Hierdoor staat menig nieuwbouwproject onder druk omdat in steeds meer regio’s het besteedbaar plafond in zicht komt. Hierdoor komen uiteindelijk ook de grondprijzen onder druk te staan.’

‘Zoveel mogelijk bestaande woningen vrijspelen’ Creatieve oplossingen

Gertjan vult aan: ‘De grootste zorg is hoe de markt zich gaat ontwikkelen. Het aantal renderende projecten staat nu al onder druk door de torenhoge bouwkosten. We moeten met de hele keten gaan kijken: hoe zorgen we dat we in deze uitdagende markt betaalbare woningen kunnen blijven ontwikkelen?’ ‘Veel bouwen lijkt de voor de hand liggende oplossing, maar naast de hoge bouwkosten staan capaciteitsproblemen in de bouw, de stikstofproblematiek en lange vergunningenprocedures dit in de weg. Daarom moeten we op zoek naar creatieve oplossingen in de huidige woonvoorraad. De meest effectieve manier is om bestaande woningbezitters die niet meer passend wonen te laten doorstromen en zo een verhuistreintje op gang te brengen. Een voorbeeld, bij het bouwen van één levensloopbestendige woning voor senioren ontstaat een doorstroom in de verhuisketen van gemiddeld drie woningen. Kortom, ons duurzame doel is om zoveel mogelijk bestaande woningen vrij te spelen. Zie het als precisienieuwbouw’, besluit Arjan.

Drenthe bouwt en ontwikkelt

RABOBANK GRONINGEN-DRENTHE Martin Eising en Peter Scheij

" We willen de leefbaarheid in dorpen en steden in stand houden" 24

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Rabobank is betrokken bij wat er leeft en speelt in de samenleving. Samen met de leden, klanten en partners zet de bank zich in voor een toekomstbestendige samenleving en maatschappelijke

uitdagingen. Twee actuele thema’s zijn de toegang tot de woningmarkt en de

verduurzaming van de woningmarkt. In dit

interview vertellen Martin Eising (Coöperatief Directeur) en Peter Scheij (vakdirecteur

Financieel Advies) hoe Rabobank GroningenDrenthe hiermee omgaat. Een tipje van de

sluier: niet afwachten, maar aan de voorkant impact maken.

Toegang tot de woningmarkt

De woningmarkt zit op slot, vat Eising het probleem samen. “De doorstroom is weg. Ouderen blijven langer zitten omdat er geen alternatief is en starters kunnen hun eerste woning niet betalen. Woningen die wél vrijkomen worden met overwaarde verkocht, soms binnen een dag. Dat probleem verspreidt zich vanuit de steden Groningen en Assen naar het platteland. Mensen uit de hele regio vragen of we iets voor ze kunnen betekenen, of we bijvoorbeeld geen hogere hypotheek kunnen verstrekken. Maar daarmee drijven we de prijs alleen maar verder op. Veel liever kijken we naar oplossingen voor de lange termijn.” “Er is gewoon te weinig aanbod en te veel vraag”, vult Scheij aan. “Er moet meer gebouwd worden in Nederland, 100.000 woningen extra per jaar, om precies te zijn. Daarom gaat onze dochteronderneming Bouwfonds Gebiedsontwikkeling (BPD) in 10 jaar 15.000 duurzame en betaalbare huurwoningen bouwen. Daarmee vergroten we het aanbod en hopen we dat vraag en aanbod meer in balans komen. Tegelijkertijd zijn we ons bewust van de onderliggende uitdagingen met betrekking tot bouwmaterialen, grondprijzen en vergunningen.” “Daarnaast helpen we starters om de woningmarkt gemakkelijker te betreden. Dat doen we met de service ‘Bieden met zekerheid’. Via de Rabobank-app voer je enkele gegevens in en binnen een paar stappen zie je hoeveel je maximaal kunt lenen en heb je een officiële hypotheekverklaring. Je krijgt gelijk een vrijblijvend renteaanbod dat drie weken blijft staan. 25

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Dus als je dan een bezichtiging in je droomhuis hebt, kun je gelijk handelen en een goed bod neerleggen. Dat helpt enorm!”

Meedenken over veranderingen

oud naast elkaar kunnen leven. De plannen zijn nog volop in ontwikkeling en we zitten veel aan tafel om mee te kijken. Hoe zou je zo’n woonconcept neer kunnen zetten, nog los van de financiering?”

“De veranderingen volgen elkaar op: de ontwikkelingen in de agrarische sector, het vele thuiswerken, de trek van de Randstad naar Noord-Nederland”, vertelt Eising. “We zien dat mensen andere keuzes maken en zich anders op de woningmarkt begeven. Met alle gevolgen van dien. Provincies, gemeenten en inwoners worstelen daarmee, want hoe ga je ermee om? De Rabobank denkt hier graag over mee. Gezamenlijk hopen we de leefbaarheid in dorpen en steden in stand te houden.”

“Hetzelfde geldt voor leegstaande kantoorgebouwen die je om kan bouwen naar appartementen”, vult Scheij aan. “Er komt steeds meer ruimte vrij: mensen werken thuis, shoppen sneller online. Aan de andere kant heb je dat grote woningtekort, met een vraag die groter is dan de huidige oplossingen. Dus waarom zou je als ondernemer je pand niet verkopen aan een woningcorporatie of andere belangstellende? De Rabobank kan daarin bemiddelen en meedenken.”

Hij vervolgt met een voorbeeld: “Op het platteland stoppen boeren met ondernemen, omdat hun bedrijf zich bijvoorbeeld in een Natura 2000-gebied bevindt. In Groningen is dat niet zo aan de orde, maar ook hier denkt men na over een andere locatie of een andere bestemming. Zo worden er woonerven ontwikkeld, waar wordt gekeken hoe jong en

Nieuwe woonconcepten

Om bij te dragen aan de krapte op de woningmarkt, ontwikkelt de Rabobank nieuwe woonconcepten. Eén daarvan is Rabo Smartbuilds. Eising: “Smartbuilds zijn innovatieve en duurzame huurwoningen die tijdelijk op een leegstaand stuk gemeentelijke grond worden geplaatst. Na die periode kunnen ze eenvoudig worden gedemonteerd en herplaatst op een nieuwe locatie. Een hele mooie oplossing voor studenten die zonder woonvesting zitten, mensen die moeten wachten op hun nieuwe woning en andere inwoners die tijdelijk onderkomen zoeken. Er is inmiddels gesproken met de Gemeente Groningen over Smartbuilds. Een andere oplossing voor de krapte in de woningmarkt is het bouwen van tiny houses. Eising: “Tiny houses nemen weinig ruimte in en kunnen snel worden neergezet. Sommige mensen kiezen er zelfs voor om met alle generaties op hetzelfde terrein te gaan wonen. Een mooi voorbeeld is de zelfgebouwde wijk Lievingerveld, in Beilen. Het mooie is dat de Rabobank deze kleine woningen tegenwoordig ook wil financieren. Dus mocht er belangstelling zijn, vanuit de gemeente of vanuit particulieren, neem dan contact met mij op.”

“Waarom zou je als ondernemer je pand niet verkopen aan een woningcorporatie of andere belangstellende?” Verduurzaming van de woningmarkt

De wens om woningen te verduurzamen komt van alle kanten. Maar dat geldt ook voor de oplossing, meent Eising: “We maken onze klanten bewust van de mogelijkheden om hun woning te verduurzamen. Door vooraf informatie te bieden, handige tools te ontwikkelen en mee te denken over de financiering. Met als missie om het gemiddelde energielabel van onze portefeuille te verlagen: van energielabel C in 2022 naar energielabel A in 2030.” 26

Drenthe bouwt en ontwikkelt

“Veel liever kijken we naar oplossingen voor de lange termijn.”

En die bewustwording begint al in het eerste gesprek, vertelt Scheij: “Al onze financieel adviseurs hebben een duurzaamheidscertificaat. In elk hypotheekgesprek bespreken zij het belang en de mogelijkheden van verduurzaming. In het afgelopen jaar bevatten 26% van de hypotheken een duurzaamheidsaspect, dat percentage proberen we elk jaar te verhogen.”

“Met als missie om het gemiddelde energielabel van onze portefeuille te verlagen: van energielabel C in 2022 naar energielabel A in 2030.” Daarnaast heeft Rabobank een duurzame huisscan ontwikkeld: ‘homeQgo’ Deze scan helpt huiseigenaren te bepalen hoe ze hun huis kunnen verduurzamen. Scheij licht toe: “Je vult een korte vragenlijst in en krijgt persoonlijk advies over waar je het meeste mee kan besparen. Ook krijg je vrijblijvende offertes van installateurs die dit voor je kunnen regelen. En mocht je de investering niet kunnen betalen, dan denken we mee over de financiering.”

Acties met zonnepanelen

Een effectieve manier om gebouwen te verduurzamen, is het leggen van zonnepanelen. Toch blijkt dat in de praktijk lastig, vertelt Scheij: “Mensen willen het wel, maar weten niet goed bij welke partij ze moeten zijn. Ook zien ze op tegen

de administratie die erbij komt kijken. Daarom hebben we nu een leuke actie: ‘Zon op het dak’. Onze leden kunnen hun zonnepanelen via Rabobank laten leggen tegen een flinke korting (23%). En Rabobank regelt de administratieve rompslomp. Op dit moment hebben zich al 27.000 mensen ingeschreven!” Voor verenigingen en stichtingen die een gebouw beheren of bezitten is een aparte actie, vult Eising aan. “Voor sommige organisaties zijn zonnepanelen gewoonweg te duur. Denk hierbij aan buurthuizen, scholen, sporthallen enzovoorts. Toch willen we hen de kans geven om zonnepanelen te leggen. Dat doen we met de actie ‘Zon op maatschappelijke gebouwen’. Organisaties melden zichzelf aan en de leden kiezen vervolgens hun favoriete gebouw in hun regio. De winnaar ontvangt 50% korting op de zonnepanelen en, wanneer gewenst, hulp met de rest van de financiering.”

Growing a better world together

De toegang tot de woningmarkt en de verduurzaming van gebouwen zijn slechts twee van de vele maatschappelijke thema’s waar Rabobank zich voor inzet. Andere belangrijke thema’s zijn Duurzaam Ondernemen, Financieel Gezond Leven, de Energietransitie, Banking4Food en Zorginnovatie. Momenteel werkt Rabobank Groningen-Drenthe aan een regioscan waarin al deze onderwerpen aan bod komen. Aan tafel zitten afgevaardigden van gemeenten, onderwijsinstellingen, bedrijven en projectorganisaties. Uit de regioscan zal blijken welke vraagstukken er nog meer spelen en hoe we deze samen kunnen oplossen. 27

Drenthe bouwt en ontwikkelt

TER STEEGE BOUW VASTGOED Bastiaan Piksen en Anne Bolster

“ Duurzaam bouwen voor de volgende generaties” 28

Drenthe bouwt en ontwikkelt

36 appartementen Domesta, Hoogeveen

Betrokkenheid loopt als een rode draad door het bestaan van Ter Steege. Het familiebedrijf

toont betrokkenheid met alle regio’s waar ze bedrijven hebben, met de eigen medewerkers,

met opdrachtgevers en partners en zelfs met (toekomstige) bewoners. Het bedrijf staat met mooie projecten midden in de maatschappij.

‘Ter Steege Bouw Vastgoed Hardenberg is onderdeel van de Ter Steege Groep, opgericht door de familie Ter Steege in 1911. Inmiddels staat de vierde generatie aan het roer. Het familiebedrijf is ook actief op andere vlakken: in de handel, met bijvoorbeeld enkele Gamma’s en Bouwmaten, met een industrietak met onder andere Reginox, marktleider in de productie van roestvrijstalen spoelbakken en aanrechtbladen. En met een beleggingspoot; de familie investeert ook in eigen projecten. Zo blijven we ook na oplevering betrokken bij onze projecten. Met zes bouw vastgoedbedrijven hebben we bijna landelijke dekking.’ Aan het woord is Bastiaan Piksen. Hij werkt ruim tien jaar bij Ter Steege en is verantwoordelijk voor de projectontwikkeling en de verkoop van woningen. Bastiaan vormt een team samen met Anne Bolster. Zij werkt nu drie jaar bij Ter Steege Gebiedsontwikkeling: ‘Ik houd mij bezig met het verwerven van nieuwe locaties en het ontwikkelen van ruimtelijke plannen voor onze gebiedsontwikkelingen. Samen pakken we alle ontwikkelingen op in Noord-Nederland. Dat doen we vanuit Hardenberg, maar ook vanuit Drenthe zelf. In Coevorden hebben we een vestiging die veel klantenwerk en duurzame renovaties uitvoert.’

Drie speerpunten

Bastiaan: ‘Als bouwen vastgoedbedrijf hebben wij drie speerpunten: binnenstedelijke gebiedsontwikkeling, nieuwbouw van huurwoningen en duurzame renovaties. Om een idee te geven: per jaar renoveren we rond de 750 woningen en bouwen we ongeveer 500 nieuwbouwwoningen. Hiervan ontwikkelen, bouwen en verkopen wij 400 woningen op eigen grondposities. De andere 100 bouwen wij voor corporaties en beleggers. Daarmee zijn we een middelgrote speler in de markt. Onze eigen ontwikkelingen vinden bijna altijd op eigen risicodragende grondposities plaats’, voegt Anne toe.

‘We ontwikkelen en bouwen niet alleen voor nu, maar voor meerdere generaties’ Maatschappelijk betrokken

Anne: ‘Naast onze core business zijn we ook maatschappelijk betrokken. Dat doen we niet alleen met veel aandacht voor bewegen en mogelijkheden om te sporten voor onze eigen

Drenthe bouwt en ontwikkelt

De Groene Brink, Beilen

medewerkers. We zetten ons ook in voor beweegprojecten in de regio. Zo zijn we hoofdsponsor van de Special Olympics Nationale Spelen en zijn we uitgeroepen tot fitste bedrijf uit de regio. We voelen ons betrokken bij Drenthe en dragen zoveel mogelijk bij aan de omgeving. Dat geldt niet alleen voor Drenthe, maar voor alle regio’s waar we actief zijn.’

Samenwerkingspartners

Bastiaan haakt hierop in: ‘Die sociale kant is ook kenmerkend voor ons bedrijf. We ontwikkelen en maken mooie projecten, maar het is veel breder dan alleen geld verdienen. Er is ook sprake van een sociale en een maatschappelijke component. Zo zijn we bijvoorbeeld een samenwerking aangegaan met Staatsbosbeheer en de Vogelbescherming. Voor elke woning die we bouwen of renoveren, planten we twee bomen terug. Dat doen we één keer per jaar; er zijn dus al een paar ‘Ter Steege’-bossen aan het ontstaan’, lacht Bastiaan. ‘Met de Vogelbescherming leiden we onze collega’s op in natuurinclusief bouwen en hebben we negen spelregels vastgesteld voor onze projecten. Hun doelen voor de natuur en onze doelen voor de mens lijken te verschillen, maar als je die doelen over elkaar legt, is er een hele grote gemeenschappelijke overlap. En dat maakt het interessant om met deze organisaties om de tafel te zitten. Wij zijn nuchter en bescheiden. We kiezen ook zoveel mogelijk opdrachtgevers en samenwerkingspartners die bij ons passen; die ook eerlijk, nuchter en transparant zijn. Het is prettig samenwerken als je alles bespreekbaar kunt maken.’ Anne vult aan: ‘We zijn altijd op zoek naar samenwerkingspartners voor de langere termijn. Daarmee maken we mooie 30

projecten, die we ook voor de lange termijn realiseren, voor meerdere generaties.’

