THE CYCLE OF NOSTALGIA Μια βόλτα στην Πλατεία Φανερωμένης, όπου κρύβεται όλη η γοητεία της Παλιάς Λευκωσίας. A stroll through Faneromeni Square, where all the charm of Old Nicosia is hidden.

more

Διαβάστε περισσότερα άρθρα για τη Λευκωσία. Read more stories about Nicosia.

ΔΕΝ ΧΡΕΙΆΖΕΤΆΙ ΤΙΠΟΤΆ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΆΠΟ ΜΙΆ ΠΆΡΆΤΗΡΗΤΙΚΗ ΜΆΤΙΆ, ΓΙΆ ΝΆ ΔΙΆΠΙΣΤΏΣΕΤΕ ΠΏΣ ΣΤΗΝ ΠΛΆΤΕΙΆ ΦΆΝΕΡΏΜΕΝΗΣ ΚΡΎΒΕΤΆΙ ΟΛΗ Η ΓΟΗΤΕΙΆ ΤΗΣ ΠΆΛΙΆΣ ΛΕΎΚΏΣΙΆΣ. YOU NEED NOTHING MORE THAN KEEN OBSERVATION TO REALISE THAT, HIDDEN IN FANEROMENI SQUARE, ARE ALL THE CHARMS OF OLD NICOSIA.

© NICHOLAS MASTORAS

NICOSIA The Cycle of Nostalgia

The Cycle of Nostalgia

Το Παρθεναγωγείο Φανερωμένης υπήρξε το πρώτο σχολείο θηλέων της Κύπρου. Σύντομα, αναμένεται να στεγάσει τη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Κύπρου. The Faneromeni school was the first school for girls on Cyprus. It will soon be the new home of the University of Cyprus’ Architecture Faculty. Σ υμπυκνωμένη μέσα σε αδιόρατες «συνομιλίες» του χθες με το σήμερα και αποτυπωμένη επάνω σε εικόνες που σε προτρέπουν να ψάξεις πέρα από το προφανές, η Πλατεία Φανερωμένης έχει ένα σωρό «ιστορίες» να σας διηγηθεί. Αρκεί να την περπατήσετε με βλέμμα βαθύ, εστιάζοντας όχι μόνο στα μνημεία και στα παλιά αρχοντικά, αλλά και στα πρόσωπα που την «κατοικούν». Γιατί είναι ακριβώς σ’ αυτή τη σύνθεση που οφείλει την ιδιαιτερότητά της. Στη συνύπαρξη ντόπιων και ξένων, νέων και παλιών γενεών, «επαναστατικών» και «συντηρητικών» ιδεών, παραδοσιακών αρωμάτων και νεόφερτων αέρηδων. Ένα παράξενο κράμα αντιθέσεων, όπως ακριβώς και η εποχή μας.

Η Πλατεία Φανερωμένης είναι μία κυκλική περίμετρος. Ένα μισάωρο αρκεί για να την περπατήσετε, αλλά δεν αρκεί για να την ανακαλύψετε. Γιατί μέσα σ’ αυτή τη μικρή σχετικά διαδρομή κρύβονται πολλές άλλες, που για να τις εντοπίσετε χρειάζεται ένα πηγαινέλα στο χρόνο και ένα βλέμμα ευαίσθητο στις λεπτομέρειες. Με μια κινηματογραφικότητα που της προσδίδει μια σχεδόν ποιητική διάσταση, η «ανάγνωση» της πλατείας ποικίλλει ανάλογα με την ώρα που θα επιλέξετε να περιπλανηθείτε στα πλακόστρωτα δρομάκια της. Αλλιώς είναι το πρωί με τους παλιούς βέρους Λευκωσιάτες –συνταξιούχοι να απολαμβάνουν τον ελληνικό καφέ τους στα παραδοσιακά καφενεία, σχολιάζοντας την επικαιρότητα πάνω από ανοιχτές εφημερίδες– κι αλλιώς όσο πλησιάζει η νύχτα, τότε που oι μουσικές δυναμώνουν και οι παρέες νεαρών καταφθάνουν αποφασισμένες να θέσουν τους

Faneromeni Square has many stories to tell. To discern them, all you need is to tour the area with eyes trained to look beyond what’s obvious and to prick up your ears to the transient exchanges echoing among its monuments, old mansions and people. It’s precisely this composition that the square owes its uniqueness: this coexistence between local and foreigner, generations old and new, and the ideas they’ve brought with them. It’s an eclectic mix of contrasts not far removed from the world we live in today.

