Jaargang 113 | Nummer 3 | Maart 2021
ZuivelZicht
Zuivelconcerns in onzekerheid over herstel na coronaklap 11_Cover_01L.indd 1
‘ VAN ONZE GROND’ Melkveehouders starten samenwerking met supermarkten
ANALYSE Groei biologisch aandeel in productie stagneert
08-03-21 09:22
Tel 0522-463684
info@koster-nl.com
www.koster-nl.com
Gebruikte tanks en machines voor de zuivelindustrie
Ook nieuwe tanks uit voorraad leverbaar
www.koster-nl.com 21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 2
08-03-21 10:23
INHOUD
10
14
12 Jaarcijfers 7
Prognose Onzekerheid troef bij grote zuivelconcerns over 2021
8
FrieslandCampina Tegenvallende resultaten na goede start
10 Arla Foods Groeiversnelling bij omzet merkproducten De coronacrisis bepaalde vorig jaar de jaarresultaten van de zuivelindustrie. Dat zal naar verwachting ook dit jaar het geval zijn. Foto: Shutterstock
Bedrijf 12 SalzburgMilch
18 Eiwitrijk Sterke toename van afzet eiwitrijke zuivelproducten op Duitse markt
20 Analyse Data over de biologische melkproductie nader bekeken
23 Klimrek Vlaams project brengt klimaatimpact melkveehouderij in kaart
25 Marktcijfers De internationale zuivelmarkt in één oogopslag
Portret van pionierende Oostenrijkse coöperatie
Markt 14 ‘Van onze grond’ www.zuivelzicht.nl
Nieuwe coöperatie brengt dagverse zuivel met een verhaal
ZuivelZicht maart 2021
11_Inhoud_01R.indd 3
3
09-03-21 11:30
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 4
08-03-21 10:23
ZuivelZicht
ZI JLI JN
ZuivelZicht is een uitgave van BDUvakmedia ISSN 0165-8573 Postbus 67, 3770 AB Barneveld www.bdumedia.nl
vakmedia Redactie ZuivelZicht Postbus 93044 2509 AA Den Haag T: 070 2191707
Tussen hoop en vrees
E: redactie.zuivelzicht@bdu.nl I: zuivelzicht.nl Hoofdredactie René van Buitenen E: r.v.buitenen@bdu.nl Contentregie Albert Schuurman Medewerkers aan dit nummer Mathieu Geuskens, Yves De Groote, Bert Kleiboer,
De soms ronduit desastreuze invloed van de coronacrisis op de zuivelmarkt laat zijn sporen na in de jaarcijfers die de ondernemingen de afgelopen weken presenteerden. Ook voor dit jaar zijn de verwachtingen niet al te hoog gespannen. Bedrijven houden slagen om de arm. Meer dan ooit is de toekomst ongewis. Uit de verschillende prognoses klinken hoop én vrees.
overheidsmaatregelen om het virus in te dammen. De weg naar een ‘ander normaal’ is moeizaam en lang. Want het is nog steeds onduidelijk hoelang de crisis zal duren. En vooral hoe lang de weg naar economisch herstel zal zijn. Daarbij komt het aan op veerkracht: zijn melkveehouders, zuivelproducenten en zuivelhandelaren in staat een uitweg te vinden in de crisis?
Gelukkig gloort er licht aan het einde van de tunnel. Bedrijven vinden gaandeweg in meer of mindere mate een oplossing voor de belemmeringen, veroorzaakt door de noodzakelijke
Uit de jaarcijfers over het (eerste?) coronajaar is op te maken dat de ene onderneming daar beter lijkt in te slagen dan de ander. Geen enkel bedrijf is hetzelfde; geen enkel bedrijf heeft dezelfde marktposities. Dus komt de klap bij de een harder aan dan bij de ander. Zoals de ene onderneming het ene jaar meer opdoffers moet incasseren dan de ander.
Hermann-Josef Martin Advertenties Hielke van der Werf T: 020 5736056, E: h.v.d.werf@bdu.nl Uitgeefteam BDUvakmedia Peter Vorstenbosch (manager vakmedia) Sonja Voois (operationeel coördinator) Martin ten Hoven (salescoördinator) Abonnementen Abonnementsprijzen (12 nummers): € 129,37 exclusief btw (studenten € 79,69 inclusief btw); België: € 144,49 exclusief btw, inclusief portokosten; buitenland: € 171,09 exclusief btw. Proefabonnement (3 edities): € 12,41 Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Zakelijke abonnementen worden niet tussentijds beëindigd. Abonnementenservice Abonnementenservice BDUvakmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld E: service@bdu.nl, T: 0342 494882 Op werkdagen bereikbaar tussen 8.00 uur en 16.30 uur. Ontwerp: GiesbersRetail, Duiven Druk: Vellendrukkerij BDU, Werkendam
De afgelopen decennia is de sector er steeds weer in geslaagd mee te bewegen met de markt en met de maatschappij
Uiteindelijk gaat het er om of een sector robuust genoeg is om een crisis het hoofd te bieden. Wat dat betreft verkeert de Nederlandse zuivelsector van oudsher in een goede uitgangspositie. De afgelopen decennia is zij er steeds weer in geslaagd in te spelen op veranderingen in de vraag van klanten en consumenten en mee te bewegen met maatschappelijke ontwikkelingen. Kwaliteit, innovatie, handelsgeest en vakmanschap zijn altijd de drijvende krachten van de zuivelsector geweest. Daar moeten zullen alle schakels in de keten het de komende tijd van moeten hebben. René van Buitenen Hoofdredacteur
ZuivelZicht maart 2021
11_Zijlijn_02R.indd 5
5
09-03-21 11:31
De Nr.1 specialist in gereviseerde zuivelmachines Melk Yoghurt
Uw melk is meer waard!
Boter Margarine
C. van ‘t Riet staat voor:
Smeltkaas Kaas
2.000 machines in voorraad Garantie bij levering Snelle levertijden Lage investering
• • • •
Betrouwbaarheid en Kwaliteit Veilig en Lokaal produceren Advies en Ervaring Service
C. van ‘t Riet is een familiebedrijf dat gespecialiseerd is in de ontwikkeling en productie van zuivelverwerkingsmachines sinds 1888. Hierbij staat het gebruiksgemak, kwaliteit en de werking van de machine centraal.
Complete projecten
+31(0)348-558080 info@lekkerkerker.nl
C. van ‘t Riet Zuiveltechnologie B.V. Energieweg 20 2421 LM Nieuwkoop
SA
www.lekkerkerker.nl
FE
t. e. w.
+31 172 571 304 info@rietdairy.nl www.rietdairy.nl
Sijtsma N oor d bv
EMS SYST TY
F OO D
P HACC
Specialisten in betonrenovatie, stralen, vloer- & wandcoating
IED CERTIF
• Ruim 35 jaar dé specialist binnen de zuivel- en voedingsmiddelenindustrie • HACCP coating systemen voor vloeren, wanden, plafonds en pekelbaden • Werkzaamheden kunnen tijdens productieproces worden uitgevoerd 9&$ HQ +$&&3 JHFHUWLÀFHHUG
+31(0)517 23 22 00
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 6
info@sijtsma-noord.nl
www.sijtsma-noord.nl
08-03-21 10:24
JA ARCI JFER S
Boekjaar 2021:
Onzekerheid troef bij grote zuivelbedrijven De coronacrisis heeft de zuivelondernemingen vorig jaar hard geraakt. Dat is terug te zien in de jaarcijfers. De vraag is of we dit jaar al op enig herstel mogen rekenen. De prognoses voor 2021 zijn wisselend. Onzekerheid is troef. Tekst: René van Buitenen
De meeste grote zuivelbedrijven die iets durven te zeggen over toekomstige bedrijfsresultaten, vrezen vooral de nasleep van de coronacrisis – ervan uitgaande dat de crisis binnen afzienbare tijd ten einde komt. Zo voorziet Arla Foods een wereldwijde vertraging van de economische groei, als gevolg van de pandemie. met name op de opkomende markten. Tegelijkertijd verwacht het Scandinavische concern dat de consument ook dit jaar noodgedwongen meer thuis zal consumeren dan buitenshuis. Dat zal zich bij Arla Foods vermoedelijk vertalen in een iets lagere omzet en een lagere marge. Het concern raamt de omzet dit jaar tussen de € 10,3 en € 10,6 miljard (2020: € 10,6 miljard). De marge zal ergens tussen 2,8 en 3,2 procent uitkomen. Een duidelijke groeivertraging verwacht Arla Foods bij zijn merken. De markt voor zijn merkproducten groeide het afgelopen boekjaar nog met 7,7 procent, maar dat tempo houdt het bedrijf niet vast. Arla houdt er rekening mee dat de afzet van zijn merkproducten dit jaar niet harder zal groeien dan 1 tot 3 procent. FrieslandCampina is ronduit somber over het lopende boekjaar. Een substantiële verbetering van de slechte resultaten van het afgelopen jaar zit er niet in, waarschuwt topman Hein Schumacher; althans niet in de eerste zes maanden. “We moeten reëel zijn. De resultaten
zullen nog steeds onder druk blijven staan. Daar is geen enkele twijfel over.” De onderneming zet daarom de eerder ingezette programma’s om de kosten te besparen onverkort door. Schumacher: “Uiteindelijk moeten we afwachten wat dit jaar ons brengt, maar het wordt er hoe dan ook een met zwarte randjes.” Zijn collega Emmanuel Faber van Danone was vorige maand minder somber toen hij zijn verwachtingen voor 2021 schetste. Het Franse concern maakt een zwaar eerste kwartaal door, zeker in vergelijking met het eerste drie manden van vorig jaar, toen de coronacrisis nog geen effect had op de resultaten. Toch verwacht Faber spoedig herstel, en wel zodanig dat het concern in de eerste helft van dit jaar toch nog een winstgevende groei kan laten zien. Uiteindelijk zal de operationele marge over heel 2021 op hetzelfde niveau liggen als in het afgelopen jaar (11,8 procent), is de aandeelhouders beloofd. Dat is overigens nog altijd lager dan in 2019.
Hoop De prognose van het Zwitserse zuivelconcern Emmi is gebaseerd op de hoop dat de markten zich in de loop van het tweede kwartaal gaan herstellen. In dat geval kan de omzet van het concern dit boekjaar met 1 à 2 procent groeien. Die verwachting is vooral gestoeld op de ontwikkelingen in de Verenigde Staten. Daar ziet Emmi dat het herstel sneller
Zuivelbedrijven worstelen met de vraag hoe lang de coronacrisis de afzet zal beïnvloeden. (Foto: Shutterstock)
gaat dan op de Zwitserse thuismarkt en in de Europese Unie. Ook Glanbia rekent er op dat de markten gaandeweg dit jaar minder last zullen hebben van de coronacrisis. Meer dan ooit zal de consument dit in 2021 gaan focussen op gezondheid en welzijn en prioriteit geven aan functionele voedingsproducten denkt de Ierse onderneming. Dat is een markt waar Glanbia zich juist sterk op richt. De onderneming verwacht daarom dat de winst per aandeel dit jaar 6 tot 12 procent zal kunnen toenemen.
ZuivelZicht maart 2021
11_Artikel_02R.indd 7
7
08-03-21 09:22
JA A RCI JFE R S
Corona treft FrieslandCampina ongekend hard na goede start De coronapandemie heeft FrieslandCampina op diverse fronten hard getroffen. De onderneming presenteerde daardoor tegenvallende jaarcijfers. Tekst: René van Buitenen
“Een stevig jaar met forse uitdagingen”, opende ceo Hein Schumacher de persbijeenkomst waar FrieslandCampina begin deze maand de resultaten het afgelopen jaar bekendmaakte. Dat mag een understatement heten. 2020 was voor FrieslandCampina een historisch jaar, vooral in negatieve zin. De start was op zich ook gedenkwaardig. Want niet eerder in haar geschiedenis was FrieslandCampina een nieuw boekjaar zo goed begonnen. Toen kwam de coronacrisis. Dat leidde uiteindelijk tot een historisch slecht resultaat. Voor het eerst in haar bestaan kan de onderneming de coöperatieleden namelijk geen nabetaling op de garantieprijs uitkeren. Sterker nog, de in september betaalde interim-uitkering (11 cent per 100 kilogram melk op jaarbasis) moet terug naar de onderneming. Die wordt met het melkgeld van mei verrekend.
Foodservice Friesland Campina is op diverse fronten hard geraakt door de coronacrisis. Het concern levert relatief veel producten aan hotels, cafés en restaurants. Die gingen vanaf het tweede kwartaal grotendeels op slot. De afzet naar het foodservicekanaal viel daardoor voor een deel weg. Dat betekende een omzetverlies van 25 procent. De vraaguitval leidde tot overcapaciteit in de aanvoer-
8
22_Artikel_01L.indd 8
keten. Aangezien FrieslandCampina op haar foodserviceproducten relatief hoge marges behaalt, verloor de onderneming op die manier € 50 miljoen aan winst. De foodservicemarkt is zo hard geraakt, dat het volgens Schumacher nog wel enige tijd zal duren voordat deze zich zal herstellen. Tegelijkertijd daalden de opbrengstprijzen van basiszuivelproducten. Want terwijl de vraag weg viel en de onderneming te maken kreeg met allerlei exportbeperkende maatregelen als gevolg van de uitbraak van het coronavirus, bleven de melkveehouders produceren. De melkaanvoer bleef op peil. Het overschot zorgde voor lagere prijzen bij onder meer boter, melkpoeder en kaas. Later in het jaar trad enig herstel op, maar de prijzen waren aan het eind van het boekjaar nog niet op het niveau van voor het uitbreken van de crisis.
geen tekenen dat de grens weer opengaat.” Hij vreest een structureel effect.
Olie Een andere substantiële tegenvaller waren de dalende olieprijzen. Die zetten de economie van de olie-exporterende landen zoals Nigeria flink onder druk. Door de lage olieprijs zijn er in het land minder dollars beschikbaar. De
Hongkong Een andere tegenvaller was de dichte grens tussen Hongkong en China. Van oudsher is Hongkong een belangrijke toegangspoort tot de Chinese markt, ook voor FrieslandCampina. De onderneming heeft daar de afgelopen jaren volop van kunnen profiteren. Hongkong is volgens Schumacher een van de twee benen waar de Chinese activiteiten van FrieslandCampina op rusten. De opbrengst via Hongkong werden vorig jaar gereduceerd naar nul en dat is volgens de topman een gigantische klap voor het bedrijf. “China heeft de grens afgesloten om verspreiding van het virus te voorkomen. We zien voorlopig nog
Frisian Flag is een van de merken waarmee FrieslandCampina een prominente positie heeft in Indonesisch markt. (Foto: FrieslandCampina)
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:23
JA ARCI JFER S
wisselkoers van de nationale munt ten opzichte van de dollar staat onder druk en dat beïnvloedde het resultaat van de activiteiten van FrieslandCampina in Nigeria. Het lokale bedrijf beschouwt Schumacher nu juist als een van de kroonjuwelen van de hele onderneming.
Meevallers Ondanks de tegenvallers ging er vorig jaar volgens hem ook veel goed in de onderneming. Zo boekte het concern in 28 van de 41 markten waar het actief is strategische omzetgroei en konden de productielocaties tijdens de crisis doordraaien. “De verkooporganisatie schakelde tijdens de lockdowns snel over van out-of-home naar retail en
e-commerce. De e-commerceomzet is daardoor wereldwijd fors gegroeid.” Daarnaast werd het lactoferrinetekort voor kindervoedingbusiness, waar het concern in 2019 mee kampte opgelost. “In het afgelopen jaar hebben we ook een aantal relevante innovaties op de markt gebracht. Ik noem Vivinal Milk Fat Globule Membrane, een functioneel ingrediënt voor kindervoeding ten behoeve van immuniteit en hersenontwikkeling. In Hongkong Friso Prestige Organic, kindervoeding gemaakt van ingrediënten uit melk van onze biologische leden-melkveebedrijven. Onder het merk Biotis een aantal functionele voedingsmiddelen voor ouderen. En tot slot in Nigeria Milky Pap, een voedzaam
en betaalbaar zuivelproduct dat helpt ondervoeding tegen te gaan.” Een ander positief punt is volgens Schumacher de verbeterde kasstroom. De kasstroom uit operationele activiteiten steeg met € 170 miljoen tot € 737 miljoen. Die toename is het gevolg van de extra focus op met name het werkkapitaal tijdens de coronacrisis, waardoor voorraden en uitstaande vorderingen afnamen.