‘Duurzaamheid is een integrale maatschappelijke opgave’ Trots op mooie projecten

Anne: ‘We zijn ook trots op wat we doen. We doen hele mooie, maar vaak ook complexe projecten.’ Bastiaan beaamt dat: ‘We zijn bijvoorbeeld heel trots op wat we in Groningen bereikt hebben met de Berlage-Hof. We hebben hier een wijk ontwikkeld op een voormalige schoollocatie aan de rand van een bedrijventerrein, niet bepaald de mooiste plek van de stad. We hebben hier een plek gecreëerd waar iedereen prettig leeft en graag woont. Dat zeggen de bewoners ook, het is in niks meer te vergelijken met tien jaar geleden.’ ‘Ook trots zijn we op de 100 woningen die we gerealiseerd hebben in Ommen. Hier hebben we een vervallen bedrijventerrein getransformeerd tot een moderne woonwijk.’ Anne vult aan: ‘Dit is wel kenmerkend voor veel van onze projecten. We kopen oude schoollocaties of vervallen bedrijventerreinen op en creëren er een nieuwe, mooie plek waar het uiteindelijk heel fijn wonen is.’ Het bedrijf is ook al jaren actief in Drenthe. Bastiaan: ‘Een voorbeeldproject waar we nu al trots op zijn, is Kloosterakker in Assen. Hier spelen tegenstrijdige belangen. De vraag naar woningen is enorm, maar Kloosterakker is ook foerageergebied voor trekvogels. Met het spanningsveld van

Drenthe bouwt en ontwikkelt

verschillende belangen is altijd zorgvuldigheid geboden.’ Anne voegt toe: ‘Daar zit de uitdaging in onze projecten. Hoe gaan we om met participatie? We moeten het integraal aanvliegen en afwegen voordat we keuzes maken. Daarbij is het enorm belangrijk om belanghebbenden zo vroeg mogelijk te betrekken en duidelijk aan te geven waar mensen inspraak hebben.’ ‘We hebben een goede band en een fijne samenwerking met de gemeente Assen. Ook met Actium, waarmee we bijdragen aan de sociale component in de nieuwe wijk. In Kloosterakker gaan we de komende jaren nog een kleine 200 woningen bouwen. Ik hoop dat we nog heel lang actief blijven in Assen’, besluit Bastiaan.

Hoe complexer, hoe beter

Anne: ‘We zeggen weleens: hoe complexer, hoe beter. Hoe moeilijker en uitdagender een project, hoe beter wij worden in ons werk! Neem bijvoorbeeld het project Indië in Almelo. Al in 2001 hebben we de oude textielfabrieken van Ten Cate verworven. We transformeren dit gebied tot woningen, kantoren, bedrijvigheid en commerciële ruimtes. Het erfgoed krijgt ook een duidelijke plek, dit zit namelijk in het DNA van deze plek. We bouwen ongeveer 50 woningen per jaar en uiteindelijk worden dat er 500. Op dit moment is 80% gerealiseerd.’ Bij gebiedsontwikkeling is een lange adem nodig: ‘Ik ben erg trots op wat we in Beilen bereikt hebben. Vorig jaar hebben we hier een Lidl gebouwd, samen met Bramer. Het was een lastig project dat maar langzaam op gang kwam en waar grote druk op stond. We zijn er meer dan tien jaar mee bezig geweest, maar nu ben ik trots dat het toch gelukt is’, vertelt Bastiaan. Het laat zien dat het bedrijf ook in Drenthe betrokken is en de langdurige samenwerking niet uit de weg gaat. Ook niet als het even tegenzit.

Berlage Hof, Groningen

Duurzaamheid is een totaalpakket

Anne: ‘Duurzaamheid is een maatschappelijke opgave. Je kunt duurzaamheid niet meer los zien van betaalbaarheid of van de vraag hoe we een plek stedenbouwkundig inrichten. Het is een totaalpakket. Het is een integrale opgave waar iedereen mee stoeit, niet allen wij, maar ook gemeenten en corporaties. We moeten het met z’n allen doen. En het is de komende tijd de uitdaging die opgave voor elkaar te krijgen. Met een product dat niet alleen betaalbaar is, maar waar iedereen over tachtig jaar ook nog blij mee is.’ Bastiaan: ‘Duurzaamheid is belangrijk, maar we kunnen toekomstige bewoners niet dwingen. We kunnen ze wel handvatten aanreiken en tips geven om duurzame keuzes te maken. Dit is voor ons nu heel actueel en we denken goed na hoe we ze bij wijze van spreken kunnen opleiden waardoor ze makkelijker duurzamere keuzes maken.’

‘In de gebouwde omgeving is nog veel te winnen’ Generatie-denken

Anne: ‘Wat we ook ontwikkelen en bouwen, het moet een goede invulling zijn, op de juiste plek. Niet alleen voor nu, maar ook voor later. We bouwen niet voor tien jaar, maar voor veertig of misschien wel tachtig jaar. Dit generatie-denken krijgen wij ook mee vanuit het familiebedrijf en met die blik kijken we dan ook naar onze projecten.’ Bastiaan: ‘We hebben een positieve en optimistische kijk op de toekomst. We kijken er met een open vizier naar.’ Anne: ‘De toekomst is onvoorspelbaar. Er komt weer een andere opgave waar we ons op dat moment moeten aanpassen. We zullen erop inspringen!’ ‘In de gebouwde omgeving is nog veel te winnen. Er liggen nog genoeg kansen’, besluit Bastiaan.

Indië, Almelo

Drenthe bouwt en ontwikkelt

SMEETS BMA

René Grummel en Erik Posthumus

“ Betrokken bijdragen aan innovaties en kennis delen” 32

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Bouwkostenadvies Morgensterflat, Groningen. Foto: Kim van Giessen

Smeets bouwmanagement en advies uit Meppel bestaat al meer dan 30 jaar. Het bedrijf

levert een breed pakket aan diensten. Van projectmanagement tot bouwkostenadvies en van bouwkundig advies tot directievoering en toezicht. Duurzaamheid en circulariteit lopen als

een rode draad door de projecten. Smeets bma werkt vooral voor woningbouwcorporaties, zorgen onderwijsorganisaties in de vier noordelijke provincies. De twee directeuren van Smeets bouwmanagement en advies, René Grummel en Erik Posthumus, zijn sinds 2018 samen eigenaar. René: ‘Sindsdien heeft de organisatie een goede ontwikkeling doorgemaakt, vooral op organisatorisch vlak. Smeets is een sterk merk dat we verder hebben uitgebouwd en er staat nu een goed fundament om onze klanten nog beter van dienst te kunnen zijn.’ Erik voegt nog toe: ‘We zijn van 30 naar 55 mensen gegaan en toch hebben wij geen groeidoelstelling. Onze focus ligt op mooie en leuke projecten en dat trekt weer mooie en leuke mensen aan.’ René vult aan: ‘Wij gaan voor kwaliteit, dan komt de groei vanzelf.’

‘Wij lopen voorop in duurzaamheid’

thuis in de vier noordelijke provincies, de cultuur past bij onze kernwaarden; nuchter, teamspelers, gelijkwaardigheid, praktisch en toegewijd. Wij bestaan al meer dan 30 jaar. Dat zie je ook aan onze klanten; we hebben veel relaties waar we al jaren voor werken.’ René: ‘Wij lopen voorop in duurzaamheid. Zo zijn we in Haren bezig een sporthal te ontwikkelen waarbij we de duurzaamheidsambities van de gemeente Groningen vertalen naar een circulair gebouw. Het is een pilotproject dat momenteel in de aanbestedingsfase zit. Het is veel ontwikkelen en toetsen, wij vervullen hierin de rol van proces-/ ontwerpmanager. Een rol die goed bij Smeets past. Mooi dat we hieraan mee mogen werken. We kunnen onze kennis en kunde en ervaring met duurzaamheid en circulariteit verder doorontwikkelen om later te delen.’

‘Onze kennis en kunde willen we graag delen’

Maatschappelijk, duurzaam en regionaal

Drie speerpunten kenmerken Smeets: maatschappelijk, duurzaam en regionaal. Erik: ‘Wij gaan voor kwaliteit in de maatschappelijke hoek. Onze roots liggen in de sociale woningbouw. Zo weten wij hoe corporaties denken en doen en daar hebben wij ook de producten voor. In corporatieland zijn we bekend in heel Noord Nederland. Wij voelen ons

Missie

René vervolgt: ‘Onze kennis, kunde en ervaring willen we graag delen, dat vinden we vanzelfsprekend. Dat uit zich ook in onze missie: door te inspireren en te delen, realiseren wij 33

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Buiteninspecties Oosterpark, Groningen. Foto: Kim van Giessen

samen met onze klanten duurzame en betaalbare woningen en gebouwen.’ Erik haakt hierop in: ‘In de sociale woningbouw is betaalbaarheid heel erg belangrijk. Betaalbaarheid is een kernwaarde. Wij hebben een sterk bouwkostenadvies-team. Als een opdrachtgever een plan heeft, kunnen wij zo’n plan heel goed op voorhand ramen en budgettaire kaders meegeven, zodat het project goed onder controle te houden is. Smeets onderscheidt zich door haar maatschappelijke regionale betrokkenheid met de juiste kennis en kunde, waardoor wij corporaties, de zorg en het onderwijs in de vier noordelijke provincies van dienst kunnen zijn.’

‘We hebben veel relaties waar we al jaren voor werken’ Mooie projecten

René: ‘Op dit moment zijn we betrokken bij een ‘vernieuwbouw’-project in het voortgezet onderwijs. Het Ichthus College in Kampen als onderdeel van Landstede Groep. Het gebouw wordt grotendeels teruggebracht tot casco en opnieuw gebouwd in combinatie met een uitbreiding dat nieuwbouw is. Het gaat om 7.400 m2 opgave. Het is

een uitdagend project, omdat er verschillende domeinen bij betrokken zijn die allen een eigen bijdrage mogen leveren aan het nieuwe gebouw. Interessant is dat de inrichting van de buitenruimte erbij hoort. Dit maakt het een mooi integraal project in de ontwerpen uitvoeringsfase.’ Erik: ‘Een ander voorbeeld van nieuwbouw waar we momenteel bij betrokken zijn, is de bouw van de woontoren Libertas aan de Vrydemalaan in Groningen. De Bouwcombinatie Friso-Koopmans bouwt hier in opdracht van Koopmans Projecten een studentenwoontoren van 19 bouwlagen met 270 kamers die verdeeld zijn onder 36 clusters. Ieder cluster heeft een gezamenlijke keuken. Voor de afnemer (Nijestee) verzorgen wij hier de directievoering.’

Mensen binden

René: ‘Natuurlijk doen we veel mooie projecten, maar nog veel belangrijker zijn de mensen met wie wij dit realiseren. Het is belangrijk dat mensen plezier hebben in hun werk. Daarom geven we veel ruimte voor zelfontwikkeling en bieden daar ook ondersteuning in. Wij weten mensen te binden en ook vast te houden. We vinden het belangrijk dat zij zich betrokken en verbonden voelen met het bedrijf.’ Erik vult aan: ‘Onze medewerkers krijgen veel verantwoordelijkheden en bevoegdheden, we sturen op

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Groot onderhoud Parelstraat, Groningen. Foto: Kim van Giessen

autonoom acteren en wij stimuleren ondernemerschap. Het accent binnen Smeets ligt op kennisontwikkeling en productontwikkeling. Maar ook het innovatief vermogen ontwikkelen, vinden wij belangrijk. Bijvoorbeeld digitalisering en omgaan met data, dat is toch één van de pijlers van de toekomst.’ Hij vervolgt: ‘We staan aan de vooravond van de energietransitie. Er dreigt o.a. door de gevolgen van klimaatverandering een tekort aan grondstoffen en ook verdroging gaat een belangrijke rol spelen. Duurzaamheid en circulariteit worden nu belangrijke thema’s. Iedereen voelt die urgentie nu, maar wij hadden die visie al. Wij zijn er al jaren mee bezig en hebben er sindsdien onze pijlen op gericht. Duurzaamheid en circulariteit lopen als een rode draad door onze projecten.’

‘Smeets staat voor maatschappelijk, duurzaam en regionaal’

Directievoering bouw Libertas, Groningen

Drenthe bouwt en ontwikkelt

12WAT ARCHITECTEN Walter Stoop en Tino Hoven

“ Over duurzaamheid, oog voor historie en een eigen identiteit”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Merodelaan groningen

Contact met de klant, duurzaamheid op de langere termijn, oog voor het eigentijdse en

historische, Dat is een greep uit de kwaliteiten van 12WAT Architecten uit Assen. Met een team van acht mensen buigen ze zich over architectuur, interieur en de begeleiding van huisvesting vraagstukken.

‘We komen beide van een groot architectenbureau,’ begint Tino Hoven, samen met Walter Stoop oprichter en eigenaar van 12WAT Architecten. ‘Toen de vestiging waarvoor wij werkten werd opgeheven besloten we een bureau voor onszelf te beginnen. Dat was in 2011, een jaar waarin het slecht ging met de bouw. Maar als het slecht gaat, kan het alleen maar beter worden, nietwaar? Dus startten we ons eigen bureau. Dat was in 2012, en in januari van dit jaar vierde het architectenbureau dus haar tienjarige bestaan.’ ‘In eerste instantie lag vanuit het verleden de nadruk op (jeugd) zorgprojecten zoals bouwen voor orthopedagogische behandelcentra en kinderen jeugdpsychiatrie. Bouwen in de zorg vergt echt een specifieke aanpak. Je hebt veel gesprekken met de eindgebruiker en de kwaliteit moet optimaal zijn zodat iedereen zich binnen de muren veilig kan bewegen en zich thuis voelen. Daar zal bijvoorbeeld een woningbouw ontwikkelaar niet snel aan beginnen. Na een tijdje hebben we dat uitgebreid naar een breder spectrum, van scholen en woningbouw tot kantoor, industrie en leisure.’ De focus van 12WAT ligt op Noord-Nederland, met projecten in diverse steden. ‘Het ontwerp voor de renovatie en verduurzaming van basisschool Het Stroomdal in Zuidlaren bijvoorbeeld, de ijsbaan met skihal in Assen – een ontwerp

uit 2015 dat helaas nog steeds op de plank ligt –, XXL-tweeonder-één-kap woningen voor samengestelde gezinnen in Kloosterveste en Emmen.

Eigen identiteit

Stoop: ‘We willen zo veel mogelijk een eigen identiteit aan de woning meegeven. Daar heeft de bewoner grote inspraak in en kan variëren van de kleur van de voordeur tot de gevelinvulling. Je kan er bijvoorbeeld voor kiezen de keuken niet aan de voor- maar achtergevel te laten plaatsen. Dat heeft invloed op de gevel, en er ontstaan nuances in de invulling. In Assen Oost ligt een straat die daar een goed voorbeeld van is. Bijna alle woningen hebben een iets andere gevelindeling, maar op het eerste oog valt dat niet op. Het straatbeeld blijft rustig, maar bewoners hebben wel de vrijheid voor hun eigen invulling gekregen.’ Er is bij de ontwerpen van 12WAT dus een grote rol weggelegd voor de gebruiker. Stoop: ‘Dat betekent van binnen uit ontwerpen. Je kan iets mooi of lelijk vinden, dat hangt van je smaak af. Er is geen lelijk gebouw hooguit minder goed ontworpen. Er bestaan wel lelijke plattegronden met een functionaliteit die niet past bij de gebruiker. Wij ontwikkelen gebouwen waarbij de gebruiker centraal staat. De binnenkant van het gebouw wordt ontwikkeld vanuit de gebruiker,

Drenthe bouwt en ontwikkelt

CKC Stroomdal Zuidlaren. Foto: Walter Frisart

de buitenkant sluit goed aan op de bestaande omgeving. Eigentijdse ontwerpen die een tijdloze toevoeging zijn aan de omgeving.’

Met oog voor historie

Het bureau werkt niet historiserend, maar heeft zeker oog voor historie. Stoop: ‘Naast nieuwbouw werken we ook aan herbestemmingen en het terugbrengen naar de oude staat. In Assen is de winkelleegstand een grote uitdaging. Diverse winkels worden omgebouwd tot woning, andere worden in ere hersteld. Veel panden zijn tussen de jaren vijftig en negentig behoorlijk geweld aangedaan. Authentieke en karakteristieke elementen van de originele bouw zijn verwoest of weggemoffeld. Deze herstellen wij in oude staat. We duiken de archieven in of zoek naar beeldmateriaal, benaderen fotografen die werkzaam waren voor bijvoorbeeld de krant in de tijd dat het pand nog haar authentieke uitstraling had en gaan aan de hand daarvan aan de slag.’ Hij vervolgt: ‘Met ons eigen pand aan de Kerkstraat hebben we dat ook gedaan. Het gevelmetselwerk uit de jaren vijftig bijvoorbeeld, was volledig weg geverfd. Een ander goed voorbeeld is het hoekpand aan de ingang van de Singelpassage in Assen. In de jaren zeventig werd voor de gevel een metalen

damwandprofiel geplaatst. Heel modern in die tijd, en toen leek het een goede keuze. Daarvoor moest wel een aantal dakkapellen verwijderd worden, anders konden ze de platen niet vastzetten. Zonde. Nu worden de profielen weggehaald en de dakkapellen in oude staat herstelt. Grote voordeel van de profielen was wel dat het metselwerk er achter in heel goede staat is gebleven. ‘Alles inpakken’, dat was destijds de gedachte er achter. ‘Dan blijft het goed voor later.’ Daar was dus wel over nagedacht en dat is nu ons geluk. Zo zie je dat overal een verhaal achter zit.’ ‘Zo zijn we ook verantwoordelijk voor het terugbrengen in oude staat van Villa Maria in Smilde, een fraai woonhuis dat jaren geleden werd geschonken aan de gemeente en vervolgens verbouwd tot gemeentehuis. Alle authentieke elementen werden er uit en af gehaald, je herkent het huis er bijna niet meer in terug. Nu de gemeente naar Beilen is vertrokken is het pand weer in oude staat hersteld en omgebouwd tot kantoorpand met appartementen. Inmiddels heeft het de staat van Rijksmonument.’

