Kurzvorschau – Venedig

I l s e V ö g e l i

E Nacht z Venedig Gschichte

Impressum

Verlag, Konzept, Gestaltung © 2012 Weber AG Verlag und Realisation CH-3645 Thun / Gwatt www weber verlag ch

Das Werk, einschliesslich aller seiner Teile, ist urheber rechtlich geschützt Jede Verwer tung ausserhalb der engen Grenzen des Urheber rechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages unzulässig und strafbar.

ISBN 978-3-906033-71-6

Autorin Ilse Vögeli

Umschlagbild Ilse Vögeli

Auflage 3000 Exemplare, Oktober 2012

Es Vorwor t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Erinnerige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

D Chranzmontere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Ds Mäubaabeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Techneschi Wunderwärch . . . . . . . . . . . . . .19

Ds verlor nige Glück . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

E g rossi Familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 Kömerle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

D Läbesmittuchar te . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Uf em Spycherlüübli . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

I der Stadt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Mösch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Hüener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Chnöiblätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Der änglisch Spor twage . . . . . . . . . . . . . . . .61 Winter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 Wandere u Reise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71

Ds Gaff ichränzli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 Der Guguhopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75 Flamingo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 Aletschhor n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 Languschte u angeri exoteschi Choschtbarkiite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

Nacht z Venedig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

Der Napolitaner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

Läbesbiuder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107

Der Gödeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107 Anni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116

Syre-Lisetti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

Spar i der Zyt, so hesch i der Not . . . . . . .127 Liebeshändu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

Der Dokter Feltscher verzeut . . . . . . . . . . . . .143

Ds Hubu-Ber ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

Ömu nid schlächter . . . . . . . . . . . . . . . . . .145 Ir rfahr t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147 Moritz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150 Wintergschichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155

Gott straft sofor t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155 Dezämber näbu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162

Der chlyn Ängu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164

Di heilige drei Chünige . . . . . . . . . . . . . . .171 I der Hüener rüti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172

Wor terklärige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175

Es Vorwort

Das ig scho sit myr früeche Chindhiit e starche Hang zur Vergangehiit, das hiisst zu aute Gschichte ha, han i scho i mym erschte Buech e chly beschribe. Win es früecher isch gsy i üsem Dorf, wi myner Vorfahre gläbt hi, wi si ddäicht u gwärchet hi, was ne wichtig u säubschtverständlech gsy isch. Ihri Läbesar t, ihri Sorge u Fröide, wo ganz angersch sy gsy aus üsi hütige. Das isch Gschicht, üsi Gschicht, my Gschicht. I cha Gschicht nid uf d Syte schiebe, i mues mi der mit usenang setze, de chan i o beg r yffe, war um di hütegi Zyt so isch, wi si isch. Jetz han i no inisch i mym Erinnerigsschublädli gchramet u disersch u äis füre gchnüüblet, der Spycherstuub abgwüscht u di «Trouvaille» ufpolier t. I hoffe, dihr higet e chly Fröid dranne u chönnet hie u da schmunzle.

O d Sprach, win i rede u schr ybe, isch hüt nümme g rad ir Mode. Viu Jungi, wo im glyche Dorf ufgwachse sy win i, hi ihri Oberämmitauer Mundar t der hütige Zyt, em Trend, wi me so schön siit, u em stedtische Bär ndütsch gopferet. Si wärche i der Stadt u sy dr um vo anger ne Dialäkte u houptsächlech vom Gschäfts- u Wir tschaftsänglisch beyflusst. Si müesse sech aapasse, we si wi mithaute. Das isch für mi chly tr uurig. Mues me würklech gäng bi auem mitmache, wiu me miint, mi chöm süsch unger d Reder? Isch me hüt nümme bi de Lüt, we me nid em Trend fouget? Me chönnt sogar Gägestüür gä u stouz sy, dass me Oberämmitauer isch u ne iigeti Sprach het. Es düecht mi wichtig, dass mir d

Eigenar t vo üser Ämmitauer Sprach erhaute. Es isch es choschtbars Kuuturguet, wo verlore giit, we mes verwässeret us nid pflegt. Es wär e g rosse hischtorische Verluscht, we mer i paar ne Jahrzähnt i der Schwiiz nume no ii inzige Einheitsbrei vo Schwiizerdütsch oder Schwiizeränglisch würde rede.

I der Ussprach vo üser Mundar t het es viu Fynhiite, wo me nid cha schr ybe, wo nume bim Rede, i der Sprachmelodie, zum Usdr uck chöme. Zum Byspiiu bedüte zwe ü es längs offes ü, wi bi Büüm oder Trüüm, si chü aber o nes gschlossnigs längs ü bedütte, wi bi Füür oder tüür. E Hütte hingäge spricht me churz u offen uus, wi Blütti (leerer Platz, baumloses Waldstück) oder Bütti (g rosser Holzbottich). Mir hi nen iigeti Mundar t im Oberämmitau: Mir wi hii. Z Bär n siit me: Mir hei en eigeti Mundar t im Oberämmetal: Mir wei hei. So schr yben i o mys zwöite Buech ir Oberämmitauer Sprach u hoffe, es chönne rächt viu Läser di Sprach no verstah oder si chönne der Reiz vo üser Mundar t wider nöi entdecke.

D Chranzmontere

Der Spycher, im 17. Jahrhunder t us Häublige zimmeret, isch i myr Chindhiit e gheimnisvoue Schatztrog gsy. Stundelang han i mi der t chönne ver törle, umestöbere u mi öppe o verstecke. Mängisch we mer ds Mueti g rüeft het für öppis z häuffe, han is nid ghör t, d Ohre sy verstopft gsy, wiu myner Gedanke wyt ewägg im en angere Jahrhunder t gspazier t sy. I ha jetz o g rad nid wöue d Bsetzi wüsche oder ga Kommissione mache. Hie obe, zwüsche uraute Bauke, wo öppe der Houzwur m dranne chäflet, wo d Spinnele ihri Netzli i d Egge u um d Trögli spinne, wo nume ds Tagesliecht vo usse chly Hiiteri git, we d Türen offe isch, u wo d Uuge sech a d Fyschteri müesse gwane, der t isch es mir wou u hiimelig. Es schmöckt nach düüre Bohne, düüre Bire- u Öpfuschnitz us de Trög. Im Gibu hange a länge Stange d Hamme, d Späcksyte u d Würscht vom Söili, wo me im Novämber gmetzget het. I de g rob zimmerete Wangschäft lige höchi Bygete Lyntüecher, handgwobni rot-wyss gstreifleti Dachbett- u Chopfchüssi-Aazüg, Barchetlyntüecher für e Winter. Der näbe Lyne- u Hanftuechbaue, für Hand- u Abtröchnitüechli z nääje. I re aute Militärgufere f ingen i ds blaue Militärchutteli, di r yschtige Hose, derzue der Tschako u der läng Draguner-Sabu vom Grossätti, won er im Erschte Wäutchrieg der mit i Jura a d Gränze yg rückt isch. Es schmöckt nach Hanf u Flachs, nach Vor rät für e Winter, nach ere Sicherhiit, dass me de nid müess am Hunger tuech gnage. Im en angere Schaft sy der

Grossmueter ihrer Trachtechittle, Tschöppli, d Chittubrüschtli, di gsterkte schneewysse Trachtehemmli, d Mänteli, di sydige u glanderier te Schüübe versorget. Die Grossmueter, won i nie kennt ha. Di Spycheratmosphäre weckt i mym chindleche Gmüet e wundersame, gheimnisvoue Gwunger nach der Ar t u Wys, wi d Mönsche i früechere Zyte gläbt hii. I däm Spycher ligt o e riiseg rossi Por trätfoto vo mym Urg rossvatter. Um di Foto isch e künschtleche Lorbeerchranz mit rote u wysse Beeri montier t, ds Ganze vom e tüüffe schwarze Rahme yg rahmet. «Chranzmontere» het me dene Biuder dennzumau gsiit. Si sy zur Erinnerig a di ehrwürdige Vorahne i der Wohnstube über em Ruebett ufghäicht worde, wi i de Schlösser d Ahnegalerie vo de Adlige i de tüüffe Guudrähme. Di Chranzmontere macht uf mi e g rosse Ydr uck. I bi überzügt, dass dä Rahme us Äbehouz isch, es ganz choschtbars Houz. Ds Schneewittli isch ja o im e Sarg vo Äbehouz gläge. U mii düechts, my Urg rossvatter syg äbeso e ehrwürdige Mönsch gsy wi ds Schneewittli. Won i di Montere entdeckt ha, bin i erchlüpft, wi g ross u düschter das Biudnis isch. Fyschter im fyschtere Spycher isch es Jahrzähnte lang uf eme Schaft obe gläge. Vou Spinnhuppele u stuubig han is obenache gno u uf d Spycherluube use a d Hiiteri trage. I wüsche der Stuub mit em Naselumpe ewägg u betrachte lang u gnau das Biud vo mym Urg rossvatter. Obschon i ne nie kennt ha, chunnt er mer bekannt vor. Er isch e währschafte Maa un i ha ne sofor t i ds Härz gschlosse u bi tr uurig worde, dass ne nid kennt ha. Letschte Sunndig sy mir Ching mit em Vatter, em Mueti u em Grossätti über d Fridhöf gspazier t. E Gang,

wo iigetlech fasch jede Sunndig nach der Predig u der Sunndigschueu Br uuch isch, wes nid g rad i Ströme rägnet. Fridhöf, es git nämlech i üsem Dorf zwee, der nöi u der aut. Im aute isch der Urg rossvatter beärdiget, dä wo mir da us der Chranzmontere i d Uuge luegt. Dä aut Fridhof ligt g rad nördlech vo der Chiuche uf der Pfr undmatte. E glänzige, schwarze Mar morstii, wo usgseht wi ne Obelisk, stiit uf sym Grab. Hinger em Stii wachse zwe schlanki Thuja- oder uf Dütsch: Läbesbüüm höch i Himu ueche. Das Grab isch vom e Buchspouschter umrandet. Vergissmeinnicht u Gar tebürschteli blüeje. Über em ganze Fridhof schwäbt e iigenar tige würzig-herbe, süessleche Duft vo au dene Thujastrüücher, Wachouderbüüm u Heg. Für mi bis hüt e Fridhofg r uch. E Gr uch vo Stärbe, Wäggah, wohi? E Duft vo Ewigkiit, vom e unsichtbare Gheimnis u glychzytig vo Fride u Rue. Miir sy di Fridhofspaziergäng nie zwider gsy. Im Gägetiiu. Si hi öppis Bsungersch, e Faszination i mer usglöst. Vilicht o, wiu d Eutere uf myner Frage, wär da u der t gstorbe u beärdiget syg, gäng interässanti Gschichte hi gwüsst z verzeue us em Läbe u de Familie vo dene Mönsche. I ga no hüt gär n ga Fridhöf bsueche u mache mer myner Gedanke u Biuder. Me erfahr t der t viu über ne Landschaft u ihrer Lüt. Vor mym innere Uug gsehn i der Lychezug dür ds Dorf zie. Aui Lüt sy schwarz aagliit. Myner Grosseutere, mit langsamem Schritt u de Ching hinger em Sarg. D Miitscheni mit überdimensionier te schwarze Haarlätsche i de blonde Haar u my Vatter aus ds eutischte vo de Ching mit ere schwarze Binde am Chuttener mu. Hinger nache di ganzi Dorfbevöukerig. Zwüsche Blueme- u Lorbeerchränz schouklet der Urg rossvatter

uf em Lychewage über di houperige Strasse vom Dorf. Ds Ross wirbelt Stuub uuf, trotz em langsame Schritt. Es isch Summer u het lang nümme g rägnet. Dennzumau sy d Dorfstrasse haut no nid teeret gsy. Der Stuub liit sech wi ne fyne Schleier uf di schwarze Chliider vo de Lüt. Wi über pudereti Mohrechöpf gseh d Hüet von de Manne u Frouen uus. Jetz betrachten i wider das Biud vom Urg rossvatter, zmitts i däm Lorbeerchranz. Nach hütige Beg riffe isch er no rächt jung uf der Foto, vilicht föifevierzgjärig. Er triit e dicki Haublynebchliidig. Am oberschte Giletchnopfloch hanget e siuberigi Uhrechötti, si verschwindet im rächte Gilettäschli. E styf gsterkti Hemmlisbr uscht u ne schwarze Satinchnopf asteu vo re Grawatte ver vouständige di Aalegi. Er het es äbemässig gschnittes Gsicht. Der Blick us syne hiiterblaue Uuge isch är nscht, aber är luegt güetig u ehrlech der Betrachter aa. Es paar horizontali Faute zie über d Stir ne, starchi, gwöubti Uugsbraue u fyni Lachfäutli umspile d Uuge. D Nase stiit mit briitem Rügge markant im Gsicht. I wiis nid, ob er lächlet. Ds Muu isch zue, d Mulegge nid diräkt zum Lache verzoge, u doch strahlet das Gsicht Fründlechkiit uus. Der Urg rossvatter het ender chlyni, aber wougfor mti Ohre u nes Grüebli im Chini. Bedütet das Grüebli nid Humor u e gmüetvoue Charakter? I wiis es nid, i ha ne nid kennt. Er isch gstorbe, wo my Vatter e Schueubueb isch gsy. Aber jetz kenne ne doch e chly, wenigschtens, win er het usgseh. Är het blondi Haar, e subere Bürschteschnitt. Ke Schnouz u ke Bar t. Är gfaut mer, my Urg rossvatter. Lang, lang luegen i ihm i d Uuge. Es düecht mi, er müess sech aafa bewege, ds Muu uftue, aafa rede u

verzeue, win es denn würklech isch gsy, vor öppis meh aus achtzg Jahr, won er dür d Schwiiz u dür Frankr ych gwauzet isch, für ds Müuerhandwärch g ründlech z lehre. Win er Tag u Nacht gwärchet het aus Müuerchnächt, d Müli nume am Sunndig während der Predig abgsteut het. Win er jämmerlech gfrore het, denn z Frankr ych i däm sibirisch chaute Winter 1863/64, bsungersch, wen er het Nachtschicht gha. De het er i der Müli hunder t Kilo schwäri Seck Chor n d Stägen uf u ab bbugglet, für sech z erwär me. Win er d Kunscht vom Mülistiine-Houe mit Meissu u Hammer glehr t het. Win er zletscht nach Paris g reiset isch, was er der t gseh u erläbt het, won er di Wäutstadt dürwauzet het. Sibe Stung Durchmässer u zwezwänzg Stung Umfang hig di Stadt Paris gmässe, het er hii gschribe. Win er speter i sym Heimatdorf e auti Müli het chönne chuuffe, se abgschrisse u ne nöiji bboue het. Win er ddäicht, gwärchet, gläbt, ds Gschäft gfüer t het. Win er Gäudsorge het gha, Rückschleg im Gschäft u de wider Erfougserläbnis. Das aus würd mi schuderhaft interässiere. I luegen ihm tüüf i di blaue Uuge, ziet er nid ganz weneli di linggi Uugsbraue i d Höchi? Aber der Urg rossvatter blybt stumm trotz sym fründleche, läbige Strahle uf em Gsicht. Plötzlech ghören i my Name rüeffe, i erchlüpfe: «Isch es dii, Urg rossvatter?» Nei, es isch Muetis Stimm: «Wo bisch du?» – I erwache us myr Trüümerei u stah wider uf der Spycherluube mit der «Chranzmontere» vom Urg rossvatter i de Häng, über mir der blau Himu, u im Zimetröselistr uuch zwitschere d Spatze.

Ds Mäubaabeli

Früelig ischs worde nach eme länge, stränge Winter mit viu Schnee u Ysch. Der Schnee ziet sech langsam obsig dr uus. No isch d Wintersyte am Äbersoudwaud wyss. No drü Mau mues si Farb wächsle, bis de der Früelig zg rächtem Yzug het, siit e auti Bureregu us üser Gägend. Aber jetz isch er scho chly da. D Vögu zwitschere, üebe ihrer Chehrli u wärbe mit ihrem Gsang um Gunscht vom e Gspänli. Uf de Matte glöggele sit paar ne Tage d Guschti u fröie sech am junge Früeligsg ras. Es isch Oschter mändig. Es chlepft vom Schützehüsli här. D Fäudschütze hi hüt Chäschuechestich. Ryter träberle ds Strässli ab. Es lings Lüftli chüderlet mer vom Süde här um d Ohre. Süsch isch es stiu im Quar tier. D Lüt sy i de Oschterferie im Süde oder sy no am Schlafe. E Tag zum Löie nach de öschterleche Feschtivitäte. Über dene erschte Zyle stiit zwar ganz en angeri Überschrift, wo überhoupt nid zu däm passt, won i da schiudere. Aber es het mer jetz eifach g rad i der Richtig gschribe. I bi am Aablick vo däm schöne Früeligstag blybe hange u d Überschrift vo der Gschicht «Ds Mäubaabeli» datier t us längscht vergangener Zyt. Über die wott i iigetlech schr ybe. Di Gschicht isch mer wider i Sinn cho i Gedanke a geschterig Oschter tag, wo mer di ganzi Familie binenang sy gsy, Eier tüpft u Oschtere gf iiret hi. D Ching sy im Huus u dr umume tolet, hi gspiut u versteckelet. Derzue het mir vor paar ne Tage d Rosmarie e Foto ggä, vom Abbr uch vom Getreidesilo bi der Müli. Es isch gly zwü Jahr här. Dä Abbr uch han i im erschte Gschichtebuech, «Spröier u Chär ne», beschribe. Wo mir di Foto gnau betrachte, entdecke mer plötzlech ds Mäubaabeli.

Us de Trümmer isch es ufgstige wi nes Phantom. Setzt sech zoberscht uf di letschti Muur, wo no stiit, luegt tr uurig obenache uf d Zueschouer, wo däm Abbr uchSpektaku zueluege. Es macht wahrhaftig e tr uuregi Figur. Di g raue länge Haar, wo usgseh wi Putzfäde, hangen ihm über d Ohre ab, d Uuge luege tüüf us de fyschtere Höline, der Schnouz plampet beidsytig bis zum Chini ache, d Ar me u d Finger läng u dünn, fasch nume no Hut u Chnoche, chlammere sech rächts u linggs a der Bour uine fescht u d Bii plampe müed über d Muur uus. Ds g raue Hemmli wäit ihm wi Spinnhuppeleschleier um e Lyb. Ar ms Mäubaabeli, jetz hesch dy Heimat ganz verlore. Zersch bisch us der Müli ver tribe worde, denn, wo aus isch fer tig gsy mit der Müuerei. Ds Määu isch fur t, d Seck si fur t, d Maschine, d Müuer, d Müüs, aui, wo der t gläbt u gwohnt hi, sy nümme da. Aui, wo du gär n hesch gha, wo du mängisch gheukt hesch us dyne Versteck use. Mit dym Gg räbu hesch znacht d Ching erchlüpft, we de em Müuer Määu abgfüut oder Chrüüsch abgsacket, Seck ufbyget oder Chor n düregla hesch. Mängisch hesch o Schaber nack tribe, Sackbygete abenangere ache gheit oder Chrüüschseck usgläär t, hesch mit de Müüs tanzet u Fescht gfyret. Wo di Müli isch läär gsy, bisch i ds Silo übere gflüchtet u hesch di der t i de Chor nzäue, i de Röhre, im Stuub u de Spinnhuppele ygnischtet. Scho denn, vor meh aus sibezg Jahr, isch es Tradition gsy, dass di ganzi Familie a der Oschtere i der Müli isch zämecho, für mit em Grossätti z fyre. Uf das, hi mir Ching üs gäng bsungersch gfröit, mit Cousinene u Cousins im Huus u ir Müli ume z tole, z versteckele, z tschinggele, d Sackr utschi abzschlittle, z spile u d

