Jaargang 113 | Nummer 1 | Januari 2021
ZuivelZicht
Consolidatieslag zuivelmarkt nader beschouwd 11_Cover_01L.indd 1
DUINZUI VEL Brabanders hebben goud in handen met kaasverhaal
TOPBEDRIJFSLOGO Erkenning voor zuivelprogramma Royal A-ware en AH
18-01-21 09:59
Aankomende veiling Laboratorium en pilot plant equipment veiling - Maart 2021 Veiling 10-02-2021 17-03-2021
Complete GEA pilot plant om te mixen - pasteuriseren etc. En veel meer equipment
Worldwide specialist in Dairy and Food machines
dfm-auctions.com
Wanneer kennis en
kwaliteit telt
De beste plank voor kwaliteitskaas
engineered wood products
21ZUI001_ADVERTENTIE.indd 2
Meer informatie: www.vidarwood.nl of tel. 0031 (58) 251 87 57.
18-01-21 08:12
INHOUD
6
26
14 Visie 6
ZuivelNL Waarnemend directeur Roald van Noort legt uit waar de prioriteiten liggen
8
Henk Hogeveen ‘Diergezondheid is een intrinsieke waarde van melk geworden’
11 Fusies en overnames in de zuivelindustrie stonden het afgelopen jaar op een lager pitje. Foto: Alamy
Platform Europees netwerk komt met platform voor ambachtelijke zuivelbereiders
12 Antibiotica
Duurzaamheidsprogramma krijgt erkenning
18 Klaver Kaas Nieuwe kaasmakerij moet groeiambities verwezenlijken
20 Schwarzwald Milch Zuid-Duitse coöperatie zoekt groei in binnen- en buitenland
22 Brexit Hoe staat de Britse zuivel ervoor?
Markt
Aanscherping doelstellingen in België voor verantwoord diergeneesmiddelengebruik
25 Marktcijfers
Bedrijf
26 Analyse
14 Coöperatie Duinzuivel www.zuivelzicht.nl
17 A-ware
Melkveehouders bij Loonse en Drunense Duinen werken samen
De internationale zuivelmarkt in één oogopslag
Toegang tot kapitaal en marktsentiment bepalen tempo van fusies en overnames
ZuivelZicht januari 2021
11_Inhoud_01R.indd 3
3
18-01-21 10:00
Complete Filtration Resources blijft groeien op de Europese markt Complete Filtration Resources, een in de Verenigde Staten gevestigd FIHVMNJ SRX[IVTX WMRHW KIEZERGIIVHI ĤPXVEXMIW]WXIQIR ZSSV QIX name de zuivelindustrie. Te midden van wereldwijde ontwikkelingen, industriÍle uitdagingen en ongekende beperkingen ten gevolge van de COVID pandemie, groeit ons bedrijf en breiden onze activiteiten zich uit naar andere delen van de wereld. De groei zien wij vooral in Europa waar wij een aantal grensverleggende projecten hebben gerealiseerd, en onze membraanverkoop sterk is toegenomen.
“We hebben een uitstekende reputatie opgebouwd als een betrouwbare partner voor onze klanten. We streven ernaar onze reputatie verder uit te breiden naar andere gebieden, niet alleen binnen de Amerikaanse markt, maar wereldwijd�, aldus John Park, President. De zuivelindustrie staat voor een uitzonderlijke reeks uitdagingen, het team bij Complete Filtration Resouces blijft zich onvermoeid inzetten door optimale technische ondersteuning te bieden bij Service en toelevering ZER QIQFVERIR EPW SSO FMRRIR SR^I XYVR OI] W]WXIQIR IR TVSNIGXIR Wij werken nauw samen met onze klanten in het ontwerpen en opschalen ZER LIX NYMWXI QIQFVEERW]WXIIQ [EEVFMN [I KIFVYMO QEOIR ZER ^S[IP onze ervaring die we hebben opgedaan de afgelopen 25 jaar, als pilot test studies. Onze pilot test units worden gebruikt voor procesevaluatie en LIX EREP]WIVIR IR STPSWWIR ZER TVSFPIQIR [EEVHSSV SRW SRX[MOOIPXIEQ inmiddels jarenlange ervaring heeft met de diverse toepassingen van QIQFVEERĤPXVEXMIXIGLRSPSKMI 7YGGIWZSPPI ZSSVYMXKERK MW LIX VIWYPXEEX van zorgvuldige pilot tests en de kennis en ervaring van ons proces ontwikkelteam. Door te kiezen voor Complete Filtration Resources voor uw project, werkt Y WEQIR QIX IIR ĤPXVEXMIPIZIVERGMIV HMI XSSREERKIZIRH MW ST LIX KIFMIH ZER KIEZERGIIVHI ĤPXVEXMIXIGLRSPSKMI
+31 6 49 8686 72 ‰‰‰ĺ]o|o1olrŃ´;|;CŃ´|u-াomÄş1ol bmt†bub;vĹ ]o|o1olrŃ´;|;CŃ´|u-াomÄş1ol
21ZUI001_ADVERTENTIE.indd 4
&" oo=7h-m|oou Ć?Ć–Ć?Ć? Ć‘Ć“|_ "|u;;| -uv_C;Ń´7ġ ) ƔƓƓƓƖ
(;vা]bm] †uor -mv0†b|;mvbm];Ń´ Ć’Ć? L1; Ć?ĺƓ ѾќĆ?Ć? um_;l ;7;uŃ´-m7
18-01-21 08:12
ZuivelZicht
ZI JLI JN
ZuivelZicht is een uitgave van BDUvakmedia ISSN 0165-8573 Postbus 67, 3770 AB Barneveld www.bdumedia.nl
vakmedia
De zwakste schakel
Hoofd content Peter Vorstenbosch Redactie ZuivelZicht Postbus 93044 2509 AA Den Haag T: 070 2191707 E: redactie.zuivelzicht@bdu.nl I: zuivelzicht.nl Hoofdredactie René van Buitenen E: r.v.buitenen@bdu.nl Contentregie Albert Schuurman E: redactie.vakmedia@bdu.nl Medewerkers aan dit nummer Ria Besseling, Mathieu Geuskens, Yves De Groote, Bert Kleiboer, Hermann-Josef Martin, Bert Westenbrink
De agrarische sector kent enkele thema’s die regelmatig in de schijnwerpers staan. Het inkomen van de boer is er zo een. Vandaag de dag verdient een boer per saldo vrijwel net zo veel (of zo weinig) als pakweg twintig, dertig jaar geleden. Het gat tussen wat een veehouder voor de melk ontvangt en de wat de consument voor die melk betaalt, wordt ondertussen groter en groter. Terwijl de kosten voortdurend oplopen. De marges slinken dus. Dat is voor geen enkele ondernemer vol te houden, ongeacht de bedrijfstak. Het houdt een keer op. Alleen het moment dat de stekker er uit gaat, verschilt van ondernemer tot ondernemer. Inventiviteit, vakmanschap, bedrijfsma-
Advertenties Hielke van der Werf T: 020 5736056, E: h.v.d.werf@bdu.nl Abonnementen Abonnementsprijzen (12 nummers): € 129,37 exclusief btw (studenten € 79,69 inclusief btw); België: € 144,49 exclusief btw, inclusief portokosten; buitenland: € 171,09 exclusief btw. Proefabonnement (3 edities): € 12,41 Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Zakelijke abonnementen worden niet tussentijds beëindigd. Abonnementenservice Abonnementenservice BDUvakmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld E: service@bdu.nl, T: 0342 494882 Op werkdagen bereikbaar tussen 8.00 uur en 16.30 uur. Ontwerp: GiesbersRetail, Duiven Druk: Vellendrukkerij BDU, Werkendam
Levert een boervriendelijk imago supermarkten meer omzet op?
nagement zijn daarbij belangrijke factoren. Dezer weken staat het thema weer eens op de maatschappelijke agenda. Omdat boeren gesprekken hebben afgedwongen met de supermarkten. Op zoek naar een andere verdeling van de marges heeft de Farmers Defence Force plannen voor een keurmerk op tafel gelegd: Farm Friendly. Er is weinig meer over bekend dat de supermarkten enkele procenten van hun jaaromzet moeten doneren aan een op te richten coöperatie die deze inkomsten vervolgens over de leden (de boeren en tuinders) verdeelt. De achterliggende gedachte is dat de deelnemende supermarkten een ‘boervriendelijk’ imago krijgen wat hen extra omzet moet opleveren. Creatief is het zeker, maar realistisch? In discussies over de margeverdeling van de voedselketen zit de verwerkende industrie vaak tussen twee vuren. Zuivelondernemingen krijgen nogal eens het verwijt er niet alles aan doen om de melk maximaal tot waarde te brengen. Vergeten wordt dat zuivelbedrijven juist gebaat zijn bij een sterke melkveehouderij; een melkveehouderij die kan investeren in de steeds hogere eisen die aan duurzame en kwalitatief hoogstaande producten worden gesteld. Dat lukt de ene melkveehouder beter dan de andere. Want zoals in veel agrarische sectoren zien we ook in de melkveehouderij nog altijd een grote spreiding van de kostprijs. Cijfers van Wageningen Economic Research laten zien dat er melkveebedrijven zijn met een kostprijs van bijna € 49 per 100 kilogram melk, maar er zijn ook waar de kostprijs € 10 lager ligt. Ook de zuivelketen is zo sterk als de zwakste schakel. René van Buitenen Hoofdredacteur
ZuivelZicht januari 2021
11_Zijlijn_02R.indd 5
5
18-01-21 10:06
VISIE
Roald van Noort, interim-directeur bij ZuivelNL:
‘ZuivelNL opereert daar waar synergie is te behalen’ ZuivelNL is het nieuwe jaar ingegaan met een fors afgeslankte begroting. Waarnemend directeur Roald van Noort legt uit waar de prioriteiten van de ketenorganisatie liggen. Tekst: René van Buitenen
De algemene ledenvergadering van ZuivelNL keurde vorige maand de begroting voor 2021 goed. Die is gebaseerd op het principe dat de ketenorganisatie zowel voor de melkveehouder als de zuivelonderneming meerwaarde moet opleveren. Ook besloten de leden de reserves op peil te brengen zonder de contributie te verhogen. Met een afgeslankte begroting van € 8,7 miljoen kunnen de reserves weer op het gewenste niveau komen, stelt interim-directeur Roald van Noort van ZuivelNL. Dat betekent dat er dit jaar € 3 miljoen minder uitgegeven kan
worden vergeleken met vorig jaar. Er wordt dus flink bezuinigd. “De dragende partijen hebben keuzes gemaakt op welke punten zij een gezamenlijk belang hebben. De activiteiten waarop synergie is te behalen, die pakt ZuivelNL op”, vertelt Van Noort. De prioriteiten liggen bij de kernthema’s Voedselveiligheid, Diergezondheid, Duurzaamheid, Onderzoek & Innovatie, Data en Export. Dat betekent dat bijvoorbeeld arbeidsvraagstukken niet langer tot de kernactiviteiten van ZuivelNL behoren. “Arbeid is belangrijk, maar er zijn nu eenmaal thema’s die zowel de primaire producenten als de zuivelondernemingen belangrijker vinden.” Van Noort benadrukt dat de leden van ZuivelNL (LTO Nederland, de Nederlandse Melkveehouders Vakbond en de Nederlandse Zuivel Organisatie) bij het opstellen van de begroting nadrukkelijk hebben gekeken naar waar voor beide partijen meerwaarde ligt.