Omzet FrieslandCampina boekte in 2020 al met al € 11,1 miljard aan omzet – een daling van 1,4 procent. Als gevolg van de directe en indirecte gevolgen van de coronapandemie en een herstructureringslast van € 106 miljoen daalde het bedrijfsresultaat met 38 procent tot € 268 miljoen. Zonder de herstructureringslast en valuta-effecten daalde het bedrijfsresultaat met 10,9 procent. Het bedrijfsresultaat van de businessgroepen Consumer Dairy en Specialised Nutrition daalden met respectievelijk 12,1 en 36,2 procent als gevolg van de coronapandemie, het wegvallen van winstgevende out-of-homeomzet, negatieve valuta-effecten in Nigeria de problemen in Hongkong en ook
‘Onze omzet in e-commerce is wereldwijd fors gegroeid’ vanwege herstructureringslasten in Duitsland. Omdat ook geld opzij is gezet voor fabriekssluitingen in Nederland en België daalde het bedrijfsresultaat van de groep Dairy Essentials naar € 202 miljoen negatief. Beter verging het de ingrediëntengroep van de FrieslandCampina. Daar steeg het bedrijfsresultaat licht met 0,7 procent naar € 140 miljoen. Het onderliggende resultaat van Ingredients was beter omdat er in 2020 een herstructureringslast voor de sluiting van de melkpoederfabriek in Dronrijp werd geboekt. De resultaatverbetering was het gevolg van winstgroei, onder meer door het oplossen van het lactoferrinetekort.
ZuivelZicht maart 2021
22_Artikel_01L.indd 9
9
08-03-21 09:23
JA A RCI JFE R S
Arla Foods:
Groeiversnelling merkproducten compenseert corona-effect Arla Foods heeft een behoorlijk jaar achter de rug. Het zuivelconcern presteerde in 2020 in lijn met de doelstellingen, ondanks de coronacrisis. Tekst: René van Buitenen
Waarde creëren in een jaar als geen ander. Met dat motto presenteerde Arla Foods vorige maand haar jaarcijfers over 2020. Een jaar inderdaad zoals geen ander. Ondanks de coronacrisis slaagde de zuivelcoöperatie er toch in aanspre-
kende resultaten te boeken. Die lagen in sommige gevallen aan de bovenkant van de doelstellingen. De omzet kwam met € 10,6 miljard een fractie hoger uit dan in het voorgaande jaar en bleef daarmee precies binnen de
bandbreedte die Arla Foods voor 2020 als doelstelling had gesteld (€ 10,4 tot € 10,8 miljard). De operationele marge zat met 3,2 procent aan de bovenkant van de ramingen. De marge over boekjaar 2020 was namelijk geprognotiseerd tussen de 2,8 en 3,2 procent. Natuurlijk kreeg ook Arla Foods als leverancier van bedrijven in de foodservice een flinke klap van de coronacrisis. De omzet die de onderneming in dat afzetkanaal boekte daalde kort na het uitbreken van de crisis in het voorjaar met 45 procent. Na de zomer trok de
De omzet die Arla Foods in Nederland behaalde met het merk Melkunie groeide vorig jaar met 4 procent. (Foto: NZO)
10
22_Artikel_05L.indd 10
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:23
JA A RCI JFE R S
omzet aan, al zorgde de tweede golf van virusbesmettingen en de lockdowns die daarmee gepaard gingen, opnieuw voor wegvallende afzet in out-of-homemarkt. Daardoor kwamen de omzet van de totale foodserviceactiviteiten van Arla Foods in Europa 12 procent lager uit dan in 2019.
Compensatie Compensatie kwam er van onder meer het eerder ingezette saneringsprogramma Calcium. Dat leverde vorig jaar € 130 miljoen op, terwijl op € 75 tot € 100 miljoen was gerekend. Een andere meevaller betrof de merkproducten. Die deden het voortreffelijk, blijkt uit de cijfers. De wereldwijde omzet van Arla-merkproducten groeide vorig jaar met 7,7 procent. In 2019 was de verkoop van merkproducten al met 5,1 procent toegenomen en in het boekjaar daarvoor was 3,1 procent aan omzetgroei gerapporteerd. In haar vijfjarenplan Good Growth 2020 was Arla Foods in 2015 nog uitgegaan van een groei aan merkproducten in 2020 van 2 tot 4 procent. De groei van de merkproducten manifesteerde zich vorig jaar vooral bij met merk Lurpak, waarvan de omzet 14,6 procent toenam. Ook het merk Puck, dat Arla vooral afzet in het Midden-Oosten, was populair. Hier werd een groei gerealiseerd van 11,7 procent. De groeiversnelling van de merkproducten compenseerde zodoende het omzetverlies in de foodservicemarkt en andere markten die te lijden hadden van de pandemie.
Nederland Op de Nederlandse markt zag Arla Foods de omzet van haar strategische merken flink groeien. Ondanks een daling in de foodservice vanwege de pandemie realiseerden de merkproducten 9,8 procent meer omzet. Onder andere Arla biologisch, Arla Lactofree, Arla skyr, Melkunie Breaker en Protein, Lurpak, Starbucks en Apetina zorgden in 2020 voor een groei in omzet. De omzet van het Arla-merk in dagverse zuivel groeide met ruim 23 procent ten
opzichte van 2019. Het merk Melkunie groeide, inclusief dagverse melk, met 4 procent. Al met al breidde Arla Foods haar marktaandeel in het Nederlandse supermarktkanaal uit. Dat groeide van 9,5 procent in 2019 naar 9,9 procent in het afgelopen jaar, zegt het concern, zich daarbij baserend op cijfers van Nielsen.
Industriële koeling Highcare Kaasrijping Cleanrooms Airconditioning Maatwerk
Hogere nabetaling Op basis van de resultaten van het afgelopen jaar keert Arla Foods haar leden in totaal € 264 miljoen uit in de vorm van een nabetaling. Dat komt neer op 1,75 eurocent per kilogram melk. De rest van de jaarwinst vloeit naar de algemene reserves. De nabetaling is 0,75 eurocent meer dan Arla normaal gesproken als nabetaling uitkeert. Vanwege de financiële positie van de coöperatie besloot de Board of Representatives, het hoogste orgaan binnen de coöperatie, vorige maand tot de hogere uitkering. “Het is belangrijk dat onze melkveehouders meeprofiteren van onze successen”, zegt Bas Padberg, managing director Arla Foods Nederland, België en Frankrijk. “Ik ben daarom erg blij dat de Board of Representatives het voorstel van de Board of Directors over de nabetaling aan onze melkveehouders heeft goedgekeurd. Deze nabetaling weerspiegelt de kracht van onze zuivelcoöperatie.” De prestatieprijs van Arla Foods bleef in 2020 vrijwel stabiel. Aan het eind van het jaar kwam de gemiddelde melkprijs op 36,9 eurocent per kilogram melk. In 2019 was dit 36,6 eurocent per kilogram melk. “De prestatiemelkprijs is in 2020 op een concurrerend en relatief stabiel niveau gehouden in vergelijking met onze branchegenoten”, vindt Arla Foods-voorzitter Jan Toft Nørgaard. “We zijn als bestuur blij met een hogere nabetaling. Boeren worden geconfronteerd met stijgende productiekosten en aanvullende eisen. De zorg voor melkveehouders is een uitdaging in heel Europa. Niet alleen voor de zuivelindustrie, maar ook voor een bredere groep belanghebbenden.”
