Hollands Glorie

HET MOOISTE IN NEDERLAND

10 JAAR

12 PROVINCIES 12 weekendjes weg

Hollands Glorie

48 UUR AMSTERDAM 41 verrassende tips: eten, drinken, slapen & doen

GELUKSVOGEL

AD VISSER 75 Een krasse knar voor altijd jong

op de Wadden

AP ¤ 7,50

8 720165 796298

Wandelen

00322

NR. 3 2022

HOLLANDS

Voorwoord

© Maarten Albrecht

Nederland ontdekken Hollands Glorie bestaat inmiddels alweer tien jaar. Een decennium geleden konden we nog niet bevroeden dat de zogenaamde staycation, vakantie vieren in eigen land, door omstandigheden zo populair zou worden. Het spreekwoordelijke geluk bij een ongeluk (corona). Zo heb ik zelf de afgelopen twee jaar meer van ons prachtige Nederland bezocht en ontdekt dan in de nodige jaren ervoor. Vaak met Hollands Glorie als leidraad. De stadsspecials, de rubriek ‘Ons Dorp’, de tips en adressen uit ‘Weg in Nederland’, allemaal aanraders voor een dagje of weekendje weg in eigen land. Maar genoeg, dat heeft u als lezer natuurlijk ook al lang ontdekt.

In deze editie pakken we met een paar onderwerpen flink uit. We bezoeken alle provincies en hebben in alle twaalf mooie, leuke adressen gezocht en gevonden. Om te eten, te slapen en natuurlijk plekken om te bezoeken. Van een festival in Vlissingen tot land art in Flevoland, van eten in De Tuin van de Barones in het Limburgse Baarlo tot slapen in een voormalig kantongerecht in Heerenveen. Daar kunt u hopelijk even mee voort.

Daarnaast hebben we maar liefst 41 tips voor een bezoek aan Amsterdam. Het leukste is om er een paar dagen voor uit te trekken, want we hebben naar mijn idee echt een originele keuze gemaakt uit het beste, leukste, mooiste wat onze hoofdstad te bieden heeft. Ga heerlijk lunchen op een terras, bezoek daarna een museum of andere culturele attractie of ga winkelen om vervolgens te ontspannen rond borreltijd in een van onze aanraders. Natuurlijk geven we ook smakelijke adressen voor

het diner (van tevoren reserveren is zeer aan te raden) en daarna kunt u lekker bijkomen in een van de hotels. Met onze tips wordt uw bezoek ongetwijfeld een succes.

Houdt u meer van rust en ruimte weg van de stad? Wim Huijser bezocht alle vijf de Waddeneilanden, “aantrekkelijke wandelgebieden, want tegelijk proef je overal de zilte zeelucht, hoor je het geluid van meeuwen, heb je de meest fantastische vergezichten en wandel je langs weilanden vol grazende schapen”. Klinkt als een onweerstaanbare combinatie.

Daarnaast spraken we uitgebreid met Ad Visser, niet zozeer over het verleden, maar juist over heden en toekomst, hebben we recepten uit het nieuwe kookboek De buitenkeuken en beschrijven we weer zeven Jeunes Restaurateurs. De keuze voor Ons Dorp is dit keer gevallen op het middeleeuwse Ravenstein.

Ik wens u een hele mooie zomer met veel prachtige uitstapjes in eigen land.

Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur p.vaneijndhoven@creditsmedia.nl

10 JAAR

Hollands Glorie

p. 3

COLOFON NUMMER 3 2022, JAARGANG 11

INHOUD - NR. 3 2022

COVERFOTO Vuurtoren Schiermonnikoog

© ANP / Günter Gräfenhain HOOFDREDACTIE Paul van Eijndhoven,

Sefanja Nods (adjunct) EINDREDACTIE Jolanda van der Ploeg,

Mariëtte van de Sande, Fabian Takx ARTDIRECTION Sefanja Nods VORMGEVING Suzy Benjamin,

Sander Buningh AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE

Maarten Albrecht, ANP Foto, Hans Avontuur, Suzanne Bergman, Pieter Bogaers, Edith Buenen, Reinildis van Ditzhuyzen, Amélie Dufour, Wim Huijser, Jeunes Restaurateurs d’Europe, Malou Lammertse, Nationale Beeldbank, Raymond Noë, Theo Schildkamp, Shutterstock, Studio Steenhuis, Fabian Takx, Job van Tol, Ronald van Weeren REDACTIE hollandsglorie@creditsmedia.nl HOLLANDS GLORIE

Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam UITGEVER Eugen van de Pas MARKETING Daniëlle Wiersema 020 5302570, communicatie@creditsmedia.nl SALES Julien Frouin, Alex Sitompoel 020 5302570, advertising@creditsmedia.nl DISTRIBUTIE Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel ABONNEMENTEN & NABESTELLEN

Voor het opgeven, beëindigen van en vragen over abonnementen of het nabestellen van oude nummers: Mijntijdschrift.com, Daalakkersweg 2–72, 5641 JA Eindhoven, 088 2266637, hollandsglorie@mijntijdschrift.com ABONNEMENTSPRIJS

Nederland: € 38 voor 6 nummers.* Abonnementen in andere landen hebben een speciaal tarief, op te vragen bij MijnTijdschrift.com.

Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode opzegt. De cadeauabonnementen lopen automatisch af. * Prijs bij automatische incasso. Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er € 2,50 administratiekosten bij.

ADVIESPRIJS LOSSE VERKOOP € 6,95.

14 72

Op pad 6 WEG IN NEDERLAND Overnachten in een buitenplaats, films kijken op het dak of logeren bij de boer: in heel Nederland ligt de verrassing op de loer.

14 AMSTERDAM IN 48 UUR In de hoofdstad is het moeilijk kiezen, zo veel is er te doen. Maar we doen toch een poging, met veel verrassende tips.

102 ONS DORP: RAVENSTEIN Deze kleine stad aan de noordgrens van Brabant is van oudsher een vrijhaven voor bourgondiërs, kunstenaars en (andere) aparte figuren.

Van eigen bodem

30 WANDELEN OP DE WADDEN Ieder Waddeneiland heeft zijn eigen karakter, maar overal kun je heerlijk wandelen, uitwaaien en vakantievieren.

26 SHOPPING Modieuze, vrolijke, stoere, luchtige, fleurige, fantasievolle hebbedingen voor zomerse temperaturen.

De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal te achterhalen en te vermelden.

Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede)rechthebbende bent en u voor het gebruik daarvan niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, ofwel geen toestemming geeft voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie.

44 WEG IN NEDERLAND MET DE (KLEIN)KINDEREN Van prehistorisch Eindhoven tot slapen op het strand, er is deze zomer ook voor de kinderen altijd wat te doen.

47 JONG CULINAIR TALENT Van Koewacht tot Haarlem, Uden of Harderwijk: zeven Jeunes Restaurateurs d’Europe die de Nederlandse keuken vernieuwen.

© Hollands Glorie is een uitgave van Joie de Vivre BV dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

79 UIT IN ALLE 12 PROVINCIES Wat te doen, zien, beleven, en waar te eten en drinken deze zomer? Onze selectie van de beste adressen, evenementen en activiteiten in heel Nederland.

57 ONZE KEUZE In het spoor van een 18de-eeuwse wandelaar en de Belgische reisjournalist Tom Waes, de nieuwe Wim Daniëls en andere onlangs verschenen boeken.

HOLLANDS GLORIE DIGITAAL

Te lezen via Blendle, Readly.nl of Magzine.nu.

HOLLANDS Glorie

40

102

30 62 26

62 KOKEN IN DE BUITENLUCHT Smakelijke recepten, vers uit het veld, uit De buitenkeuken van Olle Swets en Charlotte Marres.

72 INTERVIEW AD VISSER Bij velen is hij nog steeds bekend als mr.

Toppop, maar de 75-jarige Ad Visser is niet in het verleden blijven hangen. “Ik sta heel erg in het nu.”

97 UIT DE KUNST Nieuwe exposities en evenementen die je niet mag missen.

112 PUZZEL EN WIN… Een van de twee MY WALLET M’s van MYoMY. 114 COLUMN REINILDIS Niet bellen voor negen uur ’s ochtends en andere nuttige tips.

Rubrieken 29 ONZE TAAL Wilt u hij, zij of xij worden genoemd?

40 DE BOSWACHTER Wim Huijser wandelt met boswachter Wouter Boer over zijn geboortegrond in de Zuid-Hollandse Crezéepolder bij Ridderkerk.

71 COLUMN JOB VAN TOL De zomertortel als ridder.

47 p. 5

WEG IN NEDERLAND Tekst & samenstelling Amélie Dufour

HOLLANDS Glorie

VILLA AAN DE VECHT Het beste van beide werelden: in een mooie, groene omgeving én centraal gelegen tussen Amsterdam en Utrecht. Hotel Flora Batava ligt op de in 1670 gestichte buitenplaats de Vijverhof, waar botanicus Agnes Block een oranjerie, boomgaarden, sier- en moestuinen, lanen en vijvers liet aanleggen, met honderden zeldzame planten- en bloemensoorten van over de hele wereld. Na een grondige renovatie ging de Vijverhof afgelopen maart open als luxe boetiekhotel, waarbij ook de tuin in oude glorie werd hersteld. Geniet van de zon op een van terrassen tussen het groen of trek eropuit in de directe omgeving. Huur een sloep bij het hotel en bezoek het mooie Maarssen of Loenen, of

vaar via de sluis verder de Loosdrechtse plassen op. Of stap op de fiets voor een mooie route door de Vechtstreek langs kastelen, buitenplaatsen en molens. Een dagje Amsterdam of Utrecht kan natuurlijk ook. Na een dag in de buitenlucht schuift u aan in het bijbehorende restaurant Bloei, waar gewerkt wordt met regionale en seizoensgebonden producten.

En dan: genieten van uw nachtrust in een fijne kamer met originele balkenplafonds of ornamenten, openslaande deuren naar de tuin of een Frans balkon met uitzicht op de Vecht.

• Vanaf € 99 voor twee personen per nacht. Hotel Flora Batava, Rijksstraatweg 6, Nieuwersluis. florabatava.com >

p. 7

WEG IN NEDERLAND Groentekunst Tachtig procent groente, twintig procent vis of vlees: dat is de kookfilosofie van Niven Kunz. Met succes, want zijn eerdere restaurants werden meerdere keren uitgeroepen tot beste groenterestaurant van Nederland.

In 2020 opende hij samen met zijn vrouw Virginie van Bronckhorst-Kunz een nieuw restaurant in het oude Raadhuis van Wateringen: restaurant Triptyque. Hier krijgt u heuse groentekunstwerkjes voorgeschoteld, denk aan ‘snijboon à la carbonara’ of een ‘tartelette van tomaat’. De groenten worden uiteraard kraakvers bij lokale telers in het Westland gehaald en het menu wisselt met de seizoenen. Laat u vooral verrassen tijdens een uitgebreide lunch of diner!

• Open voor diner van woensdag t/m zaterdag van 18 tot 23 uur, open voor lunch van donderdag t/m zaterdag van 12 tot 17 uur.

Triptyque, Plein 13G, Wateringen. triptyque.nl

Wandelen in ‘ het buitenland’ Maastricht heeft een onNederlandse uitstraling: zowel Maastrichtenaren als ‘Hollanders’ omschrijven de Limburgse hoofdstad als bourgondisch, mondain, gezellig en ‘typisch zuidelijk zonnig’.

Uitgeverij Odyssee komt met een nieuwe wandelgids met vier wandelingen waarmee u de vele gezichten van Maastricht leert kennen. Van een wandeling door de historische binnenstad tot eentje door Wijck, waar de

dorpse sfeer bewaard is gebleven.