Voedselveiligheid
Roald van Noort: “ZuivelNL creëert meerwaarde voor melkveehouder en zuivelonderneming.”
6
22_Artikel_19L_0002.indd 6
Voor de zuivelindustrie ligt de meerwaarde volgens Van Noort daar waar het onderscheidend vermogen tussen ondernemingen nihil is. “Op die thema’s kan ZuivelNL instrumenten ontwikkelen waarmee zuivelondernemingen aan bepaalde eisen en voorwaarden kunnen voldoen. Zodra er concurrentie op een thema ontstaat, moet ZuivelNL er wegblijven. Wij zijn er echt alleen om meerwaarde te creëren, synergie te
realiseren, activiteiten en instrumenten te ontwikkelen die voor alle partijen dezelfde toegevoegde waarde hebben.” Een duidelijk voorbeeld vindt hij voedselveiligheid. “Daarvan hebben zuivelondernemingen aangeven het zo belangrijk te vinden dat ze elkaar daar niet op willen beconcurreren. Als ze dat wel zouden willen, dan moet je zo’n thema vooral niet bij ZuivelNL neerleggen.”
Innovatief blijven Naar verwachting is er na dit jaar enige ruimte om nieuwe activiteiten te ontwikkelen. Als interim-directeur wil Van Noort zich daar niet over uitlaten. Hij vindt het aan zijn opvolger om de toekomstige route van de ketenorganisatie uit te stippelen. Al heeft hij er persoonlijk wel ideeën over. Wat hem betreft zouden eventuele nieuwe activiteiten zich moeten toespitsen op het gebruik van data. “Als we innovatief willen blijven als Nederlandse zuivelketen, zullen we steeds meer gebruik moeten maken van data en data-analyses. ZuivelNL zou zich kunnen ontwikkelen tot een juridisch en technisch expert van data op het snijvlak van melkveehouderij en industrie. Een soort programma- en instrumentenontwikkelaar waar iedereen van kan zeggen, net als bij Intel: als het certificaat van ZuivelNL er op staat, dan is het instrument van onbesproken gedrag. Dan kunnen we volop vertrouwen op de kwaliteit van het instrument. Maar als je daarna ZuivelNL om een
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:07
V I SI E
Het beheer en de analyse van data in de zuivelketen gaan een steeds grotere rol spelen, voorziet Roald van Noort. (Foto: NZO)
oordeel gaat vragen over de uitkomsten van die instrumenten, dan ben je aan het verkeerde adres. Dan moet je bij de gebruikers zijn.”
Discussie Van Noort doelt daarmee op de discussie die hij heeft zien ontstaan over door instrumenten als KringloopWijzer en KoeMonitor die ZuivelNL beheert. Die discussie is op de bestuurstafel van ZuivelNL beland en dat is naar zijn mening niet de juiste plek. “De partijen die de instrumenten samen hebben ontwikkeld zouden dat onderling moeten bediscussiëren; niet aan de bestuurstafel van ZuivelNL. Ik wil niet het gras voor de voeten van mijn opvolger wegmaaien, maar dat zou mijn aanbeveling aan het bestuur zijn.” De noodzaak van het verzamelen en analyseren van data komt volgens Van Noort voort uit de eisen die de maatschappij aan de sector stelt. “Er worden meer steeds meer eisen gesteld aan hoe we omgaan met dieren, hoe we voedsel produceren en aan de emissies die we uitstoten. Het is heel belangrijk om
onze ‘license to produce’ en ‘license to operate’ te behouden. Niet alleen voor veehouders, maar ook voor zuivelondernemingen. Er is een toenemende behoefte aan tracking en tracing van kwaliteit. Je hebt daardoor meer data nodig om te kunnen certificeren, om te kunnen exporteren en dus om geld te kunnen verdienen.”
Gezondheidspreventie Volgens van Noort staat de zuivelsector aan de vooravond van een herinrichting, omdat er anders tegen voedselproductie wordt aangekeken. “Voedsel wordt steeds meer gezien als gezondheidspreventie. De consument kijkt hoe hij voedsel kan inzetten om niet ziek te worden. Dat is een hele andere benade-
‘De consument kijkt hoe hij voedsel kan inzetten om niet ziek te worden’
ring.” Dat die verandering vervolgens tot spanningen leidt op bepaalde dossiers in de voedselketen, zegt Van Noort goed te begrijpen. “Ik weet dat dit voor de meeste boeren niet altijd even vriendelijk klinkt, maar we moeten ondernemen binnen de regels die we als maatschappij stellen. Dat is overigens een thema dat boeren en industrie beste eens mogen aankaarten. Want als sector houden we houden ons aan de regels die de maatschappij aan ons stelt, maar wat krijgen wij daar voor terug? Die vraag stel ik als burger ook. Ik betaal belasting en dan wil ik ook weten wat ik daar voor terugkrijg. Wat de kwaliteit is van de zorg of van de wegen. Ik vind dat die discussie best wat strakker gevoerd mag worden.” Overigens vindt Van Noort dat de Nederlandse zuivelketen er internationaal gezien uitstekend voor staat. “Dat geldt niet alleen voor het vakmanschap en de efficiëntie van de melkveehouderij, maar ook voor de zuivelindustrie. Zoals er in het buitenland over onze zuivelsector wordt gesproken, dat is een grote lofzang.”
ZuivelZicht januari 2021
22_Artikel_19L_0002.indd 7
7
18-01-21 10:07
VISIE
Hoogleraar Animal Health Management Henk Hogeveen:
‘Diergezondheid is nu een intrinsieke waarde van melk’ Het welzijn van dieren heeft steeds meer impact op de zuivelsector. Internationaal zijn er grote verschillen in opvattingen. Daarom is het belangrijk dat de wetenschappelijke feiten helder zijn. Dat is een van de taken van de internationale zuivelorganisatie IDF. Sinds kort is Nederland vertegenwoordigd in de wetenschappelijke programmacommissie van dit gezelschap via de Wageningse hoogleraar Henk Hogeveen. “Diergezondheid is een intrinsieke waarde van melk geworden.” Tekst: Bert Kleiboer
Het gebruik van antibiotica is een typisch voorbeeld. In Noordwest-Europa zijn er volop voorstanders te vinden van een stringentere regelgeving. In andere delen van de wereld is bemoeienis met het medicijngebruik op de boerderij juist taboe. Hoe kunnen bedrijven en overheden dan toch met elkaar in gesprek blijven? Door het eens te zijn over de onderliggende feiten en de stand van zaken in de wetenschap. Daarvoor zorgt de internationale zuivelorganisatie IDF (International Dairy Federation), via een groot aantal Standing Committees, die worden aangestuurd door de wetenschappelijke programmacommissie (SPCC). De Nederlander Henk Hogeveen is tijdens de laatste ledenvergadering verkozen tot lid van de SPCC. Daarmee vervult hij een sleutelpositie in de organisatie. Hogeveen is hoogleraar Animal Health Management aan Wageningen University and Research (leerstoelgroep Bedrijfseconomie) en was al geruime tijd lid van het Standing Committee Animal Health & Welfare.
Scheidslijn Betrokkenheid bij het gezondheidsmanagement op boerderijnniveau is relatief nieuw binnen IDF-verband, vertelt hij.
8
22_Artikel_11L_0002.indd 8
“Vroeger was er een duidelijke scheidslijn. De zuivelindustrie beschouwde diergezondheid als een aangelegenheid voor de veehouder. De zuivel stelde alleen kaders voor melkkwaliteit, zoönosen of voor uitbraken van dierziekten die de aanvoer van melk kunnen bedreigen.” De eerste uitzondering hierop was mastitis. Via het celgetal is mastitis gerelateerd aan de kwaliteit van melk. “Voor het uitwerken van richtlijnen rondom mastitis werd binnen de IDF de Expert Group of Experts on Mastitis (A2) opgericht. In de jaren zeventig werd de techniek ontwikkeld die een goede routinematige celgetalbepaling mogelijk maakte. De industrie zag mogelijkheden voor de kwaliteit van de zuivel. De IDF group A2 legde de basis voor internationale standaarden. Het celgetal is nu een algemeen geaccepteerd kenmerk voor de uitbetaling van melk en zelfs vastgelegd in Europese wetgeving.”
Kentering De ‘bemoeienis’ van IDF met celgetal en uiergezondheid bleek een kentering. Hogeveen: “Het besef van melkkwaliteit verandert. We hebben heel lang uitsluitend naar de nutriëntensamenstelling en meetbare verontreinigingen
gekeken. De nadruk lag op het voorkomen van voedselveiligheidsrisico’s. Nu geldt steeds meer: gezonde melk komt van gezonde koeien.” In de jaren negentig veranderde de mastitiscommissie in een breder georiënteerd Standing Committee on Animal Health & Welfare. Via dit orgaan ondersteunt het IDF aangesloten landen met ‘position papers’ over uiteenlopende onderwerpen op het gebied van gezondheid en welzijn. Hoe gaat dat in z’n werk? Het begint met het agenderen van een onderwerp. Dat gebeurt zowel van onderop (vanuit de Standing Committees) als van bovenaf (vanuit de SPCC). Bij de besluitvorming speelt het SPCC een sleutelrol. Als een issue speelt op verschillende plekken in de wereld, zet het SPCC het Standing Committee aan het werk. Dat brengt op zijn beurt een groep experts bij elkaar. Dat zijn deskundigen uit verschillende landen, veelal een mix van specialisten uit de zuivelindustrie, de primaire sector en de wetenschap. Zij brengen actuele en relevante wetenschappelijke publicaties in kaart en inventariseren de verschillende opinies. Dat publiceren ze, bijvoorbeeld in een IDF Bulletin. Deze papers hebben veel gezag in de zuivelwereld, stelt de Wageningse wetenschapper. “De internationale, brede samenstelling van de groep experts garandeert een weloverwogen paper. Daardoor krijgt het statuur.” Voor de vertaling naar de praktijk verschijnt er een factsheet van één of twee pagina’s en – meer recent – worden er webinars georganiseerd.
