Vakblad Arbo - Nummer april 2020

4 2020

N

B

N

in onzekere tijden

Exoskeletten: hot, maar zijn ze goed bruikbaar

001-001_ARB04_CVR.indd 1

N

Wat de wet zegt over B en flexwerkers

p het snijvlak van veiligheid en duurzaamheid

23-03-20 15:31

NCOI T&V_Arbeidshygiëne externe uiting A4.indd 1 002-044_ARB04_ADV.indd 2

12-3-2020 10:00:45 23-03-20 15:31

l R

I

N I

R

N

I N

R

IN R

R

I

I

I

as ennen e oon thuis o e stoel gaan zitten in laats van aansluiten in de le ven ki ken hoe i roso t tea s ook eer erkt a aanvankeli k as het dik la hen a ha heel gra ig o e ollega s te zien o zolders slaa ka ers et geluidde ende ko tele oon en la to s in de vensterbank o tussen broodkrui els en kids lles leuk en aardig aar al vri snel sloeg de aniek toe ant o i n in id dels vaste erk lek thuis kreeg ik el een heel hi gerig gevoel van al die hats ie es en rinkelt es u as ik al ges annen door al dat orona nieu s n ook o het erk as het die eerste thuis erkdag o allerlei redenen e ht risis ovendien even bi e ollega langslo en o een raat e in het keukent e is er niet eer bi e staat onstant aan l het onta t ver loo t er tele oon en online orona be heerst ge oon e hele erk en riv dag

R

R

R

N

R

N

R

0

42

IN

R

R

44

2400

NN

N

N

NN

N

N

INI

R

2 44 4 0

I

0

40

2

RI

20 I

I

I

R

R

4

2

en een call

t

R

R

I

e he

n

R

N

0

et nieu s aakte het niet beter De net erken van internet roviders aren over belast en dat zorgde voor storingen r erd ge aars hu d voor dataverlies en die stal ede erkers kunnen bedri s gevoelige in or atie i ers o hun harde s hi o slaan et alle risi o s van dien nog aar te z i gen van de riva issues veral zoeken overheden naar iddelen o ensen via hun s art hones te volgen n zi orden s art honesignalen gevolgd o te ontroleren o ensen thuisbli ven u hebben i strenge riva regels aar het gee t to h te denken n ga zo aar door o h li k ik na een eek orona stand al een aardige odus gevonden te hebben voor deze ellendige situatie Digitaal overleg kan et grote groe en e ht e i nter zi n n laats van een a s raak heb e een all orona aak bovendien veel reativiteit los aken die eerst oeili k aren oeten nu in sneltreinvaart orden ont ikkeld ht leuk o te zien aast het erk hoe e niet veel Dat is ook el eens lekker iet vaker dan t ee keer er dag het o i le orona nieu s he ken gee t rust n e kunt de dag net zo goed beginnen et een ko e all et een ollega aar erk en riv s heiden bli t best lastig Volgens de deskundigen oet e erken o vaste ti den en e digitale ro el o gezette ti den o a ezig zetten ee stru tuur aan de dag zeggen zi ee ti d voor auzes en vooral vergeet niet o ti d te sto en et erken Dat is nog even ennen n iddels heb ik zel s een a et een orkout ge robeerd o in be eging te bli ven een idee hoe het over een aar eken is iedere dag is eer anders k ens u in ieder geval veel sterkte n elke erk en gezondheids situatie u zi h ook bevindt o eli k lukt het ons o gezond te bli ven a ueline oosten hoo dreda teur

arbo 4 | 2020

003-003_ARB04_COL_RED.indd 3

23-03-20 15:31

nhoud

Werkt een mondkapje e zien ze nu ook in

ederland steeds vaker

ondka es Door het oronavirus nee bes her

ing toe

aar houdt zo n

ensen

et

t de vraag naar ade

asker een virus tegen

Door eter assenier

ngelijke monniken, gelijke kappen aar let e o bi

voor e

erkers bi het verstrekken en

bi de voorli hting en instru tie daarover Dit artikel biedt een rag

atis he aan ak aan de hand van de

et

Door dri ri ters

Steun voor het lichaam oe e e tie zi n e oskeletten die

ensen

z aar beroe ondersteunen in hun

erk

tekeningen Door

oeten

i hiel de ooze

e

aar

ens geen goed

n

siek

elke kant

aken bi de inzet van deze robots

i se de Vries

rank rause

mgaan met verlies

ensen zi n

et een

atige risi odenkers

aarne

bedreigingen o a stand

ingss stee

et li kt o

e als

hebben voor

oals het oronavirus eerst

Door an ni der en os us

4 arbo 4 | 2020

004-005_ARB04_INH.indd 4

23-03-20 16:26

arbo Verder in dit nummer

edere maand

verlappende doelen

ren in

rotere organisaties ont looien diverse initiatieven o het sni vlak van duurzaa

ieu s en t eets

heid en veiligheid lu

ant die t ee kunnen elkaar versterken n dit artikel a

enkele voorbeelden van zulke initiatieven

n

ara

nos

Door Dirk de ne ht

urispru entie ob oort

oeilijke materie als pageturner De ins iratie voor haar thriller

nder invloed haalde

arbeidsh gi nist en hoger veiligheidskundige a

ara

nos uit haar dageli kse

erk

k

il stieke

bi dragen aan de kennis over gevaarli ke sto en Door

dia i kendi k

oe ki kt u aan tegen risi o s te a

ilt u ze ten koste van

hebt u besloten be aalde risi o s

e teren Dat laatste is ri

taveren

aar doe het dan

Door eter assenier

n

aard Recht en bedri sarts binnen

Bent u ook risicoleider alles uitbannen

lu

a zegt

artin van

el doelgeri ht

dagen

a literatuur arsten us h r

ucten

n eval lad

ant nat e ia

plei in en

arbo 4 | 2020

004-005_ARB04_INH.indd 5

23-03-20 16:26

Zeer subjectief en voor discussie vatbaar selecteert de redactie iedere maand highlights op het gebied van veiligheid en gezondheid

rending in arbo ort nieuws

Aantal arbeidsongevallen gestegen Steeds meer werknemers worden slachto er van een arbeidsongeval

it cijfers

ie stal als stresstherapie

van de nspectie SZW blijkt dat het aantal meldingen van een arbeidsongeval is

Een apanse vrachtwagenchau eur

gestegen van

heeft een opmerkelijke manier gevon

in

naar

in

den om werkstress te vermijden

In 2019 overleden 69 mensen door een ongeval op het werk (in 2018 waren dat er 71). Het merendeel van deze fatale ongelukken gebeurde in de bouw. Ook in de sectoren industrie, vervoer en opslag en de agrarische sector vielen slachtoffers.

Bij bedrijven met < 10 werknemers vielen tussen 2015 en 2019 gemiddeld de meeste slachtoffers. Per honderdduizend werknemers waren gemiddeld 67 mensen betrokken bij een ernstig arbeidsongeval. Bij middelgrote (10-100 werknemers) en grote bedrijven zijn dat respectievelijk 45 en 10 mensen. Jongeren tussen 15 en 24 jaar en werknemers van 55-plus zijn relatief vaak slachtoffer.

Werknemers van 25 t/m 34 jaar zijn relatief het minst vaak betrokken bij een ernstig ongeval. Tweederde van de geregistreerde slachtoffers is in dienst van een werkgever. Eén op vier is uitzendkracht of zelfstandige.

Veilige en gezonde arbeidsomstandigheden zijn in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van bedrijven. Die moeten maatregelen treffen om te voorkomen dat mensen ziek worden of letsel oplopen door hun werk. Minder dan de helft van de bedrijven heeft geen RI&E. Vooral kleine bedrijven hebben dit vaak niet op orde.

De Inspectie SZW zet dit jaar daarom stevig in op voorlichting en handhaving.

De man heeft zich namelijk toegelegd op het stelen van fietszadels. In 25 jaar heeft hij er ongeveer 5.800 achterover gedrukt. “Ik begon er 25 jaar geleden mee om van de werkstress af te komen.

Daarna kreeg ik er steeds meer lol in”, liet de zadeldief optekenen in een verklaring.

erplichte a v v

r

p ers

Werkgevers en vakbonden hebben in de Stichting van de Arbeid een akkoord bereikt over een verplichte verzekering tegen inkomstenverlies bij arbeidson geschiktheid aov voor zzp’ers

De verzekering gaat naar verwachting rond 2024 in. De uitkering bedraagt maximaal het bruto wettelijk minimumloon (nu rond 1650 euro per maand).

De premie voor de nieuwe verzekering hangt af van het belastbaar jaarinkomen en de duur van het gekozen eigen risico.

Dat kan variëren van een half tot 2 jaar.

aalti

e

r ers

n er

Staatssecretaris Van Ark van SZW gaat de regels voor maaltijdbezorgers onder de

ips voor thuiswerken huiswerken is het mantra in deze tijden van corona ook zorgplicht voor de thuiswerkplek

Bij thuiswerken gaat het altijd om werknemers die in opdracht werken voor een werkgever. De werkgever moet zorgen voor een veilige en gezonde werkplek. Dat geldt ook bij thuiswerken. De kosten daarvan komen voor zijn rekening (art. 44 Arbowet).

iscussieer mee in de linked n groep vakblad Arbo

e werkgever heeft

aar let zelf ook goed op uw lijf

Veel mensen die (vrijwel) nooit thuiswerken, doen dit door het coronavirus nu wel. Die hebben niet een-twee-drie een perfect ingerichte beeldschermwerkplek. Voorkom klachten aan het bewegingsapparaat met deze tips. » Wissel af in werk en houding. » Bellen? Ga staan of lopen. » Stukken lezen? Zoek een andere plek. » Pak elk half uur wat te drinken. » Maak in de pauze een wandeling.

Thuiswerken met een laptop? Dat zijn dit de drie do’s: werk met een los toetsenbord, gebruik een losse muis en zet het scherm op een verhoging (bovenrand op ooghoogte).

jaar aanscherpen

Na enkele ernstige ongelukken met jonge maaltijdbezorgers heeft de Inspectie maaltijdbezorging meer gecontroleerd.

Bij meer dan de helft van de bedrijven met jonge maaltijdbezorgers stelde zij overtredingen vast. Ook zijn bezorgers steeds jonger. De Inspectie adviseert een expliciet verbod op maaltijdbezorging door kinderen onder de 16 jaar.

er

ru we snac en

Vier op de tien werkenden troosten zichzelf ter verzachting van hun werk druk met kleine verslavingen, zoals te lang tv kijken, te veel alcohol drinken of te vaak snacken

Dat blijkt uit de Nationale Werkdruk & Zacht Werken monitor 2019. Vooral hoger opgeleide werkenden blijken zich als ze moe zijn te buiten te gaan aan doorgaans ongezonde lekkernijen. En wat blijkt? Jongeren zijn hier gevoeliger voor dan oudere werkenden.

arbo 4 | 2020

006-007_ARB04_TRE.indd 6

23-03-20 15:30

witter parool

vakbladarbo

mrt

De dreiging van besmetting door het coronavirus zorgt bij veel mensen voor geestelijke en lichamelijke klachten. 'We ervaren een vorm van collectieve machteloosheid. De een gaat piekeren, de ander wordt prikkelbaar.'

julesdekeiser

mrt

Hoooi strandbezoekers, parkliefhebbers, IKEA-fans etc. Kennen jullie die linialen van de basisschool nog? Die heten dus écht Corona linialen (geen grap). Nou, doe die keer 5. Zo ver blijf je uit elkaars buurt. Minstens. Super easy te onthouden. Groetjes, de wereld

Arbo Actualiteitendag leert hoe u de vernieuwde Arbo wet kunt gebruiken bij het realise ren van een zorgvuldig arbobeleid raktisch en interactief

etravdBoorn

mrt

Ziekenhuizen 'in control'? Een vraag die veel mensen zich nu zullen stellen.

Volgens dit onderzoek hebben de meeste ziekenhuizen (nog) geen integraal risicomanagement (IRM). Terwijl Horizontaal Toezicht wel hoog op de agenda staat.…https://lnkd.in/gYsEgMQ

Arbo in cijfers irca

procent van de werknemers

in Nederland heeft een enkele keer tot zeer vaak te maken met onge wenste omgangsvormen van leiding gevenden of collega’s heeft ook nog bijna

aarnaast

procent van de

werknemers te maken met discrimi natie op de werkvloer

Een vertrouwenspersoon in een bedrijf of organisatie kan de negatieve gevolgen van ongewenste omgangsvormen beperken en deze zelfs voorkomen. In 2018 zeggen ruim 6 op de 10 werknemers in Nederland dat ze de mogelijkheid hebben om een vertrouwenspersoon te raadplegen. 1 op de 8 zegt dat ze dat niet hebben en 1 op de 4 weet het niet.

In grote bedrijven (meer dan 250 medewerkers) heeft bijna 80 procent van de werknemers de mogelijkheid om een vertrouwenspersoon te raadplegen. Dit is bijna tweemaal zo veel als in kleine (tussen de 10 en 50 medewerkers) en microbedrijven (minder dan 10 medewerkers), waarin respectievelijk 49 en 33 procent van de werknemers deze mogelijkheid heeft.

Na de Arbo actualiteitendag bent u volledig op de hoogte van alle recente en aankomende wetswijzigingen, jurisprudentie en ontwikkelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden. Uiteraard past het programma van de dag zich aan op de actuele onderwerpen van nu. Met het oog op de huidige maatschappelijke ontwikkelingen is dit een relevante dag voor u als arboprofessional.

Kijk op https://actualiteitendag.arboonline.nl voor meer informatie.

Meer maatregelen tegen ongewenste omgangsvormen? Bekijk de Wegwijzer Vertrouwenspersoon (https://bit.ly/ 39YvRd9) of de Handreiking Gedragscode Ongewenste Omgangsvormen (https://bit.ly/2UdfT8p).

Bron: NEA 2018 (TNO|CBS)

eer nieuws www arbo online nl

Meer cijfers over ongewenste omgangsvormen op de werkvloer? Bekijk dan de factsheet interne ongewenste omgangsvormen en meer op monitorarbeid.tno.nl (https://bit.ly/2WmcXcs)

arbo 4 | 2020

006-007_ARB04_TRE.indd 7

23-03-20 15:31

Adembescherming tegen coronavirus

Werkt een mondkapje

NA V arbo 4 | 2020

008-010_ARB04_ART-THE01_Passenier_corona.indd 8

23-03-20 15:30

e zien ze nu ook in ederland at vaker ensen et ondka es Door het oronavirus nee t de vraag naar ade bes her ing toe aar in hoeverre houdt zo n asker een virus tegen n oeten e alle aal et zo n ond asker o naar het erk tekst eter assenier os Putman is hoger veiligheidskundige. Dus als hij thuis aan het klussen is, doet hij dat verantwoord. Laatst zagen we hem bijvoorbeeld bezig met het frezen van een stopcontact in de muur. Daarbij komt veel stof vrij en dus droeg Putman een Stofmasker Type FFP3 met ventiel. Dat viel toch een beetje tegen. “Je moet weten, dat frezen is heel zwaar werk, dus je gaat enorm transpireren. Mijn veiligheidsbril was binnen een mum van tijd helemaal beslagen en door dat masker kon ik na korte tijd heel moeilijk ademen.”

Putmans boodschap is duidelijk: werken met serieuze adembescherming is geen pretje. En toch … als je jezelf echt wil beschermen, kan dat alleen met een geavanceerd masker. “Ik had natuurlijk ook een van die mondkapjes kunnen kopen bij de doe-het-zelfwinkel in de buurt, maar die verkopen niet altijd professionele PBM. Dus loop je grote kans op inwaartse lekkage.”