Of ontdek het Jekerkwartier, de universiteitswijk met zijn bochtige straatjes, monumentale panden en – uiteraard, als brandstof voor de studerende ziel – de nodige horeca. Wandeling nummer vier voert over en langs de Sint-Pietersberg, een uniek stuk natuur tussen Maastricht en België. Naar het buitenland zonder de grens over te steken!

• Leo Platvoet, Wandelen in Maastricht, Odyssee Reisgids, € 16.

ONDER DE STERREN Met mooi weer is het eigenlijk zonde om een donkere bioscoopzaal in te duiken.

Het Arnhemse filmtheater Focus biedt uitkomst: zaal 6 bevindt zich namelijk op het dak! Dankzij de vier muren zit u hier beschut, maar wél in de open lucht.

Sterrenkijken op het doek én boven uw hoofd dus (met een prachtig doorkijkje naar de Eusebiuskerk). Houd de website in de gaten voor het speciale Focus-ophet-dak-programma (dat overigens ook een wintereditie kent voor de echte diehards, inclusief dekentjes en warme

chocolademelk). Arnhem te ver? Pathé Utrecht Leidsche Rijn vertoont in de zomer elke avond een film op het dakterras. Of denk aan jaarlijks terugkerende openluchtfilmfestivals als Pluk de Nacht (Amsterdam, Zaandam en

Utrecht) en de Rotterdamse Pleinbioscoop (dit jaar op de Wilhelminapier).

• focusarnhem.nl & pathe.nl/bioscoop/ utrechtleidscherijn, plukdenacht.nl & pleinbioscooprotterdam.nl >

p. 9

WEG IN NEDERLAND

LOGEREN BIJ DE BOER Fruit, groente, vlees, zuivel, bloemen: wie er wat tijd voor uittrekt, kan bijna voor alle boodschappen terecht bij de lokale boer of kweker. Het platform Lokaalwijzer (lokaalwijzer.nl) werd zo’n twee jaar geleden opgericht door een groep enthousiaste vrijwilligers die zo veel mogelijk aanbieders van lokale producten bij de consument onder de aandacht willen brengen, om deze zo ‘lokaal wijzer’ te maken. Ook verzamelden ze de nodige adresjes die naast hun (boeren)bedrijf een bed and breakfast of vakantiehuisje hebben. Een kleine selectie:

LANDGOED HUIS SEVENAER Deze historische kasteelboerderij is ontstaan in de 14de eeuw en bestaat uit een ecologisch beheerd bospark en een biologisch gemengd bedrijf. Aan de rand van het landgoed bevindt zich B&B Huis Sevenaer, met zes kamers in een historisch pand aan de markt. De kamers hebben een veranda en tuin aan de achterzijde, met uitzicht op het landgoedbos. Ga mee op een excursie over het landgoed en geniet van de verse oogst in restaurant Eet-lokaal.

• Wittenburgstraat 11, Zevenaar (Gelderland). huissevenaer.nl

KAAS- EN IJSBOERDERIJ DE WILLIGEN Vier appartementen, direct aan de rustieke rivier de Vecht, met namen als Scholekster en Grutto, geschikt voor vier tot tien personen. Ook zijn er zeven luxe ingerichte kamers op basis van bed and breakfast. Kaasmaker Coby verzorgt rondleidingen en ijsmaker Yolanda laat u graag het ambachtelijke ijs proeven.

ZUIVELBOERDERIJ EN BOERDERIJWINKEL ARKEN AE Op het platteland even ten noorden van Amsterdam bevindt zich een heuse ‘boerensupermarkt’ die elke dag open is van 10 tot 20 uur. En dan is het assortiment ook nog eens zeer uitgebreid.

Er zijn ook zes pipowagens, voor twee tot zes personen. Huur een fluisterbootje, kajak of kano en neem een picknickmand mee vol lokaal lekkers uit de winkel.

• Nigtevechtseweg 186-188, Vreeland (Utrecht). dewilligenlogies.nl

• Aandammergouw 10, Zuiderwoude (Noord-Holland). arkenae.nl

HOLLANDS Glorie

>

Trappen, happen & verder trappen Fietsen maakt hongerig, dat hebben ze goed begrepen bij Happen en Trappen. Begonnen ze in 2006 nog met één route, inmiddels is dat aantal gestegen tot zo’n 200, en het einde is nog niet in zicht. Het concept: u kiest een mooie route uit in een provincie naar keuze, begint met koffie en gebak, trapt door naar het voorgerecht, vervolgens naar een smakelijk soepje, een hoofdgerecht en als laatste tussenstop het dessert. Er zijn ook speciale themaroutes beschikbaar, zoals de Vincent van Gogh-route vanuit Eindhoven (inclusief bezoek aan museum Vincentre in Nuenen) en de (Speciaal)bierroute in Arcen (inclusief rondleiding door de Hertog Jan Brouwerij). Aan u de (zeer uitgebreide) keuze!

• De routes kosten € 42,95 per persoon, inclusief 5 gangen, een fietskaarthouder en een geplastificeerde routebeschrijving.

Minimaal één dag van tevoren (voor 18 uur) reserveren. happenentrappen.nl

In mediterrane sferen Vanaf het pittoreske kerkje van Kekerdom wandelt of fietst u 2,5 kilometer dwars door het prachtige natuurgebied de Millingerwaard, aan de rand van Nederland. En dan… een echte verrassing! De Millinger Theetuin is een oriëntaals-mediterraan geïnspireerde tuin, vol gezellige hoekjes om te genieten van een kopje thee. Of schuif in de maanden juni tot en met augustus op vrijdagavond aan voor een uitgebreid menu du jour. Gezellig samen buiten eten aan lange, aan elkaar geschoven tafels. Het menu is elke week anders, maar altijd vegetarisch.

STERRENIJS Misschien wel het leukste van de zomer? (Bijna) ongelimiteerd ijsjes eten, ‘het is nu tenslotte mooi weer’. Sinds afgelopen voorjaar kan dit op niveau in Maastricht. Servais Tielman van sterrenrestaurant Beluga Loves You opende er met zijn compagnons een zaak met de veelzeggende naam Smullies, waar u terechtkunt voor unieke ijssmaken. Denk aan roze rubychocolade met framboos en rozenwater, gekaramelliseerde witte chocolade met rozemarijn en zoute popcorn. Geen ijsfan, of is het te koud? Er is ook oogstrelende patisserie verkrijgbaar, of ga voor een kopje koffie, al dan niet gecombineerd met ijs.

Smullies ligt aan de Groene Loper, de met bomen omzoomde boulevard die is ontstaan na de aanleg van de ondertunnelde A2. Door het gebruik van pastelroze en goud in de inrichting voelt u zich hier letterlijk een kind in een snoepwinkel.

• Smullies, Frankenstraat 198, Maastricht. Het hele jaar van woensdag t/m zondag, openingstijden variëren met de seizoenen en het weer.

HOLLANDS Glorie

© Serge Technau

• De table d’hôtes kost € 29,50 – inclusief entree tot de Millinger Theetuin, exclusief drankjes. millingertheetuin.nl

WEG IN NEDERLAND

VAN HOLLANDSE BODEM Het is u vast niet ontgaan: Nederlandse wijn zit in de lift! Vinoloog Els Groot neemt u deze zomer maar wat graag mee op wijnexcursie in eigen land. Naar Wijndomein Oude Waalstroom in Zaltbommel bijvoorbeeld, waar Huib Overmars op geheel eigen wijze natuurwijnen maakt aan een oude arm van de rivier de Waal. Of de Kleine

Schorre aan de rand van Dreischor, ‘het mooiste ringdorp van Zeeland’.

Bij de aanplant van de druivenrassen is hier gelet op de combinatie met streekproducten, wat u zeker gaat proeven tijdens de vijfgangen Zeeuwse spijslunch.

Liever een heel weekend op pad? Eind augustus kunt u mee naar het ZuidLimburgse Holset, een drie straten

tellend dorp met vakwerkhoeven, holle weggetjes én een vooruitstrevend wijngoed waar uitsluitend mousserende wijnen worden gemaakt, op de traditionele champagnemanier.

• Alle excursies zijn inclusief koffie, geheel verzorgde lunch, rondleiding door de wijnboer en uiteraard een wijnproeverij. Kijk op de website voor de exacte data. vinaventura.nl

Eat, sleep & repeat Je moet het maar durven. Begin 2020, midden in de coronacrisis, begon Petra de Hamer een nieuwe uitgeverij. Uitgeverij FJORD om precies te zijn, dat boeken voor buitenmensen op de markt brengt.

Zoals Goed eten, lekker slapen, geschreven door actrice Judith Noyons. Een prachtig boek vol heerlijke adresjes door het hele land waar de combinatie van een bijzonder hotel mét een heel goed restaurant wel snor zit. Plus interviews met gepassioneerde chef-koks, recepten voor thuis en adressen van brouwerijen, pluktuinen, boerderijwinkels en wijngaarden – zodat u de volgende dag na het ontbijt op culinair pad kunt in de omgeving.

• Judith Noyons, Goed eten, lekker slapen. Bijzondere hotels en B&B’s met een fantastisch restaurant, Uitgeverij Fjord, € 22,50.

p. 13

HOLLANDS Glorie

48 uur in Amsterdam Een weekendje weg? Nergens is zo veel te beleven en is de keuze zo groot in horeca, musea en andere dingen om te doen als in onze hoofdstad.

Tekst en foto’s LaPeet

•

Museum Van Loon

LUNCHEN Binnen of buiten, op chic of juist meer casual. De keuze is erg groot in onze hoofdstad. Om het kiezen iets makkelijker te maken selecteerden wij zes van onze favorieten.

Café George Mozaïek op de vloer en tegels aan de muur. In Café George waant u zich in een moderne New Yorkse brasserie. Bekend om de verse kreeft met frites. Maar een sandwich, salade of tosti staan ook op de kaart.

Populair bij influencers en een goede plek om een lokale beroemdheid tegen het lijf te lopen.

Leidsegracht 84, cafegeorge.nl Brasserie van Baerle Al veertig jaar een begrip in Oud-Zuid. Op het menu klassieke Franse en eigentijdse gerechten en een indrukwekkende selectie aan ‘oude wereld’-wijnen.

Gevestigd in een klassieke pijpenla met charmante tuin vlakbij het Concertgebouw en het Museumplein.

Van Baerlestraat 158, brasserievanbaerle.nl Terras Brasserie Nel Terecht geprezen als een van de mooiste terrassen van Amsterdam. In de schaduw van de weelderige bomen van het Amstelveld kan de lunch niet lang genoeg duren.

Amstelveld 12, brasserienel.nl Bouchon du Centre Wat de bistro is voor Parijs, is de bouchon voor Lyon.

Van koken tot opdienen; eigenaresse Hanneke doet alles zelf om het haar gasten naar de zin te maken. Haar streekproducten zijn van hoge kwaliteit en geoogst met respect voor de natuur.

Falckstraat 3, bouchonducentre.nl

HOLLANDS Glorie

Terras Carré

Conservatorium Brasserie & Lounge Het Conservatorium Hotel is gelegen in het bruisende museumkwartier.

De brasserie bevindt zich in het atrium van het hotel. Architect Piero Lissoni heeft gespeeld met moderne vormgeving maar met behoud van historische details. Op het menu klassiekers als caesar salad, kaviaar en Zeeuwse oesters. Paulus Potterstraat 50, conservatoriumhotel.com Terras Carré Lunchen met uitzicht op de Amstel en de Magere Brug? Bij het pop-upterras van theater Carré zit u goed. Er is zelfs een stadsstrand voor het ultieme zomergevoel.

Amstel 115-125, carre.nl

48 uur in Amsterdam

Terras Brasserie Nel Bouchon du Centre

Conservatorium Brasserie & Lounge

Juwelier Lyppens

WINKELEN Van handgemaakte bonbons tot een tiara bedekt met diamanten. Winkels waarbij het ambacht hoog in het vaandel staat, zijn de leukste om te bezoeken.

De Posthumuswinkel Speciaalzaak in stempels en schrijversbenodigdheden om hebberig van te worden. Naast een zeer grote collectie stempels zoals blinddruk- lak-, leer- en keramiekstempels, kunt u hier ook terecht voor Italiaans briefpapier, gevoerde enveloppen, inkt en lakstaafjes. Sint Luciënsteeg 25, posthumuswinkel.nl P.G.C. Hajenius Sinds 1914 een begrip in Amsterdam. P.G.C. Hajenius liet in 1826 zijn eigen sigaren maken door de beste sigarenmakers. Zijn winkel op de Dam verhuisde in 1914 naar het huidige pand aan het Rokin. >

p. 17

Meeverhuisd zijn de originele details zoals de leren panelen aan het plafond en de kolossale antieke kroonluchter.

Rokin 96, hajenius.com Studio Bazar Van bakspullen, kookboeken en elektrische apparaten tot pannen, messen, glazen en kooktextiel, u kunt het zo gek niet bedenken of Studio Bazar heeft het in huis. Voor de professional en de hobbykok. Of om een leuk cadeau te kopen, hier slaagt u altijd.

Keizersgracht 709, studiobazar.com

P.G.C. Hajenius Puccini Bomboni

Puccini Bomboni Geluk in een doosje.

De ambachtelijke bonbons van Puccini zijn gemaakt van duurzame chocolade en pure ingrediënten zoals framboos, rabarber, citroengras en zwarte peper. Omdat de bonbons geen suiker, boter en kunstmatige geur-, kleur- en smaakstoffen bevatten zijn deze zeven tot tien dagen houdbaar. Zou iemand dat ooit gehaald hebben?

Singel 184, Staalstraat 17, puccinibonboni.com

De Posthumuswinkel

Juwelier Lyppens Van smaragden, diamanten en een tiara tot aan gouden bedels, moderne, antieke én handgemaakte sieraden uit eigen atelier. Zomaar een greep uit de enorme collectie van Juwelier Lyppens. Vandaar dat dit familiebedrijf ook wel de schatkamer van Amsterdam wordt genoemd.

Langebrugsteeg 8, lyppensamsterdam.com Skins Cosmetics Exclusieve parfums en cosmetica koopt u bij Skins Cosmetics in een van de hippe 9 straatjes. Deskundig en vriendelijk personeel staat u graag te woord zonder u het gevoel te geven dat u iets móet kopen.

Runstraat 11, Van Baerlestraat 27 (in het Conservatorium Hotel), skins.nl

HOLLANDS Glorie

Skins Cosmetics

48 uur in Amsterdam

Museum Van Loon

CULTUUR SNUIVEN Niets zo leuk als je onder te dompelen in de cultuur van een stad die je niet (heel goed) kent. Wij vonden onder andere een kerk op zolder, een kat als inspirator en twee woonhuizen uit de 17de eeuw Hortus Botanicus Het Pronkstuk van de Hortus Botanicus is de DrieKlimatenkas. Verdeeld in drie verschillende klimaatzones bezoekt u de subtropen, de droge woestijn en de tropische jungle. De Hortus is ook geliefd bij buurtbewoners die in de tuin graag een boekje lezen. Plantage Middenlaan 2a, dehortus.nl

Hortus Botanicus

Museum Ons' Lieve Heer op Solder

Museum Ons' Lieve Heer op Solder Niet alleen bezoekt u hier een grachtenhuis uit de 17de eeuw; via de smalle gangen en trappen bereikt u een compleet ingericht kerkje op zolder. De welgestelde katholieke Jan Hartman bouwde deze kerk in de 17de eeuw, omdat katholieken destijds hun geloof niet in het openbaar >

p. 19

Hermitage

mochten uitoefenen en hun kerken in beslag waren genomen.

Oudezijds Voorburgwal 38-40, opsolder.nl Museum Van Loon Uniek binnenkijken in een woonhuis uit de 17de eeuw aan de Keizersgracht. De eerste bewoner was Ferdinand Bol, de laatste bewoners waren de leden van de zeer welgestelde familie Van Loon.

Keizersgracht 672, museumvanloon.nl Hermitage De vroegere Amstelhof was ooit een tehuis voor ouden van dagen. In 2007 werd het verbouwd tot partner van de Hermitage in St.-Petersburg. Nu huist het Amsterdam Museum in het gebouw.

De riante tuin is vrij toegankelijk en op zaterdag is daar een markt.

Aangrenzend vindt u het indrukwekkende Holocaust Namenmonument.

Amstel 51, hermitage.nl

HOLLANDS Glorie

Foam Museum voor hedendaagse fotografie aan de Keizersgracht. Foam besteedt aandacht aan gevestigde fotografen maar biedt ook ruimte voor fotografiewerk van jong talent.

Keizersgracht 609, foam.org KattenKabinet De kat als bron van inspiratie. Dit museum bestaat uit vijf ruimtes met schilderijen, beelden en gedichten opgedragen aan de kat.

Bob Meijer richtte het museum op ter nagedachtenis aan zijn trouwe metgezel de kater J.P. Morgan.

Herengracht 497, kattenkabinet.nl Eye Filmmuseum Is het een oog of een zeemeeuw? Iedereen ziet iets anders in het gebouw waar sinds 2012 het filmmuseum is gevestigd. Niet alleen van buiten een spectaculair bouwwerk, ook binnen is een knap staaltje design toegepast. Leuke details zijn de deurkrukken in de vorm van het gebouw en een trap die nergens naartoe gaat. IJpromenade 1, eyefilm.nl

Eye Filmmuseum

48 uur in Amsterdam

KattenKabinet

De Noordermarkt

DOEN Elke wijk van Amsterdam heeft zijn eigen karakter.

Des te leuker om ze allemaal te bezoeken. Zaten er maar meer uren in een dag!

Noordermarkt Op zaterdag biologisch, antiek en curiosa, op maandag stoffen en fournituren. De Noordermarkt in het hart van de Jordaan is van alle markten thuis en favoriet bij zowel buurtbewoners als toeristen. Tip: voor de lekkerste appeltaart van Amsterdam gaat u naar café Winkel 43 op de hoek met de Westerstraat.

Kom vroeg in de ochtend om te voorkomen dat u in een lange rij staat.

Hoek Utrechtsestraat

Utrechtsestraat De bedrijvige Utrechtsestraat, die loopt van het Rembrandtplein tot het Frederiksplein waar de Nederlandse Bank staat, kenmerkt zich niet alleen door de talloze kwaliteitsrestaurants die >

p. 21

er te vinden zijn. Er zijn ook gezellige buurtcafés, kappers en speciaalzaken op het gebied van mode, design en interieur.

Spiegelkwartier Het Spiegelkwartier is het bruisende hart van de nationale kunst- en antiekhandel. Bestaande uit de Spiegelgracht en de Nieuwe Spiegelstraat, tussen de Herengracht en het Rijksmuseum, vindt u hier een scala aan antiquairs, kunstgaleries, horeca en een enkele modewinkel.

Gerard Doustraat Van concept- en pop-upstores op gebied van wonen en design tot aan sieraden- schoenen-, vintage-, en hippe modeboetieks.

Werkelijk álles kun je vinden in deze gezellige straat in de Pijp. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de cafés en bars op het hippe Gerard Douplein.

Het Groote Museum

De Hallen Kunst, cultuur, horeca, en shops op dezelfde plek. In 2014 is deze voormalige tramremise omgetoverd tot het bruisende centrum van Amsterdam West. Van de Foodhallen moeiteloos door naar de Filmhallen en tussendoor kunst kijken en winkelen in de sfeervolle passage.

Het Groote Museum Van onzichtbare micro-organismen tot aan het oneindige universum. Naast de dierentuin, het planetarium, de botanische tuin en het Micropia museum heropende Artis onlangs het Groote Museum waar de bezoeker de verbinding met zijn omgeving kan vinden.

HOLLANDS Glorie

De Hallen

Gerard Doustraat

Op de Noordermarkt

48 uur in Amsterdam

Pulitzer's Bar

De Plantage

BORRELEN Van een klassieke wijnbar tot een ouderwets Jordanees café. Op een zomerse dag zit elke Amsterdammer maar wat graag met een biertje aan het water of met een cocktail op een terras. Wij zochten vijf bijzondere plekken voor u uit.

Pulitzer's Bar Voor een vakkundig gemaakte cocktail gaat u naar de bar van het Pulitzer Hotel. In een klassiek interieur laat u zich hier heerlijk onderuit zakken in een van de fluwelen stoelen en waant u zich in een woonhuis aan de Prinsengracht.

Keizersgracht 234, pulitzersbar.nl Cafe 't Smalle Ooit een stokerij, tegenwoordig een ouderwets bruin café met terras aan de gracht.

Hier komt u voor echte Jordanese gezelligheid, een goudgele rakker en een bitterbal.

Egelantiersgracht 12, t-smalle.nl Shiraz Jardin des Vins Wijnen doen we bij wijntuin Shiraz. In de lounge of op het terras onder het genot van een borrelhap als eend-canthareltruffelkroket, kwartelboutjes of een

Wildschut

uitgebreide charcuterie. Vakkundige sommeliers helpen u met het kiezen van de perfecte wijn. Lijnbaansgracht 267, shirazamsterdam.nl De Plantage Gelegen aan het Artisplein bevindt zich het riante terras van restaurant de Plantage. U borrelt hier onder oude platanen met uitzicht op de flamingo’s en weidevogels van Artis. Plantage Kerklaan 36, caferestaurantdeplantage.nl Wildschut Als een van de eerste Grand Cafés in Amsterdam is Wildschut inmiddels een klassieker. Gevestigd in een monumentaal pand van de Amsterdamse School kunt u zich hier vergapen aan een interieur uit de jaren twintig.

Roelof Hartplein 1-3, cafewildschut.nl >

Café 't Smalle

p. 23

Yamazato

Bistro de la Mer

De Kas

DINEREN In 48 uur kunt u slechts 2x dineren. Dat wordt nog lastig kiezen uit deze lijst van toprestaurants Cantine de Caron Van een snelle lunch tot een uitgebreid diner, in het voormalig fabrieksgebouw op het Westergasterrein wordt u meer dan gastvrij ontvangen. Op het menu klassieke Franse gerechten met een mediterrane twist. Met terras.

Pazzanistraat 8, cantinedecaron.nl Lastage Ondanks een Michelinster houdt chefkok Rogier van Dam zich verre van formeel. Belangrijker vindt hij het dat zijn gasten kunnen genieten van een goed bord eten en een mooi glas wijn zonder opgeprikt te hoeven zitten. Geldersekade 29, restaurantlastage.nl Bistro de La Mer Dit net geopende visrestaurant is het jonge zusje van de Juwelier in de Utrechtsestraat en kenmerkt zich door de lange houten bar waar men aan plaatsneemt.

Op het menu onverwachte smaak-

HOLLANDS Glorie

combinaties zoals makreel met aardbeien en zuring en langoustines gekonfijt in eendenvet. Utrechtsestraat 57, bistrodelamer.com Yamazato Laat de drukte van de stad voor wat het is en kom helemaal tot rust in het Okura Hotel. In het Yamazato-restaurant, bekroond met een Michelinster, geniet u van de traditionele Japanse keuken mét uitzicht op de Japanse zentuin. Of strijk neer in restaurant Ciel Bleu.

Hier dineert u letterlijk op hoog niveau; het restaurant met internationale keuken telt 2 sterren en is gelegen op de 23ste verdieping van het hotel met spectaculair uitzicht over de stad.

Ferdinand Bolstraat 333, okura.nl RIJKS Kunst alleen voor aan de muur?

Niet als het aan topchef Joris Bijdendijk ligt. In restaurant RIJKS, het restaurant in de Philipsvleugel van

RIJKS

het Rijksmuseum, verschijnen de kunststukken op uw bord. RIJKS werd in 2016 bekroond met een Michelinster. Museumstraat 2, rijksrestaurant.nl De Kas Het ligt een eindje buiten het centrum, maar wel op een erg mooie plek. Biologisch dineren met de seizoenen mee. In restaurant de Kas worden 300 soorten groenten, kruiden en fruit gekweekt, en zo laat mogelijk geoogst, om verser dan vers op uw bord te verschijnen. Kamerlingh Onneslaan 3, restaurantdekas.com

48 uur in Amsterdam SLAPEN In een statig pand met uitzicht op de gracht of liever met de ruimte van het IJ om u heen? Wij zochten vijf unieke logeeradressen voor u uit.

The Dylan Architect Jacob van Campen bouwde hier de allereerste Schouwburg van Amsterdam. In 1772 brandde het gebouw tot aan de grond toe af. Alleen de entreepoort bleef overeind en is daarmee het enige overblijfsel van het theater. Sinds 1999 is er het luxe The Dylan Hotel gevestigd. Keizersgracht 384, dylanamsterdam.com Waldorf Astoria Voor de duurste suite in dit hotel betaalt u 5000 euro per nacht. Daarvoor krijgt u een slaapkamer, badkamer, eetkamer, woonkamer én studeerkamer op 123 vierkante meter. Uw huisdier tot 34 kilo is ook van harte welkom.

Herengracht 542-556, hilton.com/ en/hotels/amswawa-waldorf-astoriaamsterdam Ambassade Hotel Bestaande uit maar liefst zestien herenhuizen is het Ambassade Hotel groots zonder anoniem te zijn. Een home away from home is het motto en dat merk je aan tevreden gasten die in- en uitlopen.

Wat dit hotel ook speciaal maakt is de indrukwekkende COBRA-collectie van 800 stuks die in de gangen en kamers van het hotel worden tentoongesteld. Herengracht 341, ambassade-hotel.nl Grand Hotel Amrâth Het voormalig Scheepvaarthuis ademt nog steeds de grandeur uit van de VOC-periode.

Met originele glas-in-lood overkapping van de wereldkaart. Het trappenhuis is een samenspel van licht, glas-in-lood, smeedwerk en marmer.

En er is een historische paternosterlift aanwezig, die alleen ter demonstratie aan wordt gezet.

Prins Hendrikkade 108, amrathamsterdam.com Mandelahuisje (The Panoramic Suite) Een uniek stilteplekje in Amsterdam op slechts vijf minuten varen met de pont vanaf het Centraal Station. Het Mandelahuisje heeft een glazen serre aan het water die afwisselend dienstdoet als coaching center, brainstormlocatie of als romantische suite.

Sixhavenweg 27, mandelahuisje.nl

Ambassade Hotel

The Dylan

Mandelahuisje

p. 25

ONZE KEUZE SHOPPING Tekst & samenstelling Malou Lammertse

1.

2.

3.

5.

4.

1. Zwieren en zwaaien De soepelvallende maxi-jurk is een onmisbaar item in de zomergarderobe geworden. Deze heeft zwierige vlindermouwen, een tailleriem en een knoopsluiting over de gehele lengte. Fabienne Chapot, Mia Dress, € 249,99. fabiennechapot.nl 2. Oost ontmoet West De geur van de Nederlandse tulp gecombineerd met die van het Japanse citrusvruchtje yuzu vormt de basis van de Amsterdam Collection van Rituals. Het wasmiddel laat een luxe en fris parfum achter op uw fijne was. Rituals, Detergent Delicate, € 15,50. rituals.com 3. Weer in vorm Back in shape met behulp van een badpak: de gedraaide voorkant zorgt voor een mooi vormend effect, de V-hals en de subtiel glanzende stof maken hem zowel chic als sexy. Barts, Isla Shaping One Piece, € 79,99. barts.eu 4. Loungen in de zon Zak onderuit op deze comfortabele loungebank, met een geweven zitting en rugleuning van eikenhout en lampakanay touw. De ideale bank voor relaxte zomerdagen in de tuin. HK Living, Woven Porch Lounge Sofa, € 3.495. hkliving.com 5. Lekker ruim De extra grote shopper is perfect voor een stranddag of middagje winkelen. Met een inhoud van 40,2 liter en een losse stevige bodem kan er altijd wel iets meer bij. Oilily, XXL Shopper Bright White, € 99,99. oilily.com 6. Vintage vorkje prikken Breid de bestekset uit met op vintage geïnspireerde gebaksvorkjes van messing en

HOLLANDS Glorie

6.

7.

8.

10.

9.

emaille. De vorkjes zijn er in twee soorten en vijf verschillende kleuren. Houd ze mooi door ze met de hand af te wassen. Sissy-Boy, Set van 5 vintage gebaksvorkjes, € 24,99. sissy-boy.com 7. Eeuwige aarbeienvelden Met de hand beschilderde bloemenvaas van keramiek uit Portugal. Lief ontwerp van rijp en onrijp fruit brengt de zomer in je hoofd. Ook te gebruiken als karaf voor wijn of limonade. Anna + Nina, Strawberry Fields Vase, € 69,95. anna-nina.nl 8. Niet ingewikkeld Trek de sandalen uit de kast voor zwoele zomeravonden. De banden zijn makkelijk te wikkelen en te strikken door het soepele suède. De zes centimeter hoge blokhak maakt de sandaal stoer en uzelf stabiel. Via Vai, Polly Shade, € 139,95. viavaishoes.com 9. Speelse streepjes Altijd leuk en handig voor een dagje aan het water: groot en vrolijk gestreept strandlaken, van 100 bij 180 centimeter. De contrasterende bies zorgt voor een speels effect, de achterkant is effen lichtroze. Essenza, Feija Multi Strandlaken, € 49,95. essenzahome.nl 10. Perfecte accessoire Bescherm uw gezicht tegen de zon tijdens een dagje strand of een lange wandeling in de stad met de trendy bucket hat – een moderne variatie op het vissershoedje. Makkelijk met de hand te wassen op 30 graden. Ateliers des Femmes, Blue Bucket Hat Tiana, € 59,95. ateliersdesfemmes.com

p. 27

ONZE TAAL

© Saskia Aukema

De (on)zin van onderscheid

Raymond Noë is (web)redacteur bij ‘Onze Taal’, het grootste Nederlandse tijdschrift voor taalliefhebbers. onzetaal.nl

Talen worden als vanzelf steeds eenvoudiger (wat dan de vraag oproept waarom ze ooit zo moeilijk waren, maar daarover een andere keer). Dat talen steeds eenvoudiger worden, zie je in het Nederlands bijvoorbeeld aan het verdwenen naamvalsysteem. ‘Het huis mijner moeder en mijns vaders’ – veel te ingewikkeld, weg ermee. We lossen het wel op met voorzetsels: ‘het huis van mijn moeder en vader’.

Ook ingewikkeld: het woordgeslacht. Ooit hadden we in het Nederlands drie woordgeslachten – vrouwelijk, mannelijk en onzijdig. Maar als dat onderscheid ooit al zin heeft gehad, is dat inmiddels wel verdwenen. In Vlaanderen wordt nog wat meer het verschil geproefd tussen mannelijke en vrouwelijke woorden, maar geen Nederlander die nog weet dat woning, intelligentie en machine eigenlijk vrouwelijk zijn.

Het enige wat we nog kennen is het verschil tussen de-woorden en het-woorden: het is de vlieg en het paard (behalve in herberg Het vlieg-en-de paard, haha), en het zou goed kunnen dat dat onderscheid ook gaat verdwijnen. Dan zeggen we alleen nog de meisje en de paard en dan hebben we net als de Engelsen nog maar één lidwoord: de (en dat klinkt nog vrijwel hetzelfde als het Engelse the ook – lekker makkelijk in deze tijden van verengelsing).

Tegelijkertijd is er een andere ontwikkeling gaande.

Eigenlijk is dat een maatschappelijke ontwikkeling, maar wel een die doorwerkt in de taal: we willen steeds duidelijker omschrijven wat ons gender is. (Nog even voor de duidelijkheid: je gender is je ‘gevoeld geslacht’, niet het geslacht dat je bij je geboorte is toegewezen).

Als iemand zich geen man voelt en ook geen vrouw, en zich er dus niet fijn bij voelt om met de voornaamwoorden hij/zijn/hem of zij/haar/haar aangeduid te worden, hoe los je dat dan op? Om te beginnen kun je er een voornaamwoord bij verzinnen, dus naast hij en zij ook nog zhij, vhij, ij, qij of xij. Dat xij (of xy) is door de

verwijzing naar het x- en het y-chromosoom nog best aardig gevonden, maar ze worden allemaal om de een of andere reden ‘niet lekker’ gevonden. Een andere mogelijkheid die je vooral in lhbti-kringen wel hoort is hen als derde voornaamwoord naast zij en hij: ‘hen is vrachtwagenchauffeur’ – maar dat woord hen gebruiken we ook als lijdendvoorwerpsvorm van zij (‘zie hen eens zitten in hun vrachtwagen’). Dus dat is verwarrend. Nog een andere mogelijkheid is het gebruik van die: ‘die is taxichauffeur en rijdt in diens taxi’, maar ook hier geldt dat die al een andere functie heeft in het Nederlands – namelijk die van aanwijzend voornaamwoord –, en dus misschien te verwarrend is.

Zo maken de maatschappelijke ontwikkelingen de taal weer ingewikkelder.

Maar dat hóéft niet, zo betoogde de bekende taalkundige Marc van Oostendorp onlangs, want wat nou als we dat hele onderscheid tussen hij en zij (en qij of hen of die) helemaal laten varen? Wat als we er eens mee ophouden personen in gendergroepen in te delen, zodat we er niet meer over hoeven na te denken wat voor (gevoeld) geslacht iemand heeft? En dat we voortaan iedereen aanduiden met één en hetzelfde voornaamwoord? Bijvoorbeeld xij?

Als in ‘Xij vindt dat de premier en xijn ministers (geen) goed werk doen.’

Zou dat dan niet alleen de taal eenvoudiger maken, maar ook de hele maatschappij? •

begrip woorden taal .......spelling woorden ...

p. 29

Ameland

HOLLANDS Glorie

Natuurbeleving in het kwadraat

Wandelen & uitwaaien op de Wadden Tekst Wim Huijser

p. 31

© Imageselect

B

ij de Waddeneilanden denk je meestal als eerste aan heerlijk uitwaaien en stevig doorstappen over eindeloos lege stranden. Maar natuurlijk zijn de landschappen op Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog veel gevarieerder. Daarom zijn het heel aantrekkelijke wandelgebieden, want tegelijk proef je overal de zilte zeelucht, hoor je het geluid van meeuwen, heb je fantastische vergezichten en wandel je langs weilanden vol grazende schapen. En altijd is er wel een mooie plek of gezellig strandpaviljoen om even neer te strijken, uit te rusten of wat te eten en drinken. Elk van de eilanden heeft zijn eigen charme. Wij zochten een aantal karakteristieke routes uit.

