CHURCH
CHURCH HISTORY (မွတုသာလွ်င) THE APOSTOLIC
တမနေ တာ ေ ခတ္ကာလ Christ to A.D. 30 - A.D. 100 The birth of the Church (Act 2:4) ထိုသူအေ ပါငး တို႔သည္လညး သန႔ရွငး အေးသာဝိညာဥ္အေးတားး းွင့္းး!ပည့္း၍၊ ဝိ ညာဥ္အေးတား$ညည အေးဟာအေးး!ပာအေးသာ ခြ(င့္)း*ညု အေးပ အေးတားည္သည္အတိုငး မ်ိဳ မ်ိဳ အေး သာ ဘာသာစကာ ာ း!ဖင့္း အေးဟာအေးး!ပာၾက၏။ Important Events (အထင္ကရအျဖစ်က်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ A.D. 30 - ပငအေးတကုအေးတပြပအေးန႔မွာ သငး အေးတားအေးခြမ ခြဖာ လာ(သည၊ A.D. 49 - Jerusalem Council ကတပါ မ်ဳိ သာ မ်ာ ဘုရာ ရွိ(း အေးက်ာငး တက္ခြက င့္းး!ပဳ(သည၊ A.D. 70 - Niru အေးရာမဘုရင အေးန႐ုး က ညွငး ပနး းွပကး!(ငး စတင့သည၊ တမ နအေးတား=မ်ာ စု မာတုရအေ နန႔ အေးသပြပ၀ငသည၊
A.D. 90 - တမနအေးတား ရွငအေးယာဟန ပတုး႔ကၽြBနး သုး႔ တစညက္တကၽြBနး ပုး႔(ံရၿပီ ၊ ဘုရာ သ(င ဗ်ာဒိတ်မး ကုး ႐ူပါ႐အေးပ (သည၊ Important Figure (အထင္ကရပုဂၢဳိလ်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ A.D. 39 - တမနအေးတားIကီ အေးပတ႐ု တပါ မ်ဳိ သာ ထံ ဧ၀ံအေးဂလိစတငအေး၀ငွသည၊ A.D. 42 - ရွငာကု ီဂ်စုုး သာသနာစတငး!ပဳ(သည၊ A.D. 48 - တမနအေးတားIကီ အေးပါလု အေးး!ပာငး လလာၿပီ ပထမ ႀကိမ (ယ(အေး ပၚတူဂီ းုးင) သာသနား!ပဳ(ရီ စဥ္ စ!ပဳ(သည၊ A.D. 51 - တမနအေးတားIကီ အေးပါလု ဒုတိယ ႀကိမ (ယ(ုဂရိ းုးင) သာသနား!ပဳ (ရီ စဥစ!ပဳ(သည၊ A.D. 52 - တမနအေးတား အေးသာမ (Thomas) သည ၵိယသုး႔တုးင သာသနား!ပဳ (သည Orthodox Church မတင့သည၊ A.D. 54 - တမနအေးတားIကီ အေးပါလု တတိယ ႀကိမ သာသနာ!ပဳ(ရီ စဥ္ စ!ပဳ(သ ည၊ A.D. 60 - တမနအေးတားIကီ အေးပါလု (အေးရာမ းုးင) သုး႔ သာသနား!ပဳ(ရီ စဥ္ စ!ပဳ (သည၊
Second Period; THE CHURCH FATHER အသင းေ တာ ခင်ားခတ္ကာလ A.D. 100 - A.D. 313 ဒီ (်ိနာလ ထိ အေးရာမ ငါယာ ၽြလမး မုး အေးန(သည၊ အေးရာမ စုး ရသည စနစအေး ကာငး ခြမနအေးသာ စို ရျဖ)စုည္၊နညး ဗ်ဟာပုးငး းွင့္း လမး ပနး ဆက္သြက$ ယအေးရ လ ညး အေးကာငး ခြမ)နုည္၊ အေးရာမက ုပုပုXး!ဖစအေးသားYညညး ၊ ဂရိစကာ ၽြလမး မုး ထာ သည၊ Important Events (အထင္ကရအျဖစ်က်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Apologist ( !ပငန ကာၽြကယအေးး!ဖရွငး း!(ငး ) (ရုစ္ယာနဟုတအေးသာ တုးငး ၀ုးငး ၽြတင (ရစမတာသီ(်ိန ၊ ပြပမ်ာ ၽြတင ဘုရာ ဟာ စတညး ကရွိတယုး႔ ကာၿပီ ၊ ရံၿပီ အေးဟာအေးး!ပာ ၽြသ)နငး!(ငး 2. Polemist ( ၽြတငး ရန ကာၽြကယအေးး!ဖရွငး း!(ငး ) -The art or practice of argumentation or controversy. -The practice of theological controversy to refute errors of doctrine. (ရုစ္ယာန်ာ (်င်ငး ၽြတငး ပုးငး ၽြတင ယူ ဆ၊ ယူ၀ါဒ ကြကး!ပာ သူမ်ာ ၾ ကာ ၊အေးး!ဖရွငး အေးပ း!(ငး ၊ အေးဟာအေးး!ပာ ၽြသ)နငး!(ငး 3. Trajan was Roman emperor from 98 AD until his death 117 AD.