Virus

Vandaar dat Putman moet glimlachen om de recente run op adembescherming. In Nederland zie je in verhouding nog niet zo veel mondkapjes – maar wellicht gaat dat nog veranderen.

“Mensen willen die gebruiken om zich te beschermen tegen het coronavirus – maar dat heeft weinig zin. Zo’n virus is oneindig veel kleiner dan een stofdeeltje; dat dringt gemakkelijk door zulke mondkapjes heen. Sterker nog: zelfs een geavanceerd stofmasker als de FFP3 dat ik gebruikte, laat bij verkeerd gebruik een groot deel van de ziekteverwekkers gewoon door.”

el s geavanceerde

A V

S

sto maskers laten bij verkeerd gebruik veel ziektever ekkers door arbo 4 | 2020

008-010_ARB04_ART-THE01_Passenier_corona.indd 9

23-03-20 15:30

ls je je echt tegen een virus ilt beschermen, moet je ook een veiligheidsbril dragen Om dit goed te begrijpen, moet je weten dat adembescherming (deeltjesfilters) tegen microbiologische agentia zoals virussen en bacteriën, valt onder te verdelen in drie beschermingsklassen: FFP1, FFP2 en FFP3. Beschermingsklasse FFP1 biedt nauwelijks tot geen bescherming tegen virussen. Zo’n 22 procent kan ongehinderd passeren, mede door de zijwaartse lekkage. Bij beschermingsklasse FFP2 ligt dat percentage veel lager, op 8 procent. Bij FFP3 ten slotte is dat zelfs teruggebracht naar 2 procent. De kans op besmetting is dan aanzienlijk lager.

Iedereen aan het FFP3-masker dus? Putman is niet overtuigd.

“Het ademhalen is hier nog lastiger dan bij een algemeen stofmasker. Je kunt er hoogstens twee uur achter elkaar in werken, dan ben je vrijwel uitgeput. Bovendien, doordat je zo hard moet uitademen, neemt de kans op zijwaartse lekkage flink toe. Natuurlijk, je hebt ook maskers met een zogenoemd uitblaasventiel. Dat maakt ademen veel makkelijker en comfortabeler. Alleen bieden die niet voldoende bescherming tegen virussen. Er is kans op lekkage, zeker als je het masker langer gebruikt. Want op den duur kan het uitademventiel minder goed gaan sluiten.”

ondkapjes

Hij krijgt bijval van Bert Niesters, hoogleraar Medische Microbiologie bij het UMCG. “In Aziatische landen zie je veel mensen met mondkapjes. Maar die dingen helpen hoogstens een beetje tegen luchtverontreiniging. Bovendien, als je je echt tegen een virus en dus ook tegen het coronavirus wilt beschermen, moet je ook een veiligheidsbril dragen. Want dat virus dringt het lichaam ook binnen via de traanklieren. Het enige voordeel dat ik kan bedenken, is dat mensen door zo’n masker minder met hun handen aan hun gezicht zitten. Daardoor zullen ze zichzelf dus niet zo snel besmetten. Maar aan de andere kant … die mondkapjes geven je ook een vals gevoel van veilig-

N

a

r ep

egin ebruari ubli eerde de VV Vakgroe in or atie over de eisen die oeten orden gesteld aan ond askers die bes her ing geven tegen het oro navirus ok dit stuk laat er geen t i el over bestaan ge one ond askers geven geen o onvoldoende bes her ing ilterende gelaats askers oeten vol doen aan de nor ini aal t e o bi voorkeur ersonen die o geli k virulent zi n o te el drager van het virus kunnen het beste een hirurgis h asker gebruiken Deze ond askers oeten voldoen aan de nor t e niet vo htdoorlatend

heid. Daardoor neem je wellicht weer minder snel andere voorzorgsmaatregelen.”

En die andere voorzorgsmaatregelen zijn volgens hem veel effectiever. “Was regelmatig je handen en zit niet met je handen aan je gezicht. Houdt de aanbevolen anderhalve meter afstand tot andere personen. Geef mensen geen hand. Houd er ook rekening mee dat het virus aan een deurkruk of trapleuning nog enkele uren actief kan blijven. En o ja, leer de mensen om je heen dat ze niet in hun handen moeten niezen, maar in hun elleboog. Met dit soort maatregelen maak je de kans op besmetting een heel stuk kleiner. Want zo’n besmetting wordt niet veroorzaakt door één virus; je hebt een redelijke hoeveelheid nodig en ook nog eens gedurende langere tijd.”

verdreven

Is dat voldoende? Moeten we andere mensen niet sowieso vermijden? Niesters vindt dat vooralsnog overdreven. “Natuurlijk, het coronavirus is nieuw en dus hebben we er nog geen immuniteit tegen opgebouwd. Maar aan de andere kant, op dit moment woedt er in de Verenigde Staten een reguliere griep waaraan al 10.000 mensen zijn overleden. Iets soortgelijks zag je bij de seizoensgriep van 2017/2018. Alleen al in Nederland werden 900.000 mensen ziek, waren er ongeveer 16.000 ziekenhuisopnames en stierven er ongeveer 9.500 (bron: RIVM).

Bedenk verder dat het coronavirus veel minder dodelijk lijkt dan SARS. Aan het coronavirus overlijdt ongeveer 2 procent van de mensen – maar we weten nog niet de exacte cijfers aan besmettingen, dus de gedachte is dat dit percentage lager zal worden. Bij SARS lag dat op 10 procent. Dan hebben we het nog niet eens over Ebola: daar ligt de letaliteit tussen 50 en 90 procent. En bedenk wel: ook tijdens de Ebola-epidemie van enkele jaren geleden, overleden er in Afrika meer mensen aan malaria.”

Tot nu toe hebben we het gehad over adembescherming. Maar er zijn ook maskers die niet jezelf beschermen maar juist je omgeving. Die werken niet van buiten naar binnen, maar van binnen naar buiten. “Dit zijn zogenoemde chirurgische maskers”, zegt Putman. “Ze worden vaak gebruikt door het medisch personeel bij kwetsbare patiënten, bijvoorbeeld tijdens een operatie. Sommige zijn getest op vochtdoorlatendheid; die moeten een bepaalde hoeveelheid druppeltjes tegenhouden.

Maar weer andere zijn helemaal nergens op getest. Daar komt nog bij dat ook die maskers vaak heel oncomfortabel zijn om te dragen. Stel je voor dat je enorm loopt te niezen en te proesten. Dan zal je al snel in de verleiding komen om bij iedere nies dat masker even af te zetten. Dan is de effectiviteit natuurlijk buitengewoon laag.”

Door het drukproces zit er tijd tussen schrijven en verschijnen van dit artikel. Kijk voor de actuele ontwikkelingen rondom corona op www.arbo-online.nl.

0 arbo 4 | 2020

008-010_ARB04_ART-THE01_Passenier_corona.indd 10

23-03-20 15:30

LICHT EN LUCHTIG

ELTEN.COM

HET VOORJAAR IN

LANCE GREY LOW ESD S1P ART. NR.: 729505 | MAAT: 40 T/M 48

LANCE BLACK LOW ESD S1P ART. NR.: 729691 | MAAT: 40 T/M 48 OPTIMAAL DRAAGCOMFORT EN PERFECTE DEMPING DOOR INFINERGY® VAN BASF.

002-044_ARB04_ADV.indd 11

23-03-20 15:31

lexwerkers en B , hoe zit het

ngelijke monniken, g

le erkers erken vaker in risi ovolle situaties Dit leidt tot ongevallen en ziekte en dat kan niet de bedoeling zi n in onze elvaarts aats ha i aar let e o bi verstrekken aan e erkers en de voorli hting en instru tie daarover Dit artikel biedt een rag atis he aan ak aan de hand van de et

arlies

ilhorst Verhei

V o

uni atie

tekst dri ri ters

2 arbo 4 | 2020

012-014_ARB04_ART-THE02_Frijters.indd 12

23-03-20 15:30

n, gelijke kappen E

en flexibele schil is er om wisselingen in de productie op te vangen. Dit is sinds mensenheugenis een geaccepteerde methode om de productie ongestoord te laten verlopen. Met een flexibele schil kan een bedrijf inspelen op de wisselende vraag van opdrachtgevers. Ook in geval van ziekte van vaste medewerkers kan met flexwerkers de productie op niveau blijven zonder de werkdruk onnodig op te voeren. Zo is duur overwerk te voorkomen.

De uitgebreide inzet van flexwerkers vraagt meer kennis van de wederzijdse verplichtingen om veilig en gezond werken mogelijk te maken. Want wie moet hen PBM verstrekken en voorlichting en instructie daarover geven?

Flexwerkers zijn vaak kort op de arbeidsplaats, wisselen frequent van werkplek en doen vaak het minst veilige werk. Dat maakt het effectief geven van goede voorlichting en het verstrekken van de juiste PBM nog belangijker.

Vanuit de Arbeidsomstandighedenwet is het inlenend bedrijf verantwoordelijk voor het nemen van beschermende maatregelen. Voor de flexwerker is het inlenend bedrijf de werkgever als het gaat om de arbeidsomstandigheden (zie figuur 1).

Arbowet

De Arbeidsomstandighedenwet of Arbowet regelt de veiligheid en gezondheid in de werksituatie door opdrachten neer te leggen bij werkgevers en werknemers.

In artikel 1 staan de definities voor werkgever en werknemer.

Dat gaat uit van een gezagsverhouding. Dit betekent dat de inlener de werkgever is en niet het uitzendbureau (de uitlener).

In artikel 3 gaat de wetgever vervolgens in op het arbobeleid dat de werkgever, het inlenend bedrijf, moet voeren. Hierin staat onder meer dat de werkgever de arbeidshygiënische strategie moet volgen bij het nemen van maatregelen voor veilig en gezond werken. Dit betekent: als eerste het gevaar wegnemen bij de bron en pas in de laatste plaats overgaan tot het verstrekken van PBM. De wet stelt in artikel 5 dat de werkgever zijn risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) schriftelijk moet vastleggen. Omdat de processen en gevaren in veel bedrijven niet heel erg variëren, zijn de specifieke RI&E’s hierin opgenomen. Deze specifieke RI&E’s worden gewoonlijk aangeduid als Taak Risico Analyse of TRA. Lid 5 van dit artikel is relevant omdat bedrijven hierin wordt gevraagd de TRA’s met maatregelen over te dragen aan de uitlenende organisatie (oftewel het uitzendbureau). Het doel hiervan is dat de uitlenende organisatie beoordeelt of de werknemers niet worden blootgesteld aan onacceptabele gevaren. En ook dat de uitlenende organisatie de in te zetten werknemer instrueert en voorbereidt op het werk.

Als de TRA al wordt gemaakt, is die over het algemeen gebaseerd op de te verwachten situatie en het geplande proces. De praktijk wijkt hier echter vaak vanaf. De TRA moet hierop worden aangepast. Praktisch gezien betekent dit dat het inlenend bedrijf in nagenoeg alle gevallen de actuele taakinstructie kort voor het uitvoeren van de taken moet geven of moet herhalen.

In lid 6 van artikel 5 ten slotte staat dat alle werknemers kennis moeten kunnen nemen van de RI&E. Dit betekent dat ook de inleenkrachten deze gelegenheid moeten krijgen.

Artikel 8 is een vervolg op artikel 5, lid 6, waarin de werkgever wordt verplicht de medewerkers in de gelegenheid te stellen kennis te nemen van de RI&E. In lid 3 staan PBM met name genoemd als een onderwerp waarover voorlichting en onderricht moet plaatsvinden. In lid 4 ten slotte stelt de wetgever dat de werkgever toezicht moet houden op het juiste gebruik van de PBM.

arbo 4 | 2020

012-014_ARB04_ART-THE02_Frijters.indd 13

23-03-20 15:30

nlener

Werkgever - erknemer rbeidsomstandigheden et

dracht aakRisico nal se

itzendbureau

iguur

itzendkracht

itzendovereenkomst aakRisico nal se Voorlichting instructie, Werkgever W

etrokken artijen en hun rollen

ie doet

at

Vanwege de afwijkingen tussen het geplande proces en de werkelijkheid moet de werkgever kort voor het uitvoeren van de taak actuele instructie geven. Een toolbox of voorlichting en instructie-bijeenkomst heeft bij voorkeur de vorm van een dialoog. Want waarschijnlijk brengt de flexwerker ook eigen ervaring en kennis mee. Bovendien beklijft de informatie uit een dialoog beter. De bijeenkomst voor voorlichting en instructie kan dus het best een gesprek zijn waarin werknemers en flexwerkers worden uitgedaagd na te denken over de te verrichten werkzaamheden, de gevaren die het werk met zich meebrengt en de manier waarop iedereen de gevaren zo klein mogelijk kan houden. Een hogere acceptatie van de afspraken over veilig en gezond werken maakt het toezicht eenvoudiger.

De verplichtingen van de werknemer staan genoemd in artikel 11. Hierdoor kan ook het sanctiebeleid op de inleners van toepassing worden verklaard. Een sanctiebeleid dat in het verlengde ligt van het overleg over taakuitvoering en PBM-gebruik, kan op begrip rekenen.

Artikel 44 stelt dat de kosten van de wet niet op werknemers mogen worden verhaald. Dit betekent dat de werkgever de kosten van de PBM niet mag doorberekenen aan de flexwerker.

Arbobesluit

Het Arbeidsomstandighedenbesluit specificeert de artikelen uit de Arbowet. PBM komen in veel artikelen aan de orde.

Daarbij gaat het bijvoorbeeld over de juiste keuze maken. De relevantste artikelen noem ik even.

De definitie in artikel 1 lid 4 stelt dat een PBM een uitrustingsstuk is dat werknemers dragen of vasthouden om zich te beschermen tegen gevaren. Dit is identiek aan wat we normaal gesproken in de praktijk onder PBM verstaan. Artikel 1.36 (afdeling 8) gaat nader in op de bijzondere positie van jeugdigen. In dit artikel staat dat werkgevers met een aantal zaken rekening moeten houden bij het geven van taken aan jeugdigen. Bijvoorbeeld met hun gebrek aan werkervaring, hun onvermogen gevaren goed in te schatten of hun onvoltooide geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. Dit heeft consequenties voor het soort werk dat werkgevers jeugdige flexwerkers als vakantiewerkers en scholieren kunnen laten verrichten. Ook betekent het dat werkgevers bij de keuze van PBM rekening moeten houden met bijvoorbeeld de pasvorm voor jeugdigen. Bij het overleg vooraf met het uitlenend bedrijf is het verstandig hier al aandacht aan te schenken.

In artikel 4.4 staat een uitleg van de arbeidshygiënische strate-

gie. Die aanpak moeten werkgevers volgens de Arbowet toepassen bij het plannen van alle beheersmaatregelen. De uitwerking onder 4.4 is te zien als een generiek toepasbare uitleg van Arbowet artikel 3.b. In artikel 4.4 lid 6 valt te lezen dat het dragen van PBM moet worden beperkt tot de strikt noodzakelijke momenten. Dit staat op gespannen voet met de huisregels van veel bedrijven die het gebruik van PBM standaard vereisen. PBM dragen is in deze generieke regels niet gekoppeld aan de aanwezigheid van gevaar. Zoals we allemaal zelf hebben ervaren, is het dragen van PBM ongemakkelijk. Als dan ook nog de urgentie voor het dragen ontbreekt, is het niet vreemd dat mensen morren. Bovendien voorkomt een PBM geen ongeval. Of ze moeten bedoelen dat de gestrikte veters in veiligheidsschoenen voorkomen dat iemand struikelt. Een generieke regel als ‘altijd een bril, helm, hoge schoenen, hoge zichtbaarheidsvest en handschoenen’ leidt tot verbazing en onbegrip bij eigen werknemers én flexwerkers.