Koe-kalfcontact Gevraagd naar actuele voorbeelden van thema’s noemt hij hittestress onder melkkoeien en het gebruik van sensoren
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:00
V I SI E
om productiegebonden aandoeningen op te sporen. Recent is nog een advies verschenen over het gebruik van sensoren voor het management van mastitis. Ook potentieel gevoelige onderwerpen komen aan bod. Bijvoorbeeld het contact tussen koe en kalf na de geboorte, dat in een aantal landen ter discussie wordt gesteld door maatschappelijke organisaties. De experts van het Standing Committee benaderen een dergelijk onderwerp zo objectief mogelijk. “We stellen ons de vraag wat is goed kalvermanagement en wat is er in wetenschappelijk onderzoek bekend over de gevolgen voor het welzijn van de koe en van het kalf? We brengen in dit dossier de kennis over koe-kalfcontact en maatschappelijke vragen bij elkaar. We zullen niet snel stellen dat je het kalf prima kunt weghalen of dat het juist bij de koe moet blijven. Daarvoor ontbreekt de consensus.”
Een ander voorbeeld van een gevoelig onderwerp is het gebruik van hormonen om de vruchtbaarheid van melkkoeien te ondersteunen. “Op basis van wetenschappelijk onderzoek zou je kunnen stellen dat er geen gevolgen zijn voor de veiligheid van de consument. Toch zijn we er in Nederland terughoudend mee.”
Geen eenduidig advies Als het gaat om meten en gebruik van techniek kan de IDF met een eenduidig advies komen. Als het gaat over het niveau van dierenwelzijn of dierziektes ligt dat een stuk lastiger. Heeft een studie dan wel zin? Hogeveen vindt van wel. “Een paper van het Standing Committee is juist dan waardevol, omdat we alle relevante wetenschappelijke inzichten op een rijtje hebben, zodat we in de sector in elk geval over hetzelfde praten.” In de dossiers over diergezondheid en
Henk Hogeveen: ”Gezonde melk komt van gezonde koeien.” (Foto: Ivo Hutten)
IDF IDF internationale zuivelorganisatie (www.fil-idf.org). De organisatie telt momenteel 32 leden en elf geassocieerde leden en vertegenwoordigt daarmee circa 85 procent van de mondiale (koe)melkproductie. De organisatie houdt zich bezig met precompetitieve zaken rond productie en handel van zuivel. De Nederlander Harrie van den Bijgaart zit in de Board of Directors. In Standing Committees brengt de organisatie position papers uit over actuele vraagstukken. Het Science and Programme Coordination Committee bepaalt de agenda. Namens Nederland is Henk Hogeveen lid van het SPCC en het Standing Committee on Animal Health & Welfare.
welzijn nemen Nederland en een aantal andere landen in (Noordwest-)Europa vaak een vergelijkbaar standpunt in. “In de afgelopen decennia zijn de gezondheid en het welzijn van dieren onderdeel geworden van de melkkwaliteit. Diergezondheid is een intrinsieke waarde van melk geworden”, zegt de Wageningense hoogleraar. “Je ziet dat terug in premies die melkveehouders ontvangen voor weidemelk of PlanetProof.” Hij ziet een wereldwijde verschuiving van opvattingen, alleen het tempo verschilt. “Ook in een land als de Verenigde Staten gebeurt het. Daar kan het snel gaan als de grote afnemers eisen stellen. Die zeggen gewoon: als jij niet meedoet zijn er voor jou tien anderen. En in China wordt aandacht voor gezondheid en dierenwelzijn geassocieerd met premiumkwaliteit.”
Onafhankelijk Kan Hogeveen als Nederlander in de SPCC of het Standing Committee invloed uitoefenen op standpunten van de IDF? “Nee en dat wil ik ook niet. Ik moet als wetenschapper onafhankelijk en objectief kunnen opereren. Alle experts in de organisatie worden benoemd op basis van hun deskundigheid. Zodra je namens je eigen achterban spreekt, word je een belangenbehartiger. Dan verlies je autoriteit. Je kunt wel onderwerpen agenderen die belangrijk zijn voor de zuivel in jouw land.”
ZuivelZicht januari 2021
22_Artikel_11L_0002.indd 9
9
18-01-21 10:00
UIN ? T N IE IJF KO E B E D R IN
• In- en verkoop van zuivelapparatuur • RVS tanks (nieuw en gebruikt)
• Complete projecten • Engineering
GA NAAR WWW.ZUIVELZICHT.NL VOOR ZUIVELNIEUWS UIT DE EERSTE HAND!
Van den Heuvel Dairy and Food Equipment E info@heuvelzuivelmachines.nl | T 0184-641266
Laat uw machines veilen Online veilingen
Your auction partner in Dairy & Food equipment
dfm-auctions.com/page/sell
28-05-2020 13:26
21ZUI001_ADVERTENTIE.indd 10
adv Mafait 90x1 .indd 1
18-01-21 08:12
V I SI E
‘Ambachtelijke kaas vereist specifieke kennis en vaardigheden’
Nieuw platform voor ambachtelijke zuivelbereiders Het Europese Facenetwork heeft de website itinere.eu gelanceerd – een platform gericht op het uitwisselen van kennis en ervaring tussen ambachtelijke kaasmakers en zuivelbereiders en kaasspecialisten.
In Italië kan een cursus pasta filata worden gevolgd, een techniek bij de vervaardiging van een familie van Italiaanse kazen. (Foto: Barbara Hart)
Tekst: Yves De Groote
“Voor het voortbestaan van de ambachtelijke zuivelsector in Europa is het belangrijk dat er opleidingsmogelijkheden zijn die zijn toegespitst op de behoeften van deze sector. Het op kleine schaal verwerken van, vaak rauwmelkse, melk vraagt specifieke kennis en vaardigheden”, legt zuiveltecholoog Barbara Hart uit. Zij is consultant bij Barlactica, een onafhankelijk bureau voor technologisch en gastronomisch onderzoek en advies. Als ondersteunend lid van Facenetwork maakte ze deel uit van de projectgroep voor de website. “Voor specifieke kennis en vaardigheden is niet altijd aandacht in het huidige trainingsaanbod dat in sommige landen vooral gericht is op industriële verwerking. Ook is het belangrijk om voldoende praktijkervaring op te kunnen doen. Met dit platform willen we de uitwisseling tussen huidige en toekomstige kleinschalige producenten faciliteren. Bovendien hebben we hiermee in kaart gebracht wat de trainingsbehoeften en -mogelijkheden voor deze groep zijn. Zo kunnen we werken aan een versterking van de ambachtelijke zuivelsector in Europa.” Het ‘In itinere’-project van Facenetwork, gevestigd in Parijs, is mede gefinancierd door het Europees programma
Erasmus+. Totaal vertegenwoordigt Facenetwork 3.000 producenten, waarvan 270 zelfkazende boeren uit Nederland, die lid zijn van de Bond van Boerderijzuivelbereiders. Alleen leden van Facenetwork kunnen stages aanbieden, maar om een stage te lopen is geen lidmaatschap vereist. “De enige voorwaarde is wel dat de stagiair professioneel actief is in de zuivel”, zegt Hart. “Een toeristisch bezoek kan niet de bedoeling zijn. Inmiddels zijn er meer dan 150 stageplaatsen beschikbaar in zeventien landen.”
Cursussen De website itinere.eu biedt op dit moment een overzicht van ruim honderd cursussen aan voor (aspirant-) kaasmakers, zuivelbereiders en de kaasdetailhandel. Daarnaast zijn er mogelijkheden om stageplekken te vinden en aan te bieden in kleinschalige melkveebedrijven en winkels in
zeventien verschillende Europese landen. Ook zijn er zoekmogelijkheden voor stageplaatsen op land, taal, producten, melksoort, ervaring en diverse andere criteria. “Uit een enquête onder de eerste aanmeldingen blijkt dat er vooral behoefte is aan informatie over nieuwe technologieën en voedselveiligheid”, weet Hart. Minder belangstelling is er voor bijvoorbeeld marketing. Hart merkt ook op dat het huidige aanbod van opleidingen rond het actuele onderwerp duurzaamheid vooralsnog beperkt is en ziet een gat in de markt. “Verwerkers staan hier wel voor open en nemen ook initiatieven voor met name energiebesparing of afvalwaterbeperking op het erf. Kleinschalige verwerking is niet per definitie duurzaam en grotere zuivelbedrijven zetten hier sterk op in. Ook voor de ambachtelijke sector is het belangrijk om verder te verduurzamen.”
ZuivelZicht januari 2021
11_Artikel_02R_0002.indd 11
11
18-01-21 10:01
:V I S I E
Belgisch kenniscentrum Amcra:
Nieuwe visie op gebruik antibiotica In België publiceerde het kenniscentrum Amcra zijn Visie 2024: een plan voor verantwoord gebruik van antibiotica in de diergeneeskunde. Tekst: Yves De Groote
Het Belgische kenniscentrum voor antibioticagebruik en -resistentie bij dieren Amcra, publiceerde in 2014 zijn eerste actieplan om het antibioticagebruik in de veehouderij terug te dringen. De federale overheden en de sectororganisaties gingen achter de doelstellingen staan door een convenant te ondertekenen. Resultaten bleven niet achter. In vergelijking met 2011 werd in 2019 in 40,3 procent minder antibiotica gebruikt, 77,3 procent minder kritisch belangrijke antibiotica en 71,1 procent minder met antibiotica gemedicineerde veevoeders. Fabiana Dal Pozzo, coördinator bij Amcra in Brussel, spreekt over bemoedigende resultaten. Nog voor het einde van 2020, het eindpunt van het eerste actieplan, formuleerde Amcra vier nieuwe reductiedoelstellingen. De eerste is dat in elke diercategorie gestreefd wordt naar maximaal 1 procent alarmgebruikers. “Dit betekent dat er op termijn gestreefd wordt om in elke diercategorie zo veel mogelijk laaggebruikers en zo weinig mogelijk aandachts- en actiegebruikers te hebben”, verduidelijkt Dal Pozzo. Vooralsnog geldt deze diersoortspecifieke doelstelling enkel voor varkens, pluimvee en vleeskalveren, waar de benchmarking al meerdere jaren van toepassing is. Melkvee volgt. “Zodra er
12
22_Artikel_06L.indd 12
De visie van het Belgische antibioticaplatform Amcra is gericht op een verantwoord gebruik van diergeneesmiddelen in de veehouderij. (Foto: NZO)
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:01
V I SI E
in de melkveesector in België voldoende data beschikbaar zijn over verschillende jaren, kan ook deze sector diersoortspecifieke doelstellingen verwachten.” De weg daar naar toe verloopt stapsgewijs met tussentijdse de doelstellingen. De tweede doelstelling is een vermindering van het totaal antibioticumgebruik met 65 procent ten opzichte van 2011. Dal Pozzo: “Dit betekent dat we zullen evolueren naar het mediaangebruik (50 mg/kg biomassa, red.) in Europa tegen 2024. Deze doelstelling is niet enkel van toepassing voor de veehouderij, maar voor gebruik van antibiotica bij alle dieren in België.” Specifiek voor het antibioticum colistine stelt Amcra voor 2024 een maximaal gebruik van 1 mg colistine per kg biomassa als doelstelling. In 2019 bedroeg het gebruik van colistine in België 1,69 mg/kg en werd het gebruik ervan al met 64,4 procent gereduceerd sinds 2011. Het gebruik van antibiotica in gemedicineerde voeders moet in 2024 met 75 procent zijn teruggedrongen ten opzichte van 2011.