Wandelaars die houden van eilandhoppen vinden routes vanaf de veerboot op wandelnet.nl/streekpad-waddenwandelen. >

Schiermonnikoog: stuivend zand en groeiende duinen

E

fluitende rugstreeppadjes te luisteren.

En verderop worden vanaf het Noordzeestrand vaak zeehonden waargenomen wanneer ze, jagend op zeebaars en plaatvissen, even de kop boven de golven uitsteken.

Boswachter Cees Soepboer van Natuurmonumenten heeft in een bunker net voorbij strandpaviljoen De Marlijn een museum ingericht over de geschiedenis van Schiermonnikoog tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van 17 februari tot en met 31 december is het museum op woensdag en zaterdag ’s middags te bezoeken.

In de natte duinvalleien strijden de bruine kiekendief en parnassia om de aandacht.

En de velden met rietorchissen en moeraskartelblad kleuren elk jaar op een andere manier. In juni bloeit hier Spaanse ruiter dat in de tijd van de beroemde natuurvorsers Eli Heimans en Jac. P. Thijsse nog een gewone verschijning was, maar inmiddels wordt beschouwd als een zeldzaamheid.

Halverwege het Kronkelpad door de duinen staan enkele moseiken, geplant door de vroegere heer van Schiermonnikoog, graaf Von Bernstorff, als

en dag op dit Waddeneiland is natuurbeleving in het kwadraat.

Vanaf Lauwersoog is het eiland slechts een geel gekuifde streep aan de horizon, maar niemand ontkomt aan een tintelend gevoel van verwachting als de motor van de veerboot wordt gestart. Een rondje over Schier is in allerlei varianten te lopen. De echte wandelliefhebbers kunnen van Willemsduin tot Westerplas, al is dat wel een uitdaging. De wandelroute Nationaal Park Schiermonnikoog van Natuurmonumenten is met 15 kilometer een stuk korter, en geeft onderweg ook voldoende tijd om af en toe stil te staan of te fotograferen.

Aan de Waddenkant zorgt een koor van steltlopers, met als voorzanger de tureluur, voor een aangename start van de wandeling. In wat nu de Westerplas heet, kabbelden ooit de golven van de Noordzee.

De plas is in de jaren zestig ontstaan na de aanleg van de stuifdijk en duinstrook aan de westkant van Schiermonnikoog.

Tegenwoordig is het een zoetwatereldorado voor vogels als de statige lepelaar, de hoempende roerdomp en de gillende waterral. De enorme vlakte die daarna volgt heet het Rif van Schiermonnikoog dat met hoogwater gedeeltelijk onderstroomt. Tot de 18de eeuw lag hier nog het dorp. Het Rif is begroeid met zeekraal en schorrenkruid, dat in het najaar intens rood kleurt. Op dat moment zit ook de duindoorn vol met bessen waar trekvogels, op weg naar warmere oorden, massaal op afkomen.

HOLLANDS Glorie

©Imageselect

FLUITENDE RUGSTREEPPADJES Langs de Bergweg richting zee en het Groene Strand bloeien in zomerse maanden heerlijk geurende grote muggenorchissen en bescheiden groenknolorchisjes. In juni is dit een prima plek om laat in de avond naar het geluid van

herinnering aan zijn heimat: de Spessart.

Hij plantte ook een bos met Corsicaanse dennen aan, omdat die goed bestand waren tegen de zilte zeewind.

Wandelroute Nationaal Park Schiermonnikoog – duin en strand, 15,14 kilometer Schiermonnikoog is een van de weinige gebieden van Nederland waar de natuur grotendeels het landschap vormt. Wind en zee maken de dienst uit. Het proces van stuivend zand en groeiende duinen kun je met eigen ogen aanschouwen. Tijdens het wandelen door het Nationaal Park Schiermonnikoog maak je kennis met deze dynamiek en met de talrijke planten en dieren die er leven. Startpunt is Informatiecentrum Het Baken, Reeweg 9. De route is te downloaden op natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/ nationaal-park-schiermonnikoog/route/ wandelroute-nationaal-park-schiermonnikoog-duin.

ETEN EN DRINKEN Drink- & Eethuis De Berkenplas Prins Bernhardweg 1, Schiermonnikoog schiermonnikoog-horeca.nl/ de-berkenplas/

•

Restaurant Noderstraun Badweg 32, Schiermonnikoog restaurantnoderstraun.nl

•

©Nationale Beeldbank

Wandelen op de Wadden

Ameland: vochtige duinvalleien en schitterende uitzichten

O

ok Ameland is een ideaal wandeleiland met zowel bossen als duinen. Er zijn diverse wandelroutes, van ongerepte natuurpaden tot verharde wegen. Helloameland.nl geeft een zevental prachtige wandelroutes, want het hele eiland is mooi. Maar het allermooist is de oostpunt van Ameland, een uniek gebied van It Fryske Gea met ’t Oerd, de Hôn en de noordelijke Kooioerdstuifdijk.

Wandelroute ’t Oerd is de perfecte route voor wandelaars die van volmaakte rust houden. Hij brengt je namelijk ver van de bewoonde wereld in het getijdegebied van het eiland. Goed schoeisel wordt daarom wel aangeraden. Alleen bij hoogwater en in natte periodes kan het wandelpad halverwege wat moeilijk begaanbaar zijn.

In de zomermaanden hoeft dat geen probleem te zijn. Je doet gewoon even de wandelschoenen en -sokken uit.

Natuurgebied Het Oerd is een oud begroeid duingebied met enkele hoge duinen en vochtige duinvalleien. De hoge duinen geven schitterende uitzichten over de nabijgelegen kwelders, waar met hoogwater duizenden vogels rusten. Het

uitzicht vanaf de Oerdblinkert, een hoog duin met rondom een weids en ongerept oerlandschap, is altijd anders. Bij eb is het water van de Waddenzee vaak kilometers ver weg, terwijl het bij heel hoge vloed soms tot aan de voet van het duin staat.

BROEDVOGELS In de oostelijke oude duinen is de zilvermeeuw sterk vertegenwoordigd met een kolonie van ruim 3.300 paren. De omgeving is ook ideaal voor de blauwe en bruine kiekendief. Andere broedvogels die er voorkomen zijn eidereend, bergeend, wulp, kluut, visdief, tapuit en sprinkhaanrietzanger. Het aangrenzende natuurgebied De Hôn is nog altijd onderhevig aan verandering. Voortdurend vormen zich nieuwe duinen waarin een kolonie lepelaars verblijft. Zij zijn al sinds 1994 de vaste bewoners van De Hôn.

Buiten het broedseizoen zoeken veel vogels hun heil op het Wad. Zodra de vloed opkomt keren ze weer terug naar het Het Oerd en De Hôn. Vooral in de herfst gaat het om tienduizenden vogels, waaronder scholekster, grutto, wulp,

tureluur en bonte strandloper. In het voorjaar trekken duizenden rotganzen over als ze onderweg zijn naar hun broedplaatsen in het Poolgebied.

Wandelroute ’t Oerd, 4 kilometer Wandelroute ’t Oerd (blauw gemarkeerd) van Staatsbosbeheer brengt je ver van de bewoonde wereld in het getijdegebied van Ameland. De route is ook te downloaden op staatsbosbeheer.nl/uit-in-de-natuur/ wandelroute-t-oerd.

Bij extreem hoogwater is de route niet begaanbaar en in natte periodes is aangepast schoeisel aan te raden. De wandeling begint op het kruispunt van het fietspad richting het Oerd en fietspad ‘Spijkerpad’. Op de Oerdblinkert is een schuilgelegenheid.

ETEN EN DRINKEN Restaurant ’t Koaikers Huus Kooiplaats 6, Ameland koaikershuus.nl

•

Restaurant StrAnders Strandweg 71, Buren restaurantstranders.nl

•

>

p. 33

©Imageselect

Terschelling: struinen over kwelders en door slenken

HOLLANDS Glorie

‘Dark Sky Park’. Hier is namelijk zo weinig lichtvervuiling dat de sterren aan de hemel (bij helder weer) extreem goed zichtbaar zijn.

STRUINTOCHT Het aantal wandelpaden is hier zeer beperkt. Er loopt slechts één pad langs de noordzijde en een ander pad voert dwars door het gebied. Maar er is wel de mogelijkheid om je eigen plan te trekken en een struintocht te maken over de kwelders en door de slenken van de Boschplaat.

Als je vanaf Oosterend in oostelijke richting loopt kom je vanzelf op de Boschplaat terecht. Een perfect richtpunt onderweg is de vuurtoren van Ameland.

Links ligt de stuifdijk en het Wad houd je aan je rechterhand. Je passeert achtereenvolgens de Eerste Slenk, de Eerste Duintjes, de Tweede Slenk, de Tweede Duintjes etc. Dat is pittig wandelen en het vraagt om stevige enkels en knieën. De slenken staan ook bij laagwater niet helemaal droog en hebben een bodem van zware slik. Natte voeten zijn daardoor niet te voorkomen, maar daarvoor kwam je natuurlijk ook naar de Wadden! Mochten de slenken toch te diep zijn of vind je dat je oostelijk genoeg bent, dan loop je eenvoudig in noordelijke richting door de

duinen om het strand op te zoeken en daarover terug te wandelen.

Wandelroute verschillende struintochten Tussen 15 augustus en 15 maart is de Boschplaat vrij toegankelijk. In het broedseizoen is het gebied volledig gesloten. Het zandpad langs de duinenrij is wel altijd open.

Een aanbevolen struintocht heeft een lengte van circa 13 kilometer. Een kompas en een 1:50.000 kaart kunnen daarbij handig zijn.

De VVV, Staatsbosbeheer en de stichting ‘Sporen in het zand’ hebben prachtige, afwisselende wandelroutes door zeven verschillende landschapstypes uitgezet. De wandelroutes zijn bebakend met paaltjes en duidelijk aangegeven. Een mogelijkheid is ook om met behulp van de knooppunten in het boekje Wandelen op Terschelling (€ 4,95) een eigen route te maken. Het boekje is ook te bestellen op webwinkelterschelling.nl/Wandelen-op-Terschelling.

ETEN EN DRINKEN De Heeren van Der Schelling Oosterend 43, Oosterend deheerenvanderschelling.nl

•

Strandpaviljoen Heartbreak Hotel Badweg 71, Oosterend heartbreak-hotel.nl

•

> ©Imageselect

H

et eiland Terschelling heeft meer dan 200 kilometer aan wandelpaden, dus de mogelijkheden zijn er eindeloos. Maar wie niet van gebaande paden houdt kan zelf op struinavontuur in de Boschplaat, het oostelijke deel van Terschelling. De Boschplaat is een Europees natuurreservaat, bekend van de paarse vlaktes met lamsoor in de zomermaanden, het grootste natuurlijke bos van de vijf Waddeneilanden en natuurlijk van de duizenden vogels.

Er broeden hier ongeveer zeventig vogelsoorten. De Britse mantelmeeuw is met 13.000 paar ruim vertegenwoordigd.

Andere vogels die hier broeden zijn onder andere scholekster, wulp, lepelaar en tureluur. Het gebied bestaat uit lage duintjes, kwelders en slenken en is ongeveer tien kilometer lang en één tot drie kilometer breed. Lang geleden was dit nog een losliggende zandplaat, maar dankzij de aanleg van een stuifduin is het geleidelijk aan verbonden met het eiland Terschelling. Tegenwoordig is het één van de meest waardevolle natuurgebieden van Nederland en eigendom van Staatsbosbeheer. Enkele malen per jaar raakt het gebied overstroomd door de Waddenzee. De Boschplaat is ook als eerste plek in Nederland benoemd tot

Wandelen op de Wadden

p. 35

HOLLANDS Glorie ©Wim Huijser

©Imageselect

©Wim Huijser

Wandelen op de Wadden

Vlieland: langs het Wad en door de polders

©Wim Huijser

A

l is het relatief klein, ook Vlieland is een perfect wandeleiland.