Wat is duurzaam?

Duurzaamheid is niet een doel op zich. Het is onderdeel van de puzzel, vervolgt Hoven. ‘Het is een containerbegrip geworden.

IJscomplex Assen

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Voor ons is duurzaamheid altijd een vanzelfsprekendheid geweest. Alternatieven naast elkaar zetten en kijken wat het beste past, energieverbruik onder de loep nemen, de juiste investeringen zoeken die hun waarde in de loop van de jaren gaan bewijzen. Zo zijn we ook veel bezig met het circulair bouwen, maar onderzoeken altijd of de bouwdelen opnieuw ingezet kunnen worden of enkel eenvoudig recyclebaar moeten zijn. Net wat past bij de ambitie van de opdrachtgever. ‘Dat geldt ook voor technische oplossingen voor verduurzaming. Techniek heeft een beperkte levensduur en moet op den duur vervangen worden. Hoe lang gaat een warmtepomp mee, en wat doe je er daarna mee? Of zonnepanelen. Mensen die tien jaar geleden zonnepanelen namen kijken naar de huidige panelen en zien dat deze meer vermogen leveren op een kleiner oppervlak. De panelen worden vervangen, terwijl ze nog niet eens ‘op’ zijn. Dus bij duurzaamheid vraagstukken moet je bij elke opgave goed onderzoeken wat de beste oplossing is voor de gebruiker. In het goed plaatsen van ramen in een gebouw bijvoorbeeld, of een goed groenplan rond het gebouw. Kortom, kies je voor duurzaam op de korte of lange termijn?’

Ons kantoor voor

Op lange termijn duurzaam

Stoop: ‘Levensloopbestendig bouwen is een vorm van langetermijn duurzaamheid. Zoals we in Beilen gaan bouwen en in Emmen al hebben gerealiseerd – waar overigens nu een tweede project loopt, want er is veel vraag naar dergelijke woningen. Dat is niet alleen duurzaam in bouw, maar ook in het leven. Je kunt veel langer blijven wonen op de plek die je gekozen hebt en hoeft op latere leeftijd niet meer te verhuizen omdat – bijvoorbeeld – de badkamer op de eerste verdieping zit maar traplopen niet meer gaat.’ Ambitie hebben Hoven en Stoop zeker. ‘Doorgaan op deze voet en ons tegelijk blijven onderscheiden en ontwikkelen. We willen geen groot bureau worden, maar een bureau zijn dat dicht bij het project blijft staan. Wij als eigenaar willen ook niet verzanden in nevenactiviteiten, maar blijven doen wat we doen: het ontwerpen, het adviseren, dicht bij de klant blijven staan. En niet doen wat een ander al gedaan heeft, maar altijd zelf op zoek blijven naar nieuwe en mooie dingen.’

Oosterwal Kloosterveste

Ons kantoor na

‘We willen zo veel mogelijk een eigen identiteit aan de woning meegeven. Daar heeft de bewoner grote inspraak in.’

Team 12WAT Architecten

Drenthe bouwt en ontwikkelt

GEMEENTE EMMEN Wethouder Guido Rink

“ Structurele en duurzame groei” 40

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Bedrijventerrein Bargermeer

Rust, reinheid en regelmaat. We kennen het allemaal als het aankomt op leven, gezin en

werk. Emmen voegt daar echter nog een ‘r’ aan toe. De ‘r’ van ruimte. Ruimte voor zowel

fysieke ontwikkeling als alle andere vormen van ontwikkeling. Dat zijn niet alleen woorden, Emmen maakt er echt werk van. Letterlijk en figuurlijk. Emmen is langere tijd onontdekt gebleven. Onterecht, vindt Guido Rink, sinds 2018 wethouder in de gemeente Emmen. Hij heeft WMO, emancipatie en economie in de portefeuille, met momenteel de nadruk op laatst genoemde. Daarbinnen is hij onder meer verantwoordelijk voor het vestigingsklimaat van Emmen en is veel betrokken bij de economische ontwikkelingen binnen de regio.

Ideaal logistiek knooppunt

Parel

‘En de files die je rond de randsteden ziet, die kennen we hier niet,’ besluit Rink. ‘Emmen is op alle vlakken een ideaal logistiek knooppunt.’

‘Draai de landkaart eens een kwartslag naar links. Kijk je nu vanaf Engeland naar Nederland, dan zie je een logistieke parel in het noorden: Emmen. Er lopen veel belangrijke snelwegen en N-wegen langs, waarvan een aantal verdubbeld is of nog wordt, en de afstand Rotterdam – Emmen is niet zo ver als bijvoorbeeld Emmen – Hamburg. Het is door haar ligging een uitstekende corridor naar Scandinavië en de Baltische landen – Brussel erkent Emmen als ‘urban node’, een stedelijk knooppunt waar veel verkeer langs kan op hun weg door Europa. Bovendien ligt Emmen vlak bij de grens. Een uitstekend moment om nog even te rusten voor de grens wordt overgestoken, of om te wisselen van lading.’

‘En dan mogen we de Terminal bij Coevorden natuurlijk niet vergeten. Die is opgezet en werkt in nauwe samenwerking met Emmen. De treinverbinding maakt ons een nog betere logistieke hotspot waar logistieke bedrijven kunnen kiezen voor transport over weg of spoor, voor overslag van spoor naar weg of andersom.’

Grote kavels

Daarbij biedt Emmen grote kavels aan. ‘Soms van meer dan twintig hectare per stuk. Dat maakt ons zeer in trek bij verschillende partijen die ruimte nodig hebben, zoals logistieke bedrijven en fabrieken. Maar ook zijn we een tijdje in beeld geweest bij Tesla, die hier een locatie wilde bouwen. Helaas ging dat niet door, maar verschillende andere partijen zijn hier wel neergestreken. Voornamelijk buitenlandse partijen, Nederlandse bedrijven weten de weg naar Emmen nog wat minder goed te vinden.’

Emmen - Coevorden - Bentheim / Twente

Ma lm

DrentheStrengthening bouwt en ontwikkelt the Noth Sea Baltic Corridor

Wilhelmshaven A1

Hamburg

Bremen

A31 Meppen

Emmen

E233

A37-E233

Coevorden

Zwolle

Amsterdam A1-E30 A12

Rotterdam

A28

Hannover

Bentheim A1-E30

rridor altic Co B a e S North

A1-E30 Hengelo

Berlin

Osnabrück A31

Betuw e Line Rhine

Antwerp

Ruhr Area isb

Groen

‘Hoewel elk type bedrijf hier welkom is hebben we wel een voorkeur voor bepaalde bedrijven. Je ziet overigens ook dat deze elkaar aantrekken. Als er eenmaal eentje zit trekken ze bedrijven uit dezelfde sector aan. De logistieke sector is daar één van. Groene chemie is de tweede. In Emmen zit het grootste industriële cluster voor groene chemie van Noord-Nederland. Biobased materials, recycling, afbreekbare materialen. Het komt hier allemaal samen. Dat wordt ook erkend door bijvoorbeeld Brussel en Den Haag. Cure Technology, om een voorbeeld te noemen, kreeg een investering van tien miljoen van Coca Cola om hun pet flessen te recyclen. En Innofil3d, een bedrijf dat biobased materiaal maakt voor het vullen van 3d printers is overgenomen door BASF.’ ‘Bedrijven trekken niet alleen bedrijven aan, maar ze werken ook samen. Zo stellen ze bijvoorbeeld hun R&D afdeling beschikbaar voor andere bedrijven. Van op je eigen eilandje zitten wordt niemand beter. Dat is ook het mooie aan Emmen. Er ontstaat een kenniscentrum waar iedereen van elkaar kan leren.’

Hydrogen Valley

‘Een paar jaar geleden ontvingen we een brief van minister Wiebes met de mededeling dat industrieel Emmen in de

urg

Brussels

top tien van grootverbruikers van aardgas stond. Dan schrik je en ga je op zoek naar alternatieven. Dat werd groene waterstof. Nu wordt in Emmen waterstof opgewekt, opgeslagen en getransporteerd. Daarmee zijn we, in samenwerking met Groningen, de eerste Hydrogen Valley van Europa, waarmee we één van de Europese koplopers zijn op het gebied van (groene) waterstof.’

Duurzame werkgelegenheid

Bedrijven trekken bedrijven, en al die bedrijven samen creëren werkgelegenheid. ‘Daar zetten we ook op in: duurzame en structurele werkgelegenheid. In en om Emmen vind je mensen die goed en praktisch opgeleid zijn en er niet vies van zijn de mouwen flink op te stropen. Dat wordt gewaardeerd binnen de bedrijven waar ze werken. Daarnaast zien we dat jongeren die uit deze regio komen en naar het westen zijn vertrokken terug gaan naar Emmen als ze een jong gezin hebben. Hier is werk, hier is ruimte om te wonen. Het belang van die combinatie werd eens te meer duidelijk tijdens de coronapandemie. Mensen gingen meer thuis werken. Het is fijn dat je dat in een eigen kamer weg van de drukte van het huishouden kunt doen en een tuin met veel groen om je heen hebt om op uit te kijken. Emmen biedt dat allemaal. Ook tijdens de coronatijd heeft Emmen een mooie groei in aantal inwoners doorgemaakt. ‘Regio’ is ook niet voor niets een anagram van ‘groei’.’

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Centrum van Emmen. Foto: Richard Broekhuijzen

Re-BuildIt

En dan is er het fraaie project van Re-BuildIt, een energieneutraal bedrijf dat zich heeft toegelegd op de productie van circulaire bouwelementen. ‘Ze hebben een zichtlocatie gekozen langs de oprit aan de A37. De fabriek gaat op termijn 250 arbeidsplaatsen leveren en is in alle opzichten precies wat we zoeken voor Emmen: een groen bedrijf met oog voor een duurzame toekomst dat structurele arbeidsplaatsen geeft.’

‘Emmen is op alle vlakken de ideale plaats voor groei’

Fijne plek

Emmen is een fijne plek om te werken en te wonen. ‘Niet alleen de bedrijven, maar ook hun medewerkers hebben we veel te bieden. Hier heb je de rust en ruimte om heerlijk met je gezin te wonen. We hebben goede scholen en alle mogelijkheden om te winkelen en te recreëren.’ ‘De woningdruk ligt in Emmen minder hoog in vergelijking met de rest van Nederland. We hebben ruimte voor nieuwe inwoners en bovendien de ruimte om extra woningen te bouwen, waar we overigens ook ambities in hebben. We zetten in op een gecontroleerde groei voor een duurzame en structurele invulling van de werkgelegenheid voor de mensen die hier komen en graag willen blijven.’

De nieuwe Citan. Zie het GROOTS. Drenthe bouwt en ontwikkelt

Zie GROOT(S) voordeel Lease de nieuwe Citan vanaf € 319,- p/m!* • Nu tot € 750,- voordeel!* • € 250,- voordeel op bedrijfswagen inbouw!* *Lease-bedrag o.b.v. 72 maanden / 10.000 km per jaar. Vraag naar de actievoorwaarden!

Ontdek onze ruime voorraad! Direct leverbaar! Kijk op Wensink.nl/mercedes-benz/citan

Heerenveen Venus 1, 8448 CE, 0513-250594, info@wensink.nl Leeuwarden Icarusweg 2, 8938 AX, 058-2046410, info@wensink.nl 44

Drenthe bouwt en ontwikkelt

RE-BUILDIT

“ Basis voor aantrekkelijke woningen” Sneller, beter, goedkoper én milieuvriendelijker dan ooit tevoren. De bouwelementen van Re-Buildit vormen de basis voor aantrekkelijke, comfortabele en duurzame woningen

en goede aanpasbare utiliteitsgebouwen. Het circulaire bouwproduct biedt architecten daarmee onbeperkte vrijheid. Inmiddels zijn er al diverse projecten door Re-Buildit

uitgevoerd. De volgende stap is een eigen hightech factory die in Emmen komt. Nog dit jaar begint de bouw op het bedrijventerrein De Tweeling. Op dit moment worden de circulaire bouw elementen zoals vloer, wand en gevelelementen nog in licentie elders geproduceerd. Het gaat hierbij om onder andere gepatenteerde blikstaal profielen die niet alleen sterk maar ook extreem duurzaam zijn. De bouwelementen zijn in elke gewenste uitstraling of architectuur uit te voeren. Tevens is het mogelijk om onderdelen van de woning, kantoor of bedrijfshuisvesting in de loop der tijd te vervangen. Zo kan het bouwwerk bijvoorbeeld een compleet nieuwe gevel en daarmee uitstraling krijgen. Re-Buildit produceert voor de hele bouwsector en is niet gelieerd aan een bouwonderneming. De bouwelementen zijn modulair losmaakbaar en aanpasbaar en blik is daarbij een lichtgewicht materiaal. Omdat er minder materiaalgebruik nodig is zijn de holle bouwelementen een stuk goedkoper dan bij de traditionele bouw. Ook is de assemblage door click en play op de bouwplaats heel kort waardoor Re-Buildit het antwoord is op de enorme vraag naar goedkope woningen. De Re-Buildit elementen zijn daarnaast aardbevingsbestendig en hebben een NAM-goedkeuring.

Bewuste keuze

heeft hierover afspraken gemaakt met een vervoerder die met vrachtwagens die rijden op waterstof, de bouwelementen naar de bouwplaats brengen. De hightech factory van 18.000 vierkante meter wordt volledig modulair prefab geconstrueerd. Door 3.600 zonnepanelen op het dak te leggen en naast de fabriek een waterstofcentrale te bouwen is zowel de factory als het productieproces energieneutraal. Zo is de geschatte CO2besparing circa 426 ton op jaarbasis.

Werkgelegenheid

De verwachting is dat de factory in Emmen jaarlijks 675000 vierkante meter aan bouwelementen voor woningen en utilitaire gebouwen gaat produceren. Maar een verdubbeling van deze capaciteit is mogelijk. Een groot deel van het fabricageproces wordt waar mogelijk geautomatiseerd. Straks is het bij wijze van spreken mogelijk om een huis met één druk op de knop in productie te brengen. Hoewel een groot deel van het productieproces geautomatiseerd is, voorziet Re-Buildit wel in de nodige werkgelegenheid. Zo biedt Re-Buildit in het eerste jaar aan ongeveer honderd mensen werk. Dit aantal loopt bij een maximale opschaling op tot zo’n driehonderd arbeidsplaatsen.

Lelystad

Met als slogan ‘We rebuilding the future’ kiest Re-Builldit bewust voor Emmen als locatie voor de factory. Re-Buildit Mede-investeerders verwacht immers ook vraag uit Duitsland en de rest van Europa. De vergunningsprocedures voor de bouw van de factory zijn Een van de eerste werken met onze staalframes Met ‘eigen’ open afritten naar de A37 vergemakkelijkt dit de inmiddels in gang gezet. Re-Buildit is nog in gesprek met Bijzondere opening met hoeken in glasplaten, dit mogelijk door de staalframeconstructies aan- en af-voer van materialen. Overigens gaat het vervoer potentiele mede investeerders die een bijdrage kunnen leveren van de bouwelementen CO2-neutraal gebeuren. Re-Buildit aan de ideeën van het bedrijf over circulariteit en duurzaamheid.

Lelystad - Een van de eerste werken met onze staalframes. Bijzondere opening met hoeken in glasplaten, dit is mogelijk door de staalframeconstructies.