(ရုစ္ယာန်ာ ာ ညွငး ပနး းွပကး!(ငး Important Figure (အထင္ကရပုဂၢဳိလ်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Ignatius (A.D. 35-107) Ignatius ဟာအေယနအေ႔(တ ဆီ ရီ ယာ း းုးငံက!ဖစ္တယ၊ သူဟာ အေးနာငွာ ကကုးလိပရ ုစ္ယာန း!ဖစ လာမည့္း လမး စဥုးအေးဖာက့သူး!ဖစအေးပမယ့္း၊ သူကုးယ္တုးငအေးတာ က ကုးလိပာမည္ကုး သ း!ပဳး!(ငး ၊ စာရြရကအေးပၚမွာအေးရ သာ း!(ငး မွတ္တမး မရွိ(၊သူ ဟာ (ရစအေးတား=ညၽြတက အေ သ(း!(ငး ထက၊ (ရစအေးတား=ညၽြတက သည္ကမာအေ`း!အေမ ပၚမွာ မည္က့သုးအေ႔သာ ဒုကၡမ်ဳိ မဆုး (ံဖုး႔ရ)နသင့္းး!ဖစအေးၾကာငး ၊ ကာ တုးငထ မး ရထမး ရ၊ ညွငး ပနး းွပကး!(ငး ပ(ံရ(ံရ၊ (ရစအေးတား႔ တူရွိဖုး႔သား!ဖစ င (ံမည္ဟု အေးၾၽြက အေးၾကား$ညXး!ဖစုည္။ Ignatius 107 A.D. ၽြတ)ငရွ)ငတတတ း!အေ(သၤ ၽြတငး ထသုး႔ ပစ်ျ(ငး (ံရသည။ 2. Polycarp (A.D. 69-155) Polycarp ဟာ သ(ငအေးယ႐ႈသည လူသာ တစဦ ၊ လူသာ သကကဟုတအေးၾကာငး ၊ သူ(ၶာသည း းွပကး!(ငး (အေရသားYညညး သူသညအေးကာငး ကင႔ဆုးငအေးသသူ၊ ̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕ အေးကာငး ကငလူ း!ဖစး!(ငး အေးၾကာင့္းရသည့္)း=ရာမ်ာ သည !ပငနး ာ း!ဖ င့္းး!ဖစည္ဟXအေးသာ (ံယူ(်ကုး ကြဆကုးငုXး!ဖစုည္။ 3. Quintus Florens Tertullian (A.D. 160-220) သူသည သ ပါ တစ္ဆုX း!ဖစည္ဟXအေးသာ ယူ ဆကုးတငး!အေပၽြတ႕ရွိသူး!ဖစုည္။
4. Justin Martyr (A.D. 132) The blood of the Martyrs is the seed of the Church. ထုးအေး(က္သြတ္တ င အေ ၽြတ အေ (ၚပညာရွငး!ဖစုည္။ 5. Constantine (A.D. 305) (ရုစကၠရာဇ ၃၁၂ ( းွရြစoင Constantine ၽြကနတင္တုုးငး သည အေးရာမ ငါယာ၏ ဧက ရာဇး!ဖစ လာသည။ စစ္ပြစတစ္ပြစၽြတင ဘုရာ သ(င္ထံ ကူ ညီအေးတာငး ((ရာ ဘုရာ သ( ုငလညး (Flaming Cross 313) ာ း!ဖင့္)း=တူရွိအေးၾကာငး း!ပသ(သည။ ၽြကနတင္တုုးငး နနး တတည့္)း=(ါ (ရုစ္ယာန်ာ အေ ပၚ ညႇဥ္း ပနး းွပကတး!ဖတး!( ငး မွ)နတမ ရုပုုးငး ပစညုးကပီ ၊ (ရုစ္ယာန္ဘာသကို း းုးငအေးတား္ဘာသာ !ဖစ သတွတိုက ည။ ဒါအေးၾကာင့္း ဘုရာ အေးက်ာငး အေးၽြတမွာ နတ္ဘုရာ မမ်ာ ရ့ ရုုပုုအေးၽြတ အေယန႔ထိက် နအေးန(တား!ဖစ္တယ။ ၽြတငး အေကး!ပာငး တ အေ း!ပာငး လမဟုတ္ဘ ုပုပုXက အေးး!ပာငး ပစ္တ့ ၽြတက း!ဖစ္တယ။ Third Period; GOLDEN AGES OF THE CHURCH အသင းေ တာ ေ ရႊေ ခတ (A.D. 313-590) Important Events (အထင္ကရအျဖစ်က်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Canon NT (သမၼာက်မး စာကုး စုစညး သိ မွတး!ပဳ(ၾကသည)
A.D. 325 Council of Nicea A.D. 381 Council of Constantinople A.D. 451 Council of Chalcedon (ံယူ(်က၊ ယၾကည်က်ာ (်မွတး းုးင့သည။ 2. Vulgate (A.D. 382-405) Latin ဘာသား!ဖင့္း Jerome ကသမၼာက်မး စာကုး ဘာသား!ပန အေးရ သာ (သ ည။ထုးက်မး စာအေးတား$ညည Romancatholic မ်ာ ၽြတက းွစုပ်မး း!ဖစ့သည။ 3. State Religious - State Church (A.D. 380) သငး အေးတားး းွင့္းး းုးငအေးတား အေးပါငး သငး အေးရာယွကာသည့္)း=(ါ၊ သ ငး အေးတား$ညည ယၾကည္ကုး ၽြကယႈၽြတင ာ အေးလ်ာလာကာ၊ း!ပည္သXမ်ာ ဘာသာအေးရ ၽြတင အေးပါအေးလ်ာလာၾကသည။ စစ ရာရာ ၿငိမး (်မး အေးနသည့္)း=ညၽြတက ၿမိဳအေ႕န လူတနး စာ ၽြတင အေ ပ်ား=ပါ မ်ာ းွင့္း ပြပလမး သဘင်ာ န႔သာ (်ိနုနန္ၾကသည ့္* ာလ!ဖ ုစုည္။ 4. Monastery မ်ာ ၽြထကအေးပၚလာသည။ ထုး ၿမိဳအေ႕နလူတနး စာ မ်ာ အေ ပ်ား=ပါ မ်ာ းွင့္း ပြပလမး သဘင်ာ း!ဖင့္း (်ိနု)နုည ကုး မ းွုစကအေးသာဘုနး အေးတားIကီ မ်ာ သည အေးတာရြရာမ်ာ သုး႔!ပနာ တရာ ာ ထု တာအေးနရာ၊ အေးက်ာငး အေးတားာ တညအေးထာငာၾကသည။ တရာ ာ ထုတာၾကသ ည။ 5. Hermit အေရသမ်ာ (တရာ ာ ထုတXမ်ာ ရွိလာသည)