In hoofdstuk 8 staat dat PBM moeten voldoen aan de Warenwet. Daarnaast moeten zij voldoende bescherming bieden tegen de gevaren waaraan de werknemer staat blootgesteld.

Verder moeten de PBM ergonomisch zijn afgestemd op de individuele drager. In artikel 9.3 staat dat medewerkers verplicht zijn om de PBM volgens voorschrift te gebruiken.

n het kort

» Uit de Arbowet en het Arbobesluit blijkt dat de begrippen werkgever en werknemer anders zijn dan we vaak denken. » De werkgever, de inlener, is verantwoordelijk voor de juiste PBM. En juiste betekent hier: PBM die de impact van het gevaar op het lichaam wegnemen. » De werkgever is verantwoordelijk voor de verstrekking van PBM. De werknemer is verantwoordelijk voor gebruik en onderhoud van de PBM zoals afgesproken. Dit geldt voor zowel de eigen werknemers als voor flexwerkers. Concreet betekent dit dat de regels voor het verstrekken, gebruiken en onderhouden van PBM net zo gelden voor de flexwerkers als voor de eigen medewerkers. » Verstrekking, voorlichting en instructie: de situatie waarin de inlener voorlichting en instructie verzorgt en ook de PBM verstrekt, biedt de grootste kans dat de flexwerker de juiste informatie krijgt en er doeltreffende PBM aanwezig zijn en ook worden gebruikt. Bovendien is deze wijze van verstrekken te borgen en beheersbaar voor de verantwoordelijke werkgever (inlener). » Indien de levensduur van de PBM langer is dan de inzettijd van de inleenkracht, is het een overweging waard om de PBM te verrekenen met de uitzendorganisatie. Het is echter wel zaak dit ‘waterdicht’ in het contract te regelen. Met deze aanpak wordt de uitlener gestimuleerd om zo veel mogelijk, per bedrijf, een vaste pool inleenkrachten beschikbaar te hebben. » De kosten van PBM mogen niet ten laste komen van de werknemer, hiervoor is de werkgever verantwoordelijk.

Meer informatie over flexwerkers en PBM is te vinden op https://www.ser.nl/nl/Publicaties/flexwerk-en-arbo.

Adri

rijters is onsultant bi

a a nl

4 arbo 4 | 2020

012-014_ARB04_ART-THE02_Frijters.indd 14

23-03-20 15:30

amara

et D berichtte Russische eestvierders gedood door lading droogijs in z embadater

nos

ee ussis he badgasten zi n vandaag o een el heel o erkeli ke a nier aan hun einde geko en eiden k a en o toen ti dens een z e arti t e o een ver aardag een grote hoeveelheid droogi s in een oskous ebruari z e bad erd gegooid D Droogi s is de vaste vor van koolsto dio ide et hee t een te era tuur van elsius en ar t heel langzaa o deaal voor de koeling van rodu ten zonder elektri iteit o andere energiebron et ordt bi voorbeeld gebruikt bi trans ort o in laboratoria i zulke lage te eraturen oet e natuurli k uitki ken et huid onta t so lerende hands hoenen zi n aan te raden aar zo vertelde een agazi n ede erker i ooit droogi s aanraken is een out die e n keer aakt et bi zondere aan droogi s is dat het van de vaste vor dire t overgaat in da vor en de vloeisto ase overslaat ubli eren zoals e ogeli k nog van de s heikundeles o de iddelbare s hool eet Van deze eigens ha kun e leuk gebruik aken ls e brokken droogi s in ater stort subli eert de koolsto dio ide en ont staat een s rook esa htige nevel De da is z aarder dan lu ht at het itte ievene e t versterkt e eldig in het theater aar ook o eest es zoals die aar het nieu sberi ht over s reekt en snelle oogle a tie toont vele l es aaronder die van bli e a a s die droogi s in het kinderbad e gooien ter i l do hter er nog in zit Die a a doet to h zulke leuke dingen a a zal net als de ussis he eestvierders geda ht hebben oolsto dio ide zit ook in de lu ht dus vri ko en in da vor is geen roblee aar ook hier geldt het beroe de gezegde van ara elsus De dosis aakt het gi oolsto dio ide is een zuursto verdringer as h iant in het ngels en le thaal e e t van te hoge on entraties koolsto dio ide is dan ook verstikking Daarnaast s eelt koolsto dio ide een belangri ke rol in ons ade halingss s tee or aal is dat heel un tioneel li ht verhoogde on entraties koolsto dio ide in het li haa zi n voor de hersenen het teken dat er onvoldoende zuursto binnenko t de halingss stee hart en entraal zenu stelsel gaan dan aan de slag s er een sterk verhoogde on entratie koolsto dio ide dan erken deze s ste en iets harder dan handig at negatieve gezond heidse e ten gee t at zouden die z e ers hebben ge erkt ti dens dat eest e iss hien hadden zi eerst last van hoo d i n duizeligheid be ustzi nsverlaging onhan digheid in de be egingen en versnelde ade haling Vervelend aar nog niet dodeli k er i l de on entratie koolsto dio ide zi h net boven het a tero ervlak o hoo te kan het zi n dat zi hartklo ingen o s as en kregen o zel s be usteloos raakten en s as e o be usteloosheid ter i l zi baan t es trokken in het die e kan tot dood door verdrinking hebben geleid aar ge oon verstikking kan ook oe het ook zi een akelig eind aan het eest e Droogi s is vri akkeli k verkri gbaar en dit soort e e ten zi n niet alge een bekend ands hoenen en voldoende ventilatie zi n noodzakeli k Voor eest es heb ik een suggestie voor bronaan ak de oude vertrou de bellenblaas a hine

arbo 4 | 2020

015-015_ARB04_CLM_ONOS.indd 15

23-03-20 15:57

Exoskeletten bij fysiek zwaar werk

Steun voor h en te hnologie die tot de verbeelding s reekt is het e oskelet aar hoe e e tie zi n e oskeletten die ensen et een siek z aar beroe ondersteunen in hun erk at staat brede toe assing ervan in de eg n elke kanttekeningen oeten e aken bi de inzet van e oskeletten i hiel de ooze

i se de Vries

rank rause

Foto Skelex

tekst

arbo 4 | 2020

016-019_ARB04_ART-THE04_De Looze.indd 16

23-03-20 16:25

r het lichaam V

an oorsprong is een exoskelet een uitwendige structuur van een dier die voor stevigheid zorgt, zoals bij een krab. De exoskeletten die we hier bespreken zijn uitwendige structuren die vooral uit stangen en scharnieren bestaan. Voorzien van banden of manchetten om ze aan het lichaam te bevestigen. Motoren of veersystemen die over de scharnieren werken, zorgen voor de ondersteuning.

Actieve exoskeletten (wearable robots) werken met motoren en hebben sensoren. De sensoren registreren wat de motoren moeten ‘weten’ om de juiste kracht op het juiste tijdstip te leveren. Passieve exoskeletten hebben geen motoren, maar maken gebruik van verend materiaal. Eenmaal uitgerekt wil dat materiaal terug naar de beginpositie. Dit leidt tot krachten in het exoskelet die de gewenste ondersteuning geven, bijvoorbeeld bij een voorovergebogen werkhouding.

Passieve exoskeletten zijn lichter en eenvoudiger toepasbaar.

Ze kunnen zich echter niet aanpassen aan de omstandigheden, zoals het te tillen gewicht. Deze exoskeletten worden op bescheiden schaal toegepast. Actieve exoskeletten zijn adaptiever: de ondersteuning kan zich steeds aan de behoefte aanpassen. Daardoor zijn ze in potentie breder toepasbaar, maar ze staan nu nog verder af van de praktijk.

est stu a

rs

r N

Zo’n tien jaar geleden kregen full-body exoskeletten veel aandacht. Het gaat dan om grote en zware exoskeletten die veel kracht leveren over veel gewrichten, maar niet bruikbaar zijn in de praktijk. De laatste tien jaar worden er exoskeletten ontwikkeld die een deel van het lichaam beslaan en in een specifieke regio ondersteuning geven. Hiervan zijn de rug- en armondersteunende exoskeletten het meest relevant, gezien de rug- en schouderproblematiek bij fysiek zwaar werk.

e theorie: e ectiviteit

Exoskeletten leveren een deel van de kracht die nodig is om een taak uit te voeren. Zo hoeft de gebruiker zelf minder spierkracht te leveren. Minder spierkracht betekent minder belasting op gewrichten en pezen. Minder spieractiviteit betekent ook dat men minder snel vermoeid raakt. Dit is de theorie achter exoskeletten, die in hoofdlijnen door wetenschappelijk onderzoek wordt ondersteund. 1,2 Bij Laevo, een passief rug-exoskelet, zien we effecten op de rugspieractiviteit (tot circa 40 procent reductie) en een verhoging van de volhoudtijd bij statisch voorovergebogen werk. ³ Bij dynamisch tillen zien we ook positieve effecten, maar wel

en N

et beroe van stukadoor is z aar Van de stukadoors ervaart ro ent regel atig i n en sti heid in de bovenste lede aten i een rondgang o enkele bou laatsen bleken stukadoors redeli k enthousiast over een ar onder steunend e oskelet kele Daarna hebben en besloten o een e eri ent uit te voeren in het o lei dings entru voor stukadoors van zie guur l stukadoors hebben een uur en een la ond gestukt et en zonder e oskelet De taken die zi uitvoerden aren gi s aanbrengen a reien uitstri ken et een lat en essen a erking et een es edurende elke taak range inuten hebben e de s iera tiviteit rond de s houder ge eten a elke taak hebben e de stukadoors ge vraagd naar hun ervaren ins anning at betre t s iera tiviteit bleek na statistis he toetsing van de ieken in het signaal en een aarde die in de buurt ko t van het ge iddelde het volgende zie ook guur De s ieren die hel en o de ar en o hoog te brengen D D en ra laten voor de eeste a tiviteiten een ver indering zien van s iera tiviteit bi het ge bruik van een e oskelet zo el als o zagen e voor de Deltoideus nterior D een redu tie van ro ent van de iek aarden bi het essen van het la ond Voor de andere s ieren zi n de e e ten inder groot aar voor geen van de s ieren vonden e negatieve e e ten Daarnaast bleek dat de stukadoors bi alle taken behalve bi het aanbrengen van het gi s o de uur ervaarden dat zi inder ins anning hoe den te leveren anneer ze het e oskelet aan hadden De ositieve e e ten bi het stuken van het la ond aren over het alge een sterker dan bi het stuken van de uur Dit ging o voor zo el de sub e tie ervaren ins anning als voor de ob e tie ge eten s iera tiviteit Voor tien van de el deelne ers ogen de voordelen van het e oskelet z aarder dan de nadelen i gaven dan ook aan bereid te zi n het e oskelet te dragen ti dens het erk

arbo 4 | 2020

016-019_ARB04_ART-THE04_De Looze.indd 17

23-03-20 16:25

n de raktijk voeren erkenden meestal een scala aan be egingen uit aarvan slechts een deel ordt ondersteund door een e oskelet beduidend minder. ⁴ Verschillende passieve arm-exoskeletten zijn getest bij statische armhoudingen of bij quasi statisch werk met geheven armen, zoals schroeven of boren. Voor Skelex vonden we zelfs reducties van spieractiviteit tot 50 procent, afhankelijk van de mate van armheffing. ⁵ Objectief gemeten effecten van rug- en arm-exoskeletten gaan vaak samen met positieve ervaringen (subjectief) van de gebruiker. Ook blijkt uit rapportages dat enkele spieren door het exoskelet juist iets actiever kunnen worden, om het evenwicht te bewaren of om verend materiaal weer op spanning te brengen.

Samenvattend kunnen we stellen dat rug- en arm-exoskeletten in hoofdlijnen doen waar ze voor bedoeld zijn: ze geven de beoogde ondersteuning. Belangrijk om te vermelden is dat deze conclusie gebaseerd is op onderzoek bij specifieke, geïsoleerde lichaamshoudingen, bewegingen en taken.

e praktijk: e ectiviteit en acceptatie

De praktijk is anders, dynamischer vooral. Werkenden voeren meestal een scala aan bewegingen uit, waarvan ‘slechts’ een deel wordt ondersteund door een exoskelet. Bij andere bewegingen ondersteunt het exoskelet niet of werkt het zelfs tegen of zit in de weg. Wat blijft er dan over aan effectiviteit? Over dergelijk onderzoek wordt nauwelijks gerapporteerd. Zelf hebben we recent onderzoek gedaan naar de effectiviteit van een arm-ondersteunend exoskelet bij stukadoors (zie de casusbeschrijving in het kader op p. 17).

Een andere vraag is of werkenden een exoskelet echt gebruiken. Een exoskelet dragen we op het lichaam. Iets op het lichaam dragen doen we liever niet, tenzij de voordelen direct voelbaar opwegen tegen de nadelen. Voordelen zijn de eerdergenoemde fysieke steun, de verlaagde werkbelasting en de verminderde vermoeidheid bij een deel van de activiteiten.

Als mogelijke nadelen noemen we tegenwerken of verstoren

iguur

tukadoors aan het

van andere activiteiten, beperking van bewegingsvrijheid, aanen uittrekken, opbouw van warmte en onaangename contactdruk. Ten slotte mag de productiviteit niet lijden onder het gebruik van een exoskelet.

Inzicht in effectiviteit en kans op acceptatie in de praktijk vraagt om monitoringsstudies. Daarbij zouden we het gebruik van een exoskelet, de lichamelijke belasting, de individuele ervaringen en de productiviteit over langere tijd willen volgen.

Gezondheid

Leiden exoskeletten ook tot minder rug- en/of schouderklachten? Deze verwachting bestaat al snel, niet in de laatste plaats door claims van fabrikanten. De effecten op de gezondheid of meer algemeen de langetermijneffecten zijn nog onbekend.

Hier zicht op krijgen kan maar op één manier: via grootschalig onderzoek (RCT). Daarbij werken 100-200 werknemers 1 à 2 jaar lang met een exoskelet en wordt de ontwikkeling van klachten in deze groep vergeleken met die van een controlegroep. Het moge duidelijk zijn dat dit soort onderzoek kostbaar is. Overigens lijkt ons ondersteuning van mensen in zware beroepen en beperking van vermoeidheid al waardevol op zich, ook bij onduidelijkheid over gezondheidswinst op de lange termijn.

anttekeningen

Exoskeletten zijn niet onomstreden.⁶ Een aantal zaken willen we hier noemen.