Data melkveehouderij In tegenstelling tot de andere diersectoren kan de coördinator vooralsnog geen cijfers en trends geven voor de melkveehouderij. Nog even geduld. “Sinds oktober 2018 wordt op grond van het kwaliteitssysteem voor de zuivel (IKM) verwacht alle voorgeschreven, verschafte en toegediende antibiotica geregistreerd worden.” De dierenarts voert de data in, maar de veehouder moet deze valideren. De data worden door de data-analyseafdeling van Amcra geanalyseerd in functie van het aantal dieren per diercategorie aanwezig op het bedrijf. Deze analysemethode maakt het mogelijk na te gaan wat het gebruik per bedrijf is ten opzichte van de andere melkveebedrijven. “De eerste benchmarkrapporten op bedrijfsniveau werden in de zomer verstuurd en binnenkort zijn er nieuwe rapporten beschikbaar voor de melkveehouders en hun dierenartsen”, aldus Dal Pozzo. Met de vier doelstellingen zet Dierengezondheidzorg Vlaanderen (DGZ) verder in op preventie en ver-
bindt het zich aan het nieuwe actieplan om melkveebedrijven te blijven coachen naar verminderd antibioticagebruik, zegt haar woordvoerder Mich Gillis. De bedrijfsgezondheidsplan app van DGZ/ Arsia, die binnenkort beschikbaar is, stelt de bedrijfsdierenarts en de veehouder in staat om samen gerichte acties te ondernemen voor verbetering van de bedrijfsgezondheid. Indien nodig kunnen ze een gericht actieplan uitwerken om het antibioticagebruik op een duurzame manier te verminderen en tot een minimum te beperken. De bespreking van de resultaten uit de periodieke antibioticabenchmarkrapporten is essentieel voor de uitwerking van dit actieplan. Jaarlijks rapporteren de laboratoria van Dierengezondheidzorg Vlaanderen en Melkcontrolecentrum Vlaanderen de resultaten van antibiogrammen (deze geven de gevoeligheid weer van een micro-organisme voor een aantal verschillende antibiotica, red.). Dierenartsen kunnen deze resultaten consulteren als de opmaak van een bedrijfsspecifiek antibiogram niet mogelijk is. Melkveehouders worden attent gemaakt op het belang van ziektepreventie en gepaste maatregelen. Een goede hygiëne kan ziekte-insleep en -verspreiding voorkomen en daarmee het gebruik van geneesmiddelen beperken. Daarom had DGZ bij het uitreiken van de Bioveiligheid Awards vorig jaar ook aandacht voor de ‘One Health’-strategie gericht tegen antimicrobiële resistentie. De winnende veehouders en hun dierenartsen besteden bij hun manier van werken aandacht aan verantwoord gebruik van antibiotica. Zij zijn volgens DGZ een inspiratie voor de sector.
België wil het antibioticumgebruik in 2024 met 65 procent verminderen ten opzichte van 2011 nieuwe reductiedoelstellingen van de Amcra Visie 2024 te laten onderschrijven door alle organisaties in de veehouderij. De reductiedoelstellingen van de Visie 2024 zijn ook integraal opgenomen in het diergeneeskundig hoofdstuk van het ‘One Health’ nationaal actieplan, waarvoor in België de federale overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu de voortrekker is.
Advertentie
Nieuw convenant Volgens Amcra en DGZ zijn alle betrokken (sector)partners verantwoordelijk om er op het veld voor te zorgen dat antibiotica, en met uitstek deze met een kritisch belang voor dier en mens, met de grootste omzichtigheid worden gebruikt. Binnenkort zal er een nieuw ‘Antibioticaconvenant’ ondertekend worden. Dit maakt het mogelijk om de
ZuivelZicht januari 2021
22_Artikel_06L.indd 13
13
18-01-21 10:01
B E D R I JF
Brabantse duinboeren beginnen Coöperatie Duinzuivel
‘Met deze kaas en ons verhaal hebben we goud in handen’ Op zoek naar perspectief en een nieuw verdienmodel staken melkveehouders rondom de Loonse en Drunense Duinen de koppen bij elkaar. Met een eigen kaas willen ze een flinke plus realiseren op hun melkprijs. De eerste batches zijn gemaakt en binnen anderhalf uur was de eerste 600 kilo kaas verkocht. De eigen productie van kaas onder het label ‘Brabants Duingoed’ geeft de melkveehouders nieuwe energie. Tekst: Bert Westenbrink
14
33_Artikel_04L.indd 14
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:02
B E D R I JF
20 cent, dat willen de boeren van Coöperatie Duinzuivel extra vangen voor hun melk. Een plus van twee dubbeltjes op een liter biedt het perspectief waar de veertien melkveehouders die meedoen aan het initiatief naar snakken. “Toen ik het idee hoorde was ik gelijk enthousiast. Ik dacht: dit is het!”, zegt Mari van Drunen. Hij is voorzitter van de nieuwe coöperatie. Aan de keukentafel kent zijn geestdrift nauwelijks grenzen. 50 meter verderop liggen de Loonse en Drunense Duinen, Nationaal Park en Natura 2000-gebied. “Ben je er wel eens geweest?” vraagt de melkveehouder. “Prachtig gebied. We hadden vroeger
paarden, dan gingen we de duinen in en in volle galop naar Tilburg. Dat kan nu niet meer. Moet je netjes op de ruiterpaden blijven.”
Duinboeren Het natuurgebied is de naamgever van de coöperatie en de boeren die er in de schil omheen wonen, de duinboeren. De melkveehouders onder hen hebben de handen ineengeslagen. Ze gaan hun eigen kaas maken en afzetten. Het is een ultieme poging om in het gebied weer een stip op de horizon te zetten voor de melkveebedrijven. En hoe het avontuur ook afloopt, nu al staat vast dat het initiatief voor nieuw elan zorgt. “We
Mari van Drunen: “We nemen het heft in eigen handen. Daar krijgen we enorm veel energie van.” (Foto: Bert Westenbrink)
nemen het heft in eigen handen. Daar krijgen we enorm veel energie van”, vertelt Van Drunen. Het verhaal is: Brabantse bedrijven zitten ingesloten door natuur, hoe kun je dan blijven boeren? Van Drunen haalt de geschiedenis aan van de almaar stijgende kosten en de achterblijvende melkprijs. “De sector is uitgewrongen met een melkprijs die al veertig jaar hetzelfde is. Dat is een vet probleem. En dan moeten we nu ook nog natuurinclusief gaan produceren. Dat betekent dat je niet alleen méér grond nodig hebt, maar ook dat de kwaliteit van het ruwvoer achteruitgaat, die hoge vem-gehaltes in je gras raak je kwijt. De maatschappij vraagt het en iedereen roept het, maar heel veel mensen onderschatten wat het voor ons betekent. Zoals Schumacher van FrieslandCampina het laatst in het tv-programma Buitenhof zei: boeren kunnen niet rood staan en groen denken.”
Twee dubbeltjes Met 20 cent extra voor een liter melk is er weer toekomstperspectief, vertelt Van Drunen. Die twee dubbeltjes zijn eerst en vooral bedoeld om de inkomens van de deelnemende duinboeren een impuls te geven en lucht te geven aan een groene bedrijfsvoering, zoals die geëist wordt door de maatschappij. Maar tegelijk wordt een deel van de plus ingezet voor het behoud van het landschap. Dat is naast verplichte weidegang en openstellen van de bedrijven voor het publiek, de basis van het marketingconcept waarmee de duinboeren hun kaas in de markt willen zetten. Zo liften ze onder het label ‘Brabants Duingoed’ mee op de trend dat de consument steeds vaker kiest voor lokaal geproduceerd voedsel, waarvan de herkomst duidelijk is. Een werkgroep van duinboeren en burgers gaat zich bezighouden met welke maatregelen het gebied rondom de Loonse en Drunense Duinen aantrekkelijker kan worden gemaakt. Het is aan die werkgroep met burgers om te bepalen hoe, vertelt Van Drunen. Dan
ZuivelZicht januari 2021
33_Artikel_04L.indd 15
15
18-01-21 10:02
B E D R I JF
Industriële koeling Highcare Kaasrijping Cleanrooms Airconditioning Maatwerk
moet er gedacht worden aan een wandelpad, een kikkerpoel, een heg. “Mogelijk gemaakt door onze zuivel.” Als je dat goed communiceert (‘Ik heb al gezegd dat we dat op de kaas moeten zetten’), dan heb je een sterk verhaal, zegt Van Drunen. “Naast onze bedrijven richten we ons op de natuur. We gebruiken het gebied, dat maakt ons uniek.” Daar komt bij, aldus de voorzitter, dat gebiedspartners het initiatief steunen, zoals de Gebiedsonderneming Duinboeren & Maatschappij die zich richt op het behoud van het agrarische gebied rondom de Loonse en Drunense Duinen. “Ook de provincie denkt mee. Dat is belangrijk. Ze willen de koeien behouden in de schil.”
Drie batches Op het moment van het gesprek begin december zijn er drie batches gemaakt. Elke keer ging er 2.000 liter in de kaasbak. De 600 kilo kaas was in anderhalf uur verkocht, vertelt Van Drunen. Het plan is dat de kaasproductie langzaam maar zeker wordt opgevoerd. Elke keer levert een melkveehouder een deel van zijn melk voor de kaasbak, de rest gaat naar FrieslandCampina. Van Drunen looft de smaak van de kaas. “Mijn neef zei: er zit een soort brieachtige smaak aan. Ja, het is gewoon ontzettend lekker. Ik kan het niet uitleggen. Ik was bij een kaasspeciaalzaak en zei tegen de eigenaar: deze kaas moet je proeven. Er komen hier zoveel boeren met eigen kaas, zei die man. Toch geproefd en hij bestelde meteen twee wielen. Hij vroeg niet eens naar de prijs.” De kaas wordt gemaakt door Hollandsche Meesters in het Gelderse Rhenen. Een coöperatieve kleinschalige kaasmakerij, opgezet door boeren in de
Voets & Donkers ontwikkelt met grote precisie luchtbehandelingssystemen die exact de juiste condities creëren voor kaasrijping.
‘We hebben ook gekeken naar yoghurt en kwark, maar kaas is veiliger om mee te beginnen’
Gelderse Vallei. “Past precies bij ons”, zegt Van Drunen. “Ze hebben het kaasmaken echt goed in de vingers. We zijn er blij mee.” De veertien melkveebedrijven die participeren in Coöperatie Duinzuivel variëren flink in grootte: van veertig tot 120 koeien. Eén bedrijf is biologisch, belangrijk voor verbreding van het assortiment, vertelt Van Drunen. De melkveehouders zijn allen lid van FrieslandCampina. Het plan om een deel van de melk zelf te gaan verwerken, moest met de zuivelproducent worden afgestemd. Dat gebeurde, het licht ging op groen, maar wel onder een set van voorwaarden. Zo mogen alleen leden van FrieslandCampina lid worden van Coöperatie Duinzuivel, vertelt Van Drunen. Daarmee houdt de zuivelreus zicht op de ontwikkeling van het Brabantse initiatief, want hoe klein ook, de coöperatie is toch een concurrent in de regio ‘s-Hertogenbosch-Tilburg-Waalwijk, waar ze haar Duinzuivel wil afzetten.
Spannend Voorlopig is het vizier gericht op kaas. “We hebben ook gekeken naar yoghurt en kwark, maar kaas is veiliger om mee te beginnen.” Nu de eerste batches zijn gemaakt, moeten de volgende stappen worden gezet. “Januari wordt spannend”, zegt Van Drunen. Dan moeten negen nieuwe batches worden afgezet. Dat betekent dat de coöperatie serieus werk moet maken van de afzet en de verkooppunten buiten de eigen ‘Duinboerenbubbel’, zijnde de boerderijwinkels, boerencampings en horeca in het gebied rond de duinen. De volgende stap is afspraken maken met speciaalzaken en franchisenemers van supermarktketens als Jumbo en Plus. Daar wordt nu werk van gemaakt, zegt Van Drunen. “Plus uit Udenhout belde vorige week zelf. Die wil onze kaas hebben.” Dat de kaas aan de prijs is door de 20 cent extra op de melkprijs, ziet Van Drunen niet als bezwaar. “Het is zoals die man van de kaasspeciaalzaak zei: met deze smaak en ons verhaal hebben we goud in handen.”
www.voetsdonkers.nl
33_Artikel_04L.indd 16
18-01-21 10:02
B E D R I JF
Erkenning van Milieu Centraal voor ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’
Zuivelmerk van Royal A-ware in duurzame topcategorie Het ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’-programma van zuivelonderneming Royal A-ware is door Milieu Centraal beoordeeld als Topbedrijfslogo. Daarmee behoort het zuivelmerk volgens de organisatie tot de top van duurzame voedingsmerken op de Nederlandse markt. Tekst: René van Buitenen
Milieu Centraal is een onafhankelijke voorlichtingsorganisatie die consumenten informeert en adviseert in het maken van duurzame keuzes. Zij beheert het Platform Keurmerkenwijzer waarop alle keurmerken voor duurzaamheid te vinden zijn die op voedselproducten staan afgebeeld. “Wij beoordelen alle beeldmerken voor duurzaamheid in de Keurmerkenwijzer op onafhankelijke wijze zodat consumenten zelf kunnen zien waar een keurmerk voor staat”, vertelt Ika van de Pas, directeur van de organisatie. “Milieu Centraal vindt het belangrijk dat bedrijven hun verantwoording nemen voor een beter milieu en consumenten een duurzamere keuze bieden.” Een bedrijfslogo behoort volgens Milieu Centraal tot de top als het voldoet aan een eisen op gebied van milieu, dierenwelzijn of mens en werk. Een topkeurmerk dient in elk geval te voldoen aan ambitieuze en strenge eisen die op deze terreinen verder gaan dan wat gangbaar is in de praktijk van de bedrijfstak.
voor staat”, aldus Milieu Centraal. Verder vraagt de organisatie een betrouwbare controle op naleving van de eisen, het liefst door een organisatie die goedgekeurd is door de Raad voor Accreditatie. Ook moet er jaarlijks verslag worden gedaan van de bereikte duurzaamheidsprestaties. Het logo van het ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’programma voldoet volgens Milieu Centraal aan deze eisen en is daarom als topbedrijfslogo opgenomen in de
Keurmerkenwijzer van de organisatie. In het programma ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’ werkt Royal A-ware samen met Albert Heijn. De melk van ongeveer driehonderd melkveebedrijven die aan het programma deelnemen wordt verwerkt wordt tot Albert Heijn-producten met het ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’-logo. Voor de extra inspanningen krijgen de melkveehouders een premie van 5 cent per liter boven op de prijs van weidemelk. De afgelopen tijd het is aantal melkveehouders dat deelneemt met 10 procent toegenomen. Als gevolg daarvan is het zuivelassortiment van Albert Heijn uitgebreid met onder meer AH Griekse yoghurt, AH halfvolle en volle melk en Zaanlander belegen en oude kaas. Het assortiment bestaat nu uit 76 AH Hollandse zuivelproducten.
Transparantie en controle Ook transparantie is voor Milieu Centraal een belangrijk criterium. De eisen moeten gemakkelijk terug te vinden zijn op de website. Die informatie moet concreet zijn, de landing dekken en eenvoudig te begrijpen zijn. “Kortom, je weet waar het keurmerk
De melk van ongeveer driehonderd melkbedrijven worden verwerkt tot producten onder het merk ‘Beter voor Koe, Natuur en Boer’. (Foto: Royal A-ware)
ZuivelZicht januari 2021
11_Artikel_02R.indd 17
17
18-01-21 10:02
B E D R I JF
Nieuwe fabriek speelt in op groei speciaalkazen
Klaver Kaas begint bouw kaasmakerij op Agriport A7 Klaver Kaas begint binnenkort met de bouw van een nieuwe kaasmakerij op een locatie langs de A7. Daar verrijst een pand van 4.100 m2 waarin de kaasmaker de groeiambities kan waarmaken. Tekst: Ria Besseling
Klaver Kaas, nu gevestigd in het Noord-Hollandse Winkel, wil met een nieuwe kaasmakerij inspelen op de aanhoudende groei. Het bedrijf, dat sinds 2001 in Winkel produceert, werd in de afgelopen jaren al diverse keren uitgebreid met kaaslijnen en opslagruimte. Nu is er opnieuw ruimtetekort. Hoe groot de investering is van de nieuwbouw op Agriport A7, het grootschalig glastuinbouwgebied in Middenmeer tussen Hoorn en de Afsluitdijk, laat Klaver Kaas in het midden. In de nieuwe fabriek kan de productiecapaciteit vanaf 2022 verdubbelen tot ongeveer 40 miljoen liter melk per jaar. De kaasmaker verwerkt nu jaarlijks rond 20 miljoen liter melk tot een assortiment van ongeveer 120 soorten speciaalkazen, kruidenkazen en geitenkaas. In het nieuwe pand op Agriport A7 komt een vierde kaaslijn in bedrijf. Hier wordt het assortiment speciaalkazen geproduceerd. “Wij blijven ook in de nieuwe fabriek focussen op het ambachtelijk proces van kaas maken waarbij veel handmatige handelingen komen kijken”, vertelt Marcel Klaver, verantwoordelijk voor de kaasmakerij.
Hergebruik De fabriek wordt ingericht met innovaties voor onder andere het hergebruik van reststromen uit de warmte tijdens het proces. Zo wordt in het kaaspakhuis
18
22_Artikel_11L.indd 18
vrijgekomen warmte van de koelmachine voor het koelen en ontvochtigen van de kazen elders in het proces benut. “De warmte die vrijkomt wordt op een inventieve manier in een gesloten systeem opnieuw gebruikt en ingezet”, legt Klaver uit. “Met de warmte wordt het proceswater verwarmd, terwijl er in de winter ook het pekellokaal mee wordt verwarmd. Het proces in de pasteur is zo ingericht dat de gepasteuriseerde melk op 72º wordt teruggekoeld met de inkomende koude melk. Zo benutten we de warmte met pasteuriseren weer voor opwarmen.” Zonnepanelen op het dak zorgen verder voor een milieuvriendelijke energievoorziening. Het bedrijf oriënteert zich tevens op aardwarmte als warmtebron. Op Agriport is winning voor geothermie aanwezig,
bedoeld om de kassen voor de paprikaen tomatenteelt mee te verwarmen. Het pand op het bedrijventerrein in Noord-Holland wordt gebouwd om de groei op te vangen. Klaver: “We hebben de laatste jaren te maken met jaarlijks 5 procent groei. Over die ontwikkeling hebben we twintig jaar gedaan: in 2000 begonnen we met 1,5 miljoen liter terwijl er nu zoals gezegd 20 miljoen liter aan kaas de fabriek in Winkel verlaat.” Klaver Kaas produceert een reeks kazen van koe-, schaap- en geitenmelk. Het merendeel van de productie wordt na veertien dagen doorlooptijd onder private label naar retail uitgeleverd. De kazen onder het merk Klaver Kaas gaan via distributeur Vandersterre naar speciaalzaken.
Cono Kaasmakers Het kaasbedrijf versterkte onlangs zijn positie in de markt van speciaalkazen door samen met Cono Kaasmakers de nieuwe organisatie Kaas van NoordHolland op te zetten. “De samenwerking is eigenlijk een stap in professionalisering waarmee we ons verder als specialist in kazen uit Noord-Holland kunnen onderscheiden. Met de samenwerking willen we ons verder concentreren op de
Agriport A7 De nieuwe kaasfabriek wordt gebouwd op bedrijventerrein Agriport A7. Hier zijn, naast kassen van grootschalige paprika- en tomatentelers, datacenters als strategische Europese hubs van Amerikaanse softwareconcerns gevestigd. Microsoft heeft meerdere vestigingen op een locatie van 40 hectare in het glastuinbouwgebied. Een locatie van Google van 70 hectare is in aanbouw en er zijn plannen voor verdere uitbreiding. Agriport A7 is voor datacentra interessant vanwege de levering van restwarmte voor het verwarmen van de kassen. Hier is ook een locatie voor de winning van aardwarmte gevestigd.
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:03
B E D R I JF
Impressie van de nieuwe fabriek van Klaver Kaas, waar de kaasmaker zijn groeiambities wil waarmaken. (Tekening: Taats Architecten & Bouwkundigen)
productie van speciaalkazen en op geitenkaas en kruidenkazen.” De kruidenkazen worden bereid met koemelk van de melkveehouders van Cono, van de melkveehouders die aan de kaasmakerij leveren en van de koeien van de boerderij van Klaver Kaas in Winkel. Voor de bereiding van geitenkaas wordt de melk van de leverende melkgeitenhouders aan Klaver Kaas gebruikt. Beide Noord-Hollandse bedrijven werken al geruime tijd samen op het gebied van melk en de productie van speciaalkazen. Ze zien kansen om een breder assortiment authentieke Noord-Hollandse speciaalkazen uit de kaasmakerij van Klaver aan te bieden
voor de Nederlandse en buitenlandse markt.
Biologisch Biologisch heeft aanzienlijk aandeel in de totale productie. “Biologische kaas is een opkomende markt, mede door het grotere gezondheidsbewustzijn van de consument. Dit afgelopen jaar hebben we wekelijks 60.000 tot 70.000 liter biologische melk verwerkt”, licht Klaver toe. De kaasmaker is FSSC 22000- en Skal-gecertificeerd en mag biologische melk in alle producten verwerken. De melk kan tevens in een apart proces tot een volledig biologische kaas worden verwerkt.
Het assortiment kaas van Klaver komt uit een eigen keten van melkveehouders. Alles uit het proces, van de wei tot het schap ofwel van de melk tot de kaas, wordt in Noord-Holland gedaan. Regionale herkomst wordt belangrijker, zo constateren de kaasmakers. Klaver Kaas speeIt op deze vraag in met de vierde kaaslijn in de nieuwe fabriek. “We blijven in de productie gericht op ambachtelijk en kleine charges.” Het melkveebedrijf vormt met Klaver Kaas en Klaver Geit de familieonderneming Klaver. Ook de kaaswinkel onder de formule Zelfkazer in Nieuwe Niedorp behoort tot Klaver.
ZuivelZicht januari 2021
22_Artikel_11L.indd 19
19
18-01-21 10:03
B E D R I JF
Zuivel uit het Zwarte Woud
Succesvol Schwarzwaldmilch denkt steeds groter Het in het Zuid-Duitse Freiburg gevestigde concern Schwarzwaldmilch beleeft topjaren. Mede dankzij een recordomzet kan de middelgrote regionale speler nu binnen én buiten Duitsland marktaandeel verwerven. Tekst: Hermann-Josef Martin
De oorsprong van Schwarzwaldmilch gaat terug naar 1930. Het bedrijf ontstond vanuit tal van kleinere zuivelfabrieken en -coöperaties uit de wijde regio rond Freiburg. In die stad en in het 60 kilometer noordelijker gelegen Offenburg staan de twee zuivelfabrieken waarover Schwarzwaldmilch beschikt. De huidige bedrijfsnaam bestaat sinds 2010. De structuur van het concern kende de afgelopen decennia verschillende vormen. In 2015 kwamen alle aandelen in handen van de circa 1.000 melkveebedrijven die de melk leveren. De door hen gevormde coöperatieve vereniging is sindsdien de enige
aandeelhouder. De melkproducenten krijgen al jaren een melkprijs uitbetaald die ver boven het nationale gemiddelde uitstijgt.
Trendy De afgelopen jaren gelden als de meest succesvolle uit de historie van Schwarzwaldmilch. Drie verklaringen voor de expansie springen er uit. Allereerst zet het concern vol in op trendy marktsegmenten waar groei in zit, zoals biologisch, lactosevrij en veganistisch. Daar komt bij dat men nadrukkelijk inzet op kwaliteit (premiummerken) en innovatie. Veel van de
nieuw gelanceerde producten doen het goed. Het bedrijf claimt dat het in het boekjaar 2019 de nationale marktleider was in de segmenten biologische consumptiemelk, (verse) weidemelk en lactosevrije producten in room, kwark, crème fraîche en Schmand, een zure room met een vetpercentage tussen de 10 en 42 procent dat vooral bekend is in de Midden- en Oost-Europese keuken.
Shirtsponsor Naast een slimme keuze voor trendgevoelige premiumproducten en innovatiekracht speelt volgens marktanalisten nog een andere factor een rol. Dat
Het fabriekscomplex van Schwarzwaldmilch in Freiburg. (Foto: Jörgens)
20
22_Artikel_19L.indd 20
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:03
B E D R I JF
betreft de reclame- en marketingactiviteiten van Schwarzwaldmilch. Het meest in het oog springend is het shirtsponsorschap voor voetbalclub SC Freiburg, momenteel een stabiele middenmoter in de Bundesliga, de hoogste Duitse divisie. De club brengt het van oudsher regionale zuivelmerk uit de deelstaat Baden-Württemberg nationaal in beeld. Daarnaast lopen er uiteraard allerlei andere reclamecampagnes, vaak gericht op het natuurlijke, pure beeld dat mensen van het Zwarte Woud hebben. ‘Schwarzwaldmilch brengt het Zwarte Woud naar de stad’, was enkele jaren geleden een populaire slogan. Schwarzwaldmilch schuwt het avontuur niet. In 2019 startte men in Offenburg met de dochteronderneming Black Forest Nature. Deze start-up concentreert zich op de ontwikkeling, productie en marketing van hoogwaardige veganistische alternatieven voor melk(producten). Volgens Schwarzwaldmilch-ceo Andreas Schneider vragen de veranderde consumptietrends om deze innovaties. Begin 2020 introduceerde men de eerste twee biologische haverdranken: ‘Haver Natur’ en ‘Haver Barista’. Die sloegen goed aan, waarna in oktober de biologische varianten ‘Haver Amandel’ en ‘Haver Calcium’ volgden. Op de
verpakking staat dat de producten van regionaal verbouwde haver geen toegevoegde suiker en additieven bevatten en vrij zijn van genetische manipulatie. Een andere claim is dat de drank minstens 15 procent haver bevat, volgens het bedrijf ‘aanzienlijk meer’ dan het percentage in de haverdranken van de concurrentie.
omdat ‘de verkoop van biologische zuivel, inclusief de zogeheten hooimelkproducten vrij snel groeit’, zoals ceo Schneider het verwoordde. Hij liet ook doorschemeren dat de coronapandemie wel verschuivingen binnen de markt veroorzaakt, maar voor Schwarzwaldmilch zeker niet tot minder productie leidt.
Boekjaar 2019
Vooruitblik
Als we vanuit Offenburg uitzoomen naar de gehele Schwarzwald-groep en de financiële jaarverslagen van de afgelopen jaren erbij pakken, dan valt op hoe sterk het bedrijf groeide. In 2018 bedroeg de omzet € 195,4 miljoen, ruim 9 procent meer dan in 2017. De omzet in 2019 was € 209 miljoen, zo’n 7 procent hoger dan het voorgaande jaar. In 2019 werd bijna 8 procent meer melk verwerkt. Sterkste stijgers waren de merken Schwarzwaldmilch Bio frische Heumilch (+46,8 procent) en het volledige Schwarzwaldmilch Bioassortiment (+21,3 procent). Dankzij de goede bedrijfsresultaten kon de coöperatie haar leden in 2019 een extra hoge prijs uitbetalen. Gemiddeld was dat 39,64 cent per liter standaardmelk, inclusief btw en toeslagen. Voor biologische melk betaalde Schwarzwaldmilch de producenten gemiddeld 54,33 cent per liter uit. Dat bedrag lag zo’n 37 procent boven de algemene gemiddelde melkprijs in Duitsland in 2019. In 2020 vierde Schwarzwaldmilch het negentigjarig bestaan met een groot aantal reclame- en promotieactiviteiten. Dat betrof zowel mediacampagnes als kortingsacties via productverpakkingen. Als kers op de taart presenteerde het jarige bedrijf een jubileumtoetje: Schwarzwalder Kirsch-yoghurt in een speciale jubileumverpakking. Eind 2020 bedankte het bedrijf zijn retailers via advertenties in vakbladen: ‘Bedankt voor negentig jaar vertrouwen’ was de slogan. Waarna en passant informatie volgde over de twee Schwarzwaldproducten die het nationaal het beste doen. Of de campagnes zich uitbetalen, moet nog blijken, maar de vooruitzichten zijn goed. Temeer
De komende jaren gaat Schwarzwaldmilch door op het ingeslagen, steeds meer biologische pad. Schneider zegt dat de coöperatie kiest voor duurzaamheid, en daarmee voor milieu, klimaat en dierenwelzijn. De afgelopen jaren stimuleerde zijn bedrijf onder meer weidegang van het vee, onder meer door de boeren een extra premie uit te keren voor weidemelk. Ook koos men voor een verbod op genetisch gemanipuleerd diervoer en het gebruik van het omstreden bestrijdingsmiddel glyfosaat. Verder wil het bedrijf dat al het diervoer uit Europa komt, om zo de import van soja en de daarmee gepaard gaande kap van regenwouden elders in de wereld tegen te gaan. In de jaren 2014-2019 investeerde Schwarzwaldmilch in totaal € 45 miljoen in nieuwe technologie en renovatie van de energiesystemen. Het energieverbruik werd teruggedrongen en gas verving een aantal sterker vervuilende energiebronnen. Dankzij alle duurzame en slimme investeringen kan Schwarzwaldmilch doorgroeien, denkt topman Schneider. Sowieso landelijk, maar het bedrijf durft ook naar buitenlandse markten te kijken. Het eerstvolgende grote investeringsproject is echter vooral regionaal: de bouw van een kaasfabriek TitiseeNeustadt, een stadje ten oosten van Freiburg. Bij de fabriek komen een proeverij, een winkel, een museum en een ruimte waar mensen kunnen zien hoe je kaas maakt. De start van bouw van het complex was voor 2020 voorzien, maar vanwege corona wordt dat later. Naar verwachting rollen de eerste kazen uit Titisee in 2023 richting consument.
ZuivelZicht januari 2021
22_Artikel_19L.indd 21
21
18-01-21 10:04
B E D R I JF
Brexitdeal zorgt voor opluchting
Britse zuivelindustrie heeft lastige jaren achter de rug De zuivelindustrie in het Verenigd Koninkrijk bereidde zich de afgelopen jaren intensief voor op de brexit. De vraag is hoe de bedrijven er voor staan, nu het koninkrijk de EU daadwerkelijk heeft verlaten. Een overzicht van de situatie bij de grootste bedrijven aan de hand van de laatst bekende jaarresultaten. Tekst: Hermann-Josef Martin
Door verder toename van de omzet verwacht de Britse dochter van Arla betere resultaten te boeken. (Foto: Shutterstock).
