8 minute read

Noorden en de Wadden Joop Mulder

Next Article
Zomershop

Zomershop

JOOP MULDER

Was het zand uit je haar *

Advertisement

Het landschap als podium, laboratorium en levend kunstwerk in één. Zo ziet Oerol-oprichter Joop Mulder de Waddenkust. En wat hij ziet, wil hij ons laten zien. tekst BRUNO VAN DEN ELSHOUT

TOEN HIJ KLEIN was, wilde hij boer worden. Eén zijn met de natuur, zoals zijn oom. ‘“Luister”, zei hij me vaak. En dan luisterde ik naar de vogels. En kon mijn oom me precies vertellen wat voor weer het zou worden. Hij kon dat horen. De natuur en het landschap lezen. Ik vond dat echt geweldig. Vissen, slootjespringen, eieren zoeken. En toen ik wat ouder was, hielpen we bij de oogst in de schoolvakanties. Dat waren tegelijkertijd belangrijke momenten voor de familie, waarbij iedereen op de een of andere manier betrokken was. Het werk dat nu niemand meer wil doen, herinner ik me als een gezellig en leerzaam feest. Het was bovendien een goede manier om zakgeld te verdienen.’

Sneek aan zee Mulder werd geboren in Bolsward, waar zijn vader burgemeester was. Die had graag gezien dat hij na de HBS wiskunde was gaan studeren. Zelf had hij de kunstacademie in gedachten. Het werd geen van beide. In plaats daarvan besloot hij een kroeg te pachten op Terschelling, het eiland waar hij van kinds af aan veel vakanties doorbracht. Daar bedacht hij in 1981 het festival Oerol dat een jaar later voor het eerst werd gehouden en 35 jaar lang onder zijn artistieke leiding stond. In 2017 nam hij afscheid en startte hij het initiatief Sense of Place. Zijn nieuwe missie is om mensen gevoel en waardering bij te brengen voor landschap in het algemeen en dat van de Waddenkust in het bijzonder. Niet in festivalvorm, maar met blijvende interventies in het landschap, zoals sculpturen, exposities en observatoria die de bijzonderheid van het landschap onder de aandacht brengen. Beleefbaar maken.

‘Wist je dat Bolsward vroeger aan zee lag? Net als Sneek en Leeuwarden. Aan de Middelzee was dat, een zeearm die Friesland tot in de twaalfde eeuw van noord naar zuid in tweeën spleet. Sneek en Leeuwarden waren in die tijd rijke handelssteden. Zij waren de verbinding van toenmalig Nederland met de rest van de wereld. Lang voor de V.O.C.-tijd en de opkomst van de industriële havens van Amsterdam en Rotterdam. De maakbaarheid van het landschap waar Nederland zo beroemd om is, die is hier in Friesland begonnen. Hier zijn de kloosterlingen al in de vroege middeleeuwen begonnen met het aanleggen van dijken en het veroveren van land op zee.’

Krimpregio Tegenwoordig staat de noordelijke rand van Nederland vooral bekend als krimpregio. ‘Sinds de landwinning is gestopt en sinds de aanleg van de Afsluitdijk waardoor de Waddenzee veel minder goed bevaarbaar is geworden, zijn de mensen langzaam met hun rug naar de zee gaan leven. Meer gericht op het dienstbaar zijn aan de rest van Nederland, ten koste van hun eigen trots. Mensen trekken weg, winkels en voorzieningen verdwijnen. In de Randstad weten ze wel raad met de ruimte die hier vrijkomt. We worden in de huidige tijd niet langer door mensen bestuurd, maar door grote bedrijven. Zij planten geen bomen maar dode dingen. Windmolens. Datacentra, distributiecentra. Dozen in het landschap. Ze zien het gebied alleen als nuttig, trekken het leeg, en gaan weer verder. Ze verbreken de verbinding tussen de mens en lhet andschap, en tussen mensen onderling.’

