JOSÉ VERLAAN-MOREE
José Verlaan-Moree is docent Nederlands en tekstschrijver.
WO O R D E N S C H AT Onlangs kreeg ik van een lieve collega het Smibanese woordenboek: een straattaalwoordenboek. Reuzehandig als je met tieners werkt en ook als ouder van twee pubers komt het van pas, want soms weet ik werkelijk niet waar ze het over hebben. Ik heb al veel van het boekje geleerd. Zo weet ik nu dat Bims een bijnaam voor de Bijlmer is en Smib is dus Bims achterstevoren gespeld. Vandaar dat ‘Smibanese’. Zo’n woordenboekje is volgend jaar natuurlijk alweer achterhaald, want straattaal is zo veranderlijk als het weer. Bovendien ben je echt een boomer als je zo’n boekje nodig hebt om te begrijpen wat de jeugd zegt, maar ik ben nu eenmaal een fan van talen, dus ik geef niet snel op. Ik wil ze verstaan! Is straattaal dan geen taalverloedering? Ik hoor het je vragen. Ik vind van niet. Ik noem het een serieuze uitbreiding van de woordenschat en een creatieve uiting van taal door jongeren. Een paar voorbeelden: Je gaat dik, ouwe! Dit betekent niet dat je bent aangekomen, maar dat het goed met je gaat, met name op financieel gebied. Je ziet er zakelijk uit, betekent dat je er fancy uitziet, met dure kleding of merken. Dit zijn twee voorbeelden die nog te herleiden zijn naar onze eigen taal. Maar in de straattaal is het aantal leenwoorden uit het Engels, Arabisch en Surinaams enorm. Dikke akka betekent dat je achterste er wel mag wezen, qua dikte, en dat is positief bedoeld. Niks fat shaming, maar een S.O. (shout out, ook net geleerd) naar een gezond body image. Akka is overigens niet te verwarren met Agga, want dat laatste betekent Den Haag. Zoals Roffa Rotterdam betekent en Damsko natuurlijk Amsterdam. Je mag ook Damsco schrijven, heb ik begrepen. Met de spelling van die straattaalwoorden nemen ze het niet zo nauw. Gewoon niet te moeilijk doen. Ewa is geen afkorting voor Even Wat Anders, maar een doodnormale kreet, die je overal tegenaan kunt gooien: ‘Ewa, alles goed?’ ‘Ewa, gefeliciteerd met je verjaardag!’ Zjnoen is ook zo’n leenwoord uit het Arabisch, dat iets betekent als geesten. Jongeren gebruiken het dan ook met een negatieve betekenis: dikke, vette hoofdpijn. Kun je tegen je pubers zeggen als je ze zat bent: ‘Ewa, ik krijg zjnoen van je, broer.’ Of zoiets. De ervaring leert dat kinderen het afschuwelijk vinden als je als ouder ineens lollig hun taal probeert te gebruiken. Ze krimpen letterlijk van ellende in elkaar. Oftewel: cringe! Plaatsvervangende schaamte. Heerlijk om je bloedje af en toe mee te irriteren. Dus mocht je het ook leuk vinden om je kinderen op de kast te jagen, dan is dat Smibanese woordenboekje een echte aanrader.
60 NEX