22
33_Artikel_03L.indd 22
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:04
B E D R I JF
Arla: herstel zet door Arla UK, de dochteronderneming van Arla Foods, geldt als de belangrijkste zuivelverwerker van het Verenigd Koninkrijk. Het in Leeds gevestigde bedrijf boekte over 2019 een omzet van omgerekend ruim € 2,7 miljard, een verlies van 5,8 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Opvallend detail is de exportdaling naar andere Europese landen van 85,5 procent. Ondanks de negatieve omzetontwikkeling in binnen- en buitenland wist de Britse Arla-dochter in het boekjaar 2019 een nettowinst te behalen van bijna € 32 miljoen. Een ommekeer ten opzichte van het verliesgevende boekjaar daarvoor, dankzij bezuinigingen op onder meer productiekosten, personeelskosten en administratieve kosten. Ook werden gebouwen verkocht. Het concernbreed doorgevoerde kostenbesparingsprogramma ‘Calcium’ loopt nog door: Arla zegt dat het productielijnen gaat samenvoegen en dat er nog circa 170 banen komen te vervallen. Naast besparingen zorgde ook een sterke omzetgroei bij enkele strategisch belangrijke merken voor verbetering. Die omzetgroei heeft zich inde eerste helft van 2020 voortgezet. Ondanks de coronacrisis zag Arla UK de omzet bij de merken Cravendale, Lurpak en Anchor flink toenemen.
met een omzetdaling van 6,3 procent. Al met al reden genoeg voor het management om te reorganiseren. Het saneringsprogramma Darwin moet een resultaatsverbetering van minimaal £ 100 miljoen (€ 111 miljoen) opleveren. Müller verwacht dan ook zwarte cijfers te kunnen schrijven over boekjaar 2020.
Dale Farm: winstval Het Noord-Ierse zuivelbedrijf Dale Farm Co-operative, met hoofdkantoor in Belfast, realiseerde in het boekjaar 2019/20 een omzet van ongeveer € 560 miljoen. Dat is bijna 1 procent lager dan de omzet in het vorige boekjaar. De nettowinst daalde met bijna 20 procent tot een bedrag van € 10,9 miljoen. In de afgelopen vijf boekjaren investeerde de zuivelverwerker in totaal € 45 miljoen in zijn zuivelfabrieken en andere vestigingen. Het coöperatieve bedrijf telt momenteel ongeveer 1.300 melkleveranciers uit Noord-Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Een belangrijk product is de cheddarkaas, die men in het Noord-Ierse Dunmanbridge produceert. De productiecapaciteit is geschikt voor ongeveer 50.000 ton cheddar en andere harde kazen per jaar.
Meadow Foods: overnames Müller: zwarte cijfers? De zuivelholding Müller UK & Ireland Group had het in het boekjaar 2019 niet makkelijk. De omzet daalde ten opzichte van 2018 met 1,7 procent tot € 2,1 miljard. Het concern bestaat uit drie aparte divisies: Müller Milk & Ingredients (MMI), Müller Yoghurt & Desserts (MYD) en de melkbezorgdienst Milk & More. De divisie Müller Milk & Ingredients is de grootste Britse producent van onder meer verse melk en zuiveldranken room en boter. Juist deze divisie was – samen met de bezorgdienst Milk & More – verantwoordelijk voor de verliescijfers. Dit speelde ook in 2018 al. Ook de divisie die yoghurt en desserts produceert deed het in 2019 niet goed
Het Britse Meadow Foods Limited realiseerde in het boekjaar 2018/19 (tot en met 31 maart) een recordomzet van circa € 508 miljoen. Dat is een verbetering van bijna 7 procent in vergelijking met het voorgaande boekjaar. De nettowinst steeg met bijna een kwart tot € 24,7 miljoen. Volgens het zuivelbedrijf zijn de gunstige resultaten vooral te danken aan de succesvolle introductie van nieuwe zuivelproducten. Ook spelen twee grote overnames een rol. Meadow Foods kreeg zowel zuivelverwerker Fayrefield Liquids Limited als ook vetfabrikant Roil Foods in handen. Dit maakte het mogelijk het assortiment uit te breiden met onder andere verse melk, ongehydrateerd biologisch
melkvet en diverse boterproducten. Om door te groeien, investeert het bedrijf onder meer in de fabriek in Chester (Noordwest-Engeland), waar men ook voor de veganmarkt wil gaan produceren.
Ornua: wisselend beeld De grote Ierse exportcoöperatie Ornua Co-operative werkt in het Verenigd Koninkrijk via drie dochterondernemingen: Ornua Foods UK, Ornua Ingredients UK en Ornua Butter Trading UK. Samen zijn ze goed voor een jaaromzet ter waarde van ongeveer € 500 miljoen (boekjaar 2019). De grootste divisie is Ornua Foods, een belangrijke speler op de Britse markt voor cheddar en de onbetwiste marktleider wat betreft de verkoop van harde en gesneden kaas aan de Britse retailsector. In dit segment heeft het meer dan 40 procent van de markt in handen. Dat succes is voor een belangrijk deel te danken aan strategische partnerschappen met de drie Britse bedrijven First Milk, Parkham Farms en Belton Cheese. Zij produceren, Ornua Foods verkoopt het daarna. Het bedrijf realiseerde in 2019 een omzet van € 393 miljoen, bijna 10 procent meer dan in 2018. Marktanalisten verklaren de groei door te wijzen op een goedkopere productmix en het succes van twee belangrijke merken: Pilgrims Choice (kaas) en Kerrygold (boter en gemengde vetten). Terwijl de binnenlandse omzet fors steeg, daalde de verkoop naar de rest van Europa met meer dan 45 procent. Ook de nettowinst van Ornua Foods daalde: -36,6 procent. Volgens analisten vooral het gevolg van hoge investeringen om de brexitgevolgen op te vangen. Ornua Ingredients realiseerde in het boekjaar 2019 een omzet ter waarde van € 114,6 miljoen, 3,3 procent minder dan in 2018. De exportopbrengsten stegen met 7,1 procent. De binnenlandse omzet daalde juist: -6,2 procent. Uiteindelijk bedroeg het nettoverlies iets meer dan € 1,3 miljoen. In 2018 was nog € 1,1 miljoen winst bijgeschreven. Ook Ornua Butter Trading UK deelde in de malaise. De omzet daalde met bijna
ZuivelZicht januari 2021
33_Artikel_03L.indd 23
23
18-01-21 10:04
B E D R I JF
24 procent. Vooral de aanhoudende daling van de boterprijzen zat het concern dwars.
Saputo Dairy UK: tegenvaller De dochteronderneming van de Canadese zuivelmultinational Saputo realiseerde in het Verenigd Koninkrijk in het boekjaar 2019/20 (tot en met 31 maart) een omzet van circa € 494 miljoen. Dat betekende een verlies van 7 procent in vergelijking met het voorgaande jaar. Een flinke tegenvaller voor het moederbedrijf in Canada, dat in 2019 voor honderden miljoenen de Britse Dairy Crest Group overnam, maar er nog geen vruchten van kan plukken. Saputo Dairy UK beschikt over vijf zuivelfabrieken, een innovatiecentrum en het hoofdkantoor in Surrey. De grootste fabriek staat in het graafschap Cornwall, waar onder meer het kaasmerk Cathedral City wordt geproduceerd. Hiermee is Saputo de nationale marktleider in het segment harde kazen. De onderneming investeert momenteel ongeveer € 84 miljoen in de uitbreiding van de kaasfabriek in Cornwall. Men wil de productiecapaciteit verhogen van circa 54.000 naar 77.000 ton kaas in 2022.
Glanbia Cheese: omzetrecord Kaasproducent Glanbia Cheese realiseerde in het boekjaar 2019 een omzetrecord ter waarde van € 326 miljoen. Dat overtreft de omzet over 2018 met 9,1 procent. De nettowinst steeg nog harder met 16,4 procent tot ruim € 28 miljoen. Een groot deel van de groei (en winstmarge) is te danken aan de fors gestegen verkoop van mozzarella. Dit ondanks een iets ingezakte marktprijs voor deze kaassoort. Glanbia Cheese is een van de grootste mozzarellaproducenten van Europa. Het bedrijf is ook de belangrijkste kaasexporteur van het Verenigd Koninkrijk. Het levert bijvoorbeeld mozzarella aan meer dan twintig landen, voornamelijk in Europa. Het bedrijf genereerde in 2019 iets meer dan 37 procent van zijn totale omzet in het buitenland (omzetwaarde € 121 mil-
24
33_Artikel_03L.indd 24
Investeringen in de afzet van kaasmerk Cathedral City moet Saputo Dairy UK aan betere resultaten gaan helpen. (Foto: Saputo)
joen). Geen wonder dat de brexitdeal hier met grote opluchting is begroet.
First Milk: investeringen Het Schotse First Milk boekte in de jaargang 2019-2020 (tot 31 maart) een nettowinst van € 4,9 miljoen, ruim twee derde meer dan in het jaar daarvoor. De omzet steeg met bijna 4 procent tot € 310 miljoen. De exportactiviteiten van First Milk richting het Europese vasteland leverden het bedrijf een kleine € 50 miljoen op, een verbetering van ruim 14 procent. Het bedrijf rekent op een verdere stijging van de vraag naar kaas en melk, ongeacht de coronapandemie. Daarom investeert het in de twee grootste fabrieken die het bezit. Een daarvan staat in Wales, de andere in het Engelse Lake District.
Volac: boekwinst Weiverwerker Volac International wist in 2019 voor een spectaculaire winststijging te zorgen: waar in 2018 nog een verlies van € 2,8 miljoen werd genoteerd, kon het over 2019 recordwinst van
€ 35,2 miljoen bijschrijven. Dat had voor een belangrijk deel te maken met de verkoop van het belang in de joint-venture met DOC Kaas aan de Duitse DMK Group. Dat leverde € 27,2 miljoen aan extra inkomsten op.
Lactalis McLelland: winstval Lactalis McLelland, de Schotse kaasproducent van het Franse Lactalis liet volgende de laatste bekende jaarcijfers (2019) een grote winstdaling zien: -90 procent tot nog € 600.000. De omzet bleef vrijwel stabiel op € 248 miljoen. Het teleurstellende resultaat zou alles te maken met sterk gestegen verkoopkosten. Lactalis McLelland is gespecialiseerd in de productie en verkoop van kaas op de Britse markt. Die bedrijfstak liep slecht, terwijl de export het veel beter deed: de verkoop naar het Europese vasteland steeg met ruim 40 procent. Het concern vermarkt steeds vaker geïmporteerde kazen van het Franse moederbedrijf Lactalis en zijn Italiaanse dochteronderneming Galbani.
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:04
MARK TCIJFERS
PRODUCTIE Melkaanvoer mondiaal (jan’ 20 - okt ’20, % t.o.v. ’19) EU-27+VK waarvan: Duitsland Duitsland
Verwerking EU (jan’ 20 - okt ’20, % t.o.v. ’19) Kaas
+1,1% +0,5%
Frankrijk Frankrijk
NMMP x 1.000 ton
x 1.000 ton 10.000
750
8.000
600
+0,7% +1,5%
Nederland
+2,7%
Verenigde Staten
+1,9%
Nieuw-Zeeland
450 -1,9%
+0,9%
Argentinië
+3,8%
6.000
+7,5%
+23,3%
+1,9%
4.000
300 -9,8%
+4,5% +3,5%
Australië
+3,7%
2.000 Wit-Rusland
+5,8%
Uruguay
+1,9% -8,0%
+5,6% 0
+29,1% -11,0%
150
0
30
60
90
120
0
Overig IT
150
x miljard kg
PL FR
Overig DE
NL DE
DK FR
BE NL
PRIJZEN Melkprijs (nov ’20 t.o.v. okt ’20, in %)
Marktprijs (dec ’20 t.o.v. nov ’20, in %)
LTO melkprijsvergelijking 36
7.000 2018 2020
35
2019
€/1.000 kg
6.000
34
3.500
4.000
2.000
3.000
1.500
31
2.000 dec-18
jan
dec
dec-19
NL +2,2% WM +1,0%
2.500
32
+0,3%
€/1.000 kg
3.000
NL -0,5% WM +3,7%
5.000
33
Mager melkpoeder ADPI
Boter 82%
€/100 kg
1.000 dec-18
dec-20
dec-19
dec-20
EXPORT Kaas (jan’ 20 - sep ’20, % t.o.v. ’19) Wereldhandel
Niet mager melkpoeder (jan’ 20 - sep ’20, % t.o.v. ’19)
Intrahandel EU
Wereldhandel
x 1.000 ton 750 +7,4%
5.000
600
4.000
450
3.000
750
2.000
500
+2,5%
300
-7,7%
1.250 1.000
-1,6%
1.000
0
-1,2%
NL*
x 1.000 ton 250 -10,7%
-3,8%
200 150 100
VS
NZ
250
-3,6%
0
0 EU*
x 1.000 ton
+15,3%
+13,2%
150
x 1.000 ton
Intrahandel EU
EU
NL
50
-7,6%
+0,8% 0
NZ
EU*
NL*
VS
EU
NL
*Derde landen export
Bron: ZuivelNL
www.zuivelnl.org
ZuivelZicht januari 2021
11_Marktcijfers_02R.indd 25
25
18-01-21 10:05
MARK T
Analyse Annual Insight van fusies en overnames:
Toegang tot kapitaal en marktsentiment bepalen tempo Annual Insight analyseert maandelijks in ZuivelZicht de ontwikkelingen in de zuivelmarkt op basis van data. Het bedrijf gelooft dat het gebruik van data in toenemende mate van belang is om de juiste strategische beslissingen te kunnen nemen. Deze maand kijken we naar de factoren zijn die bepalend zijn voor fusies en overnames in de sector. Tekst: Mathieu Geuskens
26
44_Artikel_01L_0002.indd 26
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:06
MARK T
In de afgelopen jaren heeft er een consolidatieslag plaatsgevonden in de wereldwijde zuivelsector. De gecombineerde omzet van de grootste twintig zuivelbedrijven ter wereld steeg daardoor tussen 2016 en 2019 met 10 procent. De overnamedrang lijkt zich in de afgelopen jaren te concentreren bij slechts enkele spelers. Terwijl verschillende spelers (zoals onder anderen het Franse concern Lactalis en de Canadese onderneming Saputo) doorzetten met de agressieve acquisitiestrategie, kiezen coöperaties zoals FrieslandCampina en het beursgenoteerde Nestlé ervoor om onderdelen af te stoten.
Omzet in miljarden en operationeel resultaat (% Ebit) van Saputo, x 1.000 ton.
De Koroit-fabriek van Bega in Australië, die recent werd overgenomen door Saputo. (Foto: Luke Shelley)
Gemiddelde melkprijs per 100 kilo en M&A-deals in de zuivelsector.
Gemiddelde melkprijs per 100 kilo, 2020 versus 2019.
Tweedeling Hiermee wordt hiermee een duidelijke tweedeling zichtbaar in de groeistrategieën van de grote zuivelspelers. De groeistrategie van het Canadese Saputo, de nummer tien op de ranglijst van mondiale zuivelbedrijven zoals de Rabobank die jaarlijks opstelt, wordt gedreven door overnames die gericht zijn op uitbreiding van het marktaandeel, het volume en de portfolio. In 2019 deed het concern twee forse overnames: in februari van dat jaar werd het Britse Dairy Crest gekocht voor £ 975 miljoen en in oktober werden de activiteiten op het gebied van kaasspeci-
aliteiten van Lion Dairy & Drinks in Australië overgenomen voor 280 miljoen Australische dollar. Eind 2017 had Saputo in Australië ook al Murray Gouldburn overgenomen, wat de sterke omzetstijging van Saputo in 2018 verklaart (zie grafiek 1). Het bedrijf slaagt er echter niet in om de groei te vertalen naar een beter resultaat. Het operationele resultaat bij Saputo daalt, zowel absoluut als ten opzichte van de omzet. Deze druk op de winstgevendheid is vermoedelijk een belangrijke drijfveer voor de terughoudendheid van zuivelcoöperaties bij overnames. Aangezien de leden-melk-
ZuivelZicht januari 2021
44_Artikel_01L_0002.indd 27
27
18-01-21 10:06
MARK T
M&A in coronatijden: een uitdaging of juist een kans? veehouders de revenuen van dergelijke omvangrijke investeringen terug willen zien in de melkprijs.
Marktsentiment De belangrijkste voorwaarden voor het doorzetten van een overnamestrategieën zoals bij Saputo zijn in het algemeen voldoende toegang tot kapitaal en gunstige marktcondities. In de zuivelsector lijkt het sentiment van de markt, met de ontwikkeling van de
melkprijs als indicator, de belangrijkste factor te zijn. Kapitaal is de afgelopen jaren relatief goedkoop geweest: de Euribor-rente ligt al sinds september 2014 onder het nulpunt, waardoor het voor banken goedkoop is geld uit te lenen. De marktcondities in de internationale zuivelsector fluctueren echter sterk. De melkprijs verkeerde in 2016 op een dieptepunt als gevolg door het afschaffen van de melkquota en de Russische handelsboycot. Deze druk op de zuivelmarkt heeft geleid tot een forse terugloop van de activiteit. Die trok weer aan in 2017, in lijn met de ontwikkeling van de melkprijs weer aantrok in 2017 (grafiek 2). In de eerste helft van 2020 lag het tempo
van overnames iets lager dan in het jaar ervoor. Van een extreme afname, zoals in 2016 het geval was, lijkt nog geen sprake te zijn.
Corona De relatief beperkte afname van het aantal merger & acquisition-deals in 2020 geeft vermoedelijk een vertekend beeld. M&A-trajecten gaan niet over één nacht ijs. De deals die in de eerste helft van 2020 plaatsvonden, zijn dus waarschijnlijk al voor het uitbreken van het coronavirus in gang gezet. In de eerste maanden van 2020 zijn er vermoedelijk ook weinig nieuwe trajecten in gang gezet, gelet op de forse daling van de zuivelprijzen (grafiek 3). Bovendien waren banken huiverig om
Ook Murray Goulburn, de grootste melkverwerker van Australië, werd ingelijfd door Saputo. (Foto: Shuang Li)
28
44_Artikel_01L_0002.indd 28
ZuivelZicht januari 2021
18-01-21 10:06
MARK T
Top 20 van internationale zuivelondernemingen gerangschikt naar gerealiseerde omzet in 2019 inclusief tussen 1 januari en 30 juni 2020 afgeronde fusies en overnames. + = schatting. (Bron: Rabobank)
geld uit te lenen, voordat zij het volledige effect van de pandemie konden inschatten. Nu de rook enigszins opgetrokken is, lijkt er weer interesse voor overnames te ontstaan. De ceo van Saputo noemde de pandemie in maart vorig jaar al een uitgelezen kans. In de verwachting dat noodlijdende concurrenten makkelijker en goedkoper kunnen worden overgenomen. Het lijkt er op dat het Canadese bedrijf deze zienswijze al in de praktijk heeft gebracht: in oktober 2020 werd bekend dat de Canadezen interesse hebben in de overname van de overige activiteiten van Lion Dairy & Drinks in Australië, nadat eerder een overnamebod à € 370 miljoen van het Chinese Megniu was geblokkeerd door de Australische overheid.
Afstoten Tegelijkertijd lijkt FrieslandCampina in 2021 verder te willen gaan met het afstoten van activiteiten: persbureau Bloomberg meldt althans dat de coöperatie hoopt het 50 procent aandeel in het Thaise Thai Advanced Food voor circa € 400 miljoen te verkopen. De verkoopopbrengst zou volgens dat bericht onder andere ingezet moeten
44_Artikel_01L_0002.indd 29
worden voor de op handen zijnde reorganisatie. Dit suggereert dat de pandemie de eerder waargenomen trend, waarbij de groeistrategieën van grote zuivelbedrijven twee duidelijk te onderscheiden richtingen in gaan, slechts tijdelijk on hold heeft gezet. Nu de wereld begint te wennen aan de nieuwe realiteit zijn de bedrijven die zich richten op door acquisities gedreven groei weer geïnteresseerd in overnames. De spelers die onderdelen afstoten om zich te focussen op kerntaken, voorzien in die behoefte.
Focus M&A Wél is het mogelijk dat de focus van M&A verschuift. Want als gevolg van de coronacrisis zal het consumentengedrag vermoedelijk blijvend veranderen. Eens te meer zal het belang van organisatorische wendbaarheid en risicospreiding duidelijk worden. Het is in ieder geval duidelijk dat er voorlopig nog geen einde lijkt te komen aan de M&A-activiteit in de zuivelsector. Mathieu Geuskens is zuivelanalist bij Annual Insight.
18-01-21 10:06
BELRUBRIEK KAASPROMOTIE
KAASBEWERKINGSMACHINES
INDUSTRIËLE AUTOMATISERING
Jouw partner in procesautomatisering Zorgt voor: hoogwaardige automatiseringsoplossingen op maat
veilig en verantwoord werken business continuÏteit en betere traceerbaarheid
Actemium adviseert, ontwerpt, bouwt en onderhoudt industriële processen. Door onze marktgerichte kennis en gedreven aanpak maken wij van veelomvattende projecten een groot succes.
Meer weten? Neem contact op met Sebastian Taken: sebastian.taken@actemium.com - 31 (0)88 83 18 200
Kijk op actemium.nl
IN- EN VERKOOP TANKS
LUCHTBEHANDELING
KAASVERWERKINGSMACHINES RVS TANK- EN APPARATENBOUW
21ZUI001_ADVERTENTIE.indd 30
18-01-21 08:13
21ZUI001_ADVERTENTIE.indd 31
18-01-21 08:13
Tel 0522-463684
info@koster-nl.com
www.koster-nl.com
Duurzaam hergebruik van uw overtollige tanks en machines
Wij zijn doorlopend op zoek naar: - RVS tanks - Warmtewisselaars - Pompen - Poedermengers - Zeefmachines - Indampers - Losse roerwerken
We zetten onze expertise dagelijks in voor hergebruik van duurzame materialen
21ZUI001_ADVERTENTIE.indd 32
18-01-21 08:13