Not large by any means, it takes less than an hour to cover Faneromeni on foot. However, that is not nearly enough time to discover it fully. Within this relatively small route are hidden many others that require keen observation to discern their links between the past and present. Depending on the time of day, there’s a palpable difference to its cobbled streets as witnessed by morning, when Nicosian pensioners sip

δικούς τους όρους. Το σίγουρο είναι πως όσο ανεβαίνει το φεγγάρι, όλο και περισσότεροι αποφασίζουν να φανερώσουν την οικειότητά τους –ίσως και τον έρωτά τους– απέναντι σε αυτή την τόσο ιδιαίτερη πλατεία.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΥΘΕΝΤΙΑ Όταν μιλάμε για την Πλατεία Φανερωμένης, εννοούμε όλα όσα συμβαίνουν στους πλακόστρωτους δρόμους που «αγκαλιάζουν» περιμετρικά την επιβλητική Εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης. Χτισμένη το 1872, εκεί όπου βρισκόταν κάποτε το γυναικείο μοναστήρι με τις μοναχές υφάντριες μεταξωτών –καταστράφηκε μετά την κατάληψη της Λευκωσίας από τους Τούρκους το 1571– είναι η μεγαλύτερη σε μέγεθος ορθόδοξη εκκλησία στην εντός των τειχών πόλη. Τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, με στοιχεία δυτικής αρχιτεκτονικής και τοιχογραφίες που φέρουν την υπογραφή των σπουδαίων Κύπριων ζωγράφων Ιωάννη Κισσονέργη και Αδαμάντιου Διαμαντή.

Απέναντι από την εκκλησία –στην πίσω πλευρά– θα εντυπωσιαστείτε από το Παρθεναγωγείο της Φανερωμένης, το οποίο μέχρι πρότινος λειτουργούσε ως σχολείο και σήμερα παραμένει κλειστό, αναμένοντας τη μεταφορά της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το ιστορικό αυτό κτίριο, που χτίστηκε το 1857 και ήταν το πρώτο σχολείο θηλέων, αποτελεί ένα από τα λίγα εναπομείναντα αρχιτεκτονικά κοσμήματα της Λευκωσίας. Μεταξύ της εκκλησίας και του Παρθεναγωγείου βρίσκεται η οδός 28η Οκτωβρίου, με το τεράστιο τιπουάνα (δέντρο που απαντάται στα θερμότερα μέρη του κόσμου) να αποτελεί σημείο κατατεθέν.

Στο ένα άκρο του δρόμου, θα δείτε το εστιατόριο Ματθαίος, το πιο παλιό μαγειρείο της πόλης. Εκεί θα απολαύσετε αυθεντικές γεύσεις της κυπριακής κουζίνας και θα αισθανθείτε την κυπριακή φιλοξενία στο χαμόγελο του Ματθαίου, της Γιαννούλας και της κόρης τους, Greek coffee in traditional cafés and converse over open newspapers – and by night, when loud music ushers in the arrival of bold, raucous youth. As the moon rises, so do their passions. As the square is filled to bursting, so does their intimacy towards one another overflow into every nook and cranny. The effect is cinematographic: each sequence more intoxicating and poetic than its predecessor.

HISTORY AND AUTHENTICITY The cobbled streets of Faneromeni crowd around the imposing church of Panayia Faneromeni, constructed in 1872. What began life as a nunnery of silk-weavers before the Turkish occupation of Nicosia in 1571, subsequently destroyed, became the largest orthodox church within the city walls: a three-aisled, domed basilica with elements of western architecture, and with frescoes painted by renowned Cypriot artists, Ioannis Kissonerghis and Adamantios Diamantis.