1. Bronaanpak moet het streven blijven bij het verlagen van belasting en het beperken van risico’s. Het gebruik van exoskeletten is geen bronaanpak. In de praktijk zien we slechte voorbeelden van de inzet van exoskeletten. Die zijn aangeschaft onder het mom van ‘we doen aan ergonomie’, terwijl het ontwerp van taken en werkplekken bedroevend is. Exoskeletten worden relevant wanneer andere mogelijkheden om de belasting te verlagen niet tot resultaat leiden.

erk met een arm-ondersteunend e oskelet

kele

tijdens het e

eriment door

en nau

arbo 4 | 2020

016-019_ARB04_ART-THE04_De Looze.indd 18

23-03-20 16:25

ra

D

D

aak muur aanbrengen

P

P

P

P

P

P

muur a reien

P

P

P

P

P

P

P

muur messen

P

P

P

P

P

P

P

P

la ond aanbrengen

P

P

P

P

P

P

P

la ond a reien

P

P

P

P

la ond messen

P

P

P

P

iguur ieren

en vinkje gee t aan dat nterior Deltoid

D,

P

P

P

P

P

P

P

P

e hebben aangetoond dat de s ieractiviteit voor die taak en voor deze s ier is a genomen

edial Deltoid

D , ice s rachii

2. Zitten er risico’s aan het gebruik? Natuurlijk moet een exoskelet veilig zijn, maar de meeste exoskeletten zijn ook hard en steken uit. Dat kan een risico opleveren bij vallen of voor de omgeving. Ook rijzen er vragen rondom de impact op de gezondheid, zoals: leidt het gebruik tot spierafname? Omdat exoskeletten slechts een deel van de activiteit van spieren overnemen (enkele tientallen procenten) zijn we daar niet zo bang voor. Dan zijn er de onbedoelde bijeffecten, zoals licht verhoogde spieractiviteit om de balans te bewaren, druk op bovenbenen of eventuele verandering van houding. Of deze effecten op lange termijn tot gezondheidsproblemen leiden, is onbekend.

3. Minder moe worden door de ondersteuning van een exoskelet kan leiden tot sneller werken of langer werken. Eventuele positieve gezondheidseffecten kunnen zo om zeep worden geholpen. Dat is de ‘ergonomische valkuil’ waar we ook in dit geval voor moeten waken.

4. Exoskeletten zijn ‘hot’. Geïnteresseerde bedrijven gaan (soms wat snel) tot aanschaf over zonder zich goed af te vragen of een exoskelet voor hen werkt. Daarom is het belangrijk dat bedrijven eerst een goede analyse (laten) maken van de situatie en de mate waarin een exoskelet daarin kan helpen. ichiel de ooze Aijse de Vries en rank rause zi n allen zaa bi

, rice s rachii

, ectoralis

ajor

ect

, ra ezius

ra

oten ooze de, osch , rause , tadler , ’ ullivan ndustrial a lications o e oskeletons and their im act on h sical loads rgonomics , c arland , ischer onsiderations or ndustrial se stematic Revie o the m act o ctive and assive er imb oskeletons on h sical osures, ransactions on ccu ational rgonomics and uman actors , ,D osch , ooze de, ck van, nittel he e ects o a assive e oskeleton on muscle activit , discom ort and endurance time in orard bending ork lied rgonomics , oo man , ingma , ooze de ects o a assive back e oskeleton on the mechanical loading o the lo -back during s mmetric li ting, iomechanics, htt s doi org j jbiomech

De Vries , ur h , nemann R, ingma , ooze de, he amount o su ort rovided b a assive arm su ort e oskeleton in a range o elevated arm ostures ransactions on ccu ational rgonomics an uman actors , , htt s doi org

uro ean genc o ccu ational ealth and a et , htt s osha euro a eu en ublications im act-using-e oskeletons-occu ational-sa et -and-health vie edrij stakatlas, Volandis, editie

erk

arbo 4 | 2020

016-019_ARB04_ART-THE04_De Looze.indd 19

23-03-20 16:25

IN SAMENWERKING MET

NIEUWE PERSPECTIEVEN OP VEILIGHEID 6-delige Collegereeks | 13 mei t/m 17 juni 2020 | Nyenrode Business Universiteit

Veilig leiderschap creëert een sterke veiligheidscultuur Arboprofessionals hebben veel impact op veilig gedrag binnen organisaties. Bovendien spelen zij een leidende rol bij het succesvol implementeren van veilig werken. Maar wat zijn de realistische grenzen aan wat u aan veiligheid kunt organiseren? Met de juiste leiderschapsvaardigheden weet u acceptabele veiligheid tot een vast onderdeel te maken van de dagelijkse activiteiten.

Uw resultaten na het volgen van deze 6-daagse collegereeks:     

U kunt realistische en werkbare perspectieven op veiligheid bepalen.

U bent in staat om realistische grenzen te stellen aan het organiseren van veiligheid binnen uw organisatie.

U weet wat veilig leiderschap is en kunt uw gehele organisatie hierbij betrekken.

U kunt gericht anticiperen op (veiligheid)risico’s.

U weet welke lessen u kunt halen uit incidenten.

Voor wie?

Deze collegereeks richt zich onder andere op arbo- en veiligheidsprofessionals, organisatieadviseurs en preventiemedewerkers. Kortom: voor iedereen die een rol speelt in het bevorderen van veiligheid binnen de organisatie.

Certificaat U ontvangt een deelnamecertificaat van Arbo en Nyenrode na het volgen van ten minste 5 colleges.

Meer informatie en online inschrijven via:

nieuweperspectieven.arbo-online.nl Arbo Nieuwe Perspectieven 210x297.indd 1 002-044_ARB04_ADV.indd 20

12-11-19 15:31 13:05 23-03-20

p safari heb je oog voor alles mdat het er thuis niet is, of omdat je er bedrijfsblind voor bent geworden Survivalgidsen an en os nemen je mee op Safety Safari en werpen een frisse blik achter poorten en hekken

aan

SA E

SA A

et verlies

W

e reden samen terug van een klus, waar we net met een groep managers over risicoreductie hadden gesproken.

Dat mocht toen nog, samenscholen. Op de radio hoorden we dat Noord-Italië op slot ging vanwege het coronavirus. We verbaasden ons over onze eigen gedachten van een tijdje geleden. Een vreemd nieuw virus waadde met vernietigende kracht rond in China. Dat was erg ver weg, in een vreemd land. We namen er notie van, maar maakten ons er ook niet veel zorgen over, toen.

Achteraf was dat natuurlijk uiterst naïef van ons en van de rest van de wereld. stan Ongemerkt maken we als mens voortdurend allerlei waarnemings- en beoordelingsfouten. We zijn gewoon niet zulke goede risicodenkers. Omdat statistiek moeilijk is. Maar ook omdat ons brein zo niet in elkaar zit. Het lijkt wel of we als mens geen goed waarnemingssysteem hebben voor bedreigingen op afstand. Zodra iets in tijd, kilometers of relaties ver van ons verwijderd is, komen de signalen niet binnen. Die ochtend met de groep – toch weldenkende – managers viel dat ook weer op. We namen ze mee op Safety Safari door hun eigen bedrijf: we bespraken foto’s van risicovolle situaties.

Wat opvallend was (maar tegelijkertijd altijd en overal voorkomt) is dat we onveilige situaties altijd risicovoller inschatten dan ongezonde situaties.

Een foute wegafzetting werd massaal als meest risicovol gescoord. Blootstelling aan een gevaarlijke stof scoorde vrij laag.

De zichtbare en tamelijke zekerheid van iets dat hier en nu mis kan gaan, doet dus blijkbaar meer alarmbellen rinkelen dan een op zich grotere maar onzichtbare bedreiging waarvan het effect pas later in de toekomst merkbaar is. ri els Gedragspsycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman heeft veel onderzoek gedaan naar dit verschijnsel. We kunnen als mens op twee manieren tot een risico-oordeel komen, zo redeneert hij: intuïtief of analyserend. Het intuïtieve beoordelingssysteem is evolutionair ouder. Het werkt snel en automatisch en kost ons weinig energie. Het is

ons zoogdier- en reptielenbrein. In een oogwenk is het oordeel geveld. Vluchten of aanvallen, voordat de leeuw je te grazen neemt. Dat systeem heeft directe zichtbare en voelbare prikkels nodig om aan te gaan. De coronavirussen waren lang ver weg. En toen ze dichtbij waren, moesten virologen en andere medische experts alle zeilen bijzetten om het analytische hersensysteem van iedereen in te schakelen. Ze deelden hun grafieken, schema’s en kansberekeningen met de wereld van risicoleken. En dat is natuurlijk moeilijk. Het gebruik van de grijze massa kost veel energie en inspanning. En daar zijn we als mens zuinig op.

eageren Heb je opmerkingen, suggesties of vragen?

Of wil je zelf een pakkende werkfoto delen? Graag!

Mail naar: info@safetysafari.nl

erliesaversie Los van die spaarstand is er nog iets wonderlijks, zo ontdekte Kahneman. In een van zijn experimenten gaf hij proefpersonen een geldbedrag en liet hen scoren hoe blij ze daar mee waren. Even later nam hij datzelfde bedrag weer af en liet ze opnieuw scoren. Wat bleek: het verlies voelt twee maal pijnlijker dan het plezier van het winnen.

Hij noemde dit fenomeen ‘verliesaversie’.

Bij de langdurige ontkenning van de coronadreiging speelt ditzelfde mechanisme een rol, zo filosofeerden wij in de auto. Als we onder ogen zien dat we massaal ziek worden, verliezen we namelijk ons zorgeloze bestaan, voorspoed, gezondheid, geluk en nog veel meer. Helaas was het virus uiteindelijk niet te ontkennen. an Snijder is survivalgids, veiligheidskundige en arbeidshygi nist os Bus is survivalgids en communicator

EE WE EN SA E SA A N

arbo 4 | 2020 2

021-021_ARB04_SAFETY.indd 21

23-03-20 15:29

p het snijvlak van veiligheid en duurzaamheid

verlappende d

22 arbo 4 | 2020

022-025_ARB04_ART-THE03_De Knecht.indd 22

23-03-20 15:28

e doelen rotere organisaties ont looien diverse initiatieven o het gebied van veiligheid en duurzaa heid an gestuurd door se arate a delingen is er einig overla aar to h kunnen ze elkaar versterken n dit artikel enkele voorbeelden van at bedri ven doen o het sni vlak van duurzaa heid en veiligheid tekst Dirk de ne ht

uurzaamheid richt zich op drie pijlers: people, planet en profit. De theoretische overlap met veiligheid zou met name te vinden moeten zijn bij de people-pijler.

Bij duurzaamheid wordt deze zeer breed gedefinieerd, van gezondheid tot armoede, honger en ongelijkheid. Maar ook arbeidsomstandigheden horen tot dit domein. En dit is een domein waar nog veel te doen is. Denk maar aan de vele sweatshops waar onze kleding wordt gemaakt. En aan de leerindustrie waar medewerkers vaak dagenlang in de chemicaliën staan of soms zelfs zwemmen. Maar ook in ons eigen land worden medewerkers soms meer dan 30 jaar lang blootgesteld aan gevaarlijke stoffen, met in sommige gevallen zeer nadelige effecten voor de gezondheid. Denk maar aan blootstelling aan asbest en chroom-6. Het vinden van alternatieven is dus aan de ene kant goed voor de arbeidsomstandigheden (people), maar heeft ook positieve gevolgen voor onze leefomgeving (planet).

lijke stoffen. Dat is natuurlijk heel erg goed voor het milieu.

Tegelijkertijd profiteert de werknemer binnen de bedrijven daar ook van. Ook hij krijgt dan met minder gevaarlijke stoffen te maken en staat er dus ook minder aan bloot. Zo heeft DSM in Delft in het verleden hele grote sprongen gemaakt door over te stappen van een chemisch proces voor het maken van antibiotica naar een compleet ‘groen’ proces. Medewerkers waren in één keer af van de blootstelling aan tolueen en benzeen en hebben nu een vrij schoon biologisch proces.

Een andere manier om de overeenkomsten te ontdekken, is in te zoomen op de zogenoemde sustainable development goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. We zien dan overlappende doelen (zie figuur 1). In dit artikel gaan we uit van de simpele definitie van de drie p’s.

Mede gedreven door uitval vanwege stress en het langer in dienst moeten houden van werknemers, komen steeds meer bedrijven erachter dat het loont om te investeren in de duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers. En dan hebben we het over zowel de PSA als de algemene gezondheid. Bekende voorbeelden hiervan zijn health-programma’s voor vrachtwagenchauffeurs.

lanet meets eople

In de chemische industrie loopt al een aantal jaar een project ‘product stewardship’: het beheer van de milieueffecten van verschillende producten en materialen in verschillende stadia van hun productie, gebruik en verwijdering. In dat kader zijn veel bedrijven bezig met het terugdringen van (milieu)gevaar-

Zo zien we ook bij andere bedrijven dezelfde beweging. Bij Xerox bijvoorbeeld heeft men een programma ‘responsible operations’, met als een van de doelstellingen eliminating the use of toxic and hazardous materials. Ook hier wordt weer een mensvoordeel bereikt door een milieuvoordeel na te streven.

ro t meets people

Vitality@DSM program DSM Investeert al jaren structureel in het verbeteren van de inzetbaarheid van medewerkers. Hierbij zetten ze vooral in op preventie op alle aspecten van inzetbaarheid: fysieke en

arbo 4 | 2020 2

022-025_ARB04_ART-THE03_De Knecht.indd 23

23-03-20 15:28

mentale gezondheid en een gezonde loopbaan. Enkele jaren geleden werd het expertisecentrum DSM FIT opgericht. Vanuit dit centrum wordt de cultuurverandering op het gebied van duurzame inzetbaarheid aangedreven. Sinds twee jaar wordt dit nog eens extra geboost door een programma voor duurzame inzetbaarheid. Dit programma is geïnitieerd door de centrale ondernemingsraad en de bestuurder van DSM Nederland. Het belangrijkste doel is om de onderwerpen gezondheid en inzetbaarheid (de H van Health in de SHE – Safety, Health en Environment) in de genen van de bedrijfscultuur te krijgen. Verschillende initiatieven ondersteunen dit streven, zoals een onderzoek naar het werkgeluk van medewerkers. Daarin geeft 85 procent aan de juiste persoon te zijn voor het uit te voeren werk, maar 48 procent zegt ook een opgejaagd gevoel te ervaren. In een onderzoek naar de

vitaliteit van medewerkers in 2018 waaraan 1000 medewerkers deelnamen, rapporteerde 68 procent van hen lage risico’s en 32 procent gemiddelde tot hoge risico’s. Deelnemers kregen op basis hiervan gerichte adviezen om hun gezondheid en welzijn te verbeteren en hun inzetbaarheid te behouden. DSM investeert structureel in deze thema’s, waarbij de gedragsverandering van medewerkers en leidinggevenden het voornaamste doel is. DSM schat in hiermee circa 1 procent op kosten te besparen; door het terugdringen van verzuim, maar vooral door toename van de vitaliteit, motivatie en productiviteit van alle medewerkers.

Xerox Om er zeker van te zijn dat alle gebouwen die Xerox wereldwijd in bezit heeft of huurt aan de strikte veiligheidseisen vol-

egen in aanzienlijke mate het aantal ster gevallen en ziekten verminderen als gevolg van gevaarlijke chemicali n en de vervuiling en besmetting van lucht, ater en bodem

De arbeidsrechten beschermen en veilige en gezonde erkomgevingen bevorderen voor alle erknemers, met inbegri van migrantenarbeiders, in het bijzonder vrou elijke migranten, en zij die zich in recaire erkomstandigheden bevinden

egen de in rastructuur moderniseren en industrie n aan assen om hen duurzaam te maken, aarbij de ocus ligt o een grotere doeltre endheid bij het gebruik van hul bronnen en van schonere en milieuvriendelijke technologie n en industri le rocessen, aarbij alle landen de nodige actie ondernemen volgens hun eigen res ectieve mogelijkheden

egen komen tot een vanuit milieuvriendelijk beheer van chemicali n en van alle a val gedurende hun hele levensc clus, in overeenstemming met a ges roken nationale kaderovereenkomsten, en de uitstoot aanzienlijk be erken in lucht, ater en bodem om hun negatieve invloeden o de menselijke gezondheid en het milieu zoveel mogelijk te be erken

iguur

verla

ende doelen via de DG’s van de Verenigde

aties

24 arbo 4 | 2020

022-025_ARB04_ART-THE03_De Knecht.indd 24

23-03-20 15:28

ls arbo ro essionals de samen erking zoeken met verant oordelijken voor duurzaamheid zijn er mooie rojecten te realiseren doen, worden ze allemaal gescreend door de EHS&S-organisatie (Environment, Health, Safety & Sustainability). Xerox’ eisen omtrent (brand)veiligheid zijn wereldwijd geïmplementeerd, ongeacht locatie, grootte of soort werk.

