9 minute read
Rotterdam en omstreken – Joep van Lieshout
JOEP VAN LIESHOUT
Toch houd ik van je, Rotterdam *
Advertisement
De zomer brengt Joep van Lieshout graag door in eigen stad, Rotterdam. In zijn werkplaats hanteert hij één regel, en dat is dat alles kan. Dus ook woonknotsen en gebouwen die seks met elkaar hebben. tekst THEO PAIJMANS
IN ZIJN WERKPLAATS maakt hij graag de handen vuil, want, zo vertelde hij onlangs in een film van designmerk Moooi: ‘Ik denk dat het heel erg belangrijk is om de ogen en de handen met elkaar te verbinden als je een product maakt.’ Vanaf 1995 werkt hij onder de naam Atelier Van Lieshout, dat bestaat uit twintig medewerkers en een werkplaats in Rotterdam. Wat het voor een plek is en waarom Atelier Van Lieshout belangrijk is voor Rotterdam, zit hem in de mogelijkheden die de werkplaats biedt. Daar heerst maar één regel en die is dat alles kan. ‘In deze grote loods is alles mogelijk: al het materiaal, de verschillende machines, de diverse specialisaties van medewerkers en de hoeveelheden ruimte zorgen er samen voor dat er groot gedroomd kan worden. Ieder kunstwerk of project kan hier worden gerealiseerd. Het herinnert mij en ook Rotterdam eraan dat alles mogelijk is.’ Kunst kent geen begrenzingen, stelt Van Lieshout dan ook. In zijn kunstenaarschap passeert hij voortdurend de demarcatielijnen van bestaande conventies en zijn werk zoekt nog wel eens de controverse op. Toch is zijn kijk op scheidslijnen en grenzen, bijvoorbeeld tussen landen, anders dan hij in zijn kunstenaarschap wil uitdrukken. ‘Grenzen, in welke vorm dan ook, zijn er om de mens een kader te geven, houvast te bieden; deze handvaten houden ons letterlijk en figuurlijk binnen de lijntjes. En wat is er nu leuker dan af en toe over zo’n grens te gaan? Door grenzen te overschrijden of weg te vagen, kunnen we onszelf evengoed in de war brengen. Dat probeer ik in mijn werk ook te doen. Dus ja, grenzen zijn nodig, zodat ze vervolgens keihard doorbroken of verlegd kunnen worden,’ legt Van Lieshout uit.
Ruwe diamant Van Lieshout studeerde af aan De Ateliers in Amsterdam, maar verruilde de grachtenstad voor de havenstad. Rotterdam en de daar heersende mentaliteit bevallen hem. ‘Rotterdam is recht voor zijn raap. Niet te gelikt en niet te netjes. Het is een ruwe diamant die hopelijk nog een heel lange tijd ruw blijft.’ Een van zijn uitspraken is dat een goede kunstenaar een soort spons is, die alle indrukken van de wereld in zich opneemt en dat weet te vertalen in bijvoorbeeld een beeld. Zijn relatie met Rotterdam is dan ook een reflectie van de typische Rotterdamse volksaard, vertelt hij. En dan is het geven en nemen. ‘Niet lullen maar poetsen’, is een klassieke Rotterdamse uitspraak die ook voor mij geldt. De stad bloeit door cultuur en daarom probeer ik kunst toegankelijk te maken voor alle Rotterdammers met mijn stichting AVL Mundo. Met een gratis toegankelijke beeldentuin, een artist-in-residence en samenwerkingen met andere culturele instellingen maak ik kunst toegankelijk voor het publiek en organiseer ik gewenste en ongewenste culturele manifestaties.’ Woonknots En dan zijn er nog de plannen voor de ‘woonknots’, het 60.000 vierkante meter grote kunstcentrum dat hij van plan is te bouwen in Rotterdam. Wat hoopt hij dat de bezoekers daar oppikken? ‘We zijn inderdaad bezig met het ontwikkelen van een gigantisch cultuurcluster in de stad. Het wordt een broedplaats waar woningen en winkels, maar ook ateliers en een tentoonstellingsruimte samenkomen. De architecten zijn druk bezig met het tekenen en concretiseren van de plannen. Het wordt een plek die het gevoel van de AVL-werkplaats nog grootser weerspiegelt: alles is mogelijk.’ Denk bijvoorbeeld aan zijn enorme beeld Domestikator (2015) dat voor aardig wat reuring zorgde. Dit bijna twintig meter hoge object werd volgens Drew Zeiba van Pin-up Magazine door veel mensen omschreven als ‘twee gebouwen die seks met elkaar hebben’. Het Louvre sprak er schande van en verbande het kunstwerk, het Centre Pompidou plaatste het wel. Het beeld maakt manifest hoe de mens de natuur en de wereld naar zijn hand wil zetten, legt Van Lieshout uit. ‘Domestikator heeft te maken met ethische vraagstukken: tot hoever mag een mens gaan in het controleren en onderdrukken van de omgeving? Dit proces is iets van alle tijden. Van oude uitvindingen als een knuppel of een ploeg, tot genetische manipulatie, artificiële intelligentie en big data van vandaag de dag. Ik wil mijn werk een startpunt laten zijn voor het gesprek; een katalysator voor de discussie van de positie van de mens.’<
Kunst stopt nooit De zomer brengt Van Lieshout graag door in eigen stad. ‘De werkplaats van Atelier Van Lieshout staat in Rotterdam West in het Vierhavengebied. Hier ben ik eigenlijk elke dag te vinden en ook in de zomer breng ik hier mijn dagen door. Kunst maken stopt nooit!’ Van Lieshout zegt wel eens dat hij dingen maakt die mensen niet nodig hebben. Maar je krijgt van hem niet te horen wat het volgende ding is waar we niet om vragen. ‘Als ik dat nu verklap, ga je er op zitten wachten natuurlijk!’ Kunst maken is heel moeilijk, stelt hij. ‘Dus dan moet het in ieder geval een avontuur zijn.’ <
52
50
51
50
ATELIER VAN LIESHOUT Joep van Lieshout is er in de zomer elke dag te vinden: de werkplaats van Atelier Van Lieshout in Rotterdam-West, met de gratis toegankelijke beeldentuin en een artist-in-residence-programma. Door samen te werken met andere culturele instellingen maakt Van Lieshout kunst toegankelijk voor het publiek. Ook organiseert hij ‘gewenste en ongewenste culturele manifestaties’. In september kun je er een groepstentoonstelling verwachten.
BONUS: Binnenkort organiseert See All This een ontmoeting met Joep van Lieshout in zijn atelier! Houd onze kunstbrief in de gaten voor meer informatie. 51
HOTEL NEW YORK & VILLA AUGUSTUS Kom je aan in het inmiddels klassieke Hotel New York aan de Wilhelminapier, geef jezelf dan even de tijd om te wennen, want je reist niet alleen af naar de tijd toen in dit gebouw nog de directie van de Holland-Amerika Lijn gevestigd was, maar nog verder terug, naar 1620, toen uit dit gebied duizenden landverhuizers naar Amerika trokken. Van dezelfde oprichters is Villa Augustus in Dordrecht, een monumentale watertoren met pompgebouw, dat eveneens door de onvolprezen Dorine de Vos werd ingericht. Logeer er alleen al om verder te dromen in die ontroerende bloemen- en moestuin.
52
WATERTAXI & HAVEN Wie op avontuur wil in zijn geliefde Rotterdam moet het water op, vertelt Van Lieshout. ‘Verplaats je hoe dan ook per watertaxi: een bootje met een motor die eigenlijk te sterk is voor de grootte van de romp. Ze kunnen alleen óf snel óf niet en brengen je via de Maas naar iedere uithoek van de stad: van de Keilehaven waar het AVL atelier gevestigd is, tot in Katendrecht of Leuvehaven.’
54
53
MATROOS EN HET MEISJE Bijzonder goed eten is het in Matroos en het Meisje. Een table d’hôtes-restaurant waar je eet wat de pot schaft, volgens het NRC ‘gloedvol en gedurfd’. Nog een aanrader is Vislokaal Kaap. Het is mooi rumoerig aan de houten tafels met lange schalen gefrituurde vis of vissoep uit een hele grote pan.
54
NIEUWE LAKENHAL Zevenhonderd jaar vaart Leiden wel dankzij de productie van wollen lakense stoffen. De stad ontleent er zijn trots en identiteit aan, want door de export verspreidden die stoffen zich over de hele wereld. Op het hoogtepunt werden er in Leiden meer dan 180 stoffen gemaakt. In 1977 sluit helaas de laatste lakenfabriek de deuren. Na drie jaar opent op 20 juni het geheel vernieuwde Museum De Lakenhal met een bruisend vierdaags openingsfestival. Een van de hoogtepunten is het Nieuw Leids Laken #4, dat ontworpen is door Claudy Jongstra (1963), uitgeroepen tot kunstenaar van het jaar 2019. De wollen stof, gemaakt met verfstoffen uit haar botanische tuin, wordt per strekkende meter verkocht in de nieuwe museumwinkel. 55
55
GRID CORRECTIONS Gerco de Ruijter (1961) fotografeerde Nederland van boven door zijn camera aan een vlieger te hangen. In 2003 trok hij naar Amerika omdat hij een ander landschap wilde vastleggen en verruilde zijn vlieger voor een heliumballon. Zo raakte hij tijdens zijn verblijf in de VS onder andere gefascineerd door de grillige bochten en T-splitsingen die hij tegenkwam in de verder kaarsrechte autowegen. Hij vroeg zich af hoe dat kwam? Simpel. Vouw een vierkant papier om een sinaasappel en zie dat er vouwtjes onstaan. En begrijp hieruit dat je soms moet smokkelen als je de aarde wil onderwerpen aan een meedogenloos, rechtlijnig grid. Grid Corrections is te zien t/m 1 september in het Fotomuseum in Den Haag.
57
56
LUST FOR LIFE ‘Ik bezing het leven, ingewikkelder ben ik niet’, zei de in 1990 overleden cineast en fotograaf Ed van der Elsken. Het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam eert een van Nederlands beroemdste fotografen met de grote overzichtstentoonstelling Lust for Life. Bijna was dat er nooit meer van gekomen, want nog maar drie jaar geleden werd ontdekt dat zijn archief met kleurendia’s zo ernstig door schimmel was aangetast, dat een grote schoonmaak per direct nodig was. Na een succesvolle crowdfunding stroopte het museum de mouwen op voor het grootste fotorestauratieproject uit de Nederlandse geschiedenis. Maar liefst 42.000 dia’s werden schoongemaakt en gered. Lust for Life is t/m 6 oktober te zien in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. 58
57
LUCHTSINGEL De kanariegele Luchtsingel verbindt Rotterdam-Noord met Rotterdam-Centrum en heeft nieuw leven gebracht in een vergeten gebied. Dit deel van de stad deed al jaren niet meer mee en werd gedomineerd door leegstand en verwaarlozing. Met de realisatie van de Luchtsingel, dankzij een knap staaltje doorzetting en toewijding, ontstond er weer een verbinding tussen het Centraal Station en Noord. Met als inspiratie de High line in New York p. 88), bestaat Project Luchtsingel onder andere uit een park bij Pompenburg, een houten voetgangersbrug van 390 meter en de DakAkker met bijen en bloemen.
58
TENTOONSTELLINGEN Ook zeker zien, de tentoonstellingen in Dordrechts Museum en de Kunsthal. De volvette themaexpositie Beet! in Dordrecht toont hoezeer de vis de Nederlandse kunst en cultuur heeft verrijkt. Denk aan de Hoekse en Kabeljauwse twisten en Bijbelverhalen als Jonas in de walvis. In het bijzonder wordt gehengeld naar symbolische, soms verborgen betekenissen van de pictorale pisces. Te zien van 30 juni t/m 10 november. Heerlijk en over de top wordt het in de Kunsthal Rotterdam met de expo I’m Your Mirror, een retrospectief van de Portugese Joana Vasconcelos. Zie bijvoorbeeld de vergulde helikopter versierd met Swarovski-kristallen en knalroze geverfde struisvogelveren. Te zien van 20 juli t/m 17 november.