Opposite the rear of the church is a building that used to be the Girls School of Faneromeni. Now it is preparing for the arrival of the School of Architecture, transferring from the University of Cyprus. Constructed in 1857, the building is one of the few extant architectural gems in the city. Between the church and school is 28th of October Street with a Tipuana (trademark of the area), a tree species found in the hottest parts of the world.

Matthaios Restaurant, at one end of the street, is the oldest kitchen in town. Matthaios, his wife Giannoula and daughter Athena, will greet you with warm smiles and treat you to authentic Cypriot hospitality and flavourful cuisine. The restaurant tables are next to the Byzantine church of the Cross of Misirikou, which also has touches of Gothic and Frankish architectural

Απέναντι από το Παρθεναγωγείο δεσπόζει η επιβλητική Εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης, ο μεγαλύτερος σε μέγεθος ορθόδοξος ναός εντός των ενετικών τειχών. Παλιά αρχοντικά «στολίζουν» την ιστορική αυτή πλατεία. Opposite the school, the imposing church of Panayia Faneromeni, the largest Orthodox church within the city’s Venetian walls. This historic square is adorned by old mansions.

Το παραδοσιακό γλυκοπωλείο «Τρία Φανάρια» γλυκαίνει εδώ και πάρα πολλά χρόνια μικρούς και μεγάλους. Λίγο παρακάτω, το εστιατόριο «Ματθαίος» σερβίρει τις πιο αυθεντικές γεύσεις της κυπριακής κουζίνας. The traditional ‘Tria Fanaria’ sweet shop has been a source of treats for children and adults alike for a good many years. A little further down, ‘Matthaios’ restaurant serves the most authentically Cypriot dishes. Αθηνάς. Τα τραπέζια του βρίσκονται πλάι στον Σταυρό του Μισιρίκου, μια μικρών διαστάσεων εκκλησία βυζαντινού ρυθμού με γοτθικά και φράγκικα στοιχεία, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μετετράπη σε τέμενος με την ονομασία τζαμί Αραμπλάρ.

Στο άλλο άκρο του δρόμου, θα παρατηρήσετε το παραδοσιακό γλυκοπωλείο Τρία Φανάρια. Από την επιγραφή γίνεται εύκολα αντιληπτό πως εδώ, εκτός από παραδοσιακά γλυκά, σερβίρουν και… νοσταλγία. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες στο εσωτερικό του, που απεικονίζουν την πόλη σε περασμένες δεκαετίες, μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Εκμέκ κανταΐφι, γαλακτομπούρεκο, καζάν ντιπί και παραδοσιακές τυρόπιτες συνθέτουν τις αιτίες για τις οποίες τα Τρία Φανάρια –που πρωτάνοιξαν το 1952– είναι πάντα γεμάτα από κόσμο.

ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΝΕΟ-ΚΑΦΕΝΕΙΩΝ Διασχίζοντας τον περίβολο της εκκλησίας και περνώντας από τη μεγάλη βουκαμβίλια που αναρριχάται απτόητη σ’ έναν ξεχασμένο ανεμόμυλο, φτάνετε στην άλλη πλευρά της πλατείας, εκεί όπου η κουλτούρα των νεο-καφενείων ραντίζει την περιοχή με urban σταγόνες. Δύο υπέροχα νεοκλασικά στέκουν αγέρωχα ακριβώς απέναντι. Το ένα στεγάζει την Κυπριακή Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών και το άλλο ένα νέο σχετικά στέκι, το Corona Premium Caffè Lounge με υπέροχο μιλανέζικο εσπρέσο ή mocktails (κοκτέιλ χωρίς αλκοόλ). Στα δεξιά elements. In the time of Ottoman rule, the church was converted into the Arablar Mosque.

At the other end of the street is the traditional sweet shop Tria Fanaria, open since 1952. In addition to sweets, nostalgia also is served in healthy proportions. The black and white photographs decorating the shop, depicting the city from decades past, are testament to this. Ekmek Kateifi (bread pudding), Galaktoboureko (semolina custard pastry), Kazan dibi (milk pudding) and cheese pies are just a sampling of reasons why Tria Fanaria is always full of customers.