တစအေ႕သာ က်င့္းဥ်ာ ဘက္သြက္တ င ာ သနအေးသာ သူမ်ာ သည၊ တစုုးယ္တညး အေးသားY ညး အေးကာငး ၊ ုပုလုးကအေးသားYညညး အေးကာငး အေးတာၽြထကာ တရာ ာ ထုတ္ၾက သည။ 6. Monastery Education အေးမ်ာ အေးပၚလာသည ၿမိဳအေ႕ပၚ!ဖစ်ကႈ၊ သင္ၾကာ မႈ၊ ယူလႊးမႈမ်ာ ကုး တုးက႐ုးတအေးၽြတ႕ဆး!(ငး မ! ပဳပ၊အေးတာရြရာမ်ာ ၽြတင သီ သန႔သင္ၾကာ း!(ငး မ်ာ ရွိလာသည။ Fourth Period; MEDIEVAL AGES OF THE CHURCH အလယေ ခတ္ကာလ (A.D. 590-1517) Important Events (အထင္ကရအျဖစ်က်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ A.D. 590 - 1000 ထိကုး DARK AGE (အေ မွာငအေး(တ) A.D. 1000 - 1517 ထိကုး Pre (or) DAWN OF REFORMATION (း!ပဳး!ပငအေးး!ပာငး လအေးရ အေး(တ) 1. The Origin & Progress of Islam စၥလာမ္ဘာသာတုး တကး!ပန႔ခြပာ လား!(ငး
2. Crusades (A.D. 1090 - 1291) ကရူ ဆိတစ္ပြစမ်ာ မွာ ထူ သ!ဖင့္း ခြမတငို႔ ာ ဆန႔က်င္တိုုကိုက့၍ကာလ ာ း!ဖင့္း ၁၀၉၅ မွ ၁၂၉၁ ( းွစ်ာ ၽြတငး း!ဖစ့သည။ Important Figure (အထင္ကရပုဂၢဳိလ်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Gregory The Great (A.D. 590-604) Pope Gregory the Great က အေးအေသအေစသာ !ပစုညအေး ာကါ တုးငး း!ဖစည္ဟု အေးဖားး!ပထာ ပါသည။၄ငး တုး႔မွာ- မာနာအေနထာငႊးာ း!(ငး ၊ မနာလိုး!ဖစး!( ငး ၊ အေးလာဘၽြလ)န း!(ငး ၊ ကာမဂုဏ္တပကး!(ငး ၊ စိတ္ဆုး း!(ငး ၊ စာ ႀကီ း!( ငး းွင့္းု း!(ငး စသညုး႔!ဖစုည္။ 2. Thomas Aquinas (A.D. 1225 -1274) Medieval အေး(တ (ရုစ္ယာန္ဘာသာအေးရ အေး(ါငး အေးဆာင်ာ ရ႕ ဆို မိနအေ႕ၽြတမွာလ မ်ိဳ သာ က်ိဳ စီ ခြပာ န႔ပတက္တ ့အေးၽြတ အေး(ၚစဥ္း စာ မွဳအေးၽြတကို အေးၽြတ႕!မငး းုငါ တယ။ လူအေးၽြတမွာ ၀ိညာဥ္အေးၽြတရွိၿပီ ၊အေးသဆံးု ၿပီ အေးနာကိုငး မွာ း!ပနည္ဆနး စစံရ မွား!ဖစ္တ့ ၽြတက း!ပဳမူအေးဆာရြငက်ကအေးၽြတန႔ပတကပီ ၊လိုကာရမယ့္း စံ(်ိနံညႊနး အေး ၽြတ ရွိတယို႔ သူတို႔က ဆို(ၾကပါတယ။ ဒါအေးပမယ့္း း းုငအေးၽြတမွာအေက်တာ ၀ိညာဥ္န႕ အေးသဆံးု ၿပီ အေးနာကိုငး ကာလဆို တာ မရွိတ ၽြတက း းုငအေးၽြတဟာ ကိုယ့္)း္ဘာသာကိုယာၽြကယး းုငို႔နအေ႔ရရွညညံ့ (
ငး!မဖို႔ ၽြတက ဘယိုနညး လမး မ်ိဳ ကိုမဆို အေ ကာငထညအေးဖားး းုငညယို႔ဆို(ၾ ကပါတယ။ Thomas Aquinas တရြင္သငး (တ jus ad bellum န႔ jus in bello သီ ိုရီအေးၽြတထ မွာ ဒီအေသဘာတရာ အေးၽြတကို ထင္ထညင္ရွာ ရွာ အေးၽြတ႕ရပါတယ။ ဒီသီ ိုရီ အေသဘာတရာ အေး ၽြတဟာ း းုငအေးတား=ထကွာဘယXမွ မရွိဘူ ဆိုတ realism ၀ါဒရ႕ အေ း!((အေးၽြတ း!ဖ )စာ(ပါတယ။ 3. John Wycliffe (A.D. 1320-1384) ဂၤလနွာ (ရုစ္ယာန ဘာသာဝင ဂၤလိပအေးၽြတ အေးန႔စဥ္ ဆုအေးတာငး ၾအေကတာ ဂၤလိပကာ န႔ပါ။ ဘုရာ အေးက်ာငး အေးၽြတမွာ ဝတး!ပဳ ဆုအေးတာငး ပြပ (မး နာ ႀ ကီ အေးၽြတ က်ငး ပတ (ါက်မွ လက္တ ုင္ဘာသာစကာ ကုိ သ ပါတယ။ မ်ာ လူထု နာ မလ ညး းုးငွာၾကပါဘူ ။ ဒါကုး သိး!မင း!ပဳး!ပငုင္တဲ့သူက ဂၤလိပညXမ်ဳိ ဘုန အေးတားIကီ John Wycliffe း!