Mooi is een wandeling door het Bomenland of over het Vuurboetsduin nabij de vuurtoren, vanwaaraf je een prachtig uitzicht hebt over het eiland en over het Waddengebied. Je bent met veertig meter dan op het hoogste punt van de Wadden. Al wanneer je vanuit Harlingen met de boot over de Waddenzee vaart, zie je dat deze bult zich geleidelijk aan de horizon aftekent.

Eenmaal dichterbij wordt ook de rood-witte vuurtoren van Vlieland zichtbaar. Je kunt de top vanaf verschillende kanten bereiken, onder meer via een houten trap van ruim honderd treden.

Bij helder weer zie je zowel Terschelling als Texel liggen.

Onderaan het Vuurboetsduin start de gelijknamige wandelroute van ruim zes kilometer.

Uniek is het Boswachterspad dat vanaf het Posthuiswad door Kroon’s Polders voert en waar je de geuren, kleuren en geluiden van Vlieland ontdekt. In het voorjaar klinkt hier het zingen van de nachtegaal en de blauwborst die zich in het voorjaar verstoppen in de dijkjes die de verschillende polders van elkaar scheiden. Ook kom je hier de broedende lepelaar tegen. Kroon’s Polders is ook de habitat van allerlei soorten ganzen en scholeksters. Maar behalve watervogels

leven in dit waterrijke gebied ook roofvogels en rietvogelsoorten. In de vroege ochtend zijn de vogels het meest actief.

VOGELPARADIJS Voor boswachter Anke Bruin van Staatsbosbeheer is Kroon’s Polders hét vogelparadijs. Ook omdat je in de zomer kunt genieten van een ware bloemenzee.

Vanaf eind juli bloeit de lamsoor en kleurt de hele kwelder lila. De rijke plantengroei is te danken aan het feit dat zowel zout als zoet water in het gebied aanwezig is. Boven op de dijk kijk je uit op de grote zandplaat Vliehors die het meest westelijke deel van Vlieland vormt.

Vanaf de Waddenkant loopt het kronkelende sluippaadje dat favoriet is vanwege de kamperfoelie, de duindoorn en de vele vlinders die daar op afkomen.

De route terug voert over het duin en langs het Noordzeestrand. Via een klinkerweg kom je vanaf het strand weer uit bij het Posthuys, dat heel lang een belangrijke schakel was in de postroute Amsterdam-Vlieland. In de Gouden Eeuw gingen talrijke koopvaardij- en ook oorlogsschepen, op doortocht naar alle windstreken, voor anker op de rede van Vlieland. Dankzij een ‘posterije met paarden en sloepen’ konden brieven van Amsterdamse kooplieden in tien tot twaalf uur de Vlierede bereiken. Een

postiljon te paard snelde van Amsterdam naar Den Helder, vanwaar een postschipper de brieven naar Texel bracht. Daar stond opnieuw een postrijder klaar voor de rit over het eiland. Een tweede postschipper voer vervolgens met zijn vlet naar een vast punt op de Vliehors, de grote zandplaat aan de westkant van Vlieland. Voor dag en dauw moest de postbode vanuit het Posthuys met paard en wagen acht kilometer de Vliehors oprijden om daar het Texelse postbootje op te wachten. Al in 1836 werd het houten gebouwtje vervangen door een stenen huis, het eigenlijke Posthuys.

Wandelroute Boswachterspad Posthuiswad - Kroon’s Polder, 7,5 kilometer Het startpunt van de wandelroute is Hotel Posthuys op Oost-Vlieland. Tegenwoordig kun je hier uitrusten en iets eten en drinken, maar ook uitstekend dineren en overnachten.

Volg vanaf het Posthuys de blauwe paaltjes over de polderdijk. Langs de route vind je een vogelkijkhut, waar een pad omgeven door rieten schermen (om de vogels niet te verstoren) naartoe leidt. Vanuit de vensters heb je goed zicht op de broedeilandjes die speciaal voor de stern zijn aangelegd. Neem daarvoor wel een goede verrekijker mee. De route is te vinden in het boekje Wandelen op Vlieland, dat voor € 7,50 te koop is bij de VVV en informatiecentrum De Noordwester.

Ook kan de route worden gedownload op staatsbosbeheer.nl/uit-in-de-natuur/boswachterspad-posthuiswad-kroonspolder.

ETEN EN DRINKEN Hotel-Eetcafé Posthuys Vlieland Postweg 4, Vlieland posthuysvlieland.nl

•

>

p. 37

Texel: tussen tuunwoallen en skeepeboete

V

oor wandelaars heeft Texel heel uiteenlopende landschappen en paden te bieden. Je kunt kiezen tussen strand, duin- en bosgebieden, de Waddenkant en de vele polders, waarin de agrarische natuur- en landschapsvereniging De Lieuw een aantal boerenwandelpaden heeft uitgezet, waaronder het Sommelpaadje bij De Waal.

Een uniek wandelgebied vormt het licht glooiende landschap van de Hoge Berg tussen Den Burg en Oudeschild. Dit oudste deel van het eiland is in 2019 uitgeroepen tot Nederlands Icoonlandschap vanwege de bovengemiddelde kwaliteit op het gebied van cultuurhistorie, ecologie en landschappelijk schoon.

Dankzij het grote aantal paden is dit bij uitstek een wandellandschap.

De Hoge Berg ligt vijftien meter boven zeeniveau en is ontstaan door kleiopstuwingen tijdens een van de ijstijden.

Ondanks de bescheiden hoogte is de

HOLLANDS Glorie

heuvel al goed zichtbaar vanaf Den Helder en Wieringen, en omgekeerd heb je vanaf de top een weids uitzicht rondom.

Uitlopers van de berg zijn de Noord en Zuid Haffel. Beroemd zijn hier de ‘tuunwoallen en skeepeboete’. De tuinwallen dienden als perceelafscheiding.

De Texelse boeren maakten ze van graszoden. De meeste tuinwallen op de Hoge Berg dateren al uit 1562. Ze zijn ecologisch van grote waarde vanwege de karakteristieke plantengroei. Hier en daar op de percelen staan de zogeheten schapenboeten, asymmetrische landbouwschuren die vrijwel allemaal met de achterkant naar het zuidwesten wijzen en beschutting bieden aan de vele schapen die hier van oudsher tussen de tuinwallen grazen. Ook de kolken en de flora en fauna van het gebied zijn zeer uniek.

Op de Hoge Berg kun je diersoorten aantreffen als de Noordse woelmuis, Texelse zandbij en rugstreeppad. En ook

ZANDKUIL Een bijzondere plek aan de zuidoostkant van de Hoge Berg is het bos Doolhof, met daarnaast een voormalige afgraving uit 1742 die de Zandkuil heet. Jac. P. Thijsse kocht het terrein in 1925 als één van de eerste Natuurmonumenten. Het is nog altijd een reservaat voor vele tientallen bijzondere insectensoorten, die in het zand een plek vinden om te nestelen en zich op te warmen. De vele bloemen in het gebied zorgen bovendien voor voedsel (stuifmeel) en brandstof (nectar). Ieder voorjaar zet een groep vrijwilligers zich in om stukken zand kaal te houden.

De wandeling voert ook langs de Erebegraafplaats Hoge Berg, waar de Georgiërs zijn begraven die omkwamen tijdens de Opstand van de Georgiërs aan het eind van de Tweede Wereldoorlog.

Halverwege het Skillepaadje naar Oudeschild passeer je bovendien nog een twee kilometer lang Boerenwandelpad over Brakenstein.

Wandelroute Texel - De Hoge Berg, 9,7 kilometer Deze wandelroute van Crossbill Guides is te vinden op StoryTrails, de gratis app voor verhalende routes. Startpunt is Parkeerplaats gemeentehuis in Den Burg. Honden zijn op deze route (aangelijnd!) welkom.

ETEN EN DRINKEN Koffie-café Inn de Knip De Naal 2, Den Hoorn inndeknip.nl

•

Hart van Texel Zwaanstraat 6, Den Burg hartvantexel.com

•

©Imageselect ©Imageselect

©Imageselect

bijzondere planten als verfbrem, Engels gras, boshyacint en grasklokjes. De gemeente Texel, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en agrarische natuurvereniging De Lieuw doen samen met particuliere eigenaren hun uiterste best om tuunwoallen, skeepeboete en kolken in zo goed mogelijke staat te houden.

©Nationale Beeldbank

Wandelen op de Wadden

p. 39

DE BOSWACHTER

•

H

oewel op veel plaatsen de open ruimte in het buitengebied steeds meer onder druk komt te staan, kunnen veranderingen in het landschap soms ook de goede kant op gaan. Zoals in de Crezéepolder in Ridderkerk, een van de nieuwste natuurgebieden van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap, dat in 2018 kon worden aangekocht dankzij de financiële steun van beschermers, donateurs en fondsen. En het toeval wil dat dit ook nog eens mijn geboortegrond is. Redenen genoeg om er met boswachter Wouter Boer na lange tijd weer eens terug te keren.

De overgangen zijn scherp. Aan de ene kant rijdt het verkeer over de snelweg A15, aan de andere kanten is de bebouwing zichtbaar van omliggende dorpen.

Ook Rotterdam en Dordrecht liggen in de nabijheid. Maar daartussen, aan de rivier de Noord, richtte de provincie Zuid-Holland op voormalige landbouwgrond een ruim 50 hectare groot natuur- en recreatiegebied in. De dijk werd versterkt, de grond werd afgegraven, er werden kreken en geulen aangelegd en tenslotte werd het gebied onder invloed van eb en vloed gebracht. Twee keer per dag, tijdens eb en vloed, stroomt water in en uit de Crezéepolder. Die beweging zorgt voor bijzonder zeldzame zoetwatergetijdennatuur met een enorme variëteit aan dier- en plantsoorten.

HOLLANDS Glorie

Het werd daarmee tegelijk een gebied waarin de rivier meer ruimte krijgt, want bij hoogwater kan de polder helemaal volstromen. Het getijdenverschil van gemiddeld 90 centimeter zorgt voor een boeiend landschap van kreken, slikken, riet- en biezenvelden en wilgenbos. De dynamiek van de riviernatuur is daarmee weer helemaal terug. Ook kwamen er verharde en onverharde paden en vogelschermen. Voor vogelliefhebbers is het daardoor een heel interessant gebied geworden.

PARADIJSJE “In het late voorjaar is het hier een drukte van jewelste met kluutkuikens”, vertelt Wouter Boer enthousiast als we vanaf de Oostmolendijk het gebied in wandelen. “En je vindt hier de kleine karekiet, de tureluur, de rietzanger, de ijsvogel, de lepelaar, maar soms ook de visarend op zoek naar voedsel. Ook veel vissoorten gebruiken de polder als kraamkamer. Als je ziet hoeveel vogels hier nu al broeden! Het is echt een paradijsje.

Door het getijdenverschil wordt hier het slib van de rivier afgezet en daar maken veel vogels gebruik van om te foerageren. Zo is er hier een heel grote klutenkolonie gekomen. Voor hen is het een heel geschikt voortplantingsgebied. Ze zoeken de meest rustige en veilige delen op. Elk jaar broeden er tussen de vijftig en honderd paartjes. We hebben hier uiteraard ook de bever. Die zit niet alleen in de grienden, je ziet het resultaat van hun activiteiten ook hier in de polder. En in juni staat het hier helemaal vol met kattenstaart en andere plantjes die bij dit natuurtype horen, zoals de spindotter, heelblaadjes, moeras-vergeet-me-nietjes en echte valeriaan.”

GOEDE BALANS Het is logisch dat een dergelijk aantrekkelijk gebied ook veel bezoekers uit de omliggende gemeenten trekt. De boswachter knikt. “We laten zoveel mogelijk mensen hiervan genieten.

Maar we wijzen hen er wel op in het broedseizoen op de paden te blijven. Bezoekers moeten dan van de rietstroken vandaan blijven om verstoring van nesten te voorkomen. En natuurlijk

©Wim Huijser

Waar is het mooi wandelen dit seizoen?

Wim Huijser gaat op pad met een boswachter.

Langs kreken, slikken, riet- en biezenvelden in de Crezéepolder

© Wim Huijser

Wouter Boer

Kreken en geulen

©Staatsbosbeheer

Kluut

Vergeet-me-niet

“Het water zorgt voor dynamiek in het gebied.

Daardoor zie je de situatie steeds heel snel, soms met de dag, veranderen. Elke keer ontstaat er weer ergens een nieuw kreekje” honden aan de lijn houden. Het is een kwestie van de goede balans zoeken tussen recreëren en de rust in de natuur bewaren.

Het mooiste is dan ook om een rondwandeling over de dijk te maken, die leent zich daar perfect voor. Picknicken onderweg gebeurt natuurlijk ook en dat is helemaal niet erg, als je tenminste naderhand ook je afval weer meeneemt.”

Als we in de richting van de Alblasserdamse brug lopen pakt Wouter Boer zijn verrekijker en speurt de rietkraag af. “Ja, de blauwborst! Daar zit-ie.” Als hij wijst zie ik hem ook.

Wandelend over de zomerdijk langs de rivier legt de boswachter uit hoe het water zorgt voor de dynamiek in het gebied.

“Daardoor zie je de situatie steeds heel snel, soms met de dag, >

Blauwborst

p. 41

“Bij elke harde wind gaan er wel weer wat wilgen om. Maar daar groeien dan weer varens overheen. En dat maakt het tot een echte jungle”

veranderen. Elke keer ontstaat er weer ergens een nieuw kreekje.”

Tot voor kort waren de buitendijkse gronden nog echt productiegebieden. Dat gold zowel voor de grienden als voor de akkers. Nu is het de natuur die te midden van alle bebouwing en bedrijvigheid de ruimte heeft gekregen. “De rivier vormt de verbindende structuur naar andere gebieden in de regio, zoals de Sophiapolder bij Hendrik-Ido-Ambacht.

En iets verderop ligt de Biesbosch.

Daarmee vormen die gebieden toch een mooi geheel.”

BEHEER Bewoners van de Veluwe of uit Twente vragen zich weleens af of een volle provincie als Zuid-Holland eigenlijk nog wel natuur heeft. Gelukkig is dat het geval. Het aantal gebieden neemt zelfs steeds verder toe en er wordt naar gestreefd zoveel mogelijk bestaande natuur te behouden. Door de aankoop van de Crezéepolder nam het areaal om te beschermen in één klap flink toe.

Aan het aangespoelde riet tegen de dijk is nog goed te zien hoe hoog het water een paar maanden geleden heeft gestaan.

De rivier voert ook altijd afval met zich mee.

Het Zuid-Hollands Landschap hoeft de polder alleen extensief te beheren, legt Wouter Boer uit. “De dijk wordt aan de rivierkant onderhouden door Rijkswaterstaat en het Landschap zorgt

HOLLANDS Glorie

OPLADEN De boswachter wijst op de harde toon van de Cetti’s zanger, de zangvogel waarvan de naam tegelijk een eerbetoon is aan de Italiaanse natuuronderzoeker Francesco Cetti. “Ik leer graag”, zegt hij als ik hem complimenteer met zijn vogelkennis.

“Daarom doe ik naast mijn werk momenteel de hbo-opleiding Bos- en Natuurbeheer in Velp. Oorspronkelijk kom ik uit een heel andere sector. Ik ben het natuurwerk ingegaan toen ik dacht: het is nu of nooit. Om het vak te leren heb ik eerst mbo gedaan, maar nu wil ik mij verder in het landschap verdiepen. Ik ben in deze omgeving opgegroeid en dit polderlandschap is mij vertrouwd. Als je wilt opladen is het heerlijk om hier door de polder te struinen, ook in de winter. Maar in mijn regio ‘eilanden’ kom ik van hier tot de duinen bij Ouddorp. Dat is een enorme variëteit aan landschappen, van bos en duin tot weide- en zoetwatergetijdengebieden. Ik kom alles tegen en elk gebied heeft zijn eigen charme en uitdagingen. Dat maakt het werk ook zo afwisselend.”

Even verderop vliegt een torenvalkje op met een prooi. De boswachter vertelt dat hij hier altijd hetzelfde exemplaar aantreft. “Ik denk dat hij mij inmiddels ook wel kent.”

Ofschoon hij zelf geen boa is moet ook Wouter Boer, terugkijkend op de coronatijd, vaststellen dat hij geconfronteerd werd met vernielingen in natuurgebieden. “Sommige gebieden lenen zich totaal niet voor recreatiedruk, met alle schadelijke gevolgen.

Veel mensen kwamen op plekken waar dat niet was toegestaan en waar bijvoorbeeld net een boomleeuwerik zat te broeden.

Als je ziet hoeveel paden we in de duingebieden hadden voor en na corona. Daar zit nogal een verschil tussen. En als je dan ziet dat orchideeën platgetrapt worden, dan is dat natuurlijk heel frustrerend.”

UNIEK De wandeling is bijna rond en we naderen de Ridderkerkse Griend. Volgens Wouter Boer is het een gebied dat ook uniek

© Wim Huijser

Echte valeriaan.

voor minimaal maaibeheer op enkele vlakke stukken. We hebben hier ook een vrijwilligersploeg opgezet die diverse werkzaamheden verricht, waaronder afval ruimen. Ook verwijderen ze jonge houtopslag. Geen eenvoudig klusje in die natte lagen slik, waarin je telkens wegglijdt. Maar daardoor blijft dit het meest geschikte leefgebied voor de rietvogels. Sommige vrijwilligers zijn daar elke week een dagdeel druk mee. En ook de laatste boer die hier werkzaam was is als gids nog altijd actief bij het gebied betrokken.”

DE BOSWACHTER

© Wim Huijser

Visarend

Wouter Boer

Zonsopkomst Dynamisch ooibos aan de Noord

is op Europese schaal. “Dergelijke zoetwatergetijdennatuur zie je verder nergens. En de robuustheid en dynamiek van deze ooibossen is heel bijzonder. Bij elke harde wind gaan er wel weer wat wilgen om. Maar daar groeien dan weer varens overheen. En dat maakt het tot een echte jungle.”

Wouter Boer pakt zijn kijker en tuurt naar de lucht. “De visarend.

Zie je hem ook?” Hij reikt mij de verrekijker aan. “Zie je daar de kerktoren van Kinderdijk? Recht daarboven. Die komt overgevlogen uit de Biesbosch om hier in de polder even te snacken.” •

WANDELROUTE De wandelroute door de Crezéepolder is 7 kilometer lang.

Via paden en vlonders ervaar je hoe de natuur de polder steeds meer verovert.

Onderweg kun je veel vogel- en plantensoorten tegenkomen. Je kunt ook meteen een rondje maken door de Ridderkerkse Griend, een buitendijkse wilgenjungle waar een bever zijn burcht heeft gebouwd. Honden zijn hier niet toegestaan. Parkeren kan op Parkeerplaats Crezéepolder,

Gorzenweg 5, Ridderkerk. De wandelroute is te downloaden op zuidhollandslandschap.nl/crezeepolderroute.

ETEN EN DRINKEN Restaurant De Oude Haven Havenhoofd 1, Ridderkerk restaurant-deoudehaven.nl Eeterij Tapperij ’t Ambacht Dorpsstraat 125, Hendrik-Ido-Ambacht cafetambacht.nl

p. 43

WEG IN NEDERLAND Tekst & samenstelling Amélie Dufour

MET DE (KLEIN)KINDEREN

Terug in de tijd Je kunt er natuurlijk over lezen in een boek, maar geschiedenis beleef je pas écht door zelf op ontdekkingstocht te gaan. Dat is precies wat kinderen naar hartenlust kunnen doen in het preHistorisch Dorp in Eindhoven. Een hut bouwen bij de jagers en verzamelaars, pennen slaan in de Romeinse tijd of een wapenschild maken in de Tachtigjarige Oorlog. Ontmoet de historische bewoners van de prehistorie tot de late Middeleeuwen en leer het verleden kennen zoals het ooit écht geweest zou moeten zijn. Een heerlijk openluchtmuseum om met uw (klein)kinderen in rond te dwalen: historisch huisje in, historisch huisje uit. En leuk in de zomer: samen kanoën in een boomstam!

• PreHistorisch Dorp, Boutenslaan 161B, Eindhoven. Het museum is van eind maart t/m eind oktober geopend, museumkaart geldig. prehistorischdorp.nl

Wie het eerste zijn schoenen aan heeft

Speeleiland Alleen bereikbaar via de hangbrug of het trekpontje: het avontureneiland van Zandziebar, midden in een recreatieplas in Slijk-Ewijk, aan de Waal. Gebouwd met natuurlijke materialen en goed voor uren gratis waterpret op een warme zomerdag. Daar heeft u geen (klein)kind meer aan. Toch zin in meer? Er zijn ook waterfietsen, kano’s en sup-boards te huur – of neem gewoon een verkoelend duikje in de plas.

• Zandziebar, Valburgsestraat 45, Slijk-Ewijk.

Gratis toegankelijk. zandziebar.nl

HOLLANDS Glorie

“In dit boekje staan de allervetste kinderwandelroutes ooit! Ik heb ze allemaal getest en ik ben écht op de gaafste plekken geweest, met vlonderpaden, trekpontjes, uitkijktorens, stapstenen en nog veel meer!” Hier spreekt de elfjarige Agnes, dochter van wandelboswachter Ellen en natuurfotograaf Bob, én het gelukkige proefkonijn voor de wandelgids die het stel maakte. Alleen de ‘allerspannendste’ wandelroutes kregen een plekje, verspreid door het hele land, 42 stuks in totaal (plus 35 extra routesuggesties). De wandelingen variëren tussen de 1 en 10 kilometer en zijn geschikt voor kinderen tot en met 14 jaar. Wedden dat de kinderen in het vervolg als eersten hun wandelschoenen aan hebben?

• Bob & Ellen Luijks, De spannendste wandelroutes met kinderen, €25,45 (inclusief verzendkosten), te koop via de website. wandelboswachterellen.nl

SLAPEN OP HET STRAND Een dagje strand is leuk, een weekend of langer nog veel leuker! Ons land kent genoeg fijne adresjes waar u (praktisch) op het strand slaapt. Een kleine selectie voor de nodige vitamine zee deze zomer:

Strandlodges De Zeeuwse Kust Op een paar honderd meter afstand van het strand van Renesse bevindt zich Strandpark De Zeeuwse Kust. Hier verhuren ze strandlodges voor vijf, zes of acht personen. Ingericht met steigerhouten meubels en van alle gemakken voorzien – dit is niet voor niks ‘glamping’.

Via de openslaande deuren komt u op uw eigen veranda.

Texel Yurts Piet en Ina woonden zelf een aantal jaren permanent in een yurt en wilden deze belevenis ook voor anderen mogelijk maken. In Nationaal Park Duinen van Texel staan vijf yurts op duinkampeerterrein Loodsmansduin.

Een heerlijk rustig plekje voor u én tegelijkertijd fantastisch voor kinderen: uren ongestoord buitenspelen, zwemmen in het buitenzwembadje (of natuurlijk in zee!) en papa en mama helpen koken op het houtfornuis.

• Vanaf €310 voor een weekend.

Rommelpot 19, Den Hoorn. texelyurts.nl

• Vanaf €765 voor een midweek. Te boeken vanaf Pasen t/m de herfstvakantie.

Helleweg 8, Renesse. strandparkdezeeuwsekust.nl

Haagse strandhuisjes Oh, oh Den Haag, mooie stad achter de duinen... In familiebadplaats Kijkduin staan twintig luxe strandhuisjes letterlijk óp het strand.

Dat betekent een ochtendduik om wakker te worden, garnalen en krabbetjes zoeken in de branding en de zon zien zakken in de zee (“Ah toe, mogen we opblijven, het is vakantie!”).

Genoeg zand gezien? U bent ook zo in hartje Den Haag.

• Vanaf €762 voor een weekend.

Te boeken vanaf maart t/m eind oktober.

Strandweg, Den Haag. haagsestrandhuisjes.nl

p. 45

Op naar de top Ze zijn jong, enthousiast en gedreven. Leden van de vereniging Jeunes Restaurateurs combineren hun hartstocht voor koken met perfect gastheerschap. In elke uitgave van Hollands Glorie het spotlicht op een aantal adressen in Nederland waar u kunt kennismaken met het resultaat van hun ambitie.

Bezoek de websites voor actuele openingstijden.

Atelier Gulpen Tante Kee Kaag Basiliek Harderwijk Carelshaven Delden Fris Haarlem Somm Uden ’t Vlasbloemeken Koewacht

© studio@nickvanoosten.nl

Tekst Pieter J. Bogaers

p. 47

Atelier in Gulpen

•

Culinair genoegen tussen Limburgs mooiste glooïngen

I

n het Zuid-Limburgse Mergelland is Gulpen een bedrijvig centrum tussen Aken en Maastricht aan een weg (de N278) die – naar men vermoedt – al door de Romeinen aangelegd werd. Deze vrij drukke ‘heerbaan’ doorkruist een van de mooiste on-Nederlandse streken die ons land rijk is. Even ten zuiden ervan zit je zo in Duitsland, in Franstalig en Vlaams België of in een van de Duitstalige Oostkantons die ons buurland rijk is.

Gulpen, gelegen aan Gulp en Geul, ligt ongeveer in het midden van die oostwestelijke hoofdweg en menigeen is daar neergestreken. Kijk echter vooral eens voorbij alle drukte en de bekende brouwerij naar de rustiger delen van Gulpen. Hier vind je bijvoorbeeld nog, wat hoger gelegen naast het oude kerkhof, een kerktoren uit de 11de eeuw. Direct naast Gulpen ligt het adembenemend mooie kasteel Neubourg treurend te wachten op een zinnige bestemming (kom op, eigenaar Piet Dassen!). Het is een omgeving van oude vakwerkboerderijen en nog veel meer roemrijke kastelen en... ja, je kunt hier uitstekend eten bij JRE-restaurant Atelier van chef Hans en gastvrouw Ellen Kinkartz.

Restaurant Atelier zit alweer 22 jaar in een historisch vakwerkhuis dat vroeger een kleermakersatelier was; vandaar de naam.

Binnen werd gekozen voor een moderne industriële inrichting, maar het woord gezellig is hier ook op z’n plaats. Tussen

HOLLANDS Glorie

de stoere, natuurlijke materialen tref je linnen op tafel. Casual chic willen ze hier graag zijn, want dat past bij de no-nonsense houding van de Limburger.

De kookstijl van chef Hans Kinkartz is klassiek-modern met wereldse invloeden.

Gastvrouw en sommelier Ellen, dit jaar door JRE uitgeroepen tot Gastvrouw van het Jaar, selecteerde naast klassieke wijnen ook een aantal vernieuwende biologische en biodynamische wijnen. “Het is pas crisis als de wijn op is”, staat er op de kaart en Ellen garandeert dat die nog nooit op was.

Michelin maakt treffende reclame voor deze bijzondere mensen: “Een bezoek aan het stijlvolle Atelier van Hans Kinkartz is altijd een spannende beleving. Waar gaat de vakkundige chef nu weer mee uitpakken? Hij houdt van innoveren en aarzelt niet om onalledaagse smaken samen te brengen. En wees gerust: deze chef weet wat af van beheersing en nuance.

Een intense reis voor uw smaakpapillen!”

Onderneem dus die culinaire route naar dit glooiende land van het veelbezongen bronsgroen eikenhout en laat je in de watten leggen door Ellens goede zorgen en Hans’ creaties in dit bijzonder culinaire atelier.

Atelier Markt 9 Gulpen 043 4504490 jre.eu/restaurantatelier

Op naar de top

Tante Kee in Kaag

(membre d’honneur)

Even onthaasten op een idyllisch eiland

I

ets ten zuiden van Sassenheim – op een steenworp van Leiden en dertig kilometer van Amsterdam – vind je de idyllische Kagerplassen; een stelsel van ondiepe veenplassen met een tiental kleine en grotere eilandjes. Hier wordt druk gerecreëerd op en langs het water. De belangrijkste activiteit op het eiland Kaag (ook wel ‘de Kaag’ genoemd) heeft niks met ontspanning te maken, nou ja ... indirect weer wel. Hier bouwt rederij Royal Van Lent jachten voor de zeer welgestelden waarvoor geldt: als je naar de prijs moet vragen, kun je het waarschijnlijk niet betalen.

De meesten van ons hebben daar dus niks te zoeken, maar er is een andere eilandbestemming waar we allemaal welkom zijn: Tante Kee, een JRE-restaurant dat je met auto of fiets alleen met het veerpontje uit Buitenkaag kunt bereiken, tenzij je komt per eigen sloep want dan kun je direct aan het terras aanleggen.

Patron-cuisinier Raymond Reeb en gastvrouw Kim Edwards gaven het aloude restaurant Tante Kee een nieuw leven.

Het interieur is modern, licht en knipoogt naar de oud-Hollandse Tante Kee van weleer. In de jaren dertig van de vorige eeuw stond ‘tante’ vooral bekend om haar pannenkoeken. Nu om de Franse fine-diningkeuken en die nadrukkelijke oosterse accenten hier en daar. Fijne combinatie. En... tante leeft dankzij de onvolprezen fotograaf Erwin Olaf.

Vanaf haar portret, echt Olafiaans qua belichting, modelkeuze en aankleding, ziet zij erop toe dat het iedereen goed gaat.

Niet moeilijk met zo’n keuken en een van de mooiste terrassen van Nederland.

Tante Kee kreeg van Michelin een Bib Gourmand, de erkenning voor een uitstekende verhouding tussen geboden kwaliteit en gevraagde prijs. En het is niet de eerste keer dat dit de opmaat is naar meer van Michelin...

Tante Kee Julianalaan 14 Kaag 0252 544206

•

jre.eu/tantekee

p. 49

Basiliek in Harderwijk

Nieuwe chef-eigenaar popelt om nieuwe stek vorm te geven

H

arderwijk zou je met wat meer aandacht moeten bekijken. De aan de rand van de Veluwe gelegen plaats is zowel een vesting- als Hanzestad. Stadsrechten waren er al in de vroege 13de eeuw en daarmee was Herderewich, zoals het toen nog heette, de eerste stad van de Veluwe. Er is te veel gebeurd in Harderwijk om op te sommen, maar wist u dat dit stadje ooit een universiteit had? Oké, niet lang, van 1648 tot 1811, maar die leverde wel beroemdheden af als de medicus Boerhaave en de botanicus Linnaeus.

Tot de Zuiderzee afgesloten werd was de visserij een belangrijke bron van inkomsten, maar Harderwijk heeft ook een reputatie als garnizoensstad. En dan heeft Harderwijk maar liefst twee basilieken. De Onze Lieve Vrouwekerk is een driebeukige basiliek met fundamenten uit eind 14de eeuw. En dan is er nog restaurant Basiliek, heel toepasselijk in de voormalige gotische kapel voor de aanbidding van de heilige Agnes.

Dit culinair bedevaartsoord wacht een uitdaging.

Want een heel spannende tijd breekt nu aan voor Yornie van Dijk, de kersverse nieuwe eigenaar van restaurant Basiliek aan de historische Vischmarkt in Harderwijk. Op 1 juni kreeg hij de sleutels van het restaurant uit handen van Rik Jansma die hier zestien jaar geleden naam maakte en al na een jaar een ster scoorde bij Michelin. Yornie (29) was enige jaren zijn tweede man en gaat nu met frisse energie aan de slag. “Dit is echt een droom die uitkomt!” zegt hij.

Na een korte vakantie start hij met een

HOLLANDS Glorie

•

verbouwing en vanaf 1 juli kan hij daadwerkelijk beginnen aan die eigen keukenstijl. Yornie: “Daar kan ik nu pas echt aan gaan werken omdat ik tot nog toe steeds onder een ander werkzaam was.”

Hij wil verklappen dat zijn zaak een soort Scandinavische sfeer gaat krijgen. “Ik denk aan beige tinten en veel groene planten. Die verbouwing is de eerste stap om van restaurant Basiliek mijn Basiliek te maken.”

Het pad van de carrière van deze chef was slechts geplaveid met sterren en dat zorgt voor een stevige basis die een dat-komt-vast-wel-goed-gevoel oplevert.

Hij volgde de Cas Spijkers Academie (de enige kwaliteitsopleiding voor koks in Nederland) en hij deed ervaring op bij de overburen (’t Nonnetje**), bij De Librije*** in Zwolle, Ratatouille, ook in Harderwijk en bij Parc Broekhuizens meer dan voortreffelijke restaurant Voltaire*. Dat laatste restaurant stond onder leiding van Jacob Jan Boerma (toen ***) van wie hij ook veel van leerde. “Mijn gerechten zullen licht zijn met hier en daar wat frisse zuren en ik wil eigenlijk zo min mogelijk handelingen op het bord verrichten. Het pure product mag het woord voeren.”

De nieuwe Basiliek gaat ook in het weekend voor lunch en zelfs op maandag open. Dinsdag en woensdag worden de sluitingsdagen. Spannend!

Basiliek Vischmarkt 57L Harderwijk 0341 415290 jre.eu/restaurantbasiliek

Op naar de top

Carelshaven in Delden

Kwart millennium Twentse gastvrijheid

W

ie de naam Delden hoort (even ten westen van Hengelo en nabij Enschede), denkt al snel aan het indrukwekkende kasteel Twickel, officieel een van de ongeveer 120 havezaten die Overijssel ooit rijk was.

Het was Carel van Wassenaer Obdam, kasteelheer in de 18de eeuw, die – vol goede bedoelingen – in 1771 de Twickelervaart liet graven om Twentse nijverheid en handel te bevorderen. Wie het vrij smalle water van nu ziet kan zich amper voorstellen dat deze waterweg daar ooit voor gebruikt werd. Toch liet Van Wassenaer aan het begin van de vaart een haventje aanleggen en het jaar erop zelfs een herberg bouwen die ‘Carels Haven’ gedoopt werd. Die vaart raakte honderd jaar later al buiten gebruik, maar die herberg bleef fier overeind. Dit jaar kunnen zij dus iets unieks gedenken: het 250-jarig bestaan.

Carelshaven anno 2022 is een eigentijds hotel-restaurant met een zeer goede culinaire en gastvrije reputatie. Daniