Tenkit ve Terbiye

TENKIT VE TERBIYE

Tenkitle terbiye! Tenkit doğru yahut yanlış olabilir. Fakat herhalde terbiye hududunu aşmamalı. Sebilci'ler bu lüzumu idrak edemezler. Fakat gençlerden biri de uluorta ağzını açıyor. Bir hikaye için, "Sanatla alışverişi olmayan müptezel bir mevzu" diyebiliyor. "Müptezel" vasfı ne ağır bir ithamdır. Acaba muharrir bunun manasını düşündü mü? Müptezel diye herkes tarafından tekrarlanan, çok söylenilmiş, hayide şeylere derler. Acaba bahsolunan hikayenin mevzuu, vakası, tafsilatı başka bir yerde görülmüş müdür? Görüldüyse bunu göstermeli, sonra "müptezel" demeli. Tenkidin şartlarından birisi de müspet esaslara istinat etmektir. Hükm-i karakuşi, ağza geleni gelişigüzel söyleyivermek, hakarete benzer hükümler vermek adeta terbiyesizliktir. Bir eser fena ise, fena demezden ewel niçin fena olduğunu ispat etmek, hiç olmazsa söylemek icap eder. Delilsiz, ispatsız "Fena, adi; müptezel ve ilh" gibi küfürleri savurmak doğru olamaz.

Memleketimizde en muhtaç olduğumuz hakiki, müspet, ilmi, edebi tenkit başlayınca Sebilci'lerin düşmanları, hakaretleri, tekfirleri nihayet bulacak. Hiç kimse sanatla alışverişi olmayan mevzu tahayyül ederneyecek Ilmin mütearifelerine zıt hükümler verilemeyecek! Fakat bugünlerden ne kadar uzağız!

Büyük Mecmua dergisi, Nr: 1 1 19 Haziran 1 335 (1919)

1 1 2