Voets & Donkers ontwikkelt met grote precisie luchtbehandelingssystemen die exact de juiste condities creëren voor kaasrijping.
www.voetsdonkers.nl
22_Artikel_05L.indd 11
08-03-21 09:23
B E D R I JF
Reorganisatie en Oostenrijkse lockdown:
Pionierend SalzburgMilch lijkt weinig te deren Het in 2013 vanuit een fusie opgerichte SalzburgMilch is in Oostenrijk de op twee na grootste zuivelproducent. Qua omzet moet het alleen Berg-landmilch en NÖM laten voorgaan. Terwijl de Salzburgers nog midden in een ingrijpende reorganisatie zaten, raasde de coronapandemie over het land. Wat betekende dat voor de bedrijfsvoering?
lijke stand van zaken in 2019 en 2020. Christiaan Leeb, de man die sinds 2008 aan het roer van de organisatie stond, had zijn vertrek aangekondigd. Eind 2019 werd Andreas Gasteiger als nieuwe topman benoemd. Gasteiger werkt al sinds 2002 voor het bedrijf en was sinds 2013 een van de directeuren.
Tekst: Hermann-Josef Martin
Nieuwe groep
De circa zeshonderd verschillende artikelen die SalzburgMilch verkoopt, brachten in het boekjaar 2019 circa € 229 miljoen in het laatje. Dat bete-
De wisseling aan de top was zeker niet het enige thema aan de vergadertafels van Salzburgmilch. Rond de jaarwisseling van 2019-2020 maakte de belangrijkste aandeelhouder, de particuliere Duitse zuivelfabriek Meggle
kende ten opzichte van 2018 een omzetgroei van 3,5 procent. De financiële positie van het concern was stabiel. Dat kon niet worden gezegd van de bestuur-
De kaasfabriek van SalzburgMilch in Lamprechtshausen staat op de nominatie om volgend te worden gemoderniseerd. (Foto’s SalzburgMilch)
12
22_Artikel_19L.indd 12
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:24
B E D R I JF
Wasserburg, bekend dat het zijn belangen wilde verkopen aan de drie overige aandeelhouders: de melkcoöperaties Milchhof Salzburg, Tauernmilch en Käsehof. Samen bezaten ze al 58 procent van de aandelen. Door het vertrek van Meggle Wasserburg kregen de drie ook de resterende aandelen in handen. Na stevige onderhandelingen besloten de drie partners in augustus 2020 tot een fusie. Ze versmolten tot één coöperatie: Salzburger Alpenmilch. Die vormt nu samen met zuivelconcern SalzburgMilch één groep.
Klappen Even terug naar eind 2019. Met een nieuwe ceo aan het roer hoopte men bij SalzburgMilch hoogstwaarschijnlijk op een kalmer 2020. Toen kwamen echter de herschikking van de eigendomsrechten en een bestuurlijke reorganisatie op de agenda. Alsof dat niet genoeg was, begon de Covid19-crisis. De export, in het verleden mede dankzij co-eigenaar Meggle Wasserburg goed voor 45 procent van de omzet, kreeg klappen. Ook het wegvallen van het toerisme en sluiting van de gastronomiesector hadden forse impact. Maar in de loop van 2020 kon topman Gasteiger opgelucht melden dat alle productielijnen nog steeds in volle gang waren. De vraag vanuit de levensmiddelenhandel bleek dermate groot, dat SalzburgMilch z’n volumes kon behouden. Qua omzet doet 2020 niet onder voor 2019, zo maakte het concern bekend. Er zat voor de aangesloten melkleveranciers ook nog een extra premie op de melkprijs in van 4 cent per liter. De enige voorwaarde was dat de melkveehouderij moest voldoen aan de criteria van het diergezondheidsprogramma van het concern. Dit in 2017 gestarte initiatief richt zich op vooral dierenwelzijn. Na invoering was er aanvankelijk veel rumoer. De richtlijnen gingen verder dan de wettelijke voorschriften voor dierenwelzijn in Oostenrijk, wat niet door elke boer werd gewaardeerd. Inmiddels zijn de protesten verdwenen. Dat SalzburgMilch inclusief de eindejaarsbonus een melkprijs uitkeert die
stevig boven het landelijk gemiddelde ligt, zal ongetwijfeld helpen.
Pionieren Binnen de Oostenrijkse zuivelsector staat SalzburgMilch bekend als een bedrijf dat durft te pionieren. Het concern ziet zichzelf als een ‘premiumzuivelmaker’ en omarmt vernieuwingen. Dat werd in 2017 al duidelijk rond de hiervoor al genoemde eisen op het gebied van dierenwelzijn. In 2018 lanceerde het bedrijf een eigen SalzburgMilch-app met informatie over producten en recepten. Ook qua aandacht voor duurzaam produceren loopt het concern voor op de concurrentie in Oostenrijk. Het werkt onder meer aan warmteterugwinning tijdens kaasproductie, heeft een duurzaamheidsfunctionaris in dienst en investeert in water- en energiebesparingsprojecten. Ook schaarde SalzburgMilch zich achter de regionale klimaat- en energiestrategie Salzburg 2050, dat zich richt op ‘een leefbare toekomst voor toekomstige generaties’.
Export Duitsland is al sinds jaar en dag het belangrijkste exportland voor SalzburgMilch. Om de uitvoer naar het buurland te stimuleren, startten de Oostenrijkers eind 2019 een grote tv-campagne in Duitsland. Daarin speelt SalzburgMilch Premium de hoofdrol. Dierenwelzijn, melkkwaliteit en een ‘rijke smaak’ worden opgesomd om de consument te overtuigen voor dit premiumproduct te kiezen. Onder dezelfde merknaam worden ook verschillende kazen aangeprezen. In de bijbehorende reclamecampagnes is de recyclebare kartonnen verpakking een issue: 80 procent minder plastic in vergelijking met eerdere verpakkingen, claimt SalzburgMilch.
Investeringen Volgens marktanalisten investeerde SalzburgMilch het afgelopen decennium verhoudingsgewijs het meest van alle Oostenrijkse zuivelconcerns in modernisering van fabrieken en productiefaciliteiten. Tussen 2011 en 2020
Andreas Gasteiger, ceo van SalzburgMilch.
zou het om ruim € 150 miljoen gaan. Er werd bijvoorbeeld voor € 55 miljoen een nieuwe kaasmakerij met logistiek centrum gebouwd in de gemeente Lamprechtshausen. Voor 2021 staat een investering van € 17 miljoen klaar om zowel de hoofdlocatie in Salzburg als de in 2014 geopende kaasfabriek in Lamprechtshausen te moderniseren. Rond de goedlopende kaasmakerij wordt veel geld gestoken in de zuivering van het afvalwater. Ook krijgt deze fabriek de grootste oppervlakte aan zonnepanelen van de hele deelstaat Salzburg. Volgens ceo Gasteiger draait de kaasfabriek binnen drie jaar geheel CO2-neutraal.
Nieuwe producten In 2020 lanceerde SalzburgMilch verschillende nieuwe producten. De meeste kwamen op de markt onder de merknaam SalzburgMilch Premium. Voorbeelden zijn consumptiemelk, yoghurt en pudding. De ‘hooimelk voor bij het ontbijt’ die ook in het rijtje thuishoort, kreeg het EU-keurmerk ‘beschermde traditionele specialiteit’. Er verdween ook een submerk. De biologische producten die SalzburgMilch sinds 2017 onder de merknaam Reine Lungau Biospheres verkocht, bleken onrendabel. Eind 2020 verdween dit assortiment van de markt.
ZuivelZicht maart 2021
22_Artikel_19L.indd 13
13
08-03-21 09:24
MARK T
Supermarktondernemer Hans Kok toont het gelabelde streekproduct van mede-iniatiefnemer Arjuna Huis in ’t Veld. (Foto’s: Ronald Hissink)
Producenten en winkeliers regio Deventer-Apeldoorn-Zutphen werken samen
Coöperatie ‘Van onze grond’ brengt boer in supermarkt Boeren in de omgeving van Deventer brengen samen met winkeliers streekproducten onder een merk in de supermarkt. Ze werken samen in de coöperatie ‘Van onze grond’. “De producent bepaalt zelf zijn prijs en de supermarkten zijn open over hun marge.” Tekst: Bert Kleiboer
14
33_Artikel_07L.indd 14
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:25
MARK T
Kies ik voor een pak melk uit de fabriek of pak ik een fles die op de boerderij is afgevuld? Wordt het gewoon kaas of de rauwmelkse kaas van een boerderij met Jersey-koeien die ’s zomers grazen langs de IJssel? De Jumbo-supermarkt in het Deventer stadsdeel Colmschate maakt het gemakkelijk voor liefhebber van het bijzondere product. Levensgrote displays van boeren en boerinnen uit de regio en schapkaarten vestigen de aandacht op het streekproduct. Ook bij het vlees en op de groenteafdeling staan streekproducten op een vergelijkbare manier in de spotlights. Dat gebeurt onder het nieuwe lokale merk voor streekproducten, ‘Van onze grond’, binnenkort geïntroduceerd in tien supermarkten in Deventer en omgeving. De eigenaar van de Jumbo in Colmschate, Hans Kok, was een van de initiatiefnemers, naast melkveehouder en boerderijzuivelproducent Arjuna Huis in ’t Veld.
Wethouder Het idee is geboren in een overleg van plaatselijke ondernemers en de gemeente Deventer. Kok: “De wethouder wilde de ontwikkeling van steekproducten stimuleren. Ik heb toen gezegd: waarom maak je geen gebruik van de supermarkt? Daarmee heb je in één keer een groot bereik. In onze winkel komen per week 20.000 klanten langs de kassa. Dat is een miljoen per jaar.” Met steun van de gemeente en later ook de Clean Tech Regio (ApeldoornDeventer-Zutphen) is een projectgroep met boeren en supermarktondernemers aan de slag gegaan. Twee jaar later gaan ze aan de slag in een coöperatie van de supermarkteigenaren en de boeren. Het bestuur bestaat, naast de twee initiatiefnemers, uit Spar-ondernemer Willem van de Vlag en veehouders Marleen Markgraaf en Jeroen van Dommel.
Gecontroleerde groei Bij de start zijn er achttien boeren aangesloten, waarvan drie melkveehouders. In eerste instantie zoekt Van onze grond uitbreiding in de breedte. Kok: “We hebben belang bij een breed assortiment. We zoeken bijvoorbeeld
nog aanbieders van fruit. Per productgroep willen we het volume beheersen. We beginnen met twee producenten per productgroep, zodat een continue aanvoer geregeld is. Pas als de afzet groeit, zoeken we er een leverancier bij.” Het aantal winkels is nu nog tien, zelfstandige ondernemers met een Jumbo, Plus of Spar. Er is serieuze belangstelling van nog eens vijftien winkeliers in de stedendriehoek Apeldoorn-Deventer-Zutphen, zegt Kok. Net als het aantal leveranciers wil de coöperatie het aantal verkooppunten gecontroleerd laten groeien.
Boeren met een verhaal De leveranciers zijn boeren uit de regio, met een verhaal dat consumenten aanspreekt, omschrijft Kok. “We zoeken een vorm van maatschappelijke betrokkenheid. Bijvoorbeeld aandacht voor de natuur en het landschap of werk
‘Door de coronacrisis krijgen mensen meer aandacht voor hun omgeving en ook meer waardering voor goede, lekkere producten’
Great things happen! Gecertificeerd voedselveilig!
Wij produceren al 30 jaar kaasplanken van formaat uit het beste Noord Europese vuren.
voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Je moet een bijzonder verhaal hebben, anders ben je niet onderscheidend ten opzichte van het reguliere product. Vaak zijn het biologische bedrijven, maar dat hoeft niet per se.”
Meerprijs van 50 cent per liter Voor dit ‘product met een verhaal’ kan de supermarkt een hogere prijs vragen. “Mensen vinden een beperkte afwijking acceptabel. Dat hebben ze over voor de smaak en de binding met de streek. De geaccepteerde meerprijs verschilt per product. We hebben ervaring met aardbeien van een teler uit de regio, die € 3,99 per 500 gram kosten, naast aardbeien die een euro goedkoper zijn.
Prime Quality Cheese Board Panels
LAMICO B.V. Papierbaan 16-22 9672 BH Winschoten Tel: +31 (0) 597 - 47 17 40 info@lamico.nl
www.lamico.nl
33_Artikel_07L.indd 15
08-03-21 09:25
MARK T
Coöperatie ‘Van onze grond’ brengt ‘een product met een verhaal’.
De consument betaalt dat voor een repeterende kwaliteit en een supergoede smaak.” Kan dat ook voor een basisproduct als een liter melk? “Voor een liter melk mag
‘Streekproduct is plusje op de formule’ Hans Kok (55) groeide op in de regio Deventer. Zijn vader was melkboer in het nabijgelegen dorp Posterenk. Hans is zijn hele werkzame leven actief in de retail. Hij was versspecialist en bedrijfsadviseur bij supermarktonderneming Schuitema, de eigenaar van onder meer de C1000-formule. In 2002 greep hij de kans om zelf ondernemer te worden in ‘zijn’ regio. Hij kon een supermarkt overnemen en werd C1000-franchiser. In 2015, toen de C1000-formule werd overgenomen door Jumbo, werd zijn winkel geel. Als winkelier hecht hij veel belang aan klantenbinding in zijn omgeving en werkt daarbij vaak samen met collega’s. Jumbo-franchisers hebben bijvoorbeeld een eigen voetbalplaatsjesactie in samenwerking met regionale sportclubs. Melk of kaas uit de regio past in die lijn. “Voor een supermarkt is een mooi aanbod van streekproducten een plusje op de formule. Onze klanten waarderen dat.”
16
33_Artikel_07L.indd 16
er geen euro tussen zitten”, schat de supermarkteigenaar. “Maar 50 cent is wel realistisch voor het product in ons assortiment; een prachtig product, in een fles met ambachtelijke uitstraling en een geweldige smaak.” De coöperatie regelt ook de logistiek. Dat is essentieel voor het succes van streekproducten in de supermarkt, stelt Kok. ”We werken met een geautomatiseerd bestelsysteem en een gespecialiseerde logistieke partner, Combigro Helmink Foodservice. Producenten worden ontzorgd; ze hoeven niet zelf de voorraad van tien winkels op peil te houden. Voor supermarkten is dat ook belangrijk. Wij willen geen tien verschillende bestelbusjes aan de achterdeur en ook geen tien verschillende factuurtjes.”
Open calculatie De ondernemers hebben hun afspraken vastgelegd in een coöperatie. “Vanwege de kosten dachten we eerst aan een vereniging. Het is een coöperatie geworden omdat dit minder vrijblijvend is. We kunnen zakelijke afspraken beter vastleggen, zodat we precies weten wat we aan elkaar hebben. Afnemers en leveranciers zijn gelijkwaardig verte-
genwoordigd in het bestuur.” De samenwerking is bijzonder in een tijd dat activistische boeren supermarkten verwijten de primaire producent uit te knijpen. Kok is trots op de open calculatie binnen de coöperatie. “Bij ons bepaalt de producent zelf zijn prijs en de supermarkten zijn open over hun marge.”
Waardering voor goede producten Voor de Jumbo van Kok is de ruimte beperkt. Hij is gehouden aan de inkoop van de Jumbo-formule en heeft ruimte om een bepaald percentage in te kopen bij derden. Voor zuivel is dat 5 procent. Bij de start is dat meer dan genoeg. Kok heeft vertrouwen in de groeipotentie. “Het past bij deze tijd. Door de coronacrisis krijgen mensen meer aandacht voor hun omgeving en ook meer waardering voor goede, lekkere producten. Dat zie je aan het aandeel biologisch. Dat werkt ook voor streekproducten. Wat ik mooi vind aan streekproducten, is dat de producenten herkenbaar zijn. Dat geeft de consument het gevoel dat hij de fiets kan pakken en zelf kan gaan kijken waar z’n eten vandaan komt. Daarmee creëer je binding!”
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:25
UIN ? T N IE IJF KO E B E D R IN
• In- en verkoop van zuivelapparatuur • RVS tanks (nieuw en gebruikt)
GA NAAR WWW.ZUIVELZICHT.NL VOOR ZUIVELNIEUWS UIT DE EERSTE HAND!
• Complete projecten • Engineering
Van den Heuvel Dairy and Food Equipment E info@heuvelzuivelmachines.nl | T 0184-641266 U se w pa rvi ce rtner ,o nd voo erh r p ou om d e pe n o n, a nd dvi erd es ele , n.
Uw voordelen: V Beste reinigbaarheid: CIP/SIP V EC1935/2004, FDA, 3A, EHEDG, ATEX V Low shear: geen productbeschadigingen V Lage Total Cost of Ownership (TCO)
VERDER HYGIËNISCHE POMPEN Om de perfecte zuivelproducten mee te maken
VERDER BV Leningradweg 5
TEL +31 (0)50 549 59 00
9723 TP Groningen
MAIL info@verder.nl
The Netherlands
WEB www.verder.nl
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 17
08-03-21 10:24
MARK T
Duitse markt:
Spectaculaire groei van eiwitrijke zuivelproducten Duitse consumenten kiezen steeds vaker voor eiwitrijke zuivelproducten. Uit cijfers van het internationale marktonderzoeksbureau IRI blijkt dat de verkoop van deze producten binnen een jaar met tientallen procenten steeg. Wat doen de belangrijkste Duitse zuivelproducenten binnen dit marktsegment? Tekst: Hermann-Josef Martin
Het gaat om de periode juni 2019 tot mei 2020. Marktanalisten geven aan dat de cijfers over de tweede helft van 2020 hetzelfde beeld vertonen. De IRIonderzoekers maakten onderscheid tussen zuivelproducten waar extra eiwit aan is toegevoegd en de zuivelproducten die (van nature) eiwitrijke zijn. Vooral die eerste categorie liep als een speer: binnen een jaar 64,9 procent groei. De tweede categorie pluste 47,6 procent. De spectaculaire hausse maakt duidelijk dat eiwitrijke zuivelproducten zich op de Duitse markt niet meer beperkt tot trendy sporters en foodies: de producten bereiken inmiddels een brede groep consumenten. Sinds begin 2021 stimuleren ook grote discounters als Netto, Lidl en Penny de verkoop van eiwitrijke producten met reclamecampagnes.
DMK In september 2020 breidde de DMK Group zijn assortiment eiwitrijke producten uit met nieuw ontwikkelde dessertproducten: vier smaken fruitkwark die als ‘superfoodsmoothies’ onder de merknaam Milram in de schappen staan. De verkoop steeg sinds 2019 met minimaal 25 procent. DMK produceert ook op Skyr-culturen gebaseerde kaasdesserts met een eiwitgehalte van 30 procent. Terwijl de totale DMK-kaasverkoop in 2019 kromp, steeg de verkoop van de eiwitrijke kazen. DMK streeft inmiddels naar de nummer 1-positie in gekoelde eiwitrijke producten voor de Duitse detailhandel. Het investeert hiervoor in verbreding van het assortiment en in promotie- en reclamecampagnes.
Alois Müller lanceerde vorig jaar een milde ‘Kalinka Kefir’ onder het overkoepelende Müller-merk.
18
22_Artikel_15L.indd 18
Arla Arla Foods Deutschland leunt binnen het eiwitrijk-segment al jaren op Arla Skyr, naar eigen zeggen het best verkochte skyrproduct van Duitsland. Het in Düsseldorf gevestigde concern voelt wel hoe de concurrentie oprukt. Daarom blijft het intensief reclame maken voor het huidige Skyrassortiment, terwijl het ook nieuwe varianten ontwikkelt. Zodra belangrijke concurrenten met een ‘extra romige’ of ‘extra natuurlijke’ variant komen, zet Arla daar vaak een eigen product in hetzelfde genre tegenover. Volgens marktonderzoeksinstituut Nielsen steeg de verkoop van Arla Skyr in de eerste vier maanden van 2020 met 40 procent. Arla verwacht ook voor de komende jaren uitstekende verkoopcijfers van dit product.
Müller De Theo Müller Group (UTM) is actief in het eiwitsegment via twee dochterondernemingen, Dairy Alois Müller en Käserei Loose. De Beierse zuivelfabriek Alois Müller lanceerde in mei 2020 een milde ‘Kalinka Kefir’ onder het overkoepelende Müller-merk. De kefir is er in vier variëteiten, steeds met een maximum van 1,5 procent vet en 15,5 gram eiwit per flesje. Volgens het familiebedrijf is kefir ‘een duurzaam groeiende categorie’. Marktonderzoeksinstituut Nielsen meldt dat de verkoop van Müller Kefir in de Duitse foodretail tussen 2017 en 2019 met 21,9 procent steeg. Uit ander marktonderzoek (Gfk Simit) blijkt dat er meer kopers werden bereikt (+33,1 procent) terwijl ook de aankoopfrequentie toenam (+4,3 procent). UTM produceert daarnaast eiwitrijke kaas. Dit gebeurt bij de kaasmakerij in Leppersdorf (deelstaat Saksen). De
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:26
MARK T
die een rol spelen bij spieropbouw. Danone promoot de MyPro+-lijn zowel op de traditionele manier (print, tv, promotie via de detailhandel) maar ook via influencers en onlinevideocampagnes.
Schwarzwaldmilch De Milram Skyr-lijn van DMK.
vetarme, eiwitrijke (36 gram eiwit per verpakking van 115 gram) kaas wordt in een groeiend aantal smaakvarianten verkocht onder de naam ‘Quäse’. Zure melkkaas is hier geïntegreerd met IJslandse Skyrculturen. UTM richt zich hiermee vooral op een jonge, sportieve doelgroep.
Elsdorfer Het Nedersaksische bedrijf Elsdorfer Molkerei & Feinkost beschikt naar eigen zeggen over het grootste assortiment gekoelde eiwitrijke producten binnen de Duitse foodretail. Onder de merknaam ‘Mein Q +Protein Fitness’ wordt vooral veel yoghurt en kwark verkocht. De producten zijn behalve eiwitrijk ook arm aan koolhydraten en vetten en er wordt geen suiker toegevoegd. Het bedrijf mikt zowel op consumenten met interesse in ‘superfoods’ als ook op liefhebbers van ‘eiwitrijk’. Elsdorfer presenteerde het eerste product in deze lijn al in 2015. Inmiddels gaat het om tientallen producten, waarmee het concern de rol van marktleider claimt. Directeur Holger Battling gaf vorig jaar aan dat het ‘Mein Q’-merk zeer succesvol is en dat dit assortiment de komende periode stevig wordt uitgebreid. Elsdorfer maakt deel uit van de Beierse zuivelgroep Bauer. Bauer begaf zich in het najaar van 2020 ook zelf op de markt voor eiwitrijke zuivel. Het kwam met een milde yoghurt in vier smaakvarianten, met per cup van 230 gram 15,6 gram eiwit en een vetgehalte van maximaal 0,2 procent.
Ehrmann Het Beierse familiebedrijf Ehrmann profileert zich met drie eiwitrijke
kefirdrankjes. Een fles van 350 cl heeft minstens 20 gram eiwit aan boord. In november 2020 werd het assortiment uitgebreid met eiwitrijke aardbeienyoghurt, vanillemousse en chocolademousse. Retailers kregen het verzoek de producten een prominente plek in het koelschap te geven. De reclamecampagnes voor het assortiment zetten in op ‘gezondheidsbewust leven’ en ‘plezier’. Ehrmann geeft aan dat het aantal bereikte kopers zich in relatief korte tijd heeft verdubbeld.
Het in Zuidwest Duitsland groot geworden concern Schwarzwaldmilch zegt twee trends te willen combineren: de belangstelling van consumenten voor lokaal/regionaal geproduceerde voeding en de vraag naar eiwitrijke producten. Begin dit jaar lanceerde men daarom in de regio het submerk ‘Schwarzwaldmilch Protein’. Het betreft melk in verschillende variaties, van chocolademelk tot en met Caffè Latte, in drie verpakkingen (500, 250 en 150 cl).
Advertentie
Karwendel Het Beierse bedrijf Karwendel-Werke Huber, kortweg Karwendel, breidde in oktober 2020 het kwarkyoghurtassortiment ‘Exquisa Fitline Protein’ uit met enkele nieuwe smaken. De trendproducten hebben met elkaar gemeen dat ze per beker 10 procent eiwit en slechts 0,2 procent vet bevatten. Begin 2021 startte Karwendel bovendien met een reclamecampagne om zes soorten eiwitrijke Exquisa-roomkazen te promoten. ‘Fit het nieuwe jaar in met Exquisa’, luidde de slogan. Exquisaproducten zijn onder meer te koop in de Aldi-supermarkten.
Danone Het nabij München gelegen Duitse hoofdkantoor van Danone zette begin vorig jaar vijf eiwitrijke dranken in de markt: drie soorten drinkyoghurt (aardbeien, vanille en citroen) en twee melkvarianten (chocola en vanille). Ze gaan de deur uit onder de merknaam ‘Danone MyPro+’. Er zitten geen kleurstoffen, conserveermiddelen en (toegevoegde) suikers in, terwijl de flesjes van 0,33 liter 25 gram eiwit bevatten, plus verschillende aminozuren
ZuivelZicht maart 2021
22_Artikel_15L.indd 19
19
08-03-21 09:26
MARK T
Analyse Annual Insight
Groei aandeel biologisch in de melkproductie stagneert Annual Insight analyseert maandelijks in ZuivelZicht de ontwikkelingen in de zuivelmarkt op basis van data. Het bedrijf gelooft dat het gebruik van data in toenemende mate van belang is om de juiste strategische beslissingen te kunnen nemen. In deze editie onderzoeken we de biologische melkproductie in Nederland. Tekst: Mathieu Geuskens
20
33_Artikel_03L.indd 20
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:27
MARK T
Duurzaamheid is ‘hot’ in de Nederlandse zuivelsector. Met duurzaamheidsprogramma’s en toeslagen proberen de zuivelverwerkers boeren te verleiden tot verduurzaming van de productie, wat met verdere aanscherping van de wet- en regelgeving op het gebied van milieu noodzakelijk lijkt te zijn. Omdat de voorwaarden voor deze toeslagen en programma’s uiteenlopen richten we ons in dit artikel op de biologische zuivelproductie, waar gestandaardiseerde eisen voor gelden. In 2018 telde Nederland 471 biologische melkveebedrijven, die gezamenlijk 294 miljoen kilo rauwe melk produceerden. Daarmee was in dat jaar 2,1 procent van de totale Nederlandse rauwe melkproductie biologisch gecertificeerd. Dat was een forse toename ten opzichte van de 1,5 procent die in 2015 biologisch gecertificeerd was. De groei van het
Grafiek 1. Rauwe melkproductie (x1.000 ton), biologische productie en aandeel biologisch in totale productie.
Grafiek 2. Kaasproductie (x1.000 ton), biologische productie en aandeel biologisch in totale productie.
Binnen de Europese Unie is gemiddeld 4,5 procent van de melkveestapel in 2019 biologisch gecertificeerd
aandeel biologische melk in de totale Nederlandse rauwe melkproductie stagneerde in 2019.
Vergelijkbaar rendement Zuivelondernemingen proberen daar hun beleid op aan te passen. Afhankelijk
van het portfolio zal de ene onderneming dan kritischer worden bij de aanname van biologische rauwe melk, terwijl we ook zuivelbedrijven zien die wel open blijven staan voor extra biologische melkleveranties. Daarbij is het financiële plaatje voor
Zuivelproducenten zoeken op een plaats op de markt voor biologische zuivelproducten, maar het aandeel biologisch in het totale melkvolume is bescheiden in Nederland. Zeker ten opzichte van andere landen in de EU.
ZuivelZicht maart 2021
33_Artikel_03L.indd 21
21
08-03-21 09:27
MARK T
Bij biologische boeren is de behoefte aan kapitaal groter de boer belangrijk: loont het in Nederland om als melkveehouder biologisch te produceren? Gegevens van het CBS bieden hier enkele interessante inzichten in. Allereerst valt het op dat biologische en niet-biologische melkveebedrijven ruwweg vergelijkbaar in omvang zijn: in 2018 bedroeg de gemiddelde omzet van een biologische melkveehouder circa € 401.000, tegenover een gemiddelde omzet van € 395.000 voor niet-biologische melkveehouders. Logischerwijs liggen de opbrengsten per kilo substantieel hoger voor biologische boeren, maar interessant is vooral dat biologische boeren dit ook weten te vertalen naar een hoger operationeel resultaat per kilo rauwe melk. De Ebit (resultaat voor rentelasten, belastingen en uitzonderlijke baten en lasten) per kilo ligt voor de biologische boer in 2018 circa 5 cent hoger dan bij de niet-biologische boer.
Vertekend beeld Puur naar het operationeel resultaat kijken kan een vertekend beeld geven: de kapitaalbehoefte van biologische
Grafiek 3. Omzet/kg en Ebit/kg, biologische melkveehouderijen versus reguliere melkveehouderijen.
Grafiek 4. Rendement (Return on Capital Employed), biologische melkveehouderijen versus reguliere melkveehouderijen.
boeren ligt hoger dan die van niet-biologische boeren. Om hier rekening mee te houden kijken we naar het rendement, waarin het gebruikte kapitaal (vaste bedrijfsmiddelen en werkkapitaal) worden afgezet tegen de behaalde resultaten. Hier zien we dat het rendement van een biologische melkveehouder in 2017 en 2018 vergelijkbaar is met dat van niet-biologische boer.
Grafiek 5. Aandeel biologische melkkoeien in totale melkveestapel, 2019 en ontwikkeling 2015-2019. Belgrootte geeft grootte biologische melkveestapel weer.
22
33_Artikel_03L.indd 22
Als we kijken hoe Nederland het qua biologische melkproductie doet ten opzichte van andere Europese zuivellanden zien we dat Nederland een relatief beperkte biologische melkveestapel heeft. Binnen de Europese Unie is gemiddeld 4,5 procent van de melkveestapel in 2019 biologisch gecertificeerd. Nederland zit met een biologisch aandeel van 2,4 procent hier ruim onder. Bovendien groeit het aandeel van biologisch melkvee in de totale melkveestapel van Nederland significant minder dan die van onze directe buren. Tussen 2015 en 2019 groeide het aandeel biologische melkkoeien in Nederland met 0,9 procent, waar dit in Duitsland 2,1 procent was. Absolute koploper op het gebied van biologische melkkoeien is Oostenrijk: het Alpenland telt in 2019 meer dan drie keer zoveel biologische melkkoeien als Nederland, waardoor 22,0 procent van de melkkoeien in het land biologisch gecertificeerd is.
ZuivelZicht maart 2021
08-03-21 09:27
MARK T
Klimrek-project sluit aan bij ketenduurzaamheidprogramma BCZ
LCA-analyse is eerste stap naar meer duurzaamheid Het Vlaams Klimrek-project levert dankzij een levenscyclusanalyse gedetailleerde informatie over de klimaatimpact van een melkveebedrijf. Voorop staat het verduurzamen van de bedrijfsvoering dankzij milieumaatregelen. Tekst: Yves De Groote
Het klimaatproject sluit aan op het gestarte ketenduurzaamheidsprogramma van de Belgische zuivelindustrie en het Agrofront. Klimrek, een acroniem van KLImaatMaatregelen mét Economische Kansen op het landbouwbedrijf, is een samenwerkingsverband tussen diverse partners: het Instituut voor Landbouw-, Voedingsen Visserijonderzoek (Ilvo), het Innovatiesteunpunt voor land- en tuinbouw van Boerenbond en het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (Vito). In september 2019 ging het door de Belgische Confederatie Zuivel financieel (BCZ) mee ondersteunde project van start bij vijf melkveebedrijven in Vlaanderen.
De boer op Klimaatconsulenten gaan de boer op met een speciaal voor de zuivel ontwikkelde klimaatscan. ”De bedrijfsspecifieke tool meet en berekent op basis van een levenscyclusanalyse (LCA) de klimaatimpact van bedrijf, rekening houdend met de richtlijnen van de International Dairy Federation (IDF) en de Europese Product Environmental Footprint Category Rules (PEFCR)”,
licht projectleider Veerle Van linden van Ilvo toe. Het verschil tussen een LCA en een CO2-voetafdruk hangt samen met de impactcategorieën die worden bestudeerd. Een CO2-voetafdruk is gericht op één milieueffectcategorie: broeikasgasemissies (CO2-equivalenten). Een LCA houdt rekening met meer impactcategorieën, zoals landgebruik, watergebruik en verzuring. Tot in detail worden voederbeheer (beweiding, productie, aankoop en opslag), melkveebeheer (rantsoen, opfok, aanwas), melkbeheer (techniek, koeling/opslag), mestbeheer (opslag, be-/verwerking), energiebeheer (productie, aankoop) en waterbeheer (aanvoer, behandeling) onder de loep genomen. Volgens de projectleider komt tussen de 96 en 98 procent van de klimaatimpact in beeld. “Voor de laatste procenten wegen de inspanningen om data boven water te krijgen niet op tegen de baten.”
Dankzij een LCA komt er gedetailleerde informatie over de klimaatimpact van de Belgische melkveehouderij beschikbaar. (Foto: Klimrek-project)
Boekhouding De meeste kwantitatieve informatie over de bedrijfsvoering haalt de consulent uit de bedrijfsboekhouding van de melkveehouder. “Omdat melkveehouders een al dan niet geautomatiseerd uniform boekhoudsysteem heeft, ligt hier voor de consulenten telkens weer een uitdaging voor het boven water halen van de data ”, weet Van Linden. “Daarom wordt er ook heel sterk ingezet op het automatisch inlezen van beschikbare data.” Ook belangrijk zijn de gesprekken met de melkveehouder voor het boven tafel krijgen van de ontbrekende informatie. “Het verkrijgen van levenscyclusinformatie met betrekking tot de bedrijfsvoering is het grootste deel van de werkzaamheden van de consultant.” De bedrijfsdata worden aangevuld met gegevens uit gespecialiseerde
databanken, zoals Agri-footprint, om ook de impact van de aanmaak van ingekochte producten mee te rekenen. Agri-footprint is een algemeen binnen de LCA-gemeenschap en voedingssector aanvaarde database met levenscyclusanalysegegevens van vele duizenden landbouwproducten voor een landbouwbedrijf. Alle verzamelde gegevens worden ten slotte verwerkt om de duurzaamheidsprestatie van het bedrijf te analyseren en te monitoren. Dit is nog maar een eerste stap, besluit Van Linden. “Binnen het Klimrek-project gaat de consulent vervolgens met de melkveehouder op zoek naar de bij het melkveebedrijf passende milieumaatregelen, rekening houdend met economische en praktische haalbaarheid.”
ZuivelZicht maart 2021
11_Artikel_06R.indd 23
23
08-03-21 09:28
Wanneer kennis en
kwaliteit telt
De beste plank voor kwaliteitskaas
engineered wood products
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 24
Meer informatie: www.vidarwood.nl of tel. 0031 (58) 251 87 57.
08-03-21 10:24
MARK TCIJFERS PRODUCTIE Melkaanvoer mondiaal (jan’ 20 - dec ’20, % t.o.v. ’19)
Verwerking EU (jan’ 20 - dec ’20, % t.o.v. ’19) Kaas
EU-27+VK waarvan: Duitsland Duitsland
+1,1% 10.000
+0,2%
Frankrijk Frankrijk
+0,5%
NMMP
x 1.000 ton
x 1.000 ton
1.000 +2,5%
8.000
800
+1,2%
Nederland Nederland Verenigde Staten Nieuw-Zeeland
-1,8%
6.000
+2,1%
+7,4%
Australië
+2,8%
Wit-Rusland
4.000
-9,1%
+3,4%
+31,2% -10,2%
200
2.000 +2,2%
50
100
150
200
Overig IT
250
-6,3%
0
0
+5,8% 0
+19,4%
400
+3,5%
+5,6%
Uruguay
+1,0%
+2,3%
+0,4%
Argentinië
600
PL FR
Overig DE
NL DE
DK FR
BE NL
x miljard kg
PRIJZEN Melkprijs (dec ’20 t.o.v. nov ’20, in %)
Marktprijs (feb ’21 t.o.v. jan ’21, in %)
LTO melkprijsvergelijking 36
Mager melkpoeder ADPI
Boter 82%
€/100 kg
€/1.000 kg 2018 2020
35
3.500
5.000
2019
NL +7,7% WM +9,6%
4.500
34 33
+0,8%
32 31 jan
2.500
3.500
2.000
3.000
1.500 feb-20
NL +4,4% WM +1,5%
3.000
4.000
2.500 feb-19
dec
€/1.000 kg
1.000 feb-19
feb-21
feb-20
feb-21
EXPORT Kaas (jan’ 20 - nov ’20, % t.o.v. ’19) Wereldhandel
Intrahandel EU
x 1.000 ton 1.000 +6,6% 800
-4,1%
+12,2%
500
4.000
1.200
400
3.000
900
300
2.000
600
x 1.000 ton
-1,7%
1.000
0 NL*
x 1.000 ton
VS
NZ
EU
NL
-8,9%
200 +11,5%
300
-8,1%
0
0 EU*
Intrahandel EU
-1,7%
-0,4%
200
Wereldhandel x 1.000 ton 1.500 +1,5%
5.000
600 400
Niet mager melkpoeder (jan’ 20 - nov ’20, % t.o.v. ’19)
100
-3,9%
+4,5% 0
NZ
EU*
NL*
VS
EU
NL
*Derde landen export
Bron: ZuivelNL
www.zuivelnl.org
ZuivelZicht maart 2021
11_Marktcijfers_02R.indd 25
25
08-03-21 09:28
BELRUBRIEK KAASPROMOTIE
KAASBEWERKINGSMACHINES
INDUSTRIËLE AUTOMATISERING
Jouw partner in procesautomatisering Zorgt voor: hoogwaardige automatiseringsoplossingen op maat
veilig en verantwoord werken business continuÏteit en betere traceerbaarheid
Actemium adviseert, ontwerpt, bouwt en onderhoudt industriële processen. Door onze marktgerichte kennis en gedreven aanpak maken wij van veelomvattende projecten een groot succes.
Meer weten? Neem contact op met Sebastian Taken: sebastian.taken@actemium.com - 31 (0)88 83 18 200
Kijk op actemium.nl
IN- EN VERKOOP TANKS
LUCHTBEHANDELING
KAASVERWERKINGSMACHINES RVS TANK- EN APPARATENBOUW
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 26
08-03-21 10:24
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 27
08-03-21 10:24
NIEUW
VANAF NU VERKRIJGBAAR BIJ DIVERSE KAASHANDELAREN IN NEDERLAND!
MÈKKERTALER ! r e k k le n u e w e g e t Buu
Mèkkertaler is een nieuwe, unieke geitenkaas binnen het Mèkkerstee assortiment.
Door pure vakmanschap van onze kaasmakers is met speciale receptuur deze heerlijke geiten-gatenkaas met prachtige ronde ogen tot stand gekomen. Een kaas met een perfect uitgebalanceerde smaak, karakteristiek en met een licht zoetje, en dat gecombineerd met de milde smaak van onze geitenkaas. Op Goeree-Overflakkee zeggen we dan: Buutegeweun lekker! Wilt u ook deze zeer speciale en aanvulling in uw kaasassortiment? Registreer uzelf via deze QR-code en u krijgt gratis een proefpakket toegestuurd.
Hofdijksweg 34, Ouddorp (ZH) • t 0187 68 40 50 • www.demekkerstee.nl
21ZUI003_ADVERTENTIE.indd 28
08-03-21 10:24