NEW CAFÉ CULTURE By crossing the churchyard and passing the old windmill dressed in climbing bougainvillaea on your way, you reach the other side of Faneromeni. Here, the urban neo-café culture thrives. Inside one of two magnificent neoclassical

βρίσκεται το καφενείο Χαλαρά, εκεί όπου χαλαρώνουν παρέες νεαρών – κάποιες βραδιές διοργανώνονται lives με ελληνική μουσική. Στα αριστερά σας θα δείτε ακόμα ένα νεο-καφενείο με το όνομα Θηρίο και στα δεξιά το κατάστημα Φανερωμένης 70. Εδώ αξίζει μια στάση. Πρόκειται για έναν μη κερδοσκοπικό χώρο που λειτουργεί ως μικροπωλητήριο μοντέρνων σουβενίρ, φτιαγμένων από Κύπριους καλλιτέχνες, και διοργανώνει κατά καιρούς ενδιαφέροντα καλλιτεχνικά projects. Όλο ευθεία μπαίνετε στη Στοά Παπαδοπούλου, γεμάτη από μικρά cafés και bars. Πρώτα θα δείτε τα Καλά Καθούμενα, το πιο παλιό καφενείο της περιοχής που ανάθρεψε πολλές γενιές και επέμενε να δίνει το παρών ακόμα και τις εποχές που η Παλιά Πόλη ήταν παραγκωνισμένη. Τώρα δικαιώνεται γεμίζοντας τις τόνενες καρέκλες του με πιστούς θαμώνες και καινούργιους θαυμαστές, φτιάχνοντας ζιβανόμελα συνοδεία ρεμπέτικων ακουσμάτων. Απέναντι είναι το μαγαζάκι Γαταπού, με διακοσμητικά χειροτεχνήματα, και παραδίπλα το Ant Comics, όπου αξίζει να μπείτε αν είστε αμετανόητοι φαν των κόμικ. Παραδίπλα, η πιτσαρία Passaggio 181 με οκτώ διαφορετικά είδη πίτσας και το Τρελάδικο με την όντως τρελή διακόσμηση και τα φοβερά ούζα. Στην ίδια σειρά το καφενείο Το Κάτι Τις, ιδανικό για μπίρα και ποικιλία τυριών.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΕΦΙΟΥ Ξανά πίσω στην εκκλησία, μόνο που τώρα στρίβουμε δεξιά προς την οδό Φανερωμένης. Σε ένα παλιό διατηρητέο βρίσκουμε το Street Food Balcony, το οποίο ανοίγει buildings is the Corona Premium Caffè Lounge (the other houses the Cyprus Academy of Sciences, Letters and Arts). Relatively new, the café serves delicious Milanese espresso, as well as virgin cocktails (mocktails). Right of this is the café Halara where youth come to relax and, on some nights, listen to live Greek music. To the left is Thirio café and its neighbour, Faneromenis 70. The latter is a small shop (non-profit) offering modern souvenirs by Cypriot artists and, on occasion, hosts art exhibits. In this direction off the main square is Papadopoulou Arcade, one full of small cafés and bars. Kala Kathoumena is the oldest café in the area and has seen many generations come and go. It struggled to survive when Old Town became abandoned in favour of more modern settings. Today, she takes revenge by filling her tables and chairs with loyal customers old and new who sip homemade, honeyed zivania accompanied by the sounds of rebetika. Close by is the handicrafts shop Gatapou, and for unrepentant fans of comic books, there is Ant Comics. Next door, Passaggio 181 serves eight types of pizza. Several steps away, known for its ouzo and crazy decor, is Treladiko. In the vicinity, the café/bar To Kati Tis is ideal for pairing beer with cheese.

Στο «Φανερωμένης 70» διοργανώνονται ενδιαφέροντα καλλιτεχνικά projects, στην Κυπριακή Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών εδρεύει η πνευματική καλλιέργεια και στο «Χαλαρά» η νέα γενιά δίνει ραντεβού με τη διασκέδαση. ‘Faneromenis 70’ hosts interesting artistic projects, while the Cypriot Academy of Sciences, Letters and Arts serves as a hub for culture, and the city’s young people meet at ‘Halara’ to enjoy themselves.