ဖစါ တယ။ လက္တ ုင္ဘာသာစာ၊ စကာ ၽြကBမး က်ငး းွ႔စပုX။ လက္တင႔ရွိတ က်မ စာအေးစာ ငအေးၽြတကုး ဂၤလိပာန႔ း!ပန္ဆုုးဖုး႔ သူန႔ စိအေတ$ ဘာတူသူအေးၽြတစု ၿပီ က်မး စာ ဘာသား!ပနုပြဖ႕ တစ္ပြစ႔ပြဖ႔ၾကပါတယ။ ဘာသား!ပနာမူ တစုလ ၿပီ စီ ဖုး႔ း းွစ ၂ဝ ၾကာ(ပါတယ။ စာတစုုပ္ဘာသား!ပန်ိန ရွည္ၾကာဆ ကမ`ာစံ(်ိနါပ။ Wycliffe အေမသမီအေကလ ၁၃၈၂ ( းွစ မွာမွ ဘာသား!ပနာမူအေး(်ာ ၽြထကာပါတယ။ ပ းွပက အေမ ပအေၚသ အေးတာ လကအေးရ န႔ပ မူခြပာ ရတာအေးပါ။ လကအေးရ မူ တစXရဖုး႔ ဆယ ၾ ကာသတ။ Wycliffe ၽြကက္သြယY နပီ ၁ဝ း းွစ ၾကာအေးတာ သူ႔အေ ပါငး ပါ ပြဖ႕ဝင တ
စဦ က မူလဘာသား!ပနုုး အေ (်ာကုးင္တုညး း!ဖတုးက္တာအေးၾကာင့္း ဖတသူ ဖုး႔ ပုးၽြလယ္တ ့မူတစX ရလာပါတယ။ ဒီလိုဘာသား!ပန္ၾကတာကုး ဆန႔က်င းွပႈက ဘာ သား!ပနုX ဆ ပါ တာအေးတာင အေ တာမသတါဘူ ။ ဘာသား!ပန္ဆရာ Wycliffe ဆ ပါ တာ း းွစ ၄ဝ အေးက်ား ၾကာၽြသာ (်ိနွာ ရဟနး မ ငး အေးကာင - Papal Council ရ႕ မိန႔န႔ Wycliffe ရ႕ ႐ုအေပ=လာငး ကို း!ပန တူ အေးဖား္ယညX၊ း!ပာအေက် ာင ႐ႈး႕၊ ႐ုး း!ပာကုးး!မစ္ထ ခြစန႔ပစညုးက္ၾကပါတယ။ 4. John Huss (A.D. 1369-1415) ဂၽြB)န္ဟာစး သည (်ကXမ်ဳ းတုး႔၏ လူခြစမး အေးကာငး တစဦ း!ဖစအေးသားYညညး ၊ ထုး (်ိန၌ ပြဖ႔ စညး ဌာန ဘက္သြက္တ င ရုပုညအေးပ လ်က !ငငး ခြပါ တတX အေးရာမကာ သုးလိပ ဘုနး အေးတားIကီ တစါ း!ဖစုည္။တုး တကာတုး တကအေးၾကာငး ကုး စ ဥ္း စာ အေးသာ ဟာ ုစုည သငး အေးတးား*ညုးး!ပဳး!ပစ္ပြင႔စညး ရန၊ လုး ပအေးၾကာ ငး ၊ က်မး စာကုး လက္သြယ္ထ နအေးသာ သူငယထိ နာ လညး းုးငန ရည္ရြညယ၍ ၽြလယXအေးသာ ဂၤလိပာ းွင့္း ဘာသား!ပန့သည။ဟာစး သည ယၾကညး!(ငး းွင့္း က်င့္)း္ထံညု ကိ စၥရုပုုး႔၌ သမၼာက်မး ကုး ဘုရာ သ(င၏ း းုတပတအေးတားး!ဖစအေးၾကာငး မမွိတသုစ္ပြန္ဆကုးငုXး!ဖစသည။ Fifth Period; THE REFORMATION AGES OF THE CHURCH ျပဳ ျပငေ ျပာင းလေ ရးေ ခတ္ကာလ (A.D. 1517-1648)
Important Events
1. 95 Theses By Martin Luther (A.D. 590 -
Martin Luther 95 theses, posted on the church door in Wittenberg, Germany, October 31, 1517.
2. Anabaptist (
3. Jesuit Mission
They were chartered by the Pope in 1540, and at first the charter restricted them to a maximum of 60 members (this restriction was lifter after 4 years).
4. West Minister Confession
The Westminster Confession of Faith is a Reformed confession of faith. Drawn up by the 1646 Westminster Assembly as part of the Westminster Standards to be a confession of the Church of England
5. RC Reformation (May 26, 1521)
The socalled “material” cause was the debate over sola fide (“justification by faith alone”). The “formal” cause was the issue of sola Scriptura, that the Bible and the Bible alone has the authority to bind the conscience of the believer.
Important Figure (
)
1. Martin Luther (A.D. 1483 - 1546)
Martin Luther, was a German friar, Catholic priest, professor of theology and semina figure of the 16th-century movement in Christianity known later a the Protestant Reformation.
(အထင္ကရအျဖစ်က်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
1000 ထိကုး DA
ဒုတိယ ႀကိမ (သုး႔) အေးနာက္တဖနး းွစး!(ငး (း!(ငး )
အထင္ကရပုဂၢဳိလ်ား
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
2. John Calvin (A.D. 1509 - 1564)
John Calvin was an influential French theologian and pastor during the Protestant Reformation. He was a principal figure in the development of the system of Christian theology later called Calvinism.
3. Jacob Arminius (A.D. 1560-1609)
Jacobus Arminius, the Latinized name of the Dutch theologian Jakob Hermanszoon from the Protestant Reformation period, served from 1603 as professor in theology a the University of Leiden.
4. Michealangelo (A.D. 1475 - 1564)
Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, commonly known as Michelangelo, was an Italian sculptor, painter, architect, poet, and engineer of the High Renaissance who exerted an unparalleled influence on the development of Western art.
5. William Tyndale (A.D. 1494-1536)
Wycliffe ရ႕ မူက ၁၄ ရာစုသ ဂၤလိပာ။ ၁၆ ရာစုမွာ ဖတး းုးငုX၊ နာ လည္သX နညး ၽြသာ ၿပီ။ အေး(တုရြန္သာ တ အေသဘာအေးပါ။ (ရုစ္ယာန ဘာသာဝင ဂၤလိပ မ်ာ စုက က် မး စာကို နာ လည (က္တာအေးၾကာင့္း စိတ်က၊ ညညး ၽြတာ လာ ၾကတယ။ ဒီအေ း!( အေ နကုး သတိထာ မိ၊ း!ပဳး!ပင း!ဖစယအေးၽြတ သူက ဘရစၥတိုၿမဳိ႕ နီ က လူငယ မၼဆရာ William Tyndale ပါ။ Wycliffe ဘာသား!ပန့တာက လက္တ ုင္ဘာ သာနအေ႕ရ ထာ တက်မး ။ Tyndale က မူရငး Hebrew န႔ Greek အေကန ဂၤလိပညု႕ဘာ သား!ပန္တာပါ။ Wycliffe အေး(တ ပ းွပအေကပအေၚသ ဘူ ။ Tyndale လက္ထကွာ ပ းွပ စက ရွိၿပီ။ ဒီလုး မတူၾအေကပမယ့္း ဘာသား!ပန္တာကို ဆန႔က်င းွပံရမႈ အေကတာ မ!(ာ လွဘူ ဆုး းုးငါတယ။ ပုးလုးအေ႔တာင
ဆုး တယ အေးး!ပာရပါမယ။ ဘာသား!ပနုး႔ ဂၤလနွာ တာ ဆီ ာ ႀကီ လွ လုး႔ ၁၅၄၂ ( းွစွာ ဂ်ာမနီကုးၽြထက္သြက$ ာ (တယ။ ဘာသား!ပနပီ စာမူရလာအေးတာ ပ းွပ ဖုး႔ Cologne ၿမဳိ႕က ပ းွပကွာ ပညုးက္တယ။အေး က်ာငး အေးတားIကီ က ဒီသတငး ရ တာန႔ Cologne ၿမဳိ႕ လႊတအေးတား- Senate ကို Tyndale ရ႕ ဘာသား!ပနXအေး ၽြတကုး သိမး ယူဖ်က ဆီ ဖုး႔ (်ဥ္း ကပကဳိ ပမး သည။ Tyndale လ Cologne မွာ အေမနဝံ အေးတာဘ Worms ၿမဳိ႕ဆီ တိမး အေးရွာအေငတာတယ။ အေကလာငုုးဖက္သြက္တ ယအေမွ တာ ဒုကၡပငတယ္နကက်ယုး ကူ ရၿပီ။ Tyndale က သူ႔ လုပ ဆကုုပ္တာပါပ။ မၾကာလွပါဘူ ။ Tyndale ဘာသာ း!ပန်မး စာအေးစာငအေးၽြတကို ဂၤလနုုး လွ်ဳိ႕ဝွကုး႔ းုးင့တယ။အေးရာငး အေးကာငး လုးကံုး! ဖင့္း အေးး!(ာက ၽြတငး အေးစာငအေးရ အေးထာင်ီပါအေးရာ။ ဒီ ကာလ အေးစာငအေးရ အေး ထာင်ီတယ္ဆိုတာ ငတန်ာ တာ။ ပ းွပ ပညာက ၽြသက္သြက$ ကကက မ!ဖစအေးသ ဘူ ။ အေးက်ာ ငး အေးတားIကီ ကယမး ပမီ အေက်ပါ။ စညး အေ ဝ က်ငး ပၿပီ Tyndale ဘာသား! ပနXအေးၽြတ မီ ႐ႈး႕ပစုး႔ မိန႔ထုတး!ပန္တယ။ လနနုးဏး (်ဳပကီ က Sir Thomas More ကုး Tyndale ရ့ အေကလာငုုး အေကလာင႔ အေးဝဖန္တုုးကုးကအေးစတယ။ Tyndale ဘာ သား!ပန္တာမွာ း!ပန္ဆုုးတ စကာ လ အေးၽြတ ကုး မႀကဳိက္တ ့ အေ ၾကာငး န႔ ဘာအေးၾကာင့္းႀကဳိကတယ ဆုးတာကုး If God Spare Mylife စာ ုပွာ အေးဝ ဖန့ပါတယ။ ဥပမာ Greek စကာ လ A GA' PE (a-ga pe) ကုး မူလ လွဒါနလုး႔!ပန့တာ။ Tyndale က အေးမတာ-Love လုး႔ း!ပနါတ ယ။
6. John Knox (A.D. 1513-1572) Presbyterian Church ကို AD 1560 မွာ John Knox က တညအေးထာင္ထာ ( တား!ဖစ ပါတယ။ 7. John Smyth Baptist Church (း းွစး!(ငး သငး အေးတား) ဟာ AD 1609 မွာ John Smyth ကတညအေးထာင့တယ။ Sixth Period; THE ENLIGHTENMENT CHURCH ဆင ျခင္တုံ&'တရားေ ခတ္ကာလ (A.D. 1648-1789) ပညာ လငး ၽြထနး တကာလ!ဖစ္တယ (The Age Of Reason) Important Events (အထင္ကရအျဖစ်က်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. The Great Aweakening 1730's အေကလ အေးၽြတၾကာ မွာ း းုး ထမႈး!ဖစ့တယ။ 2. Robert Raikes was an English philanthropist and Anglican layman, noted for his promotion of Sunday schools. Pre-dating state schooling and by 1831 schooling 1,250,000 children, they are seen as the first schools of the English state school system. 3. Methodism
The Methodist revival began with a group of men, including John Wesley (1703–1791) and his younger brother Charles (1707–1788), as a movement within the Church of England in the 18th century.
4. Quakers
What are "Quakers"? Quakers are members of the Religious Society of Friends, a faith that emerged as a new Christian denomination in England during a period of religious turmoil in the mid-1600's and is practiced today in a variety of forms around the world. To members of this religion, the words "Quaker"and "Friend" mean the same thing.
ၿငိမး (်မး အေးရ းုဗယ္ဆုကုး ပြဖ႔ စညး မ်ာ ကိုပါအေးပ ပ း!မႇငးအေးလရာ Friends Service Council (The Quakers), American Friends Service Committe(The Quakers)သည ၁၉၄၇ ၽြတ)ငုုရရွိ(သည။ Important Figure (အထင္ကရပုဂၢဳိလ်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Jonathan Edwards (A.D. 1703-1758) (ရုစ္ယာန္တစအေးယာက္ဆုးတာ ဘယုးန႔ သိ းုးငလ။ ကုးယ႔ကုးကုးယ (ရုစ္ယာန္ဟုုတဟုတ ဘယုး စမး သပ္ၾကည႔မလ။ ဒီအေးမ ခြ(နး ဟာ ၽြလန႔တ႔ ၁၅ ရာစု အေနာငး ပုးငး မွာ နာမည္ႀကီ ဆရာ Jonathan Edwards က အေးမ (႔တ အေးမ ခြ(နး း!ဖစါသည။ သူအေးး! ပာတာက စာတနအေးတာင ဘုရာ ကုး ယတယ္တ ႔။ ဒါအေးၾကာင႔ ဘုရာ ရွိတယ္ဆုးတာ ယ တာန႔ (ရုစ္ယာနုုးအေ႔း!ပာလုး႔မရဘူ တ႔။ ဘုရာ ရွိတယ ဆုးတာကုး စာတန (းငုး ငာမာကုး ယတာ။ (ယာကုပ ၂ ၁၉)။
George Whitefield (A.D. 1714-1770) George Whitefield, also known as George Whitfield, was an English Anglican preacher who helped spread the Great Awakening in Britain, and especially in the American colonies.
3. John Wesley (A.D. 1703-1791)
John Wesley
Engligan
ဘုရာ သ(င ဘယXလ၊ ဘုရာ သ(င ဘယအေးလာက တနုး ရွိသလ။ ဘုရာ သ(င္ဘာအေး ၽြတ လုပုးငလ။ဘုရာ သ(င ၽြကးနအေးတား႔ ၽြတက ဘာအေးၽြတလုပအေးပ သလ စသ ညး!ဖင႔ စာတန ကု)နိသည။ ဘုရာ သ(င နာဂတအေးနာက္ဆ ံု ကာလမွာ ဘာအေးၽြတ လုပယ္ဆုးတာကုး သိတယ။ ဒါအေးၾကာင႔ ဘုရာ သ(င အေ ၾကာငး နကကနသိတာ န႔ အေမလာက္ဘ X ။ ဘုရာ အေ ၾကာငး သိတာ၊ ယတာန႔ (ရုစ္ယာနဟုတ္ဘ X လုး႔ ဆုး( သူး!ဖစုည္။ ဟစအေးၾကားပီ အေးး!မ!ပရြငoင လက်!(ငး ၊ ထုးသုးအေ႔သာ ရာကုး Jonathan Edwards ၏ သငး အေးတား Northampton ၽြတင း းူး ထမွုး!ဖစုည္႔ (ရြနoင နညး ငယး!ဖစ်က႔သည။ 2.