Ook op het gebied van ergonomie heeft Xerox een speciaal programma voor technisch personeel. Omdat er gemakkelijk werkgerelateerde blessures aan spieren en gewrichten kunnen ontstaan, is het bedrijf er heel alert op om deze risico’s te minimaliseren. Het bestudeert ergonomische risico’s en wijst werknemers op gevaren. Er worden cursussen en duidelijke instructies geboden, zowel voor werknemers in de fabrieken en op de kantoren als voor de engineers die bij klanten op bezoek gaan om hun printers te repareren.

ASN Bank

‘Mensenrechten’ is een van de drie pijlers van het duurzaamheidsbeleid van ASN Bank. Zij investeren in een specifiek project voor een leefbaar loon in de kledingindustrie. Dat doen zij in het kader van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties, vooral SDG 1 (Geen armoede) en SDG 8 (Fatsoenlijke banen en economische groei). ASN Bank neemt sinds 2016 het voortouw om een leefbaar loon voor textielwerkers breed onder de aandacht te brengen. Ze spreken erover met kledingbedrijven en inspireren anderen die er iets aan willen doen. De kledingbedrijven in het ASN Beleggingsuniversum voldoen aan de duurzaamheidscriteria. Maar ze zorgen er nog niet voor dat hun eigen textielwerkers en die van hun toeleveranciers een leefbaar loon ontvangen. ASN Bank zet haar invloed maximaal in om druk op de kledingsector uit te oefenen voor het realiseren van een leefbaar loon in de hele keten. Daartoe is ASN Bank in gesprek met veertien bedrijven: Adidas, Asics, Asos, Esprit, Gildan Activewear, Hanesbrands, H&M, Inditex, KappAhl, Lojas Renner, Marks & Spencer, Puma en V&F Corps.

Het belang van leefbaar loon In veel landen is het minimumloon in de kledingsector niet genoeg om van te leven. Dat raakt tientallen miljoenen mensen wereldwijd. De invoering van een leefbaar loon helpt om de levensstandaard van arbeiders en hun gezin te verhogen.

Met een leefbaar loon kunnen zij voorzien in hun basisbehoeften. Bovendien kan een leefbaar loon een katalysator zijn om andere arbeidsomstandigheden te verbeteren. Zo neemt de kans op kinderarbeid af als de ouders van een gezin genoeg verdienen.

Methodiek Bij de introductie van het langetermijndoel in 2016 ontwikkelde ASN Bank een methodiek om te meten hoever de kledingbedrijven zijn met het invoeren van een leefbaar loon. Op basis daarvan voerden ze de eerste gesprekken. Sinds 2018 gebruikt men de Guiding Principles on Business and Human Rights van de VN, plus het bijbehorende Reporting Framework (zie https://www. ungpreporting.org/). Deze zijn wereldwijd erkend als gezaghebbend richtsnoer, waarmee bedrijven laten zien hoe ze de belangrijkste mensenrechtenkwesties aanpakken. Het internationale accountantsbureau Mazars, dat het Reporting Framework mede heeft opgesteld, helpt om de kledingbedrijven scherper langs de meetlat te leggen. De specialisten van Mazars geven een onafhankelijke waarborg op de meting.

onclusie en tips

Juist als je als arboprofessional de samenwerking zoekt met verantwoordelijken voor duurzaamheid zijn er mooie en creatieve projecten te realiseren. Het aardige is dat je veel meer mensen gemobiliseerd krijgt omdat het een idealistisch doel betreft, duurzaamheid spreekt mensen aan.

Vooral het terugdringen van gevaarlijke stoffen is daarbij een belangrijk thema. Dat is namelijk ook een groot arboprobleem.

De inspectie besteedt er veel aandacht aan. De aanwezigheid van gevaarlijke stoffen wordt nu nog te veel als fait accompli gezien, maar dat is het niet. Kijk maar naar de schildersbranche, waar in een redelijk tempo de verf op terpetinebasis is vervangen door watergedragen verf. Daar moet in onze sectoren toch ook meer rek in zitten.

Ook de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) concludeert dit in zijn adviesrapport ‘Greep op gevaarlijke stoffen’.

Hierin schrijft de raad dat het overheidsbeleid voor het veilig omgaan met gevaarlijke stoffen de afgelopen decennia weliswaar de risico’s voor mens en milieu heeft gereduceerd, maar dat dit niet voldoende is voor de toekomst. En de chemische industrie (VNCI) ondersteunt eveneens de ambitie om blootstelling van mens en milieu aan gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk te beperken of te voorkomen. Want dit is in lijn met hun Responsible Care-programma en past binnen de ambitie om de transitie te maken naar een circulaire economie.

Maar in samenwerking vind je soms ook andere synergieën.

Het adagium is dus gewoon: samen ontdekken. irk de necht is

u

an a tors

a et

on ultant bi ntergo

arbo 4 | 2020 2

022-025_ARB04_ART-THE03_De Knecht.indd 25

23-03-20 15:28

E EN E

jurisprudentie aar ge erkt ordt gebeuren ongelukken ontstaan on i ten en ordt verzui d o s ko t de re hter eraan te as o te be alen o iedereen el volgens de regels hee t gehandeld en overzi ht van re ente re hterli ke uits raken ten aanzien van arbeidsongevallen on i ten ziekteverzui en re integratie

tekst ob oort

Een plaspauze, moet ie zo nodig el o niet genoeg ti d voor een las auze De onderne ingsraad vindt van niet de erkgever vindt van el a het nee van de zit er voor de erkgever niets anders o dan de nieu e erkti denrege ling voor te leggen aan de kanton re hter at zegt die ervan Busonderneming Keolis heeft een nieuwe werktijdenregeling voor de chauffeurs ingevoerd. Daarin worden per dienst de aankomst- en vertrektijden per bushalte bepaald. Ook de pauzes staan ingepland.

Maar hoe zit het met plaspauzes? De ondernemingsraad stemt niet in met de regeling. Want de OR vindt dat de chauffeurs te weinig tijd krijgen voor een plaspauze. Daarop verzoekt Keolis de kantonrechter om toestemming om de werktijdenregeling in te voeren.

De kantonrechter maakt daarbij de volgende overweging. Volgens artikel 19 van de cao Openbaar Vervoer is bij een werktijdenregeling de instemming van de OR nodig. Verder heeft de OR volgens artikel 27 lid 1 Wet op de ondernemingsraden (WOR) instemmingsrecht over (onder meer) een besluit tot invoering van een nieuwe werktijdenregeling.

Vervangende toestemming is volgens artikel 27 lid 4 WOR alleen mogelijk als de beslissing van de or om geen instemming te verlenen, onredelijk is. Bij die afweging weegt de rechter de over en weer aangevoerde argumenten tegen elkaar af (de redelijkheidstoets). Wegen de argumenten even zwaar, dan volgt afwijzing van het verzoek. Uitzondering: als de ondernemer kan aantonen dat vervangende toestemming noodzakelijk is wegens zwaarwegende bedrijfsbelangen.

De or heeft bij zijn besluit een maatstaf gehanteerd. Die komt erop neer dat chauffeurs iedere drie uur, vijf minuten aaneengesloten moeten kunnen pauzeren. Zulke ingeplande plaspauzes vin-

den plaats op een goedgekeurde pauzelocatie. Maar de rechter stelt vast dat deze interpretatie niet uit de cao-tekst blijkt. Die invulling is van de OR zelf.

De OR verwijst daarbij naar zijn eigen beleidsvrijheid. De rechter vindt deze eigen invulling echter niet juist. Zeker omdat de werkgevers tijdens het landelijk cao-overleg niet bereid waren een vast aantal minuten op te nemen voor pauzes. Volgt de rechter hier de redenatie van de OR? Dan zou de ondernemingsraad onder het mom van beleidsvrijheid afdwingen wat in landelijk overleg niet is gelukt.

Feit is dat er een reële mogelijkheid moet zijn voor een onderbreking (bijvoorbeeld voor een plaspauze). Maar de rechter vindt dat de voorgestelde werktijdenregeling daartoe voldoende mogelijkheden biedt. Keolis vindt gemiddeld vijf minuten voor een sanitaire stop niet nodig. Maar het bedrijf benadrukt dat de chauffeur altijd naar het toilet kan, onder het motto: “Als je moet, dan moet je gaan”. Een buschauffeur zal dan ook

(advertentie)

Arbo Actuaaiteitendag

In 1 dag up-to-date over aaae arbo onderwerpen 23 juni 2020 | BCN Utrecht 2 arbo 4 | 2020

026-027_ARB04_JUR-ADV.indd 26

23-03-20 15:28

nooit het verwijt krijgen dat de bus te laat is door noodzakelijk toiletbezoek.

Volgens de rechter heeft Keolis afdoende aangetoond dat de door de OR ‘afgekeurde’ diensten wel degelijk reële mogelijkheden bieden voor sanitaire stops. De totaal beschikbare tijd voor onderbrekingen hoeft ook niet te leiden tot ‘gejakker’ om de verloren tijd weer in te halen. Daarop verleent de kantonrechter toestemming om de werktijdenregeling in te voeren.

(Rechtbank Almere, 14 augustus 2019, ECLI:NL:RBMNE:2019:3813)

Werkgever in zin van de Arbowet ee zel standigen doen sa en een klus voor een bedri i een ongeval ko t n van hen o De ander ordt daarvoor gere hteli k vervolgd De eerste vraag die de re htbank oet beant oorden as die ander een erkgever in de zin van de rbo et Begin april 2016 geeft bedrijf A opdracht aan bedrijf B voor het plaatsen en monteren van een afzuiginstallatie. Jansen, eigenaar van een eenmanszaak, krijgt de opdracht voor de uitvoering van het werk met een ploeg van twee man. Hij scha-

kelt daarvoor een collega-zzp’er in, die eveneens een eenmanszaak heeft.

Eind mei bespreken zij samen met de directies van A en B de opdracht en lopen een rondje door de bedrijfshal. Vervolgens gaan zij de nodige maten opmeten voor de ventilatie-unit op bijna vier meter hoogte. Zij gebruiken daarvoor een heftruck met op de lepels een draadstalen container. Die container is niet geborgd. Jansen bestuurt de heftruck, de zzp’er staat in de bak en roept de gegevens naar Jansen. Als die bezig is om een pijp op maat te maken, hoort hij een klap. De zzp’er is uit de bak gevallen doordat de ‘werkbak’ is gekanteld.

Een getuige heeft gezien dat de zzp’er zich voorover boog, waardoor de werkbak kantelde. De zzp’er valt uit de bak en overlijdt ter plaatse. Jansen wordt vervolgd omdat hij als werkgever werkzaamheden heeft laten verrichten waarvan hij wist of had kunnen weten dat er levensgevaar of ernstige schade aan de gezondheid van de werknemer was te verwachten (art. 32 Arbowet). En ook voor verkeerd gebruik van een arbeidsmiddel en de aanwezigheid van valgevaar zonder gebruik van een veilige steiger, stelling, bordes of werkvloer.

Voor een bewezenverklaring, zo stelt de rechtbank, is de eerste eis dat Jansen aan te merken is als werkgever in de zin van de Arbowet. Jansen en de zzp’er wa-

ren beiden zelfstandige ondernemers.

Er was geen sprake van een arbeidsovereenkomst of een situatie waarin de zzp’er aan Jansen ter beschikking was gesteld. Blijft over de vraag of de zzp’er onder gezag van Jansen werkte. Want dan zou Jansen op grond van artikel 1 lid 2 sub a onder 1 Arbowet als werkgever zijn aan te merken.

Jansen was het aanspreekpunt voor de klant. Daarnaast was de zzp’er ingehuurd voor een lager tarief en moest hij aan Jansen factureren. Volgens de rechtbank kan dit op werkgeverschap van Jansen duiden. Maar daar staat tegenover dat er tijdens de uitvoering van de opdracht sprake was van gelijkwaardigheid. Bovendien waren de rollen van Jansen en de zzp’er nagenoeg inwisselbaar. Ze waren ook beiden vakbekwaam.

Van een bepalende rol van Jansen was dus geen sprake.

Daarom oordeelt de rechtbank dat geen sprake was van een gezagsverhouding tussen Jansen en de zzp’er. Om die reden is Jansen niet te kwalificeren als werkgever in de zin van de Arbowet.

Daarop volgt vrijspraak.

(Rechtbank Zwolle, 29 juli 2019, ECLI:NL:RBOVE:2019:2646) ob oort, urist en veiligheids kundige

bureau oort nl

(advertentie)

arbo 4 | 2020 2

026-027_ARB04_JUR-ADV.indd 27

23-03-20 15:28

tie e

i ra en aan ennis ver

eili e

aterie a

rbeidsh gi nist en hoger veiligheidskundige a ara nos haalde de ins iratie voor een s annend boek uit haar dageli kse erk ezers kozen nder invloed tot Vrou enthriller van het aar De vrou eli ke hoo d ersoon staat haar annet e en is in dit geval deskundig in een inge ikkeld en interessant vak tekst

dia i kendi k

en te water geraakte visser, diens dronken vismaat, een lege jeneverfles. Een duidelijk geval van verdrinking door alcohol, zou je denken.

Maar expert gevaarlijke stoffen Renske Nijland, die als eerste ter plaatse is, kijkt ernaar door de ogen van een arboprofessional. Als ze zelf op de vissteiger duizelig wordt en een dode reiger vindt, gaan alle alarmbellen af en bijt ze zich vast in de zaak. Niet zonder gevaar overigens; het is wel een thriller. Een echte pageturner zelfs, want wie eenmaal begint met lezen, wil pas stoppen als het boek uit is.

ala

iteiten

Complimenten over haar boek krijgt Onos van vakgenoten. Maar je hoeft beslist geen hoger veiligheidskundige te zijn om de lijn te kunnen volgen, want

Onder invloed leest lekker weg. “Dat hoor ik ook terug van mensen. Als ze twee boeken per jaar lezen en de mijne is er daar een van, dan vind ik dat heel leuk.”

Bij het schrijven van het boek heeft Onos zich rijkelijk laten inspireren door haar werk, en door de omgeving waarin zij woont. Onder invloed speelt zich af in de Havikerwaard, tussen Arnhem en Doesburg, waar zij regelmatig haar rondjes rent. Toch is hoofdpersoon Renske Nijland niet haar alter ego. “Ik ben Renske niet. Zij is gezondheidskundig adviseur gevaarlijke stoffen, haar opdrachtgevers roepen haar op bij calamiteiten. Het is wel mijn eigen ambitie om in mijn werk meer die kant op te gaan.