© PANAGIOTIS MINA

Στο «Street Food Balcony» θα απολαύσετε τα πιο λαχταριστά μπέργκερ, στη «Λωξάντρα» ελληνικούς μεζέδες και στο «Πιάτσα Γουρουνάκι» κρέας στα κάρβουνα. You can enjoy delicious burgers at the ‘Street Food Balcony’, Greek meze at ‘Loxantra’, and charcoal grilled meats at the ‘Piatsa Gourounaki’. νωρίς το απόγευμα, σερβίρει ωραία μπέργκερ και στέικ και το βράδυ παίζει ζωντανή μουσική με εναλλασσόμενα γκρουπάκια νεαρών μουσικών. Δίπλα, το Στέκι της Λωξάντρας, από τα πιο παλιά του είδους με νόστιμους ελληνικούς μεζέδες. Κι ακριβώς απέναντι το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κυπρου. Στο υπέροχο αυτό κτίριο θα μάθετε πολλά με μια επίσκεψη στο Μουσείο Ιστορίας της Κυπριακής Νομισματοκοπίας και θα εντυπωσιαστείτε από τα έργα σύγχρονης κυπριακής τέχνης που περιλαμβάνουν οι συλλογές του. Κι αφού χορτάσετε τέχνη, τότε «δικαιούστε» να γευτείτε κάτι πιο… χειροπιαστό, στο Πιάτσα Γουρουνάκι. Εδώ, όλα ψήνονται στα κάρβουνα, οι μερίδες είναι χορταστικές και οι γεύσεις αμιγώς ελληνικές. Αν πάλι προτιμάτε κάτι πιο ελαφρύ συνοδεία ζωντανής μουσικής, καθίστε στο Μουσικών Καφενείο, με μικρό μεζέ, αλλά μεγάλο κέφι από Κύπριους μουσικούς.

ΓΥΡΩ ΓΥΡΩ ΟΛΟΙ Ο περιμετρικός περίπατος στην πλατεία κλείνει με την οδό Μουσών, ένα πολύ στενό δρομάκι που βγάζει ξανά στα Τρία Φανάρια. Εδώ, το ενδιαφέρον εστιάζεται στη συνύπαρξη μαγαζιών περασμένων εποχών, με τα σεντόνια και τις πετσέτες κουζίνας να κρέμονται στις βιτρίνες, μαζί με μαγαζιά σύγχρονης αισθητικής πρότασης όπως το Staart Shop, ένα κατάστημα με χρηστικά αντικείμενα και έργα τέχνης ντόπιων δημιουργών. Αυτή, όμως, είναι η Πλατεία Φανερωμένης. Το ξεκαθαρίσαμε από την αρχή: ένα μωσαϊκό παράξενων αντιφάσεων συμπυκνωμένων σε μικρά πλακόστρωτα δρομάκια… PATHS TO ART AND FUN Head back to the church, but this time turn right toward Faneromenis Street. Street Food Balcony, a burger and steak joint nestled into an old building, opens its doors in the early afternoon and treats diners to delicious grub and live music well into the night. Next door is Το Steki Τis Loxandras (one of the area’s oldest) which serves delicious Greek meze. Opposite this is the Cultural Foundation of the Bank of Cyprus. Inside this magnificent building is the Museum of the History of Cypriot Coinage. A visit here will impress you with works of contemporary Cypriot art that are included in its collections. After your visit, head to Piatsa Gourounaki for hearty portions of Greek fare with pure flavours. On the other hand, should you prefer something light accompanied by live music, Mousikon Kafeneio offers a moderate variety of meze and lively entertainment by guest musicians.

THE BEGINNING IS THE END A tour of Faneromeni ends on Mouson Street, a narrow lane that reconnects with Tria Fanaria. Mouson culminates in a mix of old-fashioned and modern shops co-existing in perfect harmony: some with embroidered bed sheets and kitchen towels on display, and others with modern ‘objets de art’ created by local artists, as is characteristic of Staart Shop – practical and artistic. Then again, as was made clear from the beginning, Faneromeni is a mosaic of contradictions: a portrait of strange bedfellows content to share the same historic-cobbled streets.