Freihiit z gniesse, ohni gäng beufsichtiget z wärde vo de Erwachsnige. Die sy nämlech i der Stube am Brichten, am Dispidiere, Politisiere, Singe u Trinke gsy. We de aber gägen Aabe d Sunne isch ungerggange, der Schatte dür d Mülifäischter yche gg raagget isch, isch de di wiudi Jagd ir Müli usse langsam em Ändi zue ggange. D Fyschteri i aunen Egge, d Müedi vom Spile, hi di übersüünegi Juged von ihm säuber gstaauet. E füechti Cheuti isch is der Rügge uf gchräblet, d Versteck sy uhiimeliger worde: «Pschscht … loset … i gluube, i ghöre am en Or t ds Mäubaabeli», r uuret plötzlech iine vo de g rössere Giele. U scho techlet di ganzi Horde mit Brüele u Ggöisse d Stägene ab der Wonig zue. Der t i der Stube hi mer du vom Grossätti ändleche inisch wöue wüsse, was das syg mit däm Mäubaabeli. Öbs das überhoupt gäbi oder ob das nume e Gschicht syg. Der Grossätti luegt is aui mit eme gheimnisvoue Blick der Reie na aa: «Jä, wiit dersch würklech wüsse?» – «Jaaa», tönts im Chor. «Aber es isch de chly en unghüüregi Gschicht, hiit der de nid Angscht u schlafet znacht nümme?» – «Neeneei.» «Wo öie Urg rossvatter, der Jakob, u d Rosina, d Urg rossmueter, di Müli gchuuft hi, isch das e auti Tätschhütte gsy, mit nütwär tige Mülistiine, morsche Wasser reder u verfulete Müliböde. Zringetum ke Bsetzistii meh, ke Ter rasse, nume Dräck u Mischt. D Hüener hi drinne gchrauet u d Söi hi aune Or te umegnuelet u tüüff i Löcher gg rabe. Vo Grasnarbe isch wyt u briit nümmeh gsy. Der aut Schüpbach u sy Suhn hi ne du di Müli u d Schüür verchuuft E Gras-Chare ohni Reder, zwe Drittu vom Bschütti-Chare, sämtlechi Bschütti, zwe Drittu vo re Röndle, Wanne u Müli-

chüble, Höi u Str uu hi o derzue ghör t. Der aut Schüpbach isch gly dr uuf gstorbe. Der Jung, der Chrischte, het d Stöcklimüli bhaute, u het der t säuber wyter gmüueret. Die isch no i besserem Zuestang gsy weder die, won er verchuuft het. Derzue hi ihm no e Drittu vom Schüürwärch, Grät u ne Drittu Wasser rächt für sy Müli ghör t. So het er vo Urg rossvatters Wasser rächt so viu Wasser uf sy Müli chönne riise, wi sy Tüchuliitig gfasset het. Schüpbach Chrischte isch däm junge Müuer nid guet gsinnet, luegt ihm z schade, won er cha. Im e trochene Summer, won es lang nid g rägnet het, het Chrischte sy Drittu Wasser rächt missbr uucht. Bi Nacht u Näbu het er syner Tüchuliitige, wo ds Wasser uf sys Mülirad liite, mit Tüchle, wo ne g rösseri Liechtwyti hi gha, ersetzt u so em Urg rossvatter sys Wasser abg riiset uf sy Müli. Im gmeinsame Stau het er es Ross u ne Chue gha. D Rosina, wo ds Veh bsorget het, ver muetet scho lang, dass der Chrischte sys u ihres Fueter nid cha ungerscheide u gäng wider mit der Gable uf ihre Höioder Grashuuffe reckt u i ihre Sack g r yft. Inisch am e Morge er tappet si ne uf früscher Tat. Jetz isch Mur te uber, si steut ne z Red. Vor Züge mues er syner Diebstäu zuegä. U jetz bef iut d Rosina: «Entweder du verchuufsch üs d Stöcklimüli oder du hesch Fouge z gwär tige», fuuchet si. Chrischte ziet du di erschti Variante vor u verchuuft ne ds Stöckli mit auem Dr um u Dra samt em Wasser rächt. Mit em Verchuufspr ys het er das junge Müuer paar überhüüsche, auso no inisch bschisse. Jakob het aber im Fride mit Schüpbach Chrischte usenang wöue u het di Summe zaut. Nöiji Gäudsorge sy uf ihn zue cho u er het müesse Darlehe ufnäh.

D Jahr sy vergange, mit Flyss, Huse u Bätte sy si über d Rundi cho. Si hi das aute Ghütt chönne abschr ysse u ne nöiji mechaneschi Müli boue. Derwyle hi si i der Stöcklimüli wyter gmüueret u d Rosina het im Chäuer Sackzwiuche gwobe. Nach paar ne Jahr isch Schüpbach Chrischte gstorbe. Wäg sym Betr ug het sy Seeu ke Rue gfunge, het aus Mäubaabeli müesse umecho, isch znacht i der Müli umeggeischteret, het müesse müuere, Seck desumetrage, Chrüüsch u Mäu abfüue, Mäuseck byge. Mängisch het mes ghöre räble. Di ar mi Seeu het em Schüpbach Chrischte syner Sünde müesse abbüesse. Sobau me i d Müli usen isch, het me nümme ghör t u gseh vo däm Mäubaabeli, es isch verschwunde, het sech ufglöst, äbe wi ne Geischt.» Di Grossching hocke mit offete Müler u Uuge um e Grossätti ume. «Aber wiisch, Grossätti, i ha aube Angscht, i d Müli use z gah, we iine vo de Müuer Nachtschicht het un i am Aabe no mues ds höche wysse Häfeli mit Miuch usebringe für sys Znüni. De verzeut er aube, er hig de ds Mäubaabeli gseh hinger de Sackbyge. Es syg uf de Wauzestüeu umetur net u d Röhrli ache g rütscht, es syg ganz wyss un us em magere Gsicht luegi roti wässeregi Uuge, verzeut d Rosmarie. «I ghöre ds Mäubaabeli mängisch, wen i erwache znacht», brichtet d Ursula. «Das cha scho sy», miint Grossätti. «Vilicht sys o nume d Müüs, wo Hochzyt hi u umetanze.»