Ik kon haar dat mooi laten zijn en ervan meegenieten.”

et boek is tie aar de berekeningen en e e ten van de gevaarli ke sto en klo en alle aal

ecten Het boek is fictie, zegt Onos. “De politieprocedures heb ik wat minder braaf laten zijn en ik heb bedrijven in de Havikerwaard neergezet die daar niet zitten. Maar de berekeningen en effecten van de gevaarlijke stoffen kloppen allemaal.” Dat haar werk voldoende voer oplevert voor een boek, is helemaal niet verbazingwekkend, zegt ze. “Als arboprofessional zie je alles. Je komt overal en je ziet hoe producten worden gemaakt. Mensen vinden het leuk om jou over hun werk te vertellen. In mijn eigen werk als zelfstandig arbeidshygiënist probeer ik te voorkomen dat mensen ziek worden. Ik beoordeel steeds hoe hoog de belasting is waaraan zij zijn blootgesteld. Ik houd me onder andere bezig met de effecten van gevaarlijke stoffen op langere termijn. Elke keer als ik denk ‘ik snap het’, is er weer een nieuwe ontwikkeling of weten we weer meer van een ziekte. Nog geen moment heb ik gedacht dat ik mijn vak wel helemaal doorgrondde, het blijft ingewikkeld en interessant.”

r naanpa In haar werk is Onos de hele dag bezig met gevaarlijke stoffen. “Mijn klanten hebben de gezondheid van hun medewerkers voor ogen. Zij huren mij bij-

2 arbo 4 | 2020

028-030_ARB04_ART02_Lijkendijk.indd 28

23-03-20 15:27

er

evaarli e st

en

oto on enne

eer

e als pa eturner

a

ara

nos

ls

ensen t ee boeken er aar lezen en de

voorbeeld in omdat het ingewikkeld is en ook veel werk om een verdiepende inventarisatie gevaarlijke stoffen te maken, als onderdeel van de RI&E. Alle stoffen waarmee een bedrijf werkt, moeten in een register terechtkomen, met al hun kenmerken. Vervolgens moeten alle stoffen en activiteiten die plaatsvinden met die stoffen, worden beoordeeld.

Door de aard, mate en duur van de blootstelling te meten, of door te schatten. Door gemeten waarden te vergelijken met grenswaarden, kun je bepalen

i ne is er daar een van vind ik dat heel leuk

of er een probleem is voor de klant.

Lopen medewerkers risico? Kunnen zij ziek worden door de stoffen? En zo ja, dan volgen er maatregelen. Allereerst door bronaanpak, want misschien kun je de gevaarlijke stoffen wel vervangen door veel minder gevaarlijke stoffen.

Of misschien kun je de werkmethode veranderen. Werk je bijvoorbeeld met hout? Dan kun je in plaats van met een gevaarlijke lijm voortaan misschien met pen-gatverbindingen werken, waar geen lijm bij nodig is.”

r eel

unctie

PBM ziet Onos als laatste redmiddel als het gaat om de gezondheid van werknemers. “Als ik zelf de werkvloer op ga, heb ik een voorbeeldfunctie. Dus als het nodig is, draag ik adembescherming.

Maar het is niet fijn om de hele dag met adembescherming te werken. Er kan ook heel veel mis mee gaan, van het verkeerde masker gebruiken tot verkeerd opbergen tot verkeerd dragen. Je moet daar als bedrijf niet van afhankelijk willen zijn. Dat voorkom je door het pro-

arbo 4 | 2020 2

028-030_ARB04_ART02_Lijkendijk.indd 29

23-03-20 15:27

bleem vooral bij de bron aan te pakken en te zorgen voor bijvoorbeeld afzuiging. Want na een blootstelling vandaag, kun je over twintig jaar ziek worden.

Doordat oorzaak en gevolg zo ver uit elkaar liggen, voelen bedrijven de noodzaak van een grondige aanpak niet altijd. Maar die is er wel degelijk.”

ertaalsla De meeste ziektes op lange termijn ontstaan door procesemissies, zoals dieselmotoremissie of kwartsstofemissie die vrijkomt bij het boren, zegt Onos. “Deze vorm van gevaarlijke stoffen is het gevaarlijkst en ook het lastigst te herkennen.” Tegelijkertijd stelt zij dat mensen vaak onvoldoende weten met welke stoffen ze eigenlijk werken. De veiligheidsinformatiebladen, die fungeren als een soort bijsluiters bij gevaarlijke stoffen, hebben dus een belangrijke functie.

“Die veiligheidsbladen worden steeds beter en zijn ook steeds beter beschikbaar. Desondanks blijven ze vaak omvangrijk, onduidelijk en lastig te lezen.

Werknemers moeten het in de praktijk vooral hebben van de symbolen op producten. Maar ik vind het heel belangrijk dat leidinggevenden een goede vertaalslag maken van die veiligheidsbladen naar de werkvloer. Je moet mensen heel duidelijk maken waarmee zij werken en wat zij moeten doen, in taal die zij begrijpen. Daar pleit ik voor. En ik vind ook dat brancheorganisaties daarin meer het voortouw mogen nemen, zodat ook kleine bedrijven, zzp’ers en uitzendkrachten daarmee geholpen zijn.

Meer verantwoordelijkheid nemen voor elkaar is nodig.”

n e

er te in

r

atie

Goede voorlichting over gevaarlijke stoffen is haar missie. Daarom schrijft Onos regelmatig blogs over haar werk.

Ook haar blogs lezen als een trein. “Ik probeer ze zó te schrijven dat mensen

ongemerkt informatie binnenkrijgen.

Schrijfvriendinnen zeggen dan verbaasd: ‘Heb ik nou een hele blog over chroom-6 gelezen?’ En dat is de bedoeling. Wie Onder invloed heeft gelezen, weet ook ineens van alles over mestgassen en oplosmiddelen. Dat mensen weten welk effect het heeft als ze arseen in de thee stoppen of chloroform op een zakdoekje doen, weten ze door films en door boeken. Bij die traditie sluit ik me aan door mijn blogs en boeken: ik wil stiekem bijdragen aan de kennis van mensen over gevaarlijke stoffen.”

in mijn volgende boek moest worden gevonden. Ik was in een fabriek op bedrijfsbezoek en zag het helemaal voor me.” Onos verwacht dat haar nieuwe boek begin 2021 in de winkels ligt. Wie niet zo lang wil wachten, kan zich laven aan haar gebundelde blogs. De bundel verschijnt op 7 juli bij uitgeverij Kosmos onder de titel Hoe zit dát nou? Zin en onzin over alledaagse gevaren.

Onder invloed, Tamara Onos, uitgeverij LetterRijn Leidschendam, 2019, ISBN 9789491875786, € 17,50

eer le en Ondertussen werkt Tamara Onos aan een volgende thriller. “Voordat het eerste boek af was, wist ik al waar het lijk

ie nder invloed hee t gelezen eet ook ineens van alles over estgassen en o los iddelen

innen ie nder invloed ook il hebben o stuk te lezen kri gt nu de kans s hri at dit s bool re ies betekent en ail de o lossing naar a ueline oosten vak edianet nl it de uiste inzendingen trekt de reda tie drie innaars i ont vangen ersoonli k beri ht

0 arbo 4 | 2020

028-030_ARB04_ART02_Lijkendijk.indd 30

23-03-20 15:28

Walter

Gezamenlijk omgaan met risico’s vereist dialoog Risicodialogen leiden tot gedeelde o vattingen en de ont ikkeling van een organisatiecultuur Dat vraagt om minder ruimte voor stelligheid en meer voor t ij el eer robabilisme tegenover de deterministische tijdgeest

aard

Vroeger as alles niet beter el overzi hteli ker De ereld as te verdelen in goed en out et harde grenzen daartussen Die deter inistis he anier van ki ken do ineerde ook ons vakgebied nze voorgangers legden als deskundigen graag uit hoe de grens lie tussen veilig en onveilig tussen gezond en ongezond otdat et het kans en risi odenken vi tig aar gele den een gri s gebied ontstond tussen it en z art ls adviseurs gaven e voortaan aan hoe te anoeuvreren in dat grensgebied ok al erkten e al snel dat onzekerheid en robabilit lastige begri en aren robabilis e en deter inis e erden t ee stro ingen ee ereldbeel den verrassend li kend o het aloude katholiek tegenover rotestant e rend voor robabilis e aren kansen en een erkeli kheid die e nooit vol ledig zouden kennen er i l deter inis e steunde o zekerheid o vaste regels aarin toeval geen rol s eelde n robabilis e blee een oeili k oord o begeleidde ik eens veiligheidskundigen die ik er t ee aar lang ee had lastiggevallen i de di lo a uitreiking s honk de ursusgroe i een kruik e sterke drank Voorzien van een ko eren laat e et een daarin gegraveerde ersoonli ke boods ha robabilistis h rob robli ro roost nderdaad een oeili k oord dat alleen in nu htere toestand as uit te s reken n de sa enleving kri gen e tre e stand unten intussen veel aanda ht iks onzekerheid het z art itdenken is eer hele aal terug het nu gaat o de bedreigingen van voedseladditieven va inatie o kli aatver andering et genuan eerde gri ze gebied ontvolkt lso de be oners egtrekken van het idden naar de anken ok in ons vakgebied ontstaat dat beeld de nuan e verd i nt van het toneel egens gebrek aan belang stelling ter i l e tre e stand unten volle zalen trekken iet de noodzake li ke dialoog aar geli khebberige dis ussie zet de toon n lusie eiten die de eigen o vattingen ondersteunen desnoods alternative a ts en ake ne s aten e ons daar te veel door eesle en ant als e al robabilis tis h denken dan o uni eren e to h vaak in deter inistis he dood doeners r is geen gevaar voor de volksgezondheid Dat is eten s ha eli k be ezen Deter inistis he uits raken klinken overtuigender robabilistis he genuan eerder ie stellig or uleert li kt geloo aardiger dan ie ei elt aar de retentie van ob e tiviteit en absolute aarheid leidt tot korteter i nden ken het rustreert risi odialogen en ultuuront ikkeling iss hien oeten e de onzekerheid niet ontkennen aar o ar en iet deter inistis h be eren dat iets zus en zo in elkaar zit zonder kritis he kanttekeningen et is etens ha eli k onderzo ht niet gevolgd door een unt aar door een ko a s er niet veel dat e nog niet eten o nooit zullen eten ezigheid van t i el is seudo etens ha eli k e hte etens ha t i elt alti d ok al is het een oeili k oord ik zou bi na zeggen robabilis e oet aar dat is dan eer zo n stellige deter inistis he uits raak Daaro zeg ik liever ag het iets e robabilistis her

arbo 4 | 2020

031-031_ARB04_CLM_ZWA.indd 31

23-03-20 15:27

el ericht

aan

et risic s

ent u risic lei er oe ki kt u aan tegen risi o s ilt u ze ten koste van alles uitbannen hebt u besloten be aalde risi o s te a e teren Dat laatste is ri a zegt artin van taveren aar doe het dan el doelgeri ht tekst eter assenier

nkele maanden terug stond senior consultant Martin van Staveren bij een van de pinautomaten op een grote luchthaven in een ver land. En toen gebeurde er iets wat hem aan het denken zetten. “Ik voerde mijn pincode en het gewenste bedrag in – maar toen meldde het apparaat dat er iets was misgegaan. Pas de tweede keer kon ik mijn geld opnemen.” Terug in Nederland ontdekte Van Staveren dat het bedrag twee keer was afgeschreven. “Dus belde ik naar mijn bank. En wat denk je? Binnen een dag had ik het geld weer op mijn rekening.”

Volgens Van Staveren is dit een mooi voorbeeld van risicoleiderschap. “Want natuurlijk hadden die mensen heel moeilijk kunnen gaan doen. Hebt u wel veilig gepind? Was het toch niet uw eigen schuld? Zijn wij werkelijk aansprakelijk? Maar dat deden ze allemaal niet.

Ze nemen daar een risico, bewust. Van

alle pintransacties gaat zoveel procent fout – door technische storingen of criminele hackers – en in zulke gevallen zullen wij de schade gewoon vergoeden.”

ei ers en

ana ers

Risicoleiderschap. De term is van Van Staveren zelf en dat vindt hij verrassend. “In de literatuur zie je heel veel verwijzingen naar risicomanagement – maar dat is toch echt iets anders. Want management wil zeggen: dingen goed doen. Dus zul je als risicomanager vooral kijken hoe je de bestaande risicodoelstellingen kunt realiseren. Maar leiderschap betekent: de goede dingen doen.

Daarom zal een risicoleider ook kijken welke risico’s een bedrijf bereid is om te nemen.”

Van Staveren vraagt zich af of dat ook overal gebeurt. “Laatst was ik op bezoek bij een bouwbedrijf en dronk ik koffie

uit een bekertje met de tekst: ‘Wij werken veilig of wij werken niet.’ Dan moet ik altijd glimlachen, want 100% veiligheid bestaat niet. Als risicoleiders zo’n ambitie uitspreken, moet de risicomanager onmiddellijk het werk stilleggen.

Want dat is de enige manier waarop hij aan dit uitgangspunt kan voldoen.”

ile

as

Dus staan risicoleiders vaak voor lastige dilemma’s. En een mooi voorbeeld is volgens Van Staveren juist die bouwsector. “Heb je die documentaire gezien met bouwbedrijf Heijmans? Daar hebben ze gewoon tweeënhalf jaar lang een cameraploeg laten meelopen tijdens de werkzaamheden. Dat getuigt van grote moed en het laat ook zien dat Heijmans werkelijk begaan is met veiligheid. Maar aan de andere kant … in die documentaire zien we dus ook dat veiligheid niet altijd prioriteit heeft. In deze overspan-

2 arbo 4 | 2020

032-034_ARB04_ART01_Passenier_risicoleider.indd 32

23-03-20 15:27

nen markt werken bouwbedrijven vaak onder hoge tijdsdruk. Missen ze een deadline, dan krijgen ze niet zelden een torenhoge boete. Een risicoleider moet al dat soort factoren meewegen.”

de risicoleiders waarschijnlijk weer aan de bak. Want als jouw huis wekenlang onder water staat, vind je die kans van een op de 1000 jaar toch een tikje te groot.”

En het zijn niet alleen directies die met dit soort dilemma’s moeten omgaan, maar ook de overheid. Blijft Nederland de komende jaren gevrijwaard van overstromingen? We hebben geen absolute zekerheid. “Stel dat het met de huidige dijken eens in de 1000 jaar kan misgaan”, zegt Van Staveren. “En dat de overheid dat risico heeft geaccepteerd.

Ook dat is risicoleiderschap. Natuurlijk, we kunnen die dijken drie keer zo hoog maken, maar dat kost de overheid, en dus de burger, kapitalen. En dus trekken we ergens een grens. Hier is de veiligheid voldoende gegarandeerd en is het ook nog een keer te betalen. Aan de andere kant: als het echt misgaat, moeten

Ie ereen Tot nu toe hadden we het over directies en overheid. Maar wie op zoek is naar risicoleiders, moet volgens Van Staveren verder kijken. “Zo’n risicoleider, dat is niet per se een formele leider. Het kan echt iedereen zijn. Sterker nog, voor de veiligheid is het belangrijk dat die rol regelmatig wisselt. Dat zie je bijvoorbeeld in de luchtvaart. Dat is wat mij betreft een voorbeeldbranche – los van het drama met Boeing. Het aantal doden door vliegtuigcrashes is al jaren laag in verhouding tot de miljoenen vliegbewegingen. Dat komt onder andere omdat de branche veel heeft gedaan aan de gezagsverhouding in de cockpit.”

Want die gezagsverhouding was ooit heel star. “In 1977 was er die vreselijke vliegramp in Tenerife”, vertelt Van Staveren. “Die werd, overigens in een combinatie van diverse ongelukkige omstandigheden, veroorzaakt doordat de gezagvoerder van een van de toestellen niet luisterde naar zijn copiloot. Die zei dat ze nog niet moesten opstijgen in dichte mist, omdat de verkeerstoren nog geen toestemming had gegeven. Maar de piloot wuifde dat weg. En dus vielen er 583 doden. Maar nogmaals, daar heeft de sector lering uit getrokken. Overigens worden die lessen tegenwoordig ook toegepast in de operatiezalen van ziekenhuizen.”

ssertiviteit Niet alle branches zijn al zo ver. “Ik sprak laatst met een stagebegeleider”, zegt Van Staveren. “En die vertelde me een wel heel treurig verhaal. Een jongen

arbo 4 | 2020

032-034_ARB04_ART01_Passenier_risicoleider.indd 33

23-03-20 15:27

e teer e de kans o be aalde risi os edenk dan el at e doet in het orst ases enario

van een jaar of 18 liep een stage in de industrie en moest een storing oplossen in een machine. Tijdens zijn opleiding had hij precies geleerd hoe hij dat moest aanpakken. Maar de man die naast hem stond, een oude rot in het vak, zei dat dat veel te lang zou gaan duren. ‘Doe het maar zo. Zo doen wij dat altijd.’

Daarom ging het mis. En nu mist die jongen een halve vinger.”

Daarom is het volgens Van Staveren erg belangrijk dat risicoleiders assertief zijn.

“Stel, jij bent verantwoordelijk voor het onderhoud van het koffiezetapparaat en ik ben de algemeen directeur van het bedrijf dat dat onderhoud inhuurt. Op een ochtend sta ik achter jou, net op het moment dat jij dat apparaat hebt stilgezet. Lastig, want ik heb een belangrijke vergadering en dus vraag ik jou of het niet wat sneller kan. ‘Kun jij die blokkade niet handmatig oplossen?’ Let wel: op dat moment ben jij de risicoleider, maar je moet sterk in je schoenen staan om dan toch voor de gebruikelijke procedure te kiezen.”

Nieuwe perspectieven artin van taveren is een van de s rekers ti dens de ollege reeks ieu e ers e tieven o veiligheid i gee t daar het ollege Veilig eiders ha voor iedereen in de organisatie

Inschatten

Resilience

Iedereen een risicoleider dus. Maar betekent dat ook dat iedereen die risico’s goed kan inschatten? Soms wel, zegt Van Staveren. “Dat hoorde ik bijvoorbeeld in een ziekenhuis. Als oudere mensen worden geopereerd, lopen sommigen het risico op een delier. Na afloop zijn ze dan langere tijd ernstig verward. Het protocol schreef voor om álle oudere patiënten daarop te onderzoeken, iets wat tijd kost en niet voor iedereen nodig is. Daarop werd in overleg met directie en medici besloten om het aan het inzicht van de verpleegkundigen over te laten wie ze al dan niet op delier-risico wilden onderzoeken. Om inzicht te krijgen in de risicoinschattingen van de verpleegkundigen, werd bijgehouden welke patiënten daadwerkelijk een delier opliepen. Dit is een voorbeeld van effectief omgaan met risico’s, waarbij de expertise van vakmensen wordt ingezet en nodeloos onderzoek stap voor stap wordt vermeden.”

Maar dit betekent natuurlijk niet dat iedereen het risico zelf mag bepalen. “In het verleden zijn mensen op staande voet ontslagen omdat ze de veiligheid in gevaar brachten”, zegt Van Staveren.

“Bijvoorbeeld als ze rookten op plaatsen waar dat niet was toegestaan. Vaak luidde hun argument dan dat het op die specifieke plek volgens hen wel veilig was. Maar dergelijke afwegingen zijn meer het terrein van een veiligheidskundige. Die kan een medewerker meestal niet maken. Dit vraagt om risicoleiderschap van de veiligheidskundige, door het ontwikkelen van risicobewustzijn bij medewerkers.”

Risicoleiderschap is niet het enige frequente woord in Van Staverens betoog.

Hij spreekt ook vaak over resilience of veerkracht. “Als je de kans van optreden van bepaalde risico’s accepteert, moet je in veel gevallen wel bedenken wat je doet in het worstcasescenario. Dus hoe je de gevolgen na het optreden van een risico kan beperken. Want wat als de dijken inderdaad doorbreken? Dan zullen burgers zich niet alleen afvragen hoe dit kon gebeuren, maar ook hoe de overheid daadkrachtig ingrijpt om de gevolgen – waterschade, of zelfs verdronken burgers – te beperken. Komen de hulpdiensten bijvoorbeeld snel in actie? Wat zijn de evacuatieroutes en blijven die wel bereikbaar?”

Is er sprake van risico’s die een forse impact hebben op de veiligheid? Dan bouwt een goede risicoleider die resilience dus in. En nogmaals: die risicoleider, dat kunnen we allemaal zijn. Dus ook u en ik moeten over die resilience nadenken.

“Iedereen kan zoeken op internet naar het risico op dijkdoorbraak “, zegt Van Staveren. “En iedereen kan begrijpen wat het betekent als we een risico van eens in de 1000 jaar accepteren. Dan kan het over precies die 1000 jaar misgaan, maar ook volgende week donderdag.

Daarom kun je zelfs op persoonlijk niveau doelgericht met dit risico omgaan.

Je kunt denken dat het jouw tijd wel zal duren. Maar als je in de polder woont, kun je ook de hele benedenverdieping alvast betegelen. De keuze is aan jou.

Conclusie: risicoleiderschap, dat kunnen we allemaal ontwikkelen.”

4 arbo 4 | 2020

032-034_ARB04_ART01_Passenier_risicoleider.indd 34

23-03-20 15:27

E

Een bedrijfsarts binnen dagen Dat erkne ers uiterli k binnen zes eken na een ziek elding door een bedri sarts oeten zi n gezien o een roblee anal se o te kunnen stellen is alge een bekend aar is de erkgever ook ver li ht een bedri sarts eerder in te zetten De re htbank otterda hee t hierover re ent een o vallende uits raak gedaan

tekst as al

ille

s

e werkneemster heeft begin mei 2019 aan een collega te kennen gegeven dat zij een drugsverslaving heeft. Op 23 mei 2019 heeft de werkneemster zich onder werktijd ziekgemeld. Nadat de werkneemster enig tijd onbereikbaar was, heeft zij omstreeks 10 juli 2019 weer contact met de werkgever opgenomen. Nadien hebben partijen een vaststellingsovereenkomst gesloten om het dienstverband te beëindigen, maar de werknemer heeft deze vaststellingsovereenkomst binnen de wettelijke bedenktermijn ontbonden.

Hierna heeft de werkneemster de werkgever verzocht om betaling van (achterstallig) loon en om inschakeling van een bedrijfsarts. De werkgever heeft hieraan geen gehoor gegeven.

Beoordeling

De rechtbank (Rechtbank Rotterdam, 21 november 2019, ECLI:NL:RBROT:2019: 10195) stelt voorop dat de arbeidsovereenkomst van de werkneemster nog bestaat en dat daarmee in beginsel recht bestaat op loon. De vraag is of de werkneemster sinds 23 mei 2019 door ziekte

verhinderd is (geweest) om te werken.

In geval van ziekmelding door een werknemer rusten op grond van de Wet verbetering poortwachter op de werkgever diverse verplichtingen. Zoals het direct (binnen zeven dagen) op de hoogte stellen van de bedrijfsarts van de ziekmelding, aldus de kantonrechter. Het had op de weg van de werkgever gelegen om de bedrijfsarts op de hoogte te stellen toen de werkneemster zich binnen deze termijn van zeven dagen na haar ziekmelding niet beter had gemeld.

De werkgever heeft dit nagelaten. Het enkele feit dat de werkneemster een periode onbereikbaar was, ontslaat de werkgever niet van zijn verplichting de bedrijfsarts op de hoogte te stellen. Nu de werkgever de bedrijfsarts niet op de hoogte heeft gesteld en de bedrijfsarts de ziekmelding van de werkneemster niet heeft beoordeeld, kan niet worden uitgesloten dat de werkneemster niet gewerkt heeft omdat zij ziek is. De werkgever moet daarom het loon aan de werkneemster uitbetalen. Ook moet de werkgever de bedrijfsarts inschakelen en de re-integratie oppakken.

aar de re hter de ter i n van zeven dagen o baseert is volstrekt onduideli k

Nieuwe termijn

De kantonrechter stelt dat de werkgever binnen zeven dagen na een ziekmelding de bedrijfsarts moet inlichten. Waar de rechter deze termijn op baseert, is volstrekt onduidelijk.

Noch in de Wet verbetering poortwachter, noch in de Regeling Procesgang eerste en tweede ziektejaar, is een specifieke termijn te vinden waarbinnen de werkgever de bedrijfsarts op de hoogte moet stellen van een ziekmelding. De Regeling procesgang eerste en tweede ziektejaar bepaalt in artikel 2 dat de werkgever aan de bedrijfsarts of de arbodienst tijdig alle noodzakelijke gegevens verstrekt met betrekking tot het ziekteverzuim van zijn werknemers. Dit om de bedrijfsarts of arbodienst in staat te stellen de advisering naar behoren te verrichten. Maar een concrete termijn van zeven dagen staat niet in het artikel.

Mogelijk stond deze verplichting in een verzuimreglement of in het contract met de bedrijfsarts of arbodienst, maar dat wordt door de rechtbank niet nader genoemd.

Aan deze uitspraak kan wat mij betreft geen algemene regel worden ontleend die geldt voor werkgevers. En ook geen plicht voor bedrijfsartsen/arbodiensten om werkgevers op deze termijn te wijzen.

ascal Willems is advo aat en eigenaar van V advo aten

arbo 4 | 2020

035-035_ARB04_REC_bedrijfsarts.indd 35

23-03-20 15:26

Vakliteratuur

Succesvol ler adviseren Een leuk boek met een praktische insteek. Een boek dat collega-adviseurs zou steunen in hun praktijk en leerprocessen, door te reflecteren op die praktijk en de wereld van de adviseur. Dat was wat de auteurs voor ogen hadden. Is dat gelukt?

Toen ik het boek kreeg, stonden we aan het begin van een nieuw jaar, een nieuw decennium zelfs. Voor veel mensen is een dergelijk tijdstip een moment voor reflectie en goede voornemens – niet altijd aan elkaar gekoppeld overigens. Als veiligheids- of arboprofessional hebben we misschien bedacht dat we sommige dingen anders of zelfs beter willen doen. Succesvol Adviseren in de Praktijk, geschreven door het duo Cecile de Roos en Edith Groenendaal, is een boek dat je daar mogelijk bij kan helpen. Adviseren is immers een van de belangrijkste taken van de meeste veiligheids- en arboprofessionals.

De doelstelling van de auteurs was om een leuk en praktisch boek te schrijven. Een boek dat collega-adviseurs kan steunen in hun praktijk en leerprocessen door te reflecteren op die praktijk en de wereld van de adviseur. Veel voorbeelden komen vanuit een arbo-/HR-context, maar het boek is in wezen zo algemeen dat het voor iedere adviseur geschikt is.

De structuur die de auteurs bieden voor een betere aanpak is een ‘Schijf van Vijf’ voor adviseren. Die bestaat uit de volgende elementen: rollen, stijlen, vaardigheden, competenties en cirkels van vertrouwen. Deze worden ieder in een eigen hoofdstuk besproken, waarbij ieder van deze vijf ‘taartpunten’ ook weer vijf categorieën bevat: vijf rollen, vijf stijlen, enzovoorts.

Als ik een kritische opmerking mag plaatsen: hier vind ik persoonlijk dat de auteurs misschien een beetje te hard proberen om het onderwerp aan de structuur aan te passen. (En stiekem smokkelen ze trouwens een zesde rol in de tekst.)

eel : theorie

We kunnen het boek verdelen in twee delen. Het eerste deel is als het ware het theoretische deel van het boek en bestaat uit acht hoofdstukken. De eerste twee hiervan zijn algemene hoofdstukken over de adviseur en de veranderkundige kijk op

adviseren. Het onderwerp veranderen komen we regelmatig tegen door het boek heen. Daaraan valt niet te ontkomen.

Maar wie een beetje ‘verander-moe’ is, zal met genoegen constateren dat De Roos en Groenendaal een gezond kritische blik hebben. “Veranderen is niet een doel, maar een middel”, aldus de auteurs op pagina 179. Ze waarschuwen er dan ook voor dat “adviseurs soms de veranderingen groter maken dan ze zijn, door tijdens de besluitvormingsfase woorden te gebruiken als ‘cultuurverandering’ of ‘duurzame inzetbaarheid’”. Maak dingen dus niet onnodig ingewikkeld of bombastisch, en besteed vooral aandacht aan de situatie en de bestaande behoeftes.

Schijf van vijf

Na deze twee inleidende hoofdstukken worden de vijf delen van de ‘Schijf van Vijf’ besproken. Hierbij valt me op dat de onderwerpen rollen en stijlen heel dicht bij elkaar liggen.

Hetzelfde zien we in de hoofdstukken 5 en 6 die over vaardigheden en competenties gaan. Die hoofdstukken hadden mijn onmiddellijke aandacht, omdat ikzelf grote interesse heb in de vraag ‘Wat maakt een goede en effectieve professional’. Daarin zijn vaardigheden of competenties een belangrijke factor. Maar zijn dat twee verschillende dingen? In het boek wordt uitgelegd dat het ene over ‘wat’ gaat en het andere over ‘hoe’. Ik denk dat ik niet voor deze definitie zou kiezen, temeer omdat bijvoorbeeld een vaardigheid als ‘begeleiden’ ook heel erg afhankelijk is van het ‘hoe’.

Maar goed, dat is de vrijheid van de auteurs. En laten we wel wezen, het verschil tussen ‘wat’ en ‘hoe’ is een belangrijk punt om bij stil te staan. Of, om een bekend Engels gezegde aan te halen, je kunt wellicht prima met een hamer omgaan (‘wat’) maar dat betekent niet dat je overal spijkers moet zien (‘hoe’).

Uitstekend dus dat de lezer wordt aangemoedigd om over dergelijke dingen na te denken.

Een andere krent die ik uit de pap van het theoretische deel pik, is de open (leer)houding die een adviseur behoort aan te nemen. Zoals ik niet zelden zeg: vragen zijn vaak belangrijker dan antwoorden. Zelfs als men misschien instinctief verwacht dat een adviseur met antwoorden hoort te komen. Bovendien

Wie een beetje ‘verander-moe’ is, zal met genoegen constateren dat De Roos en Groenendaal een gezond kritische blik hebben arbo 4 | 2020

036-037_ARB04_VAK.indd 36

23-03-20 15:26

is het proces dynamisch en is de al eerdergenoemde aandacht voor omstandigheden essentieel.

Het laatste hoofdstuk van deel 1 van het boek gaat over de (alweer) vijf stappen in het adviesproces, gebaseerd op de internationale richtlijn voor managementconsultants, ISO 20700. Hier verbaasde het mij enigszins dat follow-up en evaluatie geen aparte stappen zijn. Mijns inziens zijn die te belangrijk om ze maar gewoon onder het stramien van implementatie te vegen.

Elk van de hoofdstukken bevat trouwens een voorbeeld uit de praktijk om de besproken onderwerpen te illustreren. Dus ik noemde het eerste deel wel theoretisch, maar dat valt behoorlijk mee.

eel : praktijk

Deel 2 van het boek, pakweg de laatste 150 pagina’s, is in ieder geval praktisch. Dit deel gaat over succesvol adviseren in de praktijk, met thema’s en werkvormen. Er zijn vijf thema’s, alle gekozen uit de arbo-/HR-kant: psychosociale arbeidsbelasting, bevorderen gezond werk, RI&E, vitaliteit en inzetbaarheid en leren met teams. Deze thema’s worden geïntroduceerd en ver-

volgens uitgebreid besproken aan de hand van de literatuur.

Ook leggen de auteurs een link naar de adviseursrollen en de voor- en nadelen van deze rollen.

Elk thema wordt gevolgd door drie praktische werkvormen die een uitwerking geven en als voorbeeld kunnen dienen om eigen klantvragen mee aan te pakken, vooropgesteld dat de werkvorm bij de betreffende klantvraag past.

Kortom, een aanbevelenswaardig boek, waarin je op de eerste 180 pagina’s kunt studeren en in het praktische deel wellicht wat heen en weer kunt bladeren. Natuurlijk kun je dat praktische deel ook gewoon gestructureerd doorwerken. Het moet wel heel gek lopen wil je er niet wat nuttige suggesties vinden.

Senior adviseur arbeidsveiligheid bij Politidirektoratet, de overkoepelende organisatie van de Noorse politie en actief binnen diverse vakfora en eigenaar van www.mindtherisk.com.

I

arbo 4 | 2020

036-037_ARB04_VAK.indd 37

23-03-20 15:26

rodu ten icht in de duisternis De nieuwe, sterk reflecterende ISO 7010-veiligheidspictogrammen van Brady zorgen voor aanzienlijk meer veiligheid op donkere plaatsen. De pictogrammen reflecteren twee keer zoveel licht als ze beschenen worden met een zaklamp of de koplampen van een voertuig. Bovendien zijn ze geschikt voor binnen- en buitengebruik. www.brady.com

Antibotskastje Ongelukken in magazijnen tussen voetgangers en heftrucks zitten letterlijk in een klein hoekje. Om ongelukken in onoverzichtelijke locaties (zogenoemde blinde hoeken) te voorkomen, is er de Collision Sentry Corner Pro van Sentry Protection Products. Dit simpele kastje voorzien van een waarschuwingsdetectiesysteem kan aanrijdingen in magazijnen voorkomen.

Met een nog langere levensduur dan zijn voorganger, en dat op de helft van de batterijen (drie in plaats van zes). www.sentrypro.com

Werken en bewegen Nooit eerder werkten we zo massaal thuis als in deze coronatijd. Maar ... 70 procent van de thuiswerkplekken blijkt niet geschikt om gezond en comfortabel te werken. Daar kunt u wat aan doen met een

arbo 4 | 2020

038-038_ARB04_PRO.indd 38

complete en ergonomische thuiswerkplek van ErgoDirect. Die bestaat uit een elektrisch zit-stabureau met WORK & MOVE bewegingscoach, een dynamische zit-stabureaustoel, plus een ergonomische lap-

ail u

in or

atie voor deze rubriek

topstandaard, toetsenbord en muis. Een thuiswerkplek die aanzet tot werken en bewegen. Zo kunt u ook thuis plezierig en verantwoord werken met uw laptop. www.ergodirect.nl

et

g oto naar arbo vak

edianet nl

23-03-20 15:23

A V E G N

Glad want nat et onderstaande ongeval aakt duideli k dat een uni or beleid o het gebied van gebruik en verstrekking van ersoonli ke bes her ings iddelen de veiligheid o het erk ten goede ko t ant had de ede erker van de asserette veiligheidss hoenen gekregen en gedragen dan as hi niet zo ongelukkig ten val geko en

tekst adbout van

ezel

I

n een wasserette maken medewerkers gebruik van rolcontainers. Met deze rolcontainers halen zij bij de klanten de vuile was op. Na reiniging gaat de schone was in dezelfde containers weer terug. De medewerkers halen de vuile was in de wasserette uit de rolcontainers en plaatsen die in de wasinstallatie. Daarna duwen zij de containers in een wasstraat om ze schoon te maken. Op deze manier voorkomt de wasserette overdracht van eventuele verontreinigingen uit de vuile was via de containers op de schone was. Want die

tal containers de wasstraat in. Tijdens deze werkzaamheden glijdt de medewerker uit en komt ongelukkig ten val.

Daarbij breekt hij zijn kuitbeen en scheenbeen. De medewerker wordt in het ziekenhuis opgenomen en geopereerd. Daarna volgt een lang revalidatietraject.

orzaken en lessen

Uit het onderzoek blijkt dat het slachtoffer ten tijde van het ongeval geen veiligheidsschoenen droeg, maar kunststof schoenen met een gladde zool. In de

ndanks herhaalde verzoeken van ede erkers as er geen uni or beleid voor veiligheidss hoenen schone was komt later weer in dezelfde rolcontainers terecht. De wasstraat zorgt dus voor een scheiding tussen de zogenoemde vuile zijde en de schone zijde van de wasserette. Op een gegeven moment merkt een medewerker van de schone zijde van de wasserette dat er aan zijn kant niet voldoende schone rolcontainers aanwezig zijn. Hij loopt daarop naar de vuile zijde en duwt een aan-

risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) van het bedrijf was opgenomen dat medewerkers van de vuile zijde, expeditie en technische dienst veiligheidsschoenen moeten dragen. Deze waren ook aan de desbetreffende medewerkers ter beschikking gesteld. Voor de medewerkers van de schone zijde stond deze bepaling niet in de RI&E. Ondanks dat medewerkers van het bedrijf daar herhaaldelijk

om hadden verzocht, heeft het bedrijf nagelaten een uniform beleid te hanteren inzake het ter beschikking stellen en dragen van veiligheidsschoenen. Ook wordt tijdens het onderzoek duidelijk dat het regelmatig voorkwam dat medewerkers van de schone zijde rolcontainers in de wasstraat plaatsten. Na het ongeval heeft het bedrijf zijn beleid aangepast. Het is nu in het hele bedrijf verplicht om veiligheidsschoenen te dragen.

Het bedrijf heeft die ook aan de medewerkers ter beschikking gesteld.

Boeterapport

Naar aanleiding van dit ongeval is een boeterapport opgemaakt wegens overtreding van de Arbeidsomstandighedenwet. Op basis hiervan heeft de boeteoplegger van de Inspectie SZW een boete opgelegd van 1.500 euro. De motivatie voor deze boete luidt als volgt. Tijdens de werkzaamheden die het slachtoffer op het moment van het ongeval uitvoerde, droeg hij geen door de werkgever ter beschikking gestelde werkschoenen of veiligheidsschoenen. Dit terwijl er gevaar was voor de gezondheid of veiligheid op de arbeidsplaats bij het duwen van de rolcontainers. In die situatie kon de werknemer die aan dat gevaar blootstond of kon blootstaan niet beschikken over voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen. Dit is een overtreding van artikel 16, 10e lid van de Arb0wet juncto artikel 8.3, 1e lid van het Arbobesluit. Deze overtreding is bestuurlijk beboetbaar gesteld in artikel 9.9b, 1e lid onder h van datzelfde besluit.

arbo 4 | 2020

039-039_ARB04_ONG.indd 39

23-03-20 15:23

A

E

uickscan In gesprek met werknemers over duurzame inzetbaarheid?

Doe eerst de Quickscan van Volandis. Dat is een handige online tool gericht op bedrijven of afdelingen in de Bouw & Infra met minimaal vier werknemers. De scan geeft werkgever en werknemers inzicht in thema’s als gezondheid, samenwerken en ontwikkeling.

Kijk op https://www.volandis.nl/ quickscan/

Ziek met opzet Mensen die zichzelf ziek maken om zorg en aandacht te krijgen. Zo’n opzettelijk opgewekte ziekte zet relaties onder druk, niet in de laatste plaats die met zorgprofessionals. Hoe herken je een nagebootste stoornis en hoe begeleid je de patiënt? In dit boek geven twee experts een compleet beeld van het syndroom van Münchhausen en de mogelijke behandeling.

Opzettelijk ziek – De nagebootste stoornis herkennen en begrijpen, Marc D. Feldman en Gregory P. Yates, Boom uitgevers, ISBN 9789024432233

atale asco’s Een boek met dertien teksten over tragische architecten, die het midden houden tussen beschouwing en vertelling. Het zijn de verhalen van bekende en vergeten bouwmeesters die zelfmoord pleegden op of in een door hen ontworpen gebouw, of omwille van dat gebouw. Wat de vraag oproept of niet alle scheppen een vorm is van waaghalzerij?

Waagstukken, Charlotte Van den Broeck, Singel Uitgeverijen, ISBN 9789029539661

Brzo en regels Regelovertreding en incidenten bij Brzo-bedrijven: een longitudinale benadering Kluin, Wiering, Peeters, Blokland & Huisman

Bedrijven met veel gevaarlijke stoffen krijgen over het algemeen jaarlijks inspectie op basis van het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo).

Marieke Kluin, Ellen Regelovertreding en incidenten bij Brzo-bedrijven: Wiering, Marlijn Peeters, een longitudinale benadering Wegwijzer Arjan Blokland en Wim Huisman bekeken de inspectierapporten van 494 van deze bedrijven.

Doel: in kaart brengen welke regels zij overtreden. Zijn er achterliggende patronen te ontdekken met voorspellende waarde voor toekomstige incidenten?

Online bestellen via https://www.boomdenhaag.nl/isbn/ 9789462369962

Wetskennis De pocket bevat de volledige tekst van de Arbowet met uitvoerige toelichting en commentaar.

De auteur behandelt de toepassing van de wet en de rechten, plichten en bevoegdheden van werkgever en werknemer.

Ook andere wetgeving komt aan de orde, zoals de Arbeidstijdenwet.

Arbo Pocket Wet- en regelgeving, Dr. J.R. Popma, Vakmedianet, ISBN 9789462156586

Wegwijzer

dr. M.H.A. Kluin E. Wiering MSc dr. M.P. Peeters prof. dr. A.A.J. Blokland prof. dr. mr. W. Huisman

Wegwijzer

9 789462 156593

Omslag Arbo Pocket Wegwijzer 2020_v2.indd 1

07-02-20 10:52

40 arbo 4 | 2020

040-040_ARB04_MED.indd 40

23-03-20 15:23

BEKIJK HET COMPLETE PROGRAMMA OP ARBO-ACADEMY.NL

Strategisch adviseren Organisaties zijn continu in ontwikkelingen en beweging. Elke situatie is anders en elke klant heeft zijn of haar specifieke voorkeuren. Welke adviesstijl past daar dan bij? In welke organisatorische situatie is welke aanpak het meest effectief? De rol en de persoon van de adviseur zijn vaak belangrijker dan de inhoud van het advies. Waar sluit u op aan? Hoe doet u dat? En hoe geeft u uw eigen unieke bagage van karakter en talenten een waardevolle plek?

Praktijkopleiding Vertrouwenspersoon Leer tijdens deze praktijkopleiding alles wat een vertrouwenspersoon moet weten. Van de huidige wet- en regelgeving en de nieuwe verplichte Klokkenluidersregeling tot het trainen van uw gespreksvaardigheden. De belangrijkste documenten voor u als vertrouwenspersoon binnen uw organisatie worden doorgelicht.

Omgaan met gevaarlijk stoffen Tijdens deze cursusdag leert u op welke wijze u de gevaren van stoffen kunt herkennen aan de hand van etikettering en op welke wijze u kunt nagaan welke risico’s hieraan zijn verbonden.

Daarnaast wordt toegelicht welke stappen ondernomen moeten worden om zorg te dragen dat er veilig en gezond gewerkt kan worden met gevaarlijke stoffen.

Van RI&E naar cultuurverandering U draagt als adviseur bij aan optimale arbeidsomstandigheden en houdt gezondheid en veiligheid op de agenda van uw organisatie. Maar u begeleidt ook het invoeren van maatregelen die voortkomen uit de risico inventarisatie-, en evaluatie (RI&E). Deze masterclass leert u een brug te slaan tussen RI&E en cultuurverandering.

3-daagse Praktijkopleiding arbocoördinator In veel organisaties voert de arbocoördinator het arbeidsomstandighedenbeleid uit.

Daarnaast is hij belast met alle uitvoeringsmaatregelen die het beleid met zich meebrengt.

Maar uw taken reiken verder dan dit. Om optimaal te functioneren heeft u naast inhoudelijke kennis van arbo ook inzicht in bedrijfsprocessen en in de organisatie als geheel nodig.

U moet weten hoe besluiten worden genomen. U moet kunnen risicodenken.

3-daagse Praktijkopleiding Preventiemedewerker Bent u (net) aangesteld als preventiemedewerker? Dat is een hele verantwoordelijkheid!

Dit is uw kans om met de juiste kennis en vaardigheden nog beter te worden in uw functie.

In drie dagen bent u een expert! U doet niet alleen alle noodzakelijke kennis op, maar gaat tegelijkertijd aan de slag met het oefenen van de vaardigheden die u nodig heeft.

10 OKTOBER 2020

€ 999 5 NOVEMBER 2020

€ 599 5 NOVEMBER 2020

€ 599 5 NOVEMBER 2020

€ 599 10 NOVEMBER 2020

€ 1499 19 NOVEMBER 2020

€ 1499

Bekijk het complete programma op

ARBO-ACADEMY.NL 0130 Opleidingenpagina ARBO maart 2020.indd 1 041-041_ARB04_OPL.indd 41

arbo 4 | 2020 4

19-03-2020 12:53 23-03-20 15:28

Binnenkort in Arbo

Vitaliteit

» Bevlogenheid, proactief zijn en employee experience » Actieprogramma ‘Vitaal vakmanschap’ » Zitten: een nog groter probleem dan we denken

En verder » Gaming en gedrag » Spreek de taal van de directie » Werkroosters moeten op tijd klaar zijn » Nieuwe normen voor ankerpunten » Verdrag over geweld en intimidatie op het werk

arbo

Deze aankondiging is onder voorbehoud

42 arbo 4 | 2020

042-042_ARB04_BIN.indd 42

23-03-20 15:23

Winners at Work

uvex phynomic C5 Tastgevoel en snijbescherming perfect gecombineerd De uvex phynomic C5 is een zeer lichte en gevoelige snijbestendige allroundhandschoen voor precieze mechanische werkzaamheden waarbij zeer goede snijbescherming (level C) gewenst is. De handschoen is dankzij de ademende en vochtafstotende aqua-polymeer-schuimcoating zeer slijtvast. Hij bevat bovendien geen versnellers, is geschikt voor allergiepatiënten en is onafhankelijk dermatologisch getest.

DSM Dyneema® Diamond Technology Goede snijbescherming, voelt koel aan, lange inzetbaarheid.

Huidverdraagzaamheid dermatologisch bevestigd* Onderscheiden met het proDerm-keurmerk.

EN 388:2016

4X42C

Getest op schadelijke stoffen* Gecertificeerd conform Oeko-Tex® Standard 100.

* Uitgebreide informatie over de toekenningscriteria van de certificaatuitgevers is te vinden op: uvex-safety.com/certificates

uvex-safety.be | uvex-safety.nl

002-044_ARB04_ADV.indd 43

23-03-20 15:31

002-044_ARB04_ADV.indd 44

23-03-20 15:31