ဟာ
က!ဖစအေးပမယ့္း၊ အေးနာကုးငး မွာ Methodist အေးး! ပာငး လာသူး!ဖစ္တယ၊ ညီ စုုးအေး ခြမ (်ငး ၁၆ အေးယာကွိပါတယ။ း!မငး န႔ မုး ငး အေးပါငး ၂၅၀၀၀၀ (ရီ ၽြသာ (တယုိ႔ဆုးပါတယ၊ သူ(ရီ ၽြသာ အေးနစဥ္း!မငး အေး ကာ်ကုနး အေးပၚမွာ စာအေးရ အေးလရွိပါသည၊
Methodist Church (မကဒစသငး အေးတား) ဟာ AD 1739 မွာ ဂၤလီကန သ ငး အေးတားပြ(ၽြထကပီ ၊John း းွင့္း Charles Wesley တို႔ကဦ အေးဆာငာ တညအေး ထာင္ထာ (တ သငး အေးတားး!ဖစါသည။ 4. Charles Wesley Charles ဟာ ကဗ်ာဆရာ၊ သီ(်ငး အေးရ တအေးနရာမွာ ဘိသိပံရသူး!ဖစုည္။ FOREVER HERE MY REST SHALL BE Charles Wesley, 1740 ဤကသုးအေ႔သာ သီ(်ငး အေးကာငး မ်ာ ခြစာ အေးရ စပ ခြမမး (တား!ဖစုည္။ Charles း းုး ထမႈႀကီ း!ဖစ့စဥ္တုနး က (အေးထာင္ထညမွာ၊ ရုပွငံုမွာ) လူမရွိး!ဖစ့ဖူ ပါသ ည။ Seventh Period; THE MODERN CHURCH ေ ခတ္သ &စ္ကာလ အသင းေ တာ (A.D. 1798-1970) Important Events (အထင္ကရအျဖစ်က်ား) 1. Liberalism လစ္ဘရယ္ဆိုအေးသာ အေး၀ါဟာရ သံးု နူနး ကို၊ (၁၄) ရာစုကပင စတငးု ပြစ လာ(သ ည။ သိုအေ႔သား ဓိပၸါယမ်ိဳ မ်ိဳ ရွိ(သည၊၊ "ၽြလတပအေးသာ လူတနး စာ "( a class of free men) ၊ တနညး ာ း!ဖင့္းအေးး!မကြက်န (သို႔) အေးခြင၀ယ္က်ြယ*်န မဟုတအေးသာ သူမ်ာ
ဟု ဓိပၸါယ(သည၊၊ ထို႔ !ပင၊ စာ အေ သာကXညီအေးပ ကမး မူ၌၊ ရကအေးရာသ ည (သို႔) လူမူအေးရ အေသဘာထာ ရုး သာ ခြပင့္နးYငး သည ဟူ၍လညး ဓိပၸါယ မ်ာ ရွိ(းသည။ အေးနာကိုငး ၽြတင တ!ဖညး း!ဖညး လစ္ဘရယ၏ ဓိပၸါယို အေ ၽြတ အေ (ၚခြပင့္နးY ငး း!(ငး းွင့္း ၽြလတရြပာအေးရြရ (်ယး!(ငး ဟူ၍လညး ဓိပၸါယ္ဆကပ နာ လည္လာ( ၾကသည၊၊ လစ္ဘရယ၀ါဒ (Liberalism) သံးု းူနး ကိုမူ၊ ၽြလနအေးနာက်ၿပီ မွ သံးု ပြစလာ(သည၊၊ ၁၉ ရာစု အေ စာပိုငး ကာလ ထိ၊ "လစ္ဘရယ၀ါဒ" ဟူအေးသာ သ းုXနး ကို အေမၽြတ႔အေရသ အေးပ၊၊ ၁၈၁၂ ( းွရြစoင၊ စပိန၌ စတငးု ပြစ(း!ပီ ၊ ၁၈၄၀ ( းွ စ မ်ာ မွ စတငာ၊ အေဥရာပတခြ(နငးု ၌၊ မတူကြကး!ပာ အေးသာ နိုငအေးရ ရာ အေ ၽြတ အေ (ၚတ ( (a dinstictive set of political ideas) ဟုရည္ရြညóနး ၿပီ က်ယး!ပန႔လာ(သည၊၊ စနအေစ*်သာ နိုငအေးရ ယူ၀ါဒ (Political Creed) !ဖစ လစ္ဘရယ၀ါဒသည ၁၉ ရာစု မ တိုငင ထိ မရွိ(အေးသားYညညး ၊ ၽြလန့အေးသာ းွစအေးပါငး (၃၀၀) (န႔က၊ စတငအေး ပအေၚပါက ခြဖံၿဖိဳ တို တကာအေးသာ၊ အေ ၽြတ အေ (ၚမ်ာ းွင့္း သီ၀ရီမ်ာ အေးပၚၽြတင ၊ အေ း!((အေးသာ ၀ါဒျဖစုည္၊၊ အေဥရာပၽြတင အေးး!မရွအေငဒသရာဇ စနတစ်ဆံးု း!ပီ ၄ငး အေး နရာၽြတင စာ ထို ၀ငအေးရာကကီ ၽြထာ လာအေးသာအေးစ် ၽြကက (သို႔) ရငး ရွင လူမူ ပြဖ႔ စညး ၏ က်ိဳ ဆကျဖစ လစ္ဘရအေယ= ၽြတ အေ (ၚမ်ာ အေးပၚၽြထနး လာ(း!( ငး း!ဖစုည္၊၊ 2. Revival Aweakening REVIVAL : When God touches a community of faith
School
Haddon Spurgeon was a British
Baptist preacher.
remains highly influential among Christians of various
among whom he is known as the "Prince of Preachers".
Church,
AWAKENING : When the wider society is impacted 3. Missionary Aweakening Important Figure (အထင္ကရပုဂၢဳိလ်ား) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1. C.H. Spurgeon (A.D. 1834-1892) Charles
Particular
Spurgeon
denominations,
ဆရာႀကီ (်ာ လပါဂ်င (Charles Spurgeon) အေကး!ပာဘူ သညွာ “ဘုရုင္တကာဘုရင ! ဖစအေးတား မူအေးသာဘုရာ သ(င္ထံအေးတား$ညု႔ (်ိန္တိုုငး လာနိုငါသည။ သနး အေးကာင္ယံ သည္လညး ဘုရာ သ(င ဘို႔ ည၊ အေ မွာငဟုတအေးပ။ နံနကွ၊ အေးနၽြထက လညး မဟု တလို၊ ဘုရာ သ(ငဘို႔ အေးနာက က်သည၊ အေးစာၽြလနး သည္ဟX၍လညး မရွိအေးပ။ အေးန႔လည်ာ မွာ လုပ်ာ အေးန၍ နာ အေမညာငး ာ ပါဟူ၍ လညး မရွိ၊ ယံးုၾကည္သX သာ သမီ မ်ာ ၏ ဆုအေးတာငး း!(ငး ကို စဥ္နာ အေးထာငအေးတားXအေးသာ ဘုရာ သ( ငး!ဖစုည္။” ဟူ၍း!ဖစုည္။ 2. D.L. Moody (A.D. 1837 - 1899) Dwight Lyman Moody, also known as D.L. Moody, was an American evangelist and publisher, who founded the Moody
Northfield
and Mount Hermon Schoolin Massachusetts, the Moody Bible Institute, and Moody Publishers. ဘုရာ သ(င၏လူ D L Moody သည ယၾကညး!(ငး ပို၍ပို၍ ာ ႀကီ လာဖုး႔ ထပါထပါဆုအေးတာငး (သည။ သုးအေ႔သား သူ၏ယၾကညး!(ငး တို လာဟနတူ။
3. Karl Barth (A.D. 1886 - 1968) Karl Barth was a Swiss Reformed theologian who is often regarded as the greatest Protestant theologian of the twentieth century. Consciece is the perfect interpreter of life.
အေတန႕သူဖတအေးသာ း ႈတပတ အေးတားွာ “ယၾကညး!(ငး သည ၾကာ နာ း!(ငး ာ း!ဖင့္းး!ဖစ၏။” အေးရာ ၁၀ ၁၇။ ဆရာႀကီ D L Moody အေးၽြတ႔ရွိသညွာ “ယၾ ကညး!(ငး သည ဘုရာ ၏ စကာ အေးတားွရ၏” သူသည ဘုရာ သ(င၏ း ႈတပ တအေးတား*ညု စတင၍ အေးလလာ(သည။ ဘုရာ သ(ငုည သူ၏း ႈတပတအေးတား=ာ း!ဖ င့္း ဘာအေးး!ပာ အေးနသည္ကို တိတိက်က် သိး!မငအေး ာင အေးန႕စဥ္ အေးအေသသ(်ာ(်ာ အေးလ လာသည။ ထိုစကာ အေးတား*ညု သူယၾကညး!ပီ လကအေးၽြတ႕ လုပအေးဆာငုည့္)း=(ါ ရ႐ွိ လာသည့္း ရလဒွာ သူ၏ ယၾကညး!(ငး သာ၍သာ၍ ႀကီ ၽြထာ လာအေးတာသည။
သိတရာ သည ဘ၀ ၏ ဓိပၸါယ ကို ထိမိဆံးု း!ပန္ဆိုုခြဖင့္)း္ဆညုသူ း!ဖစုည္။ KARL BARTH ကာ လ္ဘတ (ၽြဆနစညXမ်ိဳ ဘာသာအေးရ သမာ ) (၁၈၈၆ - ၁၉၆၈) ဘာသာတရာ ဆုးတာ ~ (ဓမၼပညာရွင Karl Barth) ၁။ မ!မငး းုးငအေးသာ ၀ိညာဥ္တနးု(း ကုး လကံယၾကညး!(ငး ၂။ လူက မိမိကုးယိမိ ာ ကုး မရမွနး သိ၍ ပုဂၢိဳလ တစဦ ဦ ာ လကံယၾကညး! (ငး ။ ၃။ လူသာ မ်ာ လုး ပ်ကး!ပည့္းုရန ၀ိညာဥ္တနုး မ်ာ ကုး လကံယၾကညး!(ငး
၄။ လူသာ မ်ာ မသိဘ သန႔ရွငး အေးသာပုဂိၢဳလ္တစဦ ဦ ကုး မသိစိတလကံယၾကညး!( ငး ။ ၅။ မိမိကုးယုး(်ဳပ္တုညး ၍ အေးကာငး တာလုပုး႔ဆ း!ဖတး!(ငး ။ ၆။ လူသာ မ်ာ ၏အေ ရ ႀကီ ဆ အေးသာ (်ိန အေးနာက္ဆ ံု သက္ဆုးငွဳပငး!ဖစုည္။ ထကါ (်က်ာ သညပီ ၿပညံုအေးသာ ဓိပၸါက္ခြယင့္)း္ဆညုး(်က်ာ မဟုတအေး(်။ ဘ ယအေးၾကာင့္း ဆုးအေးသား ဘာသာတရာ ကုးး!ပည့္းုအေးသာ ဓိပၸါယအေးဖားး!ပ ရန (ကအေးသာအေးၾကာင့္းး!ဖစုည္။ (ရုစ္ယာန္ဘာသာတရာ ၽြတင ဘုရာ က လူဆီလား!( ငး း!ဖင့္း လူ းွင့္)း္ဘညုရာ ဆက္သြက$ ယံုကုးး!မငၿပီ ၊ !(ာ အေးသာဘာသာတရာ မ်ာ က လူ ကဘုရာ ဆီသုး႔ ဘာသာတရာ း!ဖင့္ခြ)း$ာ အေးရာကး!(ငး ကုးး!မငအေးၽြတ႔ရပါသည။ 4. Rudolf Buttman ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ // ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ REVIVAL CHURCH (1900 - 200) အသင းေ တာ ားႏ းထမႈ ျဖစ ျခင း (A.D. 1900-2000) 1900 - 1914 Pentecostal Phase USA (တမနေ တ ာ ၁း) AG အသင းေ တာ ေ ပါက္ဖြကါးလာခ့တယ။ 1950 - 1955 Charismatic (Main Line, Methodist, Lutheran ထမွာ) သန႔ရွင းေ သာ၀ိညာဥ္ေ တာ ဆုေ က်းဇူး သြသန းေ လာင္တယ