Derwyle sy meh aus hunder t Jahr dür ds Land ggange. Ändlige, mit em Abbr uch vo der letschte Muur vo däm Mülibetriib, het sech das Mäubaabeli ändgüutig i Stuub u Luft ufglöst, u di ar mi Seeu het jetz ihri Rue.

Techneschi Wunderwärch

Wo der «Graf Zeppelin» am e Sunndig im Oktober 1930 z Bär n uf em Büündefäud glandet isch, sy füfzgtuusig Lüt zämegströmt, für däm Schouspiu zuezluege. Nach längem War te und Geduudha isch er ändlech cho derhär z schwäbe. Nid öppe lutlos, es Rusche u Br uuse isch dür d Luft ggange wi vom e g rosse Voguschwar m. Plötzlech sy e Zylete Siili us däm Riisevogu achegla worde. E ganzi Kumpanie Soudate isch parat gstange, für das Luftschiff ganz a Boden ache z zie. Wi ne riisegi Zigare vo zwühunder tdreiedr yssg u mene haube Meter läng isch dä Zeppelin uf em Büündefäud gläge. Di ganzi Bevöukerig het das Monschtr um bestuunet u gmuschteret u hie u da het iine e Foto gschosse, bevor di Zigare nach ere Stung mit ihr ne zwänzg Passagiere wider ufgstigen isch. Für se z star te, hin ihm vier Disumotore der Star timpuus ggä u nachhär het ne ds Gas i der g rosse zigareför mige Hüue inne triit. 1928 het das Luftschiff sy Jumpferefahr t vo Friedrichshafe über en Atlantik nach Amerika gmacht. Di Fahr t het föif Tag dduuret. E Zeppelin, wi o ne Ballon, fahre, die flüge nid, bin i inisch belehr t worde. Im nächschte Jahr isch der Zeppelin vo New York uus um di ganzi Wäut gfahre u het e Strecki vo föifedr yssgtuusig Kilometer zrügg gliit, u das i inezwänzg Tag, föif Stung u inedr yssg Minute, bevor dass er wider z Friedrichshafe glandet isch. Ds Biliee het pro Passagier dennzumau vierzgtuusig Rychsmark gchoschtet. Es Riisli, wo sich i dene Kriisejahre nume ganz betuechti Vögu hi chönne leischte. Item, für üsi Bär ner Bevöukerig isch scho nume dä stündig Bsuech vo däm Zeppelin e Sensation gsy.

Vo Bigle här isch ömu di ganzi Schniider-Familie, das hiisst inezwänzg Pärsone mit drüne Outo, das Schouspiu ga gschoue. Chuum isch dä Zeppelin wider gstar tet u der vo gsäglet, het es aafa lufte u inner t chürzischter Zyt hi di schwarze Stockwuuche, wo scho sit eme Chehrli am weschtleche Himu dröit hi, ihri Ladig im e zünftige Platzräge la gheie. Das isch es wyters Schouspiu gsy, wi di Mönschemängi, di füfzgtuusig Lüt, Chopf a Chopf, i ihr ne schönschte Sunndigsgarderobe, Hüet, gsterkte Bluse u Hemmlisbrüscht, di meischte ohni Schir m, im strömende Räge dür d Büündefäudallee uus gspr unge sy. Ändlech hei di Schniider-Familie ihri Outo gfunge u chönne star te. Si sy über e Mäuchebüeu gfahre, für er Mönschemängi chly uszwyche. Es isch zwar es schmaus u houperigs Strässli gsy, vo Asphaut e ke Spur. Gottfried im «Essex» (d Outomargge) vor uus, hinger nache der Aubär t mit em «Delage» u zhingerscht der Är nscht mit em «Roland». Es het gsiiuelet, was het ache möge. Wo Gottfried i di briiteri Strass yche chehr t u zrügg luegt, gseht er, dass Aubär t mit sym Chare im e Härdöpfuacher usse glandet isch. Gottfried het d Insasse vo sym Outo bim nächschte Huus unger em Dachtr uuf abglade u isch zrügg gfahre. «He, was machet de dihr für Gabriole?», fragt Gottfried ganz ergeuschteret. «I ha eme Velofahrer müesse uswyche, u wen i nid i dä Acher use gfahre wär, hätt es ds ganze Outo umkippt u vilicht no Verletzti ggä, das wär de dümmer gsy» wehr t sich Aubär t. E chly ratlos isch di ganzi Gseuschaft im strömende Räge um das Outo ume gstange, wo tüüf im Dräck vom abgär nete Härdöpfuacher isch feschtgfahre gsy. Me het probiere z stosse, aber da isch gar nüt zwöue, dä Chare bewegt

sech nid. Me isch rätig worde, bim nächschte Buur ga Ross z riiche. Ändlech isch er wider uf em Strässli gstangen. Aubär t hocket a ds Stüür rad, Gottfried kurblet der Motor aa. Wou, dä springt aa. Aui stygen uf u me stüüret zfride gäge Bigle zue. Am angere Fr ytig fahre Marie u Miggi mit em Outo uf Aumedinge, lade der t d Tante Lina uuf. Si wi zäme uf Bär n a Söiglingsheimbazar. Wo si zmitts uf em Bäreplatz uf der Tramschine stöh, isch ne der Motor abgstange. Das Outo isch nümme ab Fläck z bringe. Wi dür nes Wunger isch der Nachber Summer, der Garaschischt vo Bigle, derhär cho u het di verstopfti Bänzinliitig wider chönne durchgängig mache u der Wage star te. Am Aabe bim Hiifahre sy di drei Froue im Wäudli zwüsche Muri u Aumedinge wider blybe bstecke. Da isch jetz weder der Nachber Summer no süsch e frömde Mönsch umewäg gsy. Di Froue hi churzerhang ds Outo la stah u sy uf Schueschters Rappe gäge Aumedinge piugeret. Nach eme Telefon uf Bigle isch gly emau der Är nscht mit em «Roland» aagschwir r t. Si sy dä «Delage» ga abschleppe u hi der Schade z Aumedinge i der Schüür hinger mit Stur mlatär nebelüüchtig wider gheilet. Es isch nämlech sider längschte fyschter gsy, wo di zwü Outo der Wäg uf Bigle unger d Redli gno hii.

Am Sunndig dr uuf sy Gottfried, ds Marie u Zwillinge mit em Outo i d Oer tlimatt a Thunersee gfahre. Der Grossvatter isch der t i de Ferie gsy. Wo si sech am Aabe hi uf e Hiiwäg wöue mache, isch der Motor nid aagspr unge. Der Vatter het ömu der Fähler usegfunge u dä Chare i Gang bbr unge. Es isch nid lang ggange, da het er hinger e Platte gha. Gottfried het Rad gwächslet,

u bevor er wyter fahr t, kontrollier t er zringetum dä Wage u gseht, das o iis vo de Vorder reder bau ke Luft meh het. Däm het er du mit Pumpe chönne abhäuffe. Glücklech sy si wyter gfahre. Es het aafa rägele und z Chonuf inge het es richtig aafa schütte, so dass si z Bigle pflotschnass sy aacho u froh sy gsy abzstyge. D Decher vo dene Outo sy schynbar i de Dr yssgerjahr no nid so wätterfescht gsy.

Vo der Gärber-Versammlig z Liestal isch Gottfried ersch am Morge am vieri hii cho. Nid öppe wiu er überhöcklet het, bhüetis. Gottfried isch gar e gwüssehafte Maa gsy u het nie über e Strich gno, weder bim Ässe no bim Treiche. Vier mau isch ne der Motor vom Outo abgstange, si hi müesse aakurble u nöi star te, das isch jedes Mau e Chraftakt gsy u het d Zyt bbr uucht. Chüüt dihr öich settegi Kumedine i der hütige Zyt, im hütige Strasseverchehr vorsteue? Dennzumau isch ds Outofahre no es luschtigs Abetüür gsy, wo me drüber lachet. Hüt isch es e läbesgfährlechi Sach, wo derzue dür Vorschrifte, Verbott u Strafe der Mönsch i syr Freihiit yängt.

Es Outo isch hüt o kes technisches Wunderwärch meh. Da br uuchts scho ne Wäutr uumrageete uf e Mars, es Handy, wo de der Gsprächspar tner uf em Display chasch beobachte, win er dr yluegt, ob er g rad am Tisch hocki oder süsch am e gheime Ör tli, we de mit ihm redsch. Es br uucht en Airbus A-380, e doppustöckige Passagier-Jet, won uf ds Mau föifhunder tföifefüfzg Lüt nonstop um d Wäut gutschier t, für aus technisches Wunderwärch z gäute.

Ds verlornige Glück Am zwänzgischte Juli 1902 hi Hans u Rosette ghürate. Grad dr yzäh Tag nach Rosettes zwänzgischtem Gebur tstag. Hans isch bereits nünezwänzgi gsy, won er ändlech sys Rosetti het chönne zum Trouautar füere: Rosette i der Bär ner Feschttagstracht u Hans im glänzige Haublyn. Er hig sech müesse geduude, het mer my Grossätti, äbe der Hans, mängs Jahrzänt speter verzeut. Är hig um d Rosette ddienet, wi der Jakob um d Rahel im Aute Teschtamänt. D Eutere vo der Rosette hi ihres inzige Ching ungär n la zie. Ersch vier Monet nach em Hochzyt isch di jungi Frou ändgüutig zu ihrem Maa i d Müli uf Bigle züglet. U d Schrifte het si ersch ds Jahr dr uuf, am vierzächete Febr uar, uf der Gmiinsschr yberei vo ihrem nöie Wohnor t ygliit. War um het si so zögeret mit em Umzug? Isch si sech ächt no nid so sicher gsy mit ihrem Schritt, wo si däm Hans het ds Ja-Wor t ggä? I wiis es nid, uf der Hochzytsfoto luege beidi ömu glücklech, aber gfasst u är nscht dr y. Aafangs vom zwänzgischte Jahrhunder t isch ds Hürate äbe no en är nschti Sach u isch würklech für ds Läbe gsy, me het nid so ring wider dr us chönne wi hüt. Mi het i ds läng Jahr ddinget. Flitterwuche u Hochzytsriis sy vo churzer Duur. Ds Wätter isch prächtig, ds Ämd u ds Gwächs zum Är ne r yf. Es Riisli uf Bär n i d Bundesstadt lö sech di beide aber nid la näh. Isch doch ds nöie Bundeshuus nach sächsjäriger Bouzyt g rad fer tig worde u zur Besichtigung für ds ganze Schwiizer vouk offe. Mit em Schesli u em Draguner fahre si i auer Früechi vo dehiime fur t i ne schöne Summer morgen yche, gäge Bär n zue. Z Muri ir Chrone steue si Ross u Wagen y, gönne sech es Gaff i

mit eme Schmeuzbrötli u wandere nachhär Richtig Burgereziiu, der Muristauden ab, em Bäreg rabe zue. Im nöie Parlamäntsgeböide stöh si mit g rosse Uuge u offete Müüler i der mächtige Ygangshaue u bestuune das markante Dänkmau vo de drei Eidgenosse Wer ner Stauffacher, Walter Fürst u Ar nold von Melchtal. Di drei, wo dennzumau der Eid gschwore hi: «Wir wollen sein ein einig Volk von Brüder n …» Nid wyt vo dene gwichtige Eidgenosse gseh si d Statue vom Winkuried aus Symbou vo der Opferbereitschaft u die vom Niklaus vo Flüe aus Symbou vo der Versöhnlechkiit. Im Nationauratssaau bewundere si das mächtige Wandbiud mit em Rütli über em Vierwaudstättersee. «Hans, gsehsch du der Fridensängu mit em Paumezweig über em See im Dunscht schwäbe?», siit d Rosette u ziigt mit em Finger uf ds g rosse Gmäud über em Presidäntesässu. Hans mues zwümau luege. «Es gseht fasch wi nes Vexierbiud uus», miint er. Im Ständeratssaau isch d Rosette vom riisige Chronlüüchter faszinier t. Er hig zwühunder tvierzäh Lampe, erklär t ne der Wiibu. Hans luegt derwyle mit är nschter Miine di Figure u Gsichter uf em Landsgmiinbiud aa. D Bestuelige u Wandtäfer sy us viune verschidene massive Höuzer gschaffet. D Böde glänze i unzählige Farbe. Das syg aus gschliffne Schwiizer Granit us den Aupe u d Höuzer us de Schwiizer Wäuder. So wärde di zwüü belehr t. Dass d Schwiiz e settegi Viufaut vo Stiisor te hig u dass me die so wunderschön chönn schlyffe, dass si usgseh wi choschtbare Mar mor, hi Hans u Rosette nid gwüsst. So isch ne dä Bsuech vom Bundeshuus vorcho wi läbige Heimatkunde-Ungerricht. Gly gseht me di beide Hang i Hang über e Bundesplatz stüüre. Fuerwärch, Velo, Kuriere i de

Landeli vo zwürederige Handchäre, viu Fuessgänger sy ungerwägs u hie u da chunnt es Tram vo der Linie Bäreg rabe – Bremgar tefriedhof cho z fahre, wo denn scho isch im Betriib gsy. Es git viiu z luege u z bestuune. «Wi wärs mit eme Gaff i u me Öpfuchüechli im Bärehöfli?», fragt d Rosette zaghaft. «Wi du witt, i wett zwar lieber es Weggli u nes Zweierli Wysse», miint Hans. U so hi si du im Hotäu Bäre zueche, un es het no öppis meh zum Zmittag ggä weder es Öpfuchüechli u nes Weggli. Es isch scho ordeli späte Namittag, wo me das Pärli dür d Muriallee gseht marschiere. Der Draguner het sy Haber o übercho, es wird glade u aagschiret. Im e gäbige Galöppli giit es gäge Gümlige zue. Es isch stiu uf em Schesli-Bock. Jedes hanget syne Gedanke na. Plötzlech chlefelets u tschäderets u der Draguner gheit us em Tritt. «Hoo, Fuchs.» Ds Ross blybt stah u lat Chopf u Schwanz la hange. Hans stygt ab. «Was Chätzersch isch de da passier t?» Er luuft um das Ross ume u kontrollier t d Hufe. Au sy ir Or nig bis a letscht. «Fuchs het es Yse verlore hinger rächts», mäudet er der Rosette, wo dobe uf em Bock war tet u ds Liitsiili het. Hans luegt ume u giit es paar Schritt zrügg. «Lueg, da am Wäg rand ligt es.» Er liit das Yse unger e Bock uf e Wägelibode, stygt uuf, erg r yft d Zügu u siit: «Hü, i Gotts Name. Mir müesse de z Gümlige ir Schmitte zueche, so chü mir nid bis hii fahre. Süsch blessier t er der Huf z starch.» Jetz giits hübscheli im Schritt wyter. D Rosette höcklet stiu näbe Hans u luegt ihrer Häng aa, wo gfautet uf der glanderier te Schüübe lige. Was gseht si ächt a dene Häng, der guudig Ring, wo glänzt? Oder luegt si ächt ender innetsi, studier t öppis? Hans streift sy jungi Frou mit eme churze Blick: «Was isch mit der, Rosetti,

war um luegsch so är nscht dr y? Mir hi doch hüt e schöne Tag gha z Bär n.» – «Ja, hesch Rächt, Hans, es isch schön gsy, i sött dankbar sy derfür.» – «Aber was isch de los?», boret Hans wyter. «Eh, iigetlech nüt Abar tigs.» – «Aber es plaget di öppis, i gspüüres, red.»

D Rosette wott nid rächt use mit der Sprach, si wärwiiset no es Uugeblickli, öb si überhoupt öppis söu säge. «Eh wäg em Yse, wo der Fuchs verlore het.» «Das isch doch ke Sach. Mir göh ja z Gümlige bim Schmiid zueche, de überchunnt er es nöis u de isch aus wider ir Or nig. Das cha gäng öppe vorcho. U we me wyter fur t giit, mues me mit settigem rächne. Mir chöme höchschtens e Stung speter hii u da gheit no lang ke Wäut zäme, u ne Latär ne hi mer ja bin is.» So probier t se Hans z tröschte. «Aber wiisch, me siit doch es Rossyse bringi Glück, u mir his jetz verlore. Hoffentlech isch das kes schlächts Ziiche für üsi gmeinsami Zuekunft.» – «Eh aber, Rosetti, bisch du aberglöibisch?», fragt Hans ganz erstuunet. «Nid iigetlech, aber so am Tag nach em Hochzyt u uf der erschte Usf ahr t giit ime haut scho so öppis dür e Chopf.» – «Los, my liebi Frou, i wiu der jetz o öppis säge: Wen es Ross es Yse verlier t, het me Päch. Dä, wos f ingt, dä het Glück.» Hans reckt näb em Sitz ache u übergit der Rosette das Rossyse. «I schäiche dir das Yse, es söu dir u üs beide Glück bringe i üser gmeinsame Zuekunft.» Rosettes dunkli Uuge fö plötzlech aaf a strahle. Si het das Yse i beidne Häng uf ihrem Schoos u betrachtets. «Muesch luege, dass d Öffnig vom Yse gäng ueche ziigt, ds Glück vom Himu f aut vo obe dr y», siit Hans mit eme Lächle i de Mulegge. »Mir tües de ob em Bett ufmache, gäu.»

Dä Fuchs het z Gümlige es nöis Yse übercho. Gly sy si glücklech dehiime aacho. Hans het abgschiret, het sym Draguner Höi ggä, derwyle dass d Rosette d Röschti mit de Stierenuuge dr uff het la sprätzle. Ja, u wi isch es mit däm Eheglück wyterggange? Das hi si natürlech nid gwüsst. Ds Läbe isch ja no vor ne gläge. E grossi Familie Si hi viu erläbt, Fröid u Schmärz. Si sy glücklech u fröhlech gsy, aber o tr uurig u unglücklech. Si hi enangere gär n gha, sy für enangere ygstange, hi zäme gstritte u sech wider versöhnt, sy zäme dür dick u dünn. Aber ds Glück u d Liebi hi gäng Oberhang gha. D Rosette het zwöuf Schwangerschafte erläbt, het em Hans zwe Sühn u sächs Töchtere gebore. Aui gsung u guet g rate. Um jedi Fäugebur t u um ds totgeborene Buebli het si schwär tr uuret. Aafangs vom zwänzgischte Jahrhunder t isch o i der Schwiiz d Chinderstärblechkiit no höch gsy. Es isch nid säubstverständlech gsy, dass jedes Nöigeborene di drü erschte Läbesjahr gsung überläbt het. Ihri g rossi Chinderschar isch er Rosette ihri schönschti Läbesfröid gsy. Der Hans het gwärchet u gschäftet nach sym beschte Wüsse u Chönne. Het der Betriib verg rösseret u rationalisier t. Het Rückschleg erlitte u sech wider ufgfange. Het gsorget u ghuset.

Im Uugschte 1914 isch der Erscht Wäutchrieg usbbroche. D Stur mglogge hi glütet u di ganzi Ar mee isch mobilisier t worde, zwühunder tfüfzgtuusig Maa u föifevierzgtuusig Ross. O Hans mit sym Draguner u aui junge aagsteute Manne, der Mäucher, der Charer u der Müuerbursch, rücke zur Gränzbsetzig i Jura y. Wo

der Vatter yrückt, isch ds Mar theli, sys sibete Ching, g rad vier Monet aut. Es isch nid eifach für d Rosette, däm g rosse Hushaut, em Mülibetriib u der Landwir tschaft, ohni Hans a der Syte, vorzstah u au di Arbiit z meischtere mit däm reduzier te Pärsonaubestang. Si isch aber e starchi, resoluti Frou, het tapfer aag riffe. Ihres güetige Härz u ihre Gluube hi se dür di ugwüsse Wuchene u Monet düretriit. Ändlech isch Hans entla worde, är isch froh drüber. D Gebur t vo sym achte Ching stiit bevor. U wi scho mängisch vorhär gschiret er der Draguner, spannet ne vor z Bregg u fahr t i flottem Trab gäge Obergoldbach zue, d Hebamme, d Frou Wüeterich, ga riiche. Si isch vorbereitet, d Rosette het ere gschribe, vo Mitti Monet aa müess si de parat sy. Am Tag dr uuf het d Mathilde mit eme lute Brüeu di Wäut beg rüesst. Bis sächzäh Pärsone vüue jetz d Ässstube. Der Vatter Hans oben am Tisch, rächts von ihm d Mueter Rosette, ds Chlynschte im Chinderstüeli zwüsche de Eutere, de aui angere Ching, der Rube-Grossätti, d Chöchi u ds Dienschtmiitschi, der Mäucher, der Charer, Chnächt, Müuer u der Müuerlehrling. Am Tisch wird nid g redt. Wär sech vo de Ching nid aaständig uffüer t, mues i Egge a ds Schämditischli elini ga ässe. Uf zwene Füürherde wird ds Ässe gchochet. Der iint Herd hiizt der Trittofe ir Stube, der anger dä ir Ässstube. Es isch Samschtig, Badtag für d Ching. Da wird uf beidne Herde heisses Wasser gmacht. Im Luubestübli stöh zwe g ross Wöschzüber parat, si diene aus Badwanne. Zersch chöme d Miitscheni dra, das Mau isch o d Haarwösch dranne, nachhär chöme no d Buebe. Das isch gäng es Fescht, es wird gsprützt u

gschwaderet u glachet. Trotz dene Hygienemassnahme chunnt ds Hanneli iis Tags vo der Schueu hi mit em Bricht, d Lehrere hig mit zwene Griffle d Haar kontrollier t u bi aune Miitschene Lüüs u Nisse gfunge. D Lüthi Lise vo der Riedhoue hig am meischte gha. Da het natürlech d Mueter Rosette ke Fröid u ver passt ihrer ganze Chinderschar Petrouchappe, u der Lüüsesträu chunnt zümftig zum Zug. Dennzumau hi d Miitscheni längi Haar u Züpfe gha. Der t hi sech d Lüüs gar guet chönne ynischte u d Nisse a de länge Haar aachläbe. Bi de Buebe isch das weniger str ub gsy, die hi d Haar mutz über d Rüebe ewägg gschore gha. Am Samschtig am Aabe nam Znacht stopft der RubeGrossätti es Tubakpfyffly u macht sechs uf em Ofetritt gmüetlech. Er blybt nid lang eliini. Scho chlätteret di ganzi Chinderschar zuen ihm, der Her mann u ds Hanneli lige büchlige uf em obere Ofe, so hi si d Übersicht. «Grossätti, erzeusch is e Gschicht vo früecher?» U wi chan er verzeue, der Grossätti, us früeche Zyte, wo no Riise u Zwärge, Eufe u Geischter i de hiesige Wäuder, uf de Höger, i de Chräche, de Bachlüüf naa, i Höline ghuset hi. Si hi de ar me Lüt ghuuffe oder hi di böse mängisch plaget oder erchlüpft. Gr uusig schön isch es zuezlose, we ime der chaut Tschuder der Rügge uf u ab g ramselet vor Spannig u me gäng neecher zum Grossätti het chönne schlüüffe. Nume ungär n isch me us däm himelige Egge gg raagget, für ändlech em Mahne vo der Mueter z fouge. Es syg jetz Zyt, i ds Bett z gah. Wi froh isch jedes, i de g rosse Bett iis vo syne Gschwischter te z gspüüre, kes het eliini müesse yschlafe, mit au dene Märli- u Zouberf igure im Chopf. U jede Aabe löse sech di letschte Ängscht vo dene Schreckgspänschter i

Dunscht uuf, we d Mueter mit ihrer r uehige Stimm mit ne bättet, danket für e guet Tag u ihrer Ching Gottes Obhuet übergit. I der Söischüür äne isch o d Bhusig vo de Hüener, Gäns, Tr uthüener u de Pfaue. Em Bach naa u i der Hoschtet het das Fäder viih e wunderbare Usluuf. Ds Pfauepärli isch e Aaziehigspunkt für d Ching im Dorf, für di Erwachsnige ender es Ärger nis, we di Pfaue aune Or te desume vagante, ihre Dräck lö la gheie u zu jeder Tages- u Nachtzyt ihres Gschrei über ds Dorf gäuet. D Lehrer wyse d Ching de aa, d Fäischter vor Schueustube zue z tue, we d Pfaue ir Müli nide wider fö aafa päägge. Über em Hüenerstau het der Her mann für syner Tube e Schlag yg richtet. Scho früech üebt er sech im Händele, Chuuffe, Verchuuffe u Gäudverdiene. Exakt füer t er Buech über syner Gschäfti. Er handlet mit Tube, Fische us em Biglebach, Chüngle u Autmetau. Zwüschyche verdient er o mit Wärche u Botegäng für Gschäftslüt im Dorf. Sogar gfungnigs Gäud regischtrier t er i sym Kassebuech. Da het er em Bärewir t für zwe Franke füfzg Tube verchuuft oder Fische für ne Franke. Gfunge het er zwänzg Rappe, vo unbekannt übercho o zwänzg Rappe. Usgabe macht er vor auem bi Kaiser und Co. z Bär n, für Hefte, Tinte, Tusche und Feder n, Skonto abgezogen, cha me i sym Kassebuech läse. Aus vierzähjärige Bueb amtet er aus Sekretär u Kassier vo der Buebehur nussergseuschaft Bigle. Nach em Erschte Wäutchrieg chöme Krisejahr, d Läbesmittu wärde knapp. Brotchar te u Läbesmittuchar te wärde useggää. Für jedi Pärson sy d Ratione gnau berächnet. Viu Familie müesse schmau düre, es längt mängisch chuum, e Zylete hungeregi Müüler z