Drenthe bouwt en ontwikkelt

PETER VAN DIJK PROJECTS & INVESTMENTS

“ Sterke binding met emmen en omgeving” 46

Drenthe bouwt en ontwikkelt

De band met Klazienaveen en Emmen en omgeving is groot. Hij wil graag iets terugdoen voor de omgeving. Dat doet hij privé, maar ook met zijn bedrijf Peter van Dijk Projects & Investments. ‘Ik ben met niks begonnen. Ik heb alles aan deze omgeving te danken en daarom geef ik graag iets terug.’

‘Ik ben geboren en getogen in Klazienaveen. Daar heb ik de winkel van mijn vader en moeder overgenomen. Mijn ouders hadden een bruin- en witgoedzaak in het dorp. Daar heb ik 18 jaar gewerkt’, vertelt Peter. ‘Daarna nam ik HAKA Electronics uit Emmen over met 50 medewerkers. HAKA was toen eigenlijk een soort MediaMarkt van nu’, lacht Peter.

Het Schip

‘Ondertussen was ik druk bezig met plannen maken in Klazienaveen. Klazienaveen is een veenkoloniaal dorp met lintbebouwing langs beide zijden van het Van Echtenskanaal. Het kanaal lag als een soort zwart gat in het midden van het gebied. Het zorgde voor afstand en ik zocht juist naar verbinding. Ik bedacht om op het water een project te realiseren op palen met winkels, woningen en horeca om zo beide kanten met elkaar te verbinden. Dit idee leidde tot mijn eerste project: Het Schip en tot de start van Peter van Dijk Projects & Investments.’ Het Schip omvat 3.000 m2 aan winkeloppervlakte op de begane grond en daarboven twee woonlagen met 30 luxe koopappartementen. Peter vervolgt: ‘Nadat Het Schip gerealiseerd was, bedachten we dat er ook wel een tweede Schip kon komen’. En zo ontstond in 2012 het winkelen wooncomplex Scholten Staete. De begane grond telt 3.600 m2 aan winkeloppervlakte, met daarboven 9 koopappartementen en 19 sociale huurappartementen. ‘Dit zorgde voor een echt compacter en levendiger centrum.’ ‘Nu wonen in het centrum van Klazienaveen 70 gezinnen boven winkels, horeca en voorzieningen. Klazienaveen onderscheidt zich van de andere buitendorpen van de gemeente Emmen omdat het een zeer attractief centrum

is geworden’, vindt Peter. ‘De leefbaarheid is enorm toegenomen.’

Hondsrugtoren

‘Na deze twee ontwikkelingen ben ik in Emmen begonnen. Ik werd benaderd door o.a. de MediaMarkt en ik heb voor hen een nieuw complex gebouwd.’ Van het een kwam het ander. Zijn in het meest oog springende project is de Hondsrugtoren in Emmen. ‘Toen ik met die toren begon, zei iedereen: dat kan niet, dat lukt je nooit. Maar de aard van mijn werk is ook dat ik mensen moet proberen te laten inzien dat het wél kan! Men dacht: mensen willen niet in een duur appartement wonen, maar liever in een huis met een tuintje. Maar mijn stelling is: er is altijd markt voor een mooi product! En dat blijkt. Het is een topgebouw, de toren is ontworpen door een toparchitect en het heeft de look & feel van New York. De toren is echt met liefde gemaakt, ik ben er zo blij mee.’

‘Er is altijd markt voor een mooi product’ Mooie skyline

‘De toren had veel goedkoper gekund qua bouwkosten. Ik ben wel ondernemer, maar ik kijk vooral naar wat ik écht mooi vind. Misschien niet altijd de meest handige keuze in financieel opzicht, maar op langere termijn is het wel een goede keuze.’ ‘Mijn grootste kick is dat toch gelukt is, alle appartementen zijn verkocht. Iedereen woont er naar volle tevredenheid. We hebben een mooie skyline, ook in relatie tot de ontwikkeling van de rest van het gebied, met bijvoorbeeld de MediaMarkt, 47

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Wereldrestaurant Puur en de Action. Daarachter hebben we net een nieuw project met 29 appartementen aan de Westerstraat opgeleverd.’

Teruggeven aan omgeving

Peter vindt het belangrijk om iets terug te geven aan de omgeving: ‘Absoluut! Ik stop heel veel terug in de omgeving. Ik sponsor bijna alle activiteiten in Emmen en omgeving; sportclubs, evenementen, feesten, festivals, etc. Neem bijvoorbeeld MM Culinair en het Hello Festival; de mensen die dat organiseren steken hun nek uit. Daarom sponsor ik ze graag, zodat zij de activiteiten kunnen blijven organiseren.’ Je kunt ook dingen terugdoen door je nek uit te steken. Kijk bijvoorbeeld naar het Raadhuisplein. Het was de wens van de gemeente om daar een horecaplein te realiseren, maar dat moest wel gefinancierd worden. In het algemeen staan de banken niet te springen om grote investeringen in Emmen te doen. Dan moet je toch een behoorlijke overredingskracht en een aardige track record hebben voordat ze het vertrouwen hebben dat het goed komt. Maar het is gelukt om de banken mee te krijgen voor het miljoenenproject Raadhuisplein. Daar ben ik nog altijd dankbaar voor, want zonder de banken, zonder overheden en zonder collega’s komen we helemaal nergens. We hebben elkaar nodig.’

Toegevoegde waarde creëren

‘Ik zal niet zo snel projecten in het westen van het land doen. Ik heb hier binding mee, dus projecten in Emmen en de dorpen eromheen wil ik graag blijven doen. Mijn liefde zit hier!’

sympathieke manier op de kaart. Mooi dat ik daaraan heb mogen meebouwen.’ En het nieuwe stadion? ‘Voorzitter Ronald Lubbers heeft mij gevraagd om samen met een groep mensen mee te denken over een nieuw stadion. We hebben de ambitie om er een echt mooie club van te maken. We willen een mooi en sfeervol compact stadion, maar wel met meer bedrijfsmogelijkheden als skyboxen. Dat levert meer geld op en daarmee de mogelijkheid op nog betere spelers en op continuïteit.’

Mijn liefde zit hier in Emmen en omgeving, ik heb hier binding mee’ ‘Wat FC Emmen uniek maakt, is hoe Ronald Lubbers de club bestuurt en hoe Dick Lukkien zich met de spelers presenteert aan het publiek en aan alle andere partijen. Hier straalt zoveel sympathie van uit en daarom voel ik me er ook zo verbonden mee en zo betrokken bij. En zo ondernemen wij ook al 30 jaar, op een betrokken manier. Dat past goed bij ons en het zit in onze genen.’ Woontoren

‘

‘Met mijn team wil ik toegevoegde waarde creëren. Ik ben niet zozeer een projectontwikkelaar, maar meer een liefhebber. Ik ben een creatieve en artistieke ondernemer. Samen met mijn team maken we keuzes op het gebied van architectuur, bereikbaarheid, duurzaamheid en prijs. Maar voor mij geldt dat schoonheid op de eerste plaats komt. Dat vind ik belangrijk, mooie dingen maken, zeker hier in de omgeving.’ ‘Zo ben ik blij met mooie projecten als de supermarkt in Nieuw-Amsterdam. We gaan 12 hele mooie boerderijen op de plek van het Terra College in Noordbarge bouwen. En in Emmer-Compascuum gaan we 21 mooie appartementen realiseren bij de nieuwe sporthal. De appartementen worden heel mooi, we gaan echt niet bezuinigen op afwerking.’

FC Emmen

Peter is trots op FC Emmen: ‘Ik ben al 30 jaar sponsor, waarvan 7 jaar hoofdsponsor. FC Emmen zet ‘ons’ op een 49

Drenthe bouwt en ontwikkelt

REIN ADVOCATEN & ADVISEURS Charlotte Eveleens, Rob Beukema en Ralf Herbers

“ Voorkomen is beter dan genezen” 50

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Voor veel bedrijven is een goed ingerichte fiscaal-juridische

structuur erg belangrijk. Zeker als er sprake is van aankoop van vastgoed, herstructurering, projectontwikkeling,

fusie of overname. De fiscaal-juridische adviseurs van REIN Advocaten & Adviseurs adviseren hun zakelijke

klanten in dit brede spectrum. Het gaat vaak om grote

belangen. Daarom is het devies om zo vroeg mogelijk de vennootschapsstructuur goed in te richten.

REIN is 15 jaar geleden begonnen in een prachtig pand langs de A28 in Assen. Inmiddels zijn er ook vestigingen in Groningen en Emmen. REIN werkt vooral voor zakelijke klanten; zo’n 80% is ondernemer in het MKB en MKB+.

Dichtbij

Kenmerkend voor REIN is het woord ‘dichtbij’, letterlijk en figuurlijk. ‘Zo willen we ook overkomen’, vertelt Ralf Herbers. Hij is sinds 2014 aan REIN verbonden en sinds 2017 is hij mede-eigenaar. ‘We zitten heel dichtbij onze klanten, wij zijn bij wijze van spreken 24/7 bereikbaar en er heerst hier een informele sfeer.’ ‘Wij willen graag vanuit de relatie werken voor onze klanten’, zegt Rob Beukema. Rob is fiscalist en werkt sinds 2018 fulltime bij REIN. Na zijn stage bij REIN heeft hij eerst een paar maanden gekeken of het gras ergens anders groener was, maar na een half jaar is hij toch weer teruggekomen. ‘Mijn werk bestaat uit procederen en actief adviseren over bijvoorbeeld herstructureringen, fusies en reorganisaties. Die mix is ongeveer fiftyfifty.’ Charlotte Eveleens legt de link met de goede bereikbaarheid: ‘We kennen elkaars dossiers en we weten wat er speelt. We kunnen dus altijd elkaars klanten te woord staan als één van ons minder goed bereikbaar is. Het is een bewuste keus om elkaars dossiers te kennen.’ Charlotte was tijdens haar studie fiscaal recht ook al werkzaam bij REIN en werkt nu fulltime als fiscalist. Daarnaast is ze wedstrijdzeilster. Zo neemt ze met het REIN bedrijfsteam deel aan een zeilcompetitie met 21 bedrijven.

‘Wij zorgen ervoor dat de fiscale positie van onze klanten zo optimaal mogelijk is’ Vertaalslag voor vastgoed

De drie fiscaal-juridisch adviseurs procederen en adviseren over vastgoedzaken, fiscale herstructureringen, fusies, overnames en reorganisaties van hun klanten. Rob: ‘Onze klanten hebben bij vastgoedaankoop of projectontwikkeling te maken met fiscaliteit. Het mooist is als wij van meet af aan betrokken zijn bij de plannen van een ondernemer. Het is dan aan ons om de vertaalslag te maken naar hoe die plannen fiscaal-juridisch uitgewerkt moeten worden, zodat de fiscale positie zo optimaal mogelijk is. Het liefst zijn we er al aan de voorkant bij betrokken. De klant weet immers niet altijd wat de fiscale gevolgen zijn van een eventuele aankoop of verkoop en het is doodzonde als wij te laat worden ingevlogen. Als wij de 51

Drenthe bouwt en ontwikkelt bedrijfsstructuur al aan de voorkant goed inrichten, dan is de klant spekkoper.’

Short-stay

Charlotte: ‘Wij adviseren klanten bijvoorbeeld ook over shortstay. Stel, je hebt een pand met appartementen die je voor langere tijd verhuurt. Dan is dit veelal BTW-vrijgesteld en is de BTW op bijvoorbeeld de bouwkosten niet aftrekbaar. Als je diezelfde verhuurcontracten zo opstelt dat het onder short-stay valt, dan is er weliswaar BTW verschuldigd over de opbrengsten, maar anderzijds is de BTW op de gemaakte bouwkosten ook aftrekbaar. Dit kan voor een ondernemer aantrekkelijk zijn.’

‘Als wij de bedrijfsstructuur aan de voorkant goed inrichten, dan is de klant spekkoper’ Rob vult aan: ‘Als je weet wat de uitgangspunten van de klant zijn, kun je spelen met de uitdagingen in het spanningsveld van BTW en overdrachtsbelasting. Wij adviseren het zo in te richten en te structureren dat klanten de meest gunstige route kunnen kiezen. Dat kan alleen op de momenten dat de plannen nog niet in beton gegoten zijn. Dus daar moet je wakker op zijn!’

Grote transformaties

Rob vervolgt: ‘Datzelfde geldt voor grote transformaties. Neem bijvoorbeeld een kantoorpand dat naar woningen wordt omgebouwd. Daar speelt dit aspect nog veel meer. Wordt er een compleet nieuw pand ontwikkeld of gaat het om een paar kleine bouwkundige aanpassingen? Dit bepaalt of er overdrachtsbelasting (nu 8%, per 1 januari waarschijnlijk 10,1%) of juist omzetbelasting (21%) verschuldigd is. Dat is cruciaal. Vaak valt of staat het hiermee of een project al dan niet kan doorgaan. Alleen van tevoren kun je daarop sturen. We adviseren onze klanten o.a. door verschillende parameters door te rekenen zodat zij kunnen sturen op bijvoorbeeld bouwkundige aanpassingen.’

‘Wij willen graag vanuit de relatie werken voor onze klanten’ Fiscale faciliteiten

Charlotte: ‘Een ander voorbeeld uit onze adviespraktijk zijn bedrijfsoverdrachten. Vaak gaat dat om de bedrijfsopvolging, bijvoorbeeld door de kinderen of door een werknemer. Ook in dit geval zijn er fiscale faciliteiten om de overdracht met zo min mogelijk heffingen rond te krijgen. En ook hier geldt dat je er van tevoren op moet voorsorteren, want er zijn vaak termijnen waar je rekening mee moet houden. Dat is dan 52

Drenthe bouwt en ontwikkelt

ook de rode draad in al ons advies: voorkomen is beter dan genezen.’

Overnames in de bouw

Ralf: ‘In de bouw is momenteel veel gaande in het productieproces van het herontwikkelen van vastgoed. Iedereen probeert steeds meer grip te krijgen op elkaars proces. Projectontwikkelaars proberen bouwbedrijven in hun portefeuille te krijgen. Bouwbedrijven proberen een installatiebedrijf over te nemen om verzekerd te zijn van installateurs. In de hele keten probeert men verwevenheid en verbondenheid te creëren. Bij een overname is het verstandig om vooruit te kijken. Als de structuur van een bedrijf niet slim is ingericht, kun je zowel als koper dan als verkoper tonnen aan fiscale heffing kwijt zijn, terwijl dit veelal te voorkomen is. Het gaat om grote belangen. Daarom adviseren wij onze klanten graag vooraf over het goed inrichten van hun vennootschapsstructuur.’

Toekomst

Hoe de toekomst, en zeker die van de bouw, zich gaat ontwikkelen, kan niemand voorspellen. ‘Uiteraard hopen wij in de toekomst ook bij mooie bouwkundige en vastgoedprojecten te mogen adviseren.’

‘Natuurlijk zijn we ambitieus, maar op nummer 1 staat het bewaken van onze cultuur’ Tot slot kijkt Ralf naar de toekomst van REIN: ‘Wij werken nu met 30 mensen en we zijn precies waar we willen zijn, qua locaties, werkveld en klanten. Natuurlijk zijn we ambitieus en willen we groeien, maar dat is geen doel op zich. Op nummer 1 staat het bewaken van onze cultuur!’

Drenthe bouwt en ontwikkelt

KOENEN BOUW EMMEN Wout van Vilsteren

“ Al vijftig jaar Koenen Bouw”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Happy Hazelaarwal

Dit jaar vormt een mooie mijlpaal voor Koenen Bouw uit Emmen. Het bedrijf dat werd

opgericht door Jan Koenen bestaat 50 jaar in 2022. Het allround bouwbedrijf is onderdeel van VolkerWessels en vormt samen met twee andere bedrijven, Reitsma Bouw en Rottinghuis’

Aannemingsbedrijf, VolkerWessels Noord. ‘Wij zijn een allround ontwikkelende aannemer’, aan het woord is Wout van Vilsteren, sinds 2015 directeur van VolkerWessels Noord. ‘Wij ontwikkelen en realiseren projecten -in eigen ontwikkeling of in samenwerking met partners- in opdracht van gemeenten, woningbouwcorporaties, particulieren en bedrijven. Allround staat voor bouwen, bijvoorbeeld woningbouw en utiliteitsbouw, ontwikkelen, renoveren, verbouwen en tot slot onderhoud en beheer waarbij omgevingsmanagement een steeds belangrijkere rol in neemt. Noem het en wij regelen het.’ ‘We hebben hier in het Noorden een aantal hele mooie ontwikkelingen voor de gemeenschap gebouwd. Zo zijn we enorm trots op de bouw van het zwembad Aquarena in Emmen. Dat hebben we gerealiseerd samen met Wind Groep te Drachten, een mooi huzarenstukje. Maar ook op de bouw van het gemeentehuis in Hardenberg en de brandweerkazerne en het gemeentehuis, beide in Emmen, zijn we erg trots.’

Wildlands

In dit rijtje mag Wildlands Adventure Zoo Emmen niet ontbreken. Wout: ‘Samen met twaalf ondernemingen van VolkerWessels hebben wij bijgedragen aan de bouw van het belevenispark. Wij zijn erg trots op het resultaat en vooral op de samenwerking en de opgebouwde relatie. Wildlands is al sinds het voorjaar van 2016 open, maar wij zijn tot de dag van vandaag actief om vernieuwingen door te voeren in het park. Zo hebben wij bijgedragen aan de houtzagerij, de beverburcht, het wasberenverblijf, het Meridianenpad dat het poolgebied, de ‘Nortica’, verbindt met Serenga, de savanne. Op dit moment zijn wij bezig met de realisatie van het nieuwe Kompasplein.’

‘De bouw is de motor van de Nederlandse economie’ Wildlands

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Helmbloemwal

Plug & Play-woningen

‘Naast voornoemde projecten zijn wij ook trots op het concept ‘MorgenWonen’ van VolkerWessels. In de wijk Delftlanden in Emmen hebben wij 45 prefab woningen gebouwd volgens dit concept. De bouwdelen van standaardmaten worden gemaakt bij Westo Prefab Betonsystemen in Coevorden. Dit zijn kant en klare elementen die we op de bouw alleen nog moeten assembleren. Daarom kunnen we in een hoog tempo de woningen neerzetten. Deze woningen worden in de volksmond ook wel Plug & Play-woningen genoemd, omdat ze binnen één dag worden neergezet.’ ‘Deze woningen staan ook al in Veendam en in Leeuwarden. Ook in Groningen hebben we deze kant en klare woningen neergezet, uiteraard zijn deze aardbevingsbestendig. Het concept is ideaal voor sociale huurwoningen of beleggingen, maar ook voor de particuliere klant. Het concept MorgenWonen is het concept van de toekomst, daar ben ik van overtuigd!’

Maatwerkwoningen

‘Naast het MorgenWonen-concept ontwikkelen en bouwen we ook veel maatwerk woningbouwprojecten. Dit betreft vaak de complexere, ook wel kleinere projecten, van woningen voor corporaties, externe ontwikkelaars of voor eigen ontwikkeling. Vaak worden woningen in onze regio op locaties binnen de 56

bebouwde omgeving ontwikkeld. Daarom is Koenen Bouw goed thuis in de regels en vraagstukken die spelen rondom omgevingsmanagement, hierdoor weten corporaties en ontwikkelaars ons te vinden.’ ‘Door complexere stedenbouwkundige vraagstukken is het vaak een mix van rijwoningen, vrijstaande woningen of tweeonder-een-kapwoningen. Wij organiseren alles vanaf het initiatief, ontwikkeling, verkoop en begeleiding, realisatie tot en met de oplevering en beheer van de woningen. De lijnen zijn kort en duidelijk. Bij ons kiest de opdrachtgever zelf wat er georganiseerd moet worden en Koenen Bouw adviseert en regelt het verder.’ Wout vervolgt: ‘We realiseren ook bedrijfspanden. Zo zijn we nu bezig met een pand voor ons zusterbedrijf Westo Prefab Betonsystemen in Coevorden. Een ander voorbeeld is de nieuwbouw van een bedrijfshal voor Hydrowear in Emmen. In opdracht van Hydrowear bouwden we een bedrijfshal van 4.000 m2. Hierbij was sprake van een uniek stukje samenwerking met de klant in verband met uitdagende logistieke processen. Het was veel uitzoeken en veel overleggen met de klant. Bijvoorbeeld de instroom en de uitstroom en hoe het voor de klant bruikbaar en werkbaar is.

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Daar heeft de klant heel goed over nagedacht en daar hebben wij een goede invulling aan kunnen geven.’

‘Het concept MorgenWonen is het concept van de toekomst, daar ben ik van overtuigd!’ Bouwteam

‘Bij ons staat de klant centraal en streven wij naar tevreden opdrachtgevers. Bij voorkeur realiseren wij onze projecten in een bouwteam. Onze kracht ligt in het zo vroeg mogelijk met de klant om tafel gaan om te kijken waar kansen liggen. Op die manier kunnen we de klant goed begeleiden en tijdig informeren over prijsontwikkelingen. Zo schatten we vooraf al in een 3D-model in hoe de prijzen zich gaan ontwikkelen qua haalbaarheid.’ ‘In het bouwproces spelen veel verschillende belangen; van de architect, de aannemer, de constructeur en de opdrachtgever, maar ook de gemeente en de omgeving. We proberen er altijd voor te zorgen om een goede mix hierin te vinden. Het liefst gaan we direct en samen met elkaar aan tafel, dan kunnen wij absoluut bijdragen aan een stukje extra kwaliteit.’ ‘Tijdens de bouw houden we de toekomstige bewoners op de hoogte. We informeren ze met foto’s en met beelden die onze gecertificeerde dronepiloot maakt. We zijn trots op wat we bouwen en de bewoner moet ook trots kunnen zijn op zijn of haar nieuwe woning. Daarom zorgen we er ook altijd voor dat de oplevering een feest is.’

Woningnood

Hoe kijkt Wout naar de huidige situatie? ‘De situatie is zorgelijk en spannend. Stijgende grondstofprijzen, de rol van posities, procedures, het tekort aan materialen, de lange levertijden. De rentestand gaat omhoog. Is het nog wel verstandig om te investeren? Wat doet de markt? De grondstof- en energieprijzen zijn nu stabiel hoog. Dit alles heeft gevolgen voor heel bouwend Nederland.’

‘De woningnood is hoog en er moeten duizenden huizen gebouwd worden. Maar wie gaat beginnen? De oplossing ligt in zoveel mogelijk samenwerken en korte lijnen houden. Dat geldt voor de ontwikkelaar, de bouwer, de leveranciers, de onderaannemers, maar ook voor de woningbouwcorporaties, de gemeenten en de provincie. Alleen samen kunnen we de problemen aanpakken.’

Betrokkenheid

Maatschappelijke verbinding speelt ook een belangrijke rol bij Koenen Bouw. Wout: ‘Niet alleen bij onze projecten, maar ook bij onze inzet voor maatschappelijke initiatieven. We zijn betrokken in de regio en we willen graag iets teruggeven aan de omgeving. Zo zijn wij bijvoorbeeld Partner van Naoberschap United van FC Emmen en zijn wij nauw betrokken bij hospice ‘t Huis van Heden in Emmen.’ ‘Een heel ander voorbeeld; ’de vier voetbalvrienden van Sleen’. Deze jongemannen wilden heel graag in hun eigen dorp blijven wonen, maar het was onmogelijk om als starter een betaalbare woning te vinden. We hebben ze op sleeptouw genomen, o.a. in overleggen met de gemeente en de provincie. Samen met hen hebben we het voor elkaar gekregen dat we nu vier starterswoningen in Sleen gaan bouwen voor deze mannen.’

‘De grondstof- en energieprijzen zijn nu stabiel hoog. Dat heeft gevolgen voor heel bouwend Nederland’ Vakmanschap

Koenen Bouw is een erkend leerbedrijf. ‘Dat vinden we heel belangrijk. Het vakmanschap moet blijven. Daarom hebben wij nu vijf leerlingen en stagiaires binnen onze organisatie (BBL, MBO en HBO) die we begeleiden. Daar zijn we heel zuinig op. Wij vinden het belangrijk om een steentje bij te dragen om de bouw op niveau te houden. De bouw is immers de motor van de Nederlandse economie!’

Hydrowear

Drenthe bouwt en ontwikkelt

BCN GROEP

Inko Tien en Douwe Veltman

‘Wij lopen graag voor op duurzame en toekomstbestendige vastgoedontwikkeling’ 58

Drenthe bouwt en ontwikkelt

BCN Groep is Strategisch huisvestingsadviseur met vestigingen in Drachten en

Alkmaar en als werkgebied voornamelijk Noord en Midden Nederland. De adviseurs en

managers van BCN hebben een passie voor gebouwen. Ze creëren plezierige, duurzame en veilige omgevingen waarin de gebruikers tot hun recht komen. Daarbij spelen

toekomstbestendigheid en duurzaamheid een belangrijke rol. BCN wil daarin graag een voorloper zijn.

Directeur Inko Tien vertelt dat BCN een echte kennisen sparringpartner is. “We bieden strategie en advies, projectmanagement, bouwmanagement, beheer en exploitatie. Dat doen we onder meer in de sectoren onderwijs, zorg, overheid en bedrijfshuisvesting. Teamspirit, het met elkaar realiseren van goede huisvesting, staat bij ons centraal. We zijn nieuwsgierig, betrokken én resultaatgericht. Onze aanpak is nuchter. We willen dat de klant in een gebouw komt waar hij volledig tot zijn recht komt. Een gebouw moet

ondersteunend zijn; de bedrijfsactiviteiten moeten door de huisvesting nóg efficiënter en effectiever worden.”

‘Een gebouw moet ondersteunend zijn en de bedrijfsactiviteiten nóg efficiënter en effectiever maken’ 59

Drenthe bouwt en ontwikkelt

BCN begeleidt als integrale huisvester het proces van A tot Z of sluit desgewenst aan bij een of meerdere fasen. “We houden ons bezig met diverse huisvestingsprojecten”, aldus Tien. “Dat kunnen eenvoudige, maar ook complexe projecten zijn. Hoe integraler, hoe leuker we het wel vinden, want daarbij kunnen we al onze expertises inzetten. We initiëren zelf ook concepten.” Volgens Tien kijkt BCN altijd samen met de opdrachtgevers en de ketenpartners naar vernieuwende, duurzame en toekomstbestendige oplossingen. “Daarbij gaan we voor een goede balans tussen de eenmalige investering en de exploitatie.”

Van advies tot realisatie

Volgens senior projectmanager Douwe Veltman is voor het vinden van de juiste huisvesting het stellen van de juiste vragen aan de opdrachtgever belangrijk. Wat verwacht iemand van het gebouw? Hoe groot moet het zijn? Hoe duurzaam? Welke activiteiten vinden er plaats? Wat zijn de wensen van de gebruikers? Hoe wil de opdrachtgever het gebouw beheren? “Alle antwoorden vertalen we tot een helder advies met duidelijke kaders.” De projectmanagers van BCN kunnen vervolgens ook het (ver)bouwproces volledig managen. Van het doen van aanbestedingen en het opstellen van een begroting tot het maken van een planning en komen tot een sluitende exploitatie. De bouwmanagers staan klaar om de (ver)bouw binnen het gestelde budget en de planning op te leveren. Voor meerdere klanten begeleidt BCN ook het begroten en uitvoeren van het meerjarig onderhoud. “Met planmatig

onderhoud kunnen wij ervoor zorgen dat er geld wordt bespaard”, zegt Veltman. “We denken ook mee als een klant het gebouw wil herbestemmen.”

Noodzakelijke verbinding

BCN zoekt bij de vastgoedontwikkeling altijd de verbinding met andere partijen. “Dat is nodig”, stelt Veltman. “Op die manier kun je kijken of je de zaken anders kunt aanpakken om tot een plezierige, duurzame en veilige omgeving te komen. Zo zijn bijvoorbeeld gemeenten verantwoordelijk voor de huisvesting van scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs. Bij onderwijshuisvesting kun je alleen voor nieuwbouw bij de gemeente geld aanvragen. De gemeente ontvangt daarvoor geld via het Rijk. De scholen krijgen zelf geld voor energie en onderhoud. Daardoor is grootschalige renovatie bijna niet mogelijk, terwijl dat juist vaak wel kan zorgen voor meer gebruikersplezier en duurzaamheid.” In Opeinde werkte BCN om die reden graag mee aan het pilotproject School van Energie. Basisschool De Leister Igge onderging in 2018 een volledige transformatie. “Het bijna vijftig jaar oude gebouw hebben we aangepast aan de eisen van nu én de toekomst”, aldus Tien. “Het is verbouwd, uitgebreid en gasloos en energieneutraal gemaakt. De school heeft een tweede leven gekregen als kindcentrum en kan in de toekomst ook andere gebruikers krijgen.”

Slimme financiering

De levensduurverlengende renovatie was mogelijk dankzij

Drenthe bouwt en ontwikkelt

een innovatieve financiering op basis van total cost of ownership. Dit principe gaat uit van het totaalbedrag aan kosten voor de aanschaf en het bezit van het vastgoed gedurende de gehele gebruikscyclus. “Met total cost of ownership breng je systematisch in kaart wat de kosten zijn en hoe je die kunt besparen”, zegt Veltman. “Door de gelden voor onderhoud en energieverbruik van de schoolbesturen voor de komende dertig jaar naar voren te halen, hebben we bij De Leister Igge investeringskapitaal kunnen creëren. De gemeente is gevraagd voor een bijdrage in de nieuwbouwkosten en zo werd duurzame renovatie mogelijk.” De Leister Igge kende van het Plan van Eisen tot de oplevering een doorlooptijd van vijftien maanden. “Dat is ongekend snel in onderwijsland”, aldus Tien. Veltman vult aan: “En de renovatie werd ook nog eens in een zomervakantie gerealiseerd!”

renoveren”, zegt Tien. “Dat vinden wij echt Kien. En daarom hebben we een speciaal stappenplan ontwikkeld, op basis van onze ervaringen van de afgelopen drie jaar. Hiermee brengen we binnen een maand in kaart hoe gemeente en schoolbesturen anders kunnen samenwerken, financieren en prestatieverplichtingen kunnen aangaan.”

‘Voor het geld van één nieuwbouwschool kunnen we twee bestaande gebouwen renoveren’

Dat begint volgens Veltman eerst met het definiëren en meetbaar maken van het begrip circulair. “Circulair heeft nu vele betekenissen. BCN is één van de eerste samenwerkingspartners van BCI Gebouw. BCI Gebouw is de tool voor het meten van circulariteit van vastgoed, waarbij we kijken naar materiaalgebruik en de losmaakbaarheid ervan. Hiermee kunnen we sturen op CO2 reductie en circulariteit in het ontwerpen ontwikkelproces. We lopen graag voor op duurzame en toekomstbestendige ontwikkelingen. Er zijn alleen heel veel boekhoudkundige spelregels die bepaalde oplossingen nog tegenhouden. Dat wil overigens niet zeggen dat we niet proberen te pionieren, want als BCN blijven we ondernemen en innoveren.”

Kien samenwerken

Samenwerken aan toekomstbestendige en duurzame scholen biedt BCN nu ook aan onder het initiatief Kien (wijzijnkien.nl). “De Leister Igge is een goed voorbeeld van het feit dat je voor het geld van één nieuwbouwschool twee bestaande gebouwen levensduurverlengend kunt

Circulariteit in Praktijk

“We kunnen voor elk scenario een doorberekening maken”, aldus Veltman. “In Leeuwarden zijn we innovatief bezig met het ontwikkelen van een integraal kindcentrum in de nieuw te bouwen wijk Middelsee. Daar zetten we in op circulair bouwen, zoals voor de hele wijk geldt. Met de gemeente Leeuwarden én een werkgroep studenten van NHL Stenden, onderzoeken we hoe die ambitie kan worden ingevuld.”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

KONTOUR VASTGOED Hielke Tillema

“ Deze doelgroep zorgt voor een grote economische impuls” 62

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Steeds meer mensen kiezen voor het kopen van een luxe vakantiewoning in eigen land. De lage rente voor spaargeld en het herontdekken van Nederland als vakantieland tijdens de coronapandemie stimuleren deze ontwikkeling. Een trend die ook het team van Kontour Vastgoed in Heerenveen dagelijks merkt. Als specialist in exclusieve tweede woningen realiseert Kontour Vastgoed vakantiehuizen op bijzondere toplocaties in Nederland

en Oostenrijk. “Een tweede appartement of vakantievilla levert je niet alleen financieel rendement op, het is bovenal een investering in geluk.” Wie langs de gevel van het kantoorpand van Kontour Vastgoed aan de Abe Lenstra Boulevard wandelt, komt meteen in een vakantiestemming. Afbeeldingen van sfeervolle vakantievilla’s in bossen en imposante buitenverblijven tussen wuivende rietkragen, versieren de kantoorramen. “De locaties die wij selecteren worden omringd door de natuur”, vertelt directeur Hielke Tillema. “Vanuit de visie ‘Value for life’ ontwikkelen we vastgoedprojecten voor de lange termijn. Kleinschalig en exclusief, altijd passend in de omgeving. We hebben een portefeuille met een enorme diversiteit aan vakantiewoningen, hotels en andere leisure projecten.”

Waardevast en waardevol

Tillema merkt dat steeds meer particulieren de voordelen inzien van het beleggen in recreatief onroerend goed. “De redenen verschillen nogal. Er zijn kopers die een tweede woning aanschaffen puur voor eigen gebruik en ontspanning.

Anderen combineren het genot van een vakantievilla met het deels verhuren van het object. Veruit de meeste kopers van ons hebben een vakantiewoning uitsluitend voor de verhuur. Genieten van het leven met dierbaren of juist investeren in vastgoed met een hoog rendement: in alle gevallen is een tweede woning een waardevaste en waardevolle investering.” Voor de roots van Kontour Vastgoed moeten we terug naar 2004. In dat jaar kent grondlegger en algemeen directeur Hans van der Mijl zijn vuurdoop met het ontwikkelen van een aantal hoogwaardige tweede woningen in Oostenrijk. Al snel ziet hij de interesse groeien in een vakantieappartement dat ook kan worden verhuurd. Niet alleen in Oostenrijk, maar ook in eigen land. Met de komst van Hielke Tillema in 2008 laat hij zijn wens uitkomen om in Nederland soortgelijke projecten te ontwikkelen.

Familieresort PUUR Exloo - Exloo

De Kontour Kwaliteitssignatuur

“We zijn destijds begonnen met de aankoop van een kavel op Ameland”, herinnert Tillema zich. “Een zeer verouderde woning maakte plaats voor onze eerste luxe vakantievilla. Het was de aftrap voor de in totaal veertig vakantievilla’s op Ameland die we tot nog toe hebben mogen bouwen. Stuk voor stuk op een unieke plek, passend in de omgeving en vanuit kwalitatief oogpunt bekeken op zeer hoog niveau qua duurzaamheid, materiaalkeuze en comfort.” Daarmee noemt de directeur de vier hoofdingrediënten van de Kontour Kwaliteitssignatuur die het bedrijf hanteert: locatie, omgeving, comfort en kwaliteit. “Een goede locatie is voor ons het belangrijkst”, vertelt Tillema. “Er zijn talloze locaties waar het in de zomer heerlijk vertoeven is, maar onze locaties moeten ieder seizoen van het jaar aantrekkelijk zijn. Er moet naast natuurschoon genoeg reuring zijn. Op die manier kun je als eigenaar en gast elk moment van het jaar genieten van een unieke vakantiebeleving. Vandaar dat wij zeer kritisch zijn als het gaat om de locatie waar wij onze projecten realiseren.” Omarmd door de omgeving Het tweede criterium van de Kontour Kwaliteitssignatuur is dat een project moet opgaan in de omgeving. “Het ontwerp moet qua architectuur, uitstraling en materiaalkeuze passen bij de omgeving”, legt Tillema uit. “Maar belangrijker nog is dat de bewoners en ondernemers in de regio het project, onze klanten en de gasten omarmen. Daar steken we bewust veel energie in, zodat onze projecten geen solitaire eilandjes worden. We zorgen dat iedereen in de omgeving profiteert van deze investering.” Kontour Vastgoed doet dat door ondernemers actief te betrekken bij de service die eigenaren en vakantiegasten

wordt geboden. Tillema: “Neem onze watervilla’s in Delfstrahuizen, waar Watervilla's gasten trakteren op lokale producten die ze bij ondernemers in de buurt kunnen bestellen. Vlees voor de barbecue wordt besteld bij de ambachtelijke slager in het dorp en verse broodje voor het ontbijt halen vakantiegasten bij de warme bakker om de hoek. Zo geven we de lokale economie een boost. Waar veel ondernemers in Delfstrahuizen voorheen in de winter hun deuren sloten, zijn ze nu het gehele jaar geopend. Dat is onze kracht. We creëren een rijdende trein waarin iedereen kan instappen om samen vooruit te komen.”

‘We creëren een rijdende trein waarin iedereen kan instappen om samen vooruit te komen’ Focus op kwaliteit en comfort

Als derde aandachtspunt kiest Kontour Vastgoed bewust voor focus op kwaliteit en comfort. “Iedere vakantiewoning moet die wow-factor hebben”, vindt Tillema. “Niet alleen aan de buitenzijde, maar zeker ook wanneer je binnenstapt. Kwaliteit en comfort vormen de basis voor de keuzes die we maken. Van de hoekbank die zelfs na vijf jaar nog heerlijk zit, tot de hoogwaardige wellnessruimte.” Maar kwaliteit en comfort schuilen volgens hem ook in heel kleine dingen. “Neem het klimaatwijnkastje waarin we alvast een fles klaarzetten voor nieuwe gasten. Het licht dat automatisch aangaat in de badkamer. Of de Quooker die je standaard in iedere keuken vindt. Naast aandacht voor kwaliteit en comfort hebben we oog voor esthetiek en woontrends. Daarvoor werken we samen met interieurspecialisten, die als geen ander weten

Friesland bouwt en ontwikkelt Drenthe bouwt en ontwikkelt

Interieur Modelvilla Familieresort PUUR Exloo - Exloo

wat de laatste trends zijn. Op die manier blijven we gasten verrassen door net dat stapje extra te zetten.” Kwaliteit en comfort gaan bij Kontour Vastgoed verder dan alleen de hardware, oftewel de woning. Tillema: “Wij combineren hardware met slimme software. Sinds kort werken we met een app waarmee gasten receptieloos kunnen inchecken met een digitale code. Geen gedoe met wachtrijen bij de receptie of beperkte inchecktijden. Je kunt inchecken op het moment dat jij dat wilt, waarna het hospitalityteam een halfuurtje later voor je deur staat. De ultieme butlerservice. Precies wat onze doelgroep wil.”

‘Wij blijven gasten verrassen door net dat stapje extra te zetten’ Nieuw toeristisch product

Een doelgroep in het hogere segment waarvan veel Drentse ondernemers lange tijd dachten dat ze een maatje te groot zouden zijn voor Drenthe. Maar niets is minder waar, merkt Tillema. “De rust en ruimte zijn ongekend voor gasten uit de Randstad en ook vanuit het buitenland. De fenomenale natuur met hun enorme historische rijkdom en cultuur zijn een waardevolle schat. Niet te vergeten de Drentse dorpjeswaar door de Drentse bouwstijl je jezelf in het buitenland waant. In coronatijd zijn veel mensen naar Drenthe gegaan en hebben eigenlijk Drenthe ‘herontdekt’! Naast PUUR Exloo zijn we dan ook bezig met de ontwikkeling van een volgend project in Drenthe van topkwaliteit."

we ons steentje bijdragen aan het merk Drenthe en kijken we naar een nieuwe vervolgstap in ons toeristisch product. Samen met de lokale ondernemer die vaak streekeigen producten hebben. En juist dat spreekt de toerist erg aan!”

Ondernemers met lef

Die nieuwe ingeslagen weg vraagt om ondernemers met lef, maar ook om overheden met durf, die openstaan voor verrassende ideeën. “De nuchtere Friese instelling speelt ons als vastgoedontwikkelaar nog wel eens parten”, stelt Tillema. “Die ‘doch mar gewoan’-mentaliteit merken we zowel bij ondernemers als bij overheden. Luxe wordt hier nog te vaak verward met overdaad, een angstbeeld waar met de nodige scepsis naar wordt gekeken. Terwijl wij juist op zoek gaan naar ingetogen luxe zonder te opvallend te zijn. Juist door vanuit de klant te denken, kun je inspelen op deze nieuwe wensen. Deze doelgroep zorgt voor een grote economische impuls voor musea, horeca, retail enzovoort en zorgt voor veel werkgelegenheid.”

‘We moeten kijken naar een nieuwe vervolgstap in het toeristisch product van Drenthe’ Gasten die het hele jaar door naar Drenthe komen om te genieten van de rijkdom aan rust en ruimte. Dat vraagt om differentiatie in het aanbod. Tillema: “Wij voegen graag aan de bovenkant recreatiewoningen toe, omdat de markt dat vraagt. Dus kwaliteit waar Drenthe wat aan heeft. Daarmee willen

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Klaar voor de toekomst

BOUWGROEP EMMEN

Erwin Scholte Aalbes en Marco Prins

“ Meer slagkracht door bundelen van krachten” 66

Drenthe bouwt en ontwikkelt

‘Door onze krachten te bundelen, kunnen we nog creatiever, nog slimmer en nog scherper werken’

Sinds 1 januari van dit jaar is Bouwgroep Emmen een feit. Een nieuw bedrijf met ambitieuze

plannen om door te groeien naar een middelgroot bouwbedrijf. Marco Prins en Erwin Scholte Aalbes vertellen hoe Bouwgroep Emmen tot stand is gekomen. Daarnaast laten ze de

ambities van het bedrijf zien aan de hand van bijzondere projecten. Het bedrijf is innovatief op het gebied van duurzaamheid in het algemeen en biobased bouwen in het bijzonder. Het 16 jaar oude Kuipers en Koers Bouw BV is met alle 55 werknemers opgegaan in Bouwgroep Emmen. Eigenaar Jeroen Kuipers stond vorig jaar op het kruispunt: inkrimpen of doorgroeien. Hij koos voor het laatste en ging op zoek naar compagnons om de groei en de continuïteit van zijn onderneming te borgen en verder te professionaliseren. Erwin Scholte Aalbes werkte meer dan vijf jaar voor Kuipers en Koers en is nu bedrijfsleider bij de Bouwgroep: ‘Een mooie stap, ik zorg ervoor dat intern alles goed verloopt’. Erwin schetst de nieuwe situatie: ‘Bouwgroep Emmen heeft drie compagnons: Jeroen Kuipers, vastgoedontwikkelaar Peter van Dijk en Marco Prins, oud-directeur van Brands Bouw. Jeroen als technisch directeur en Marco als algemeen directeur vormen samen de nieuwe directie.’

Krachten bundelen

Hoe is Bouwgroep Emmen ontstaan? Algemeen directeur Marco Prins: ‘Een jaar geleden kwamen Jeroen en ik in gesprek over de vraag: hoe kunnen we elkaar meer versterken

en aanvullen? Dat had een hele duidelijke reden. We vissen in dezelfde vijver; qua projecten, qua mankracht, qua materieel. Dat maakt dat we ieder voor zich weinig slagkracht hebben. Het is niet efficiënt en je maakt dubbele kosten als je niet samen optrekt.’ ‘In de bouw is ontzettend veel werk, maar de vraag is hoe krijg je het gedaan? Er is een groot gebrek aan (technisch) personeel in de bouw. Er is niet alleen een tekort aan vaklieden, maar ook aan kaderpersoneel. Goede mensen zijn schaars en als je wilt groeien en deze mensen aan je wilt binden, zul je ze iets extra’s willen bieden. Daarom hebben we besloten onze krachten te bundelen en zijn we op zoek gegaan naar andere partijen, zoals installateurs, afbouwbedrijven, gevelbedrijven etc.’ ‘Zo zijn we ook in gesprek gekomen met Peter van Dijk, een projectontwikkelaar en vastgoedbeheerder uit Emmen die ook een aantal bouwgerelateerde bedrijven in zijn bezit heeft. Samen zijn we op zoek gegaan naar oplossingen en dat heeft geleid tot de overname van Kuipers en Koers Bouw. Peter is 67

Drenthe bouwt en ontwikkelt

nu ook mede-eigenaar. Er liggen plannen om ook met enkele van zijn andere bedrijven intensiever te gaan samenwerken en te onderzoeken of bundeling van krachten in de toekomst haalbaar is.’

‘Met elkaar iets moois neerzetten’ Bredere kennis, andere projecten

Marco: ‘Door onze krachten te bundelen, hebben we meer en bredere kennis in huis en kunnen we ook voor schaalvergroting zorgen. Want met drie partners met verschillende achtergronden en andere kennis versterken we elkaar en kunnen we nog creatiever, nog slimmer en nog scherper werken.’ ‘We werken nu bijvoorbeeld ook voor andere opdrachtgevers. En we doen nu ook andere projecten. Peter brengt nu bijvoorbeeld ook projectontwikkelingen in. Zo zijn wij afgelopen maart gestart met de bouw van het Centrumvoorzieningsgebouw de Drentse Lagune in Westerbork. Hier realiseren wij een gebouw met daarin een receptie, restaurant en

binnen zwembad. Verder bouwen wij momenteel ook aan 2 appartementencomplexen in Emmen en de andere in Nieuw Amsterdam.’

Bijzondere projecten

Erwin: ‘Deze nieuwe projecten vormen een mooie aanvulling op de particuliere woningbouw waar het accent van oudsher op lag. Uiteraard blijven we dit ook doen, want daar zijn we goed in.’ ‘Maar we willen ook inspelen op onze visie voor de lange termijn. Stel, het consumentenvertrouwen daalt nog verder, dan willen we niet afhankelijk zijn van één poot of een eenzijdige markt’, vult Marco aan. Erwin: ‘Wij zijn betrokken bij mooie en bijzondere projecten. Zo zijn we op het terrein van de voormalige melkfabriek in Exloo gestart met de voorbereidingen voor de bouw van rietgedekte woningen en appartementen. Wij zijn betrokken bij de herontwikkeling van het terrein van het voormalige Hotel Braams in Gieten. Ook werken we mee aan de herontwikkeling van de locatie van het voormalige vervoersbedrijf Pieper in Nieuw-Schoonebeek. Dit zijn allemaal eigen ontwikkelingen en daar zijn we trots op.’

‘Onze focus ligt op duurzaamheid en biobased bouwen’ Biobased bouwen

Marco: ‘Wij zijn een innovatief bedrijf, vooral op het gebied van duurzaamheid. Ons speerpunt is biobased bouwen; bouwen gebaseerd op de natuur. Nog maar heel weinig bedrijven in Nederland bouwen volgens het biobased principe. Wij geloven 68

Drenthe bouwt en ontwikkelt

dat biobased bouwen de toekomst heeft. Daarom hebben we flink geïnvesteerd in materieel. Onze keuze voor biobased bouwen werpt nu al zijn vruchten af. Onlangs wonnen we een mooie tender, juist omdat onze focus op duurzaamheid en biobased bouwen ligt.’

bepaalde druk in de elementen geblazen. De machine geeft zelf aan als er voldoende kilo per kuub zijn ingeblazen. De gegevens van alle wanden slaan we apart op en zo kunnen we per element zien hoeveel kilo stro er verwerkt is. Als het nodig is, kunnen we zelfs op locatie stro inblazen.’

Erwin haakt hierop in: ‘Voor woningbouwcorporatie Woonservice Drenthe bouwen we nu vier geheel duurzame 2-onder-1-kapwoningen. Deze woningen worden circulair en biobased gebouwd met natuurlijke materialen. We maken gebruik van een houtskeletbouwconstructie met casco elementen gevuld met stro voor de isolatie. Houtskeletbouw is een duurzame keuze en her te gebruiken. Daarom past hout goed in het circulaire bouwproces. Maar vooral het gebruik van stro als isolatiemateriaal is vrijwel uniek.’

Ambitieus

Stro als isolatiemateriaal

Erwin vervolgt: ‘We hebben het complete concept zelf ontwikkeld en we hebben alle voorbereidingen in eigen beheer gedaan. Een architect van DAAD Architecten uit Beilen heeft de woningen ontworpen en hij heeft samen met ons de materiaalkeuzes gemaakt. De woningen bestaan uit duurzame materialen en alle materialen, vooral het stro, kunnen hergebruikt worden.’ Erwin vertelt enthousiast over het unieke concept en proces: ‘In onze eigen werkplaats maken wij prefab houtskeletbouw woningen die gevuld worden met stro afkomstig van Nederlandse akkers. Het tarwestro dat we gebruiken, is stofvrij. Het heeft een lengte tussen de 1 en 2 cm lang en heeft een vochtpercentage onder de 18%. Om het stro te verwerken in de houtskeletbouw wanden, hebben we een speciale machine gekocht in Duitsland. Deze machine kan het stro inblazen. We plaatsen het stro in de machine en het stro wordt met een

Marco: ‘We zijn ambitieus. Het is ontzettend mooi om te bouwen aan de organisatie en aan ons eigen bedrijf. We willen onszelf op de kaart zetten. Niet stilzitten, maar mooie plannen maken. We willen bijvoorbeeld meer in projectontwikkeling gaan doen. We kunnen nu grotere projecten doen, maar tegelijkertijd ook efficiënter werken. We hebben nu de slagkracht te pakken. Uiteindelijk willen we doorgroeien naar middelgroot modern bouwbedrijf. Doordat we onze krachten gebundeld hebben, is meer slagkracht ontstaan en is het bedrijf nu klaar voor de toekomst.’ Erwin vult aan: ‘Maar alles draait om mensen. We willen mensen blij maken, we voelen ons betrokken bij onze eigen mensen, maar ook bij onze klanten. We willen de nieuwe bewoners woonplezier bezorgen, zodat ze met plezier in hun nieuwe huis wonen. Onze jongens bouwen zoals ze het thuis willen hebben. Dat geven we ze ook mee: Bouwen alsof het je eigen huis is!’ Marco besluit met: ‘Leuk werk en samen successen vieren is heel belangrijk, dat geeft energie. Dat voel ik ook bij ons personeel. Iedereen is blij met deze stap. Persoonlijk voel ik het werken hier als een warm bad. Toen ik op de eerste bedrijfsbijeenkomst de plannen en veranderingen vertelde, was iedereen enthousiast. En niet alleen de mensen op kantoor, maar ook de groep van buiten. Sterker nog, zij verheugen zich nu al op hun volgende klus!’ 69

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Digitaal bouwen om verrassingen te voorkomen

1BIM

Tjardo Meinsma

“ Investeringen in de voorbereiding verdien je altijd terug”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Grote bouwprojecten hebben baat bij een goede voorbereiding. Vooral bij projecten met veel aannemers, bouwers en andere betrokken partijen is een stevige voorbereiding essentieel voor succes. Met 1BIM tekent Tjardo Meinsma voor een solide basis.

“Digitaal bouwen via 1BIM zorgt voor de ideale stroomlijn. Wij halen de fouten uit het ontwerpproces.”

BIM staat voor Building Information Management, een methodiek om beter integraal en digitaal samen te werken. Meinsma gelooft heilig in de missie van zijn bedrijf 1BIM: “Grote projecten, vooral die met veel betrokkenen, hebben baat bij een integrale samenwerking. BIM voorziet daarin. Wij zien dat als dé lijm die de sector nodig heeft. Wij geloven in het integraal data gestuurd werken vanuit één bron van informatie. Onze missie is om zo veel mogelijk bedrijven hier in te begeleiden en te ondersteunen.” De werkzaamheden van het Groningse 1BIM zijn onder te verdelen in drie fasen: die van het BIM-modelleren, de BIMcoördinatie en het BIM-management. Bij 1BIM is deze keten aanwezig. Logisch, vindt Meinsma, omdat uiteindelijk alles in elkaar haakt: “Wie van tevoren alle data verzamelt en zorgt dat die in één overzichtelijk model terecht komen, heeft het overzicht. Je investeert in de voorbereiding, en verdient het later terug in de uitvoering: je sluit uit dat je fouten maakt tijdens de bouw, met vertragingen en oplopende kosten tot gevolg.”

“1BIM is het cement waarmee de toren als geheel blijft staan.” Beginnen met het einde

Meinsma legt dit zogenaamde kettingeffect uit aan de hand van het verleden. “Vroeger gingen bouwers naar een tekenbureau met hun plannen. Die werkten vervolgens een 2D- en 3D-model uit in AutoCAD, met een plattegrond en de maten, waarmee de verschillende partijen aan de slag gingen. Met de kennis van nu weten we dat dat niet voldoet, of in ieder geval: dat dat veel beter kan. Bij 1BIM zijn we bijvoorbeeld veel meer bezig met de eigenschappen van het gebouw. Al die eigenschappen gieten we in een database. Neem als voorbeeld de dikte van de muren: stel dat een toeleverancier wil weten hoeveel strekkende meter wand met een dikte van 100 mm in het gebouw aanwezig is, dan was dat vroeger niet snel af te lezen van het ontwerp. Met onze BIM-modellen is dat met één druk op de knop af te lezen.” “Op deze manier is een compleet bouwproject in kaart gebracht. Alles is af te lezen, omdat alle informatie, alle data, is ingevoerd. Zie alleen al het voordeel bij

bestellingen, bij het aanleveren, bij de planning, logistiek en de voorraadbeheersing. In deze tijd met veel druk op grote bouwprojecten is vertraging niet gewenst. Veel bouwondernemers kunnen een uitstel of vertraging van bijvoorbeeld een half jaar helemaal niet aan, vanwege personeelstekort en de drukte op de bouwmarkt.” Een BIM-model is niet alleen praktisch voor tijdens de bouw; de voordelen zijn ook legio als het project eenmaal is opgeleverd. Meinsma: “Het nut van BIM reikt veel verder. Het is achteraf ook ideaal bij beheer en onderhoud, zoals voor het onderhoudsplan: ook hier is het van belang dat de toeleveranciers en betrokkenen weten wat er aanwezig is. Ook hier geldt weer: als er iets vervangen moet worden, dan is met één druk op de knop af te lezen om hoeveel stuks het gaat, bijvoorbeeld. Dat is in de kern waar het om draait. Wij beginnen met het einde en stellen de vraag welke informatie de opdrachtgever uiteindelijk nodig heeft.”

Documentgestuurd versus datagestuurd

Als het BIM datamodel eenmaal is ingevuld en uitgewerkt, volgt de coördinatiefase. Meinsma haalt een concreet voorbeeld aan. “Op dit moment werken we aan een groot project voor Feringa Building in Groningen. Dit houdt specifiek in dat wij de eisen in het ontwerp vergelijken met elementeigenschappen uit een productiemodel. Daarnaast gebruiken wij speciale software om op een geautomatiseerde wijze clash-controles uit te voeren. In de gevallen uit die controles blijkt dat er aanpassingen gedaan moeten worden, sturen wij de betrokken partijen aan om tot een oplossing te komen.” “In het geval van Feringa wordt de bouw door meer dan zestig partijen uitgevoerd. Iedereen levert eigen ontwerpen aan en 1BIM legt ze als het ware over elkaar: het leidingennet, de installatie, de constructie, et cetera. Ook hier geldt dat alles gebeurt op basis van gegevens. Zo ontdek je eventuele knelpunten. Als het BIM-modelleren goed gaat, dan gaat de coördinatie goed. Alles moet gestandaardiseerd worden om verrassingen te voorkomen. Om een concreet voorbeeld te noemen: als je ontdekt dat er leidingen liggen op plaatsen waar staalconstructies zijn ingepland, dan moet je daar een oplossing voor vinden. Bij BIM zie je dat nog voordat je aan de klus begint, als die zestig partijen allemaal met hun eigen 71

Drenthe bouwt en ontwikkelt

“Bimmen haalt de vertraging uit het bouwproces”

bouwtekeningen aankomen, is de verrassing er pas als alles wordt gebouwd. Dat wil je niet.” Wat Meinsma hier schetst is het verschil tussen het traditionele documentgestuurde werken en het datagestuurde (BIM) werken. “Een goed voorbeeld van documentgestuurd werken is als in een brandrapport handmatig gezocht moet worden aan welke brandwerende eisen een wand moet voldoen vanuit het ontwerp. Vervolgens controleer je of het verwerkt is in de plattegrond, de doorsnede en op detailniveau. Maar zolang niets aan elkaar gekoppeld is, moeten alle drie de tekeningen handmatig worden aanpassen. Dit is foutgevoelig. Zou je deze zelfde handeling datagestuurd doen, dan zorg je er voor dat de brandwerende eisen van het brandrapport worden gekoppeld aan de benodigde elementen in een BIM-ontwerpmodel. Wanneer een wandenbouwer jou het productiemodel levert, zorg je er voor dat de producteigenschappen van deze wanden overeen komen met de eisen in het ontwerpmodel. Als de data goed in het model zit verwerkt, dan is de controle in vijf minuten geregeld. Daarnaast biedt datagestuurd werken de kans om vanuit één bron te werken met verschillende partijen.”

Grote stappen

Waar het feitelijk op neerkomt is dat een projectontwikkelaar en bouwer met BIM extra investeert in de voorbereiding, om in een later stadium niet voor verrassingen te komen staan. Meinsma ziet daarin de kracht van 1BIM: “Het is logistiek en projectmatig veel slimmer om goed voorbereid te beginnen. Wie op voorhand onzekerheden kan uitsluiten, is zekerder tijdens de uitvoering. Bimmen haalt vertragingen uit het

proces: feitelijk laat je de computer het werkt controleren. Om fouten te voorkomen, proberen we de menselijke factor zoveel mogelijk uit het proces te halen. Daarvoor is er eenvoudig te veel druk op de bouwers en ontwikkelaars tegenwoordig: die kunnen zich vertragingen gewoon niet permitteren. Zo kun je faalkosten drukken. Dat is de reden om goed te bimmen: eerst digitaal bouwen, zodat je alle problemen eruit haalt. Hoe langer je wacht, hoe duurder het corrigeren van fouten wordt.”

“Hoe verder in het proces, hoe moeilijker en duurder het corrigeren van fouten wordt” Meinsma maakt grote stappen met 1BIM. Dit jaar staat er ook voor het jonge bedrijf zelf veel te gebeuren. “In 2022 willen onze groei doorzetten door extra personeel aan te nemen. Ook verhuizen we naar een nieuwe plek op het Suikerunieterrein in Groningen. Deze locatie is een proeftuin voor start-ups en jonge ondernemers. Er wordt momenteel gewerkt aan een ondernemersdorp van vijftien tiny offices, het wordt écht een community met veel verschillende disciplines die elkaar kunnen versterken. Ik heb zelf zes jaar in Groningen gewoond. In die tijd heb ik iets ontdekt wat mij altijd is bijgebleven: het enthousiasme waarmee er nieuwe ontwikkelingen worden opgepakt en in gang worden gezet. Daarom wil 1BIM zich in Groningen vestigen, de plek waar digitaal wordt gebouwd aan de toekomst van de stad en de provincie.” 73

Drenthe bouwt en ontwikkelt

AE SYSTEMS Sander Swierenga

“O m voorop te lopen, moet je continu nieuwe kansen aanboren”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Tegenwoordig is alom bekend dat aardwarmte een duurzame manier is om

een woning, kantoorpand of schoolgebouw te verwarmen. Pakweg tien jaar

geleden was dat anders; toen zorgde deze innovatieve verwarmingstechniek nog voor vele verbaasde gezichten. Als pionier boorde Sander Swierenga in 2008 met AE Systems een geheel nieuwe markt aan. Inmiddels is zijn

onderneming dé specialist in het uitvoeren van machinale grondboringen die nodig zijn voor duurzame aardwarmtesystemen. Van de zware kleigronden in het noorden van Friesland en Groningen tot de zandruggen in Drenthe. Op elk denkbaar terrein voert AE Systems boringen uit tot maar liefst 250 meter diepte. Installateurs, aannemers en particulieren weten het specialistische team van Sander Swierenga inmiddels moeiteloos te vinden. Hoe anders was dat in 2008 toen hij als zelfstandig ondernemer startte. “We stonden aan het begin van de economische crisis”, herinnert hij zich, “maar we hadden het geluk dat we meteen in ons eerste jaar een grote klus kregen. We mochten honderd boringen uitvoeren voor de nieuwe Campus in Winschoten. De oude boorstelling die we hadden, bleek voor deze klus totaal ongeschikt. Daarom hebben we direct in ons eerste jaar geïnvesteerd in een moderne boormachine uit Emmeloord. Zo maakten we als pioniers een vliegende start.”

‘Van het uitvoeren van grondboringen in de buitendienst werd ik steeds meer specialist in het aanboren van nieuwe kansen’ Tien jaar na de start ziet Swierenga z’n klantenportefeuille in 2018 plotseling in snel tempo groeien. “Het zorgde ervoor dat we ons konden focussen op opdrachten in NoordNederland. En het veranderde mijn rol. Van het uitvoeren van grondboringen in de buitendienst werd ik steeds meer specialist in het aanboren van nieuwe kansen.

In de kinderschoenen

Swierenga reist in die beginjaren door heel Nederland voor opdrachten. “Destijds stond verwarmen met aard- of bodemwarmte nog echt in de kinderschoenen”, legt hij uit. “We kregen vooral opdrachten om grote villa’s te voorzien van een bodemwarmtepomp. Vooral de welgesteldere woningeigenaren die vooropliepen op het gebied van duurzaam wonen, waren geïnteresseerd in onze techniek. Pas met de komst van de Wet Voortgang Energietransitie in 2018 die projectontwikkelaars, aannemers en woningcorporaties verplichtte om gasloos te bouwen, nam het aantal opdrachten echt een vlucht.”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Van buiten verhuisde ik naar binnen.” Inmiddels beschikt AE Systems over twee hightech boormachines en een gespecialiseerd team van tien medewerkers in de buitendienst. “We werken met twee boorteams en een aansluitploeg”, zegt Swierenga. “Daarmee bedienen we heel Noord-Nederland. Bij opdrachten uit de rest van het land schakelen we een vaste partner in. Zo werken we ieder in onze eigen regio, waar we precies weten welke grondsoorten er aanwezig zijn. Die regionale kennis van de bodem is in dit vak onmisbaar.” Vier nieuwe gebouwen voor zorginstelling Talant in Drachten, elf appartementen aan de Geeuw Haven in Sneek, vakantiewoningen in Heeg of een nieuwbouwwijk in Harlingen. Kortom in Friesland is AE Systems betrokken bij nieuwbouwplannen. “In heel Noord-Nederland zien we het aantal opdrachten toenemen. Ook in het aardbevingsgebied in Groningen kiezen ondernemers en woningcorporaties om begrijpelijke redenen voor aardwarmte. Of het nou gaat om één enkele boring voor een particulier of om honderd boringen voor een compleet schoolgebouw; wij hebben de kennis en expertise in huis die nodig is.”

Voordat er geboord kan worden

Op kantoor buigt Swierenga zich als specialist in geotechniek over de voorbereidende fase. Want voordat er een boor de grond in kan, moet er heel wat worden geregeld. “Het begint allemaal met een aanvraag van een projectontwikkelaar,

bouwbedrijf, installateur of woningcorporatie”, vertelt hij. “Om te berekenen hoeveel boringen er nodig zijn, moeten we allereerst weten hoeveel vermogen aan verwarming een woning, school of kantoorpand nodig heeft. Je kunt je voorstellen dat je bij een rijtjeswoning minder boringen nodig hebt dan bij een schoolgebouw.” Vervolgens controleert Swierenga of er op de locatie überhaupt wel mág worden geboord. “Gaat het bijvoorbeeld om een nieuwbouwplan bij een waterwingebied, dan mogen we niet boren. Tot slot kijken we naar de aanwezige grondsoort. Iedere grondsoort geeft namelijk z’n eigen vermogen. Zo geeft zandgrond meer vermogen dan kleigrond. Op basis van al deze gegevens heb ik een tool die precies uitrekent hoeveel boringen er nodig zijn en hoe diep.” Pas na akkoord van de gemeente kunnen de collega’s van de buitendienst los. “Bij het boren maken ze een boorgat variërend van 80 tot 250 meter diep. Ze halen de boorbuis weer naar boven en laten in het (boor)gat een tyleenbuis zakken, de zogenaamde bodemwarmtewisselaar. Daarna is het de beurt aan het aansluitteam om de leidingen tot aan de technische ruimte in het pand te leggen. In het geval van meerdere boringen, plaatsen ze een verdelerput en brengen de hoofdleiding vervolgens naar de technische ruimte. Aan een externe installateur vervolgens de taak om de warmtepomp aan te sluiten.”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Nog lang niet uitgeboord

Steeds vaker krijgt Swierenga het verzoek van klanten om ook het installatiewerk op zich te nemen. “Het is een van de opties die we op dit moment onderzoeken, waarbij we dus een eigen installateursteam in huis moeten hebben of combinaties zoeken met bestaande installateurs.” Er zijn meer opties die de directeur onderzoekt om de komende jaren verder te groeien. “We focussen ons nu op het aanleggen van gesloten bodemwarmtesystemen, waarbij we een bodemwarmtewisselaar in de grond aanbrengen, zodat we de warmte van het grondwater kunnen gebruiken. Maar je kunt ook kiezen voor een open bronsysteem, waarbij je het grondwater omhoog pompt en gebruikt als bron voor de warmtepomp. Deze warmtepomp voorziet vervolgens in de verwarming of koeling van het gebouw. Deze techniek gaan we in de toekomst meer en meer oppakken.”

boringen, soms wel tot twee of drie kilometer diepte. Dit is een heel andere markt. De trend is dat er steeds dieper geboord gaat worden, dus daar zullen we op onze eigen manier op inspelen. Of we de komende jaren de breedte of juist de diepte in gaan? De toekomst wijst het uit!”

‘Of we de komende jaren de breedte of juist de diepte in gaan? De toekomst wijst het uit!

Opgeleid als specialist in de geotechniek/bodemonderzoek ziet Swierenga wellicht nog kansen liggen in zijn voormalige expertisegebied. “Daarnaast hebben we nog de diepere geothermie. Dan heb je het over vele malen diepere

Drenthe bouwt en ontwikkelt

ACTIEF

“ De woningmarkt in kaart” Als vastgoedbelegger heb jij natuurlijk aandachtig het coalitieakkoord gelezen en dan voornamelijk de paragraaf over Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening. Onze minister van Volkshuisvesting & Ruimtelijke Ordening werd er in voorgesteld (welkom Hugo, leuk dat je er bent), maar ook de

invoering van een meldplicht, registratieplicht of verhuurvergunning werd aangekondigd. Die is

dan voornamelijk bedoeld om malafide verhuurders gerichter aan te kunnen pakken. Zo! Vliegt je zo maar even het woord malafide verhuurder om de oren. Ach, misschien ben je het wel gewend. Pandjesbaas, huisjesmelker, het is - in ieder geval op het nieuws - dagelijkse kost. Laten we de media gerust stellen; ik durf te wedden dat bijna iedereen die deze glossy leest tegen malafide ondernemerschap is, óók als dit niet in het coalitieakkoord had gestaan. Afijn. We kunnen natuurlijk niet ontkennen dat er een probleem is. “Bouwen, bouwen, bouwen” lukte niet zo heel erg goed de afgelopen tijd, of in ieder geval niet goed genoeg. Doordat het woningtekort inmiddels voor veel mensen een persoonlijk probleem is, is het nu ook onderdeel van het gesprek op de vrijdagmiddagborrel, de verjaardag van tante Jannie én in de supermarkt. Maar hoe groot is dit probleem nu werkelijk en hoe gaat het zich de aankomende periode ontwikkelen? Hier heb je ze, feitjes over de Nederlandse woningmarkt.

Kleine disclaimer

De meest recente cijfers over de Nederlandse woningvoorraad en de Nederlandse bevolking zijn te vinden bij het Centraal Bureau Statistiek (CBS) en in onderzoeken zoals die van ABF Research. Zij doen, in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken, onderzoek naar het huidige en verwachte woningtekort. Nu wil ik je niet uitdagen om mij te factchecken (dat mag natuurlijk wel), maar je mag er vanuit gaan dat de cijfers die hier genoemd worden niet uit de duim gezogen zijn. Toch zijn ook veel van deze onderzoeken gebaseerd op ontwikkelingen uit het verleden en de gecommuniceerde plannen voor de toekomst. Een glazen bol heb ik niet . Een garantie voor de toekomst kan ik je dus helaas niet geven, een beetje inzicht van hoe het er waarschijnlijk uit gaat zien misschien wel!

Zoals je kunt zien hebben we bijna 8 miljoen woningen in Nederland. Wist je dat “maar” 14% van de totale woningvoorraad huurwoningen van (particuliere) verhuurders zijn? 29% is een huurwoning van een woningcorporatie en de overige 57% zijn koopwoningen.

De basics

Om de huidige situatie te begrijpen is het handig om je een beeld te geven van hoe Nederland er op dit moment uitziet. Je moet natuurlijk niet het gevoel krijgen dat je één of andere universitaire paper aan het lezen bent, dus we hebben erg ons best gedaan om deze cijfers en getallen op een zo “actief” mogelijke manier weer te geven.

Groeistuipen

Voor de woningmarkt is de bevolkingsgroei natuurlijk van belang want hoe meer mensen, hoe meer woningen we nodig hebben om 78

Drenthe bouwt en ontwikkelt

ze in te huisvesten. Maar misschien nog wel veel belangrijker is de toename van het aantal huishoudens en de samenstelling daarvan. De aankomende veertien jaar (periode 2021 t/m 2035) wordt er een huishoudensgroei van 849.000 verwacht. Dat is een groei van zo’n 10,5%. Van die 849.000 huishoudens die er bij komen bestaat 4% uit eenoudergezinnen, 15% uit paren, 11% zijn gezinnen en maar liefst 70% uit alleenstaanden. De grote toename van alleenstaande huishoudens is niet het enige wat opvalt. Ook het aantal huishoudens met een leeftijd van 75 jaar en ouder neemt flink toe. Dat betekent dat we niet alleen groeien qua aantal huishoudens, maar dat de samenstelling van de huishoudens -en daarmee de woonbehoefte?- ook flink verandert. (Primos prognose 2021)

In cijfers:

De grootste tekorten zijn te vinden in de sociale huursector. Ze hebben het daar over een tekort van 64.000 woningen. Maar ook in de liberale sector overtreft de jaarlijkse vraag het aanbod met 16.000 huurwoningen. Qua koopwoningen wordt het te kort geschat op 137.000 woningen (Onderzoeksrapport Capital Value - De woning(beleggings)markt in beeld 2022).

Wat gaan we daar aan doen?

Woningzoekende

De aankomende 5 jaar zullen naar verwachting ruim 1.3 miljoen huishoudens per jaar een woning zoeken. Dit zijn nieuwe huishoudens of bestaande huishoudens die toe zijn aan een vervolgstap zoals een groter huis óf een huis waar ze van hun pensioen kunnen genieten. Van die 1.3 miljoen huishoudens is 54% opzoek naar een koophuis. De overige 46% zoekt een huurwoning Best veel toch? Dat komt neer op bijna 600.000 huishoudens per jaar die naar een huurwoning zoeken.

(Onderzoeksrapport Capital Value - De woning(beleggings)markt in beeld 2022).

Woningtekort

Het huidige woningtekort wordt op dit moment geschat op 279.000 woningen. Dat is ongeveer 3,5% van de gehele woningvoorraad. Het blijkt lastig om voldoende woningen te bouwen en het aantal huishoudens blijft groeien. Daarom wordt verwacht dat het woningtekort de aankomende tijd nog verder door zal groeien.

Onze minister Hugo de Jonge heeft eerder aangegeven ambities te hebben om in 2035 - en liever eerder- het woningtekort teruggebracht te brengen naar 2%. Om dat te kunnen halen moeten er de aankomende 10 jaar ongeveer 1 miljoen woningen bij. Misschien vraag je je af of dat haalbaar is. De plancapaciteit (simpeler gezegd: de nieuwbouw minus sloop) voor de aankomende tien jaar wordt geschat op 1.044.500 woningen*. ‘Ken net’ dus. Wel wordt nog even aangehaald dat deze plannen afhankelijk zijn van bepaalde factoren en maatregelen zoals: • Meer regie van de landelijke overheid en oplossingen creëren met betrekking tot de stikstofproblematiek. • Betere afstemming van landelijke en lokale regelgeving om stapeling of tegenstrijdigheid in regels te voorkomen (bij nieuwe plannen gelden vaak gemeentelijke regels met betrekking tot betaalbare huur). • De beschikbaarheid van bouwkavels vergroten en waar nodig de aanleg voor infrastructuur versnellen. … en stel je hier nog een heel rijtje ingewikkelde overheidsmaatregelen voor.. Plus: • Het optimaal inzetten van kapitaal dat beleggers en corporaties beschikbaar hebben. (bron: Onderzoeksrapport - De woning(beleggings)markt in beeld 2022)

Er zullen vast woningzoekenden een huis mislopen door een belegger. Maar het kan geen kwaad om de cijfers eens in perspectief te zetten. In alle plannen en onderzoeken die ik heb gelezen (en het waren er veeeel) zijn beleggers en projectontwikkelaars nog altijd een onderdeel van de oplossing. Meer artikelen lezen zoals dit? Sluit je aan bij Actief. 79

Drenthe bouwt en ontwikkelt

HEIJMANS WONINGBOUW NOORD Arjen van der Veen en Wim Oudendorp

“ Mens en natuur komen in onze projecten naadloos samen”

Drenthe bouwt en ontwikkelt

Eschlaenen, Norg

Met zo’n tachtig medewerkers bouwt Heijmans Woningbouw Noord in Drachten iedere dag aan maatwerkprojecten en concepten voor renovatie, woningbouw, hoogbouw en verplaatsbare woningen. Als onderdeel van een groot landelijk moederbedrijf heeft de

noordelijke vestiging toegang tot expertise op diverse gebieden. Van duurzaamheid en circulariteit tot klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen. “Klanten kunnen complexe vraagstukken, waarbij meerdere disciplines nodig zijn, bij ons neerleggen.” Makers van een gezonde leefomgeving; het is de missie die centraal staat binnen Heijmans Woningbouw Noord. “We bouwen niet alleen huizen, we creëren ook de ruimte eromheen”, vertelt directeur Wim Oudendorp. “Bij alles wat we doen, staat de eindgebruiker centraal. Wij bouwen een gezonde en veilige leefomgeving, met volop aandacht voor duurzaamheid, gezondheid en veiligheid. Wij zijn een van de weinige bouwbedrijven met ecologen in vaste dienst. Daardoor kunnen we klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen en creëren we een leefomgeving die niet alleen bijdraagt aan het woongenot van de mens, maar ook aan de biodiversiteit.”

‘Onze missie is om een gezonde en veilige woon- en leefomgeving te creëren’

Klimaatadaptief en natuurinclusief

“Met klimaatadaptief bouwen laten we het bouwontwerp aansluiten op het actuele of verwachte klimaat”, legt senior projectontwikkelaar Arjen van der Veen uit. “Denk aan extreme regenval in een relatief korte periode of extreem warm weer gedurende langere periodes. Al die extremen nemen we mee in het ontwerp van ons project. Andere voorbeelden zijn het creëren van voldoende waterbergingscapaciteit of het aanleggen van groen om voor de nodige verkoeling te zorgen. Waar de ene boom goed tegen droogte kan, is de andere juist bestand tegen veel nattigheid. Onze ecologen weten exact welke bomen en planten op welke plek passen.” Een tweede term die regelmatig bij Heijmans voorbijkomt, is natuurinclusief bouwen. “Hiermee zorgen we dat onze projecten bijdragen aan de lokale biodiversiteit”, verduidelijkt Van der Veen. “Dat kan met heel simpele oplossingen, bijvoorbeeld door nestkastjes op te hangen voor vogels, 81

Drenthe bouwt en ontwikkelt

bloemen te planten waar bijen op afkomen of insectenhotels te maken. Maar denk ook aan grotere oplossingen, zoals het creëren van groene gevels of sedumdaken. Die zorgen voor verkoeling tijdens warme dagen, nemen CO₂ op en vormen de ideale leefomgeving voor diverse insecten. Daarmee realiseer je een prettige leefomgeving, niet alleen voor de mens, maar ook voor de natuur. Mens en natuur komen in onze projecten naadloos samen.”

‘We zorgen dat onze projecten bijdragen aan de lokale biodiversiteit’ Heijmans ONE: verplaatsbare woningen

Duurzaamheid gaat bij Heijmans verder dan groene gebouwen en een dito leefomgeving. “We zijn ook bezig om ons machine- en wagenpark geheel elektrisch te maken”, vertelt Oudendorp. “We leggen de lat hoog. We zetten vol in op CO₂-neutraal en honderd procent circulair bouwen. Daarbij kijken we hoe we materialen kunnen hergebruiken of een complete woning kunnen verplaatsen.” Een mooi voorbeeld is de Heijmans ONE: een compleet huis van 39 vierkante meter dat in z’n totaliteit verplaatsbaar is. Oudendorp: “Sinds de start in 2016 hebben we zo’n tweehonderd van dit soort verplaatsbare woningen gebouwd, veelal op zogenoemde ‘pauzelocaties’. Dit zijn locaties waarvoor nieuwbouwplannen in de maak zijn, maar waarbij het grote aantal stakeholders ervoor zorgt dat er een lange aanlooptijd is. Wij vinden het zonde om zo’n terrein braak te laten liggen. In de tussentijd kun je er prima wonen.”

B’woond: mensgericht en praktisch renoveren

Een tweede innovatief idee waarmee Heijmans verduurzaming omarmt, is het concept B’woond. “Met dit concept helpen we woningcorporaties en beleggers bij de renovatie van bestaande - en vaak reeds bewoonde - woningbouw”, vertelt Oudendorp. “Vaak combineren corporaties en vastgoedeigenaren een renovatie tegenwoordig met het verduurzamen van de woningen. Om overlast zo veel mogelijk te voorkomen, schuiven we al in de opstartfase van een renovatietraject aan en helpen we bij het maken van een realistische planning en aanpak. Daarbij hameren we op goede communicatie met de bewoners. Voor veel bewoners heeft zo’n verbouwing namelijk grote impact. Daarom staat de bewoner centraal in ons renovatieconcept B’woond. Als je weet wat onze mensen gaan doen, wanneer ze langskomen

en hoelang het duurt, kunnen bewoners zich veel beter voorbereiden. Dat doen we via een app, waarin we iedere bewoner op de hoogte stellen van onze planning. Je merkt dat mensen dat enorm waarderen. Met B’woond kunnen we mensgericht én praktisch renoveren.”

“Met B’woond kunnen we mensgericht én praktisch renoveren” Die waardering van bewoners komt tot uiting in het beoordelingscijfer dat Heijmans na oplevering krijgt. “Gemiddeld scoren we een dikke acht,” knikt Van der Veen. “Een rapportcijfer waar we ontzettend trots op zijn. We merken dat die positieve beoordeling voor veel corporaties reden is om voor ons te kiezen. We combineren persoonlijke aandacht voor de eindgebruiker met onze seriematige conceptuele aanpak, waardoor we zowel snelheid als een grote mate van zorgvuldigheid kunnen garanderen. Wij streven altijd de kwaliteit na die we zelf verwachten van een professionele bouwer. Ons doel is om uiteindelijk toe te werken naar nul opleverpunten.”

“Gemiddeld scoren we een dikke acht op klanttevredenheid” Wel de snelheid, maar met variatie

Die seriematige, conceptuele aanpak is terug te zien in de gehele bedrijfsvoering. In een geoptimaliseerd proces zorgt Heijmans Woningbouw Noord voor een snelle ontwikkelen bouwtijd, lage kosten en een hoge kwaliteit voor diverse doelgroepen. “De lage kosten zijn het resultaat van gestandaardiseerde processen, zoals digitaal ontwerpen en bouwen met prefab-elementen”, legt Oudendorp uit. “Maar ook de heldere afspraken met onze vaste co-makers drukken de kosten. Doordat we werken met vaste partners en volgens vooraf uitgekiende processen, kunnen we vrijwel foutloos bouwen. Dat gaat echter niet ten koste van kwaliteit of eigenheid van een woning. Onze verschillende concepten hebben een vaste kern met een flexibele schil, waardoor we volop variatie kunnen aanbieden. Wat dat uiteindelijk oplevert? Een verantwoorde investering, leefbare wijken én tevreden bewoners.”

Drenthe Bouwt en Ontwikkelt - magazine 2022

Articles inside

RUIMTE BIEDEN AAN NIEUWE ONTWIKKELINGEN

Een heerlijke plek om te leven

“Sterke binding met emmen en omgeving”

“Al vijftig jaar Koenen Bouw”

“Meer slagkracht door bundelen van krachten”

"We willen de leefbaarheid in dorpen en steden in stand houden"