Maar in die dynamiek ziet Mulder behalve gevaar ook enorme mogelijkheden. ‘Met die strijdige belangen tussen alle verschillende bewoners, de natuur, politiek en bedrijven hebben we heel wat uit te vinden. Hoe gaan we om met de stijging van het zeewater? Wat is voor wie de ideale waterstand? Hoe kunnen we omgaan met het gevaar van verzilting van landbouwgrond? Hoe blijf je daarover met elkaar in gesprek? Waar vind je in die wirwar van meningen en overtuigingen een gemeenschappelijk belang, waar iedereen zich voor wil inzetten? Door daar bewust werk van te maken, en voortbouwend op een eeuwenlange traditie van innovatie, kunnen we hier enorm waardevolle uitvindingen doen. En de kennis en ervaring die dat oplevert, wereldwijd exporteren.’

Stinkende waddenklei En dan hebben we het nog niet eens over het landschap zelf. ‘Ik heb in mijn jonge jaren veel gereisd. En genoten van de verschillende landschappen. De Himalaya, Zuid-Amerika. Maar in het groene landschap voel ik me thuis. In de ruimte van het vlakke landschap, met zicht op de dijk, die dijk waar geen einde aan lijkt te komen.’

Hij is niet bang dat dat verandert als heel Nederland de kwaliteiten van de Waddenkust leert kennen. ‘We gaan het hier niet ombouwen tot een openluchtmuseum waar busladingen Chinezen kunnen uitstappen, instappen en doorrijden. De kunstwerken die we met Sense of Place plaatsen, zijn vaak expres niet zo gemakkelijk te bereiken. Soms zelfs alleen lopend of op de fiets. Mensen moeten er moeite voor doen. Zo beleven ze vanzelf ook de weersomstandigheden en het landschap. Ruiken en proeven ze de lucht. Vaak moeten ze daar even aan wennen. Vinden ze het eerst zelfs stinken, de waddenklei. Maar uiteindelijk gaan ze het waarderen. Er de bijzonderheid van inzien. Want het kunstwerk dat alle kunstwerken met elkaar verbindt, dat is toch steeds weer het landschap zelf. Daar wil ik mensen weer van leren genieten. Dat wil ik mensen weer leren zien.’ <

12

11

13

11

GOEDE VISSERS Middenin de haven, naast de afslag van Lauwersoog kun je eten wat er vanmorgen in de fuiken zat van de ‘goede vissers’. Zij werken aan een gezonde visserij in een gezonde zee. Proeflokaal ’t Ailand serveert wat de zee schaft. Ben je benieuwd naar het vakmanschap van traditionele kustvissers, dan kun je mee op de driedaagse wadvistochten. Let wel: dat is noeste arbeid in lieslaarzen! In de viswerkplaats van ’t Ailand worden verschillende cursussen georganiseerd en kun je oesters plukken, leren fileren, of koken. Verder is er nog een plasticsafari en is er de bekende slikslee waarmee je over het wad kunt glijden. 12

BAUHAUS STOLZ Op de A.J. Lutulistraat nummer 17 in Groningen staat het Wall House #2. Een Bauhaus-exponent van de architectuur van de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw, toen de stad Groningen zich als podium voor internationale postmoderne architectuur profileerde. Het exuberante woonhuis werd ontworpen door de architect Hejduk. Wall House #2 wijdt een tentoonstelling aan Gunta Stölzl, die vooral bekend werd als hoofd van de textielafdeling van Bauhaus.

‘Let wel: dat is noeste arbeid in lieslaarzen!’

13

PLANETARIUM Aan het plafond van de woonkamer van een prachtig grachtenhuis in Franeker bevindt zich het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Het nauwkeurig bewegende model van het zonnestelsel werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door de Friese wolkammer Eise Eisinga. In zijn woonkamer laat hij zien dat de maan om de aarde draait. In de tentoonstelling Van Oranje Boven tot Zwarte gaten leren we over de ontdekkingen in ons heelal van de afgelopen 250 jaar.

14

14

DARK SKY Het donkerste fietspad van Nederland begint in de Kollumerwaard. Het wemelt er van de vogels boven grazige weiden. Het Nationaal Park Lauwersmeer en de Boschplaat op Terschelling zijn door de de International Dark Sky Association officieel uitgeroepen tot Dark Sky Park. Een Dark Sky Park is een gebied waar het donker is, waar de duisternis behouden blijft en waar bezoekers ‘s nachts welkom zijn om die duisternis te beleven en de sterrenhemel te zien. De benoeming is bijzonder, omdat Nederland een van de landen is met de meeste lichtvervuiling ter wereld. 16

‘Wad-niet-te-doen? Op eigen houtje of bij harde westenwind gaan wadlopen’

15

WADTODO En vooral ‘wad-niet-te-doen’. Allereerst: op eigen houtje gaan wadlopen is niet handig lezen we. En ook bij harde westenwind, kans op onweer, vergevorderde zwangerschap en dichte mist niet. Het doorkruisen van de bij eb drooggelegde waddenzeebodem, doe je onder begeleiding van een gids die weet van water, springvloed en verdwenen schoeisel. Op de website wadtodo vind je praktische tips, maar ook de aanraders van Ruben Smit, regisseur van de betoverend mooie film WAD.

16

VERHALEN VAN GRONINGEN De Verhalen van Groningen vertelt verhalen over de cultuur en de geschiedenis van de provincie. Een samenwerking tussen inwoners en cultuurhistorische instellingen. De verhalen zijn online te lezen en vaak gekoppeld aan activiteiten, wandelroutes, lezingen of tentoon-stellingen. Het is een eindeloze schat. Zo kun je lezen over verdronken dorpen, de verwoestende bende van de verschrikkelijke Neptunus. Of over de beeldschone spion Etta Palm bijvoorbeeld, die de eerste vrouwenclub van Parijs oprichtte.

18

5

19

17

HONGERIGE WOLF Festival Hongerige Wolf is, in wolventaal, eenvoudig ongerept en grondvestelijk vernieuwend. Aan de laatste weg voordat je de Waddenzee bereikt, ligt het dorpje Hongerige Wolf dat half juli voor de negende keer omgetoverd wordt tot een plek vol muziek, theater, poëzie, dans en beeldende kunst. Er is een camping, maar slapen bij buurtbewoners kan ook: veel Hongerige Wolven bieden een slaapkamer of tuinhuisje aan voor de festivalgangers. Van 12 t/m 14 juli.

‘Waarschijnlijk speelden de warme gehaktballen hier ook een rol’

18

CAFÉ DE AMER Een begrip in Drenthe en misschien wel het meest authentieke café van Nederland: De Amer in Amen. Een cultuurcafé met een programma vol muziek, literatuur en filosofie. Met artiesten als Spinvis, Nico Dijkshoorn en Celine Cairo. Mis het niet: het jaarlijks terugkerende inschrijfweekend voor de zevenduizend kaarten voor de concerten op de derde zaterdag en zondag van augustus. Vorig jaar ontstond er een heuze verkeersopstopping op de kruising bij het café. (Waarschijnlijk speelden de warme gehaktballen hier ook een rol.) 19

DAAN ROOSEGAARDE Als ‘buitenkunstenaar’ verblufte en inspireerde Daan Roosegaarde (1979) al menigeen met projecten als Icoon Afsluitdijk, Smart Highway of Smog Free City, waarin innovaties op het gebied van duurzaamheid en milieubescherming een vruchtbaar huwelijk aangingen met pure schoonheid. In zijn eerste grote museale soloproject in het Groninger Museum verkent hij de binnenruimte, middels een lichtgevend landschap dat door interactie met de bezoekers van kleur en vorm verandert. Een 800 m2 groot ‘levend lab’ vol futuristische bollen, fluorescerend sterrenstof en gescande silhouetten als poëtische verbeelding van de invloed van onze menselijke aanwezigheid op aarde. Te zien van 22 juni t/m 12 januari 2020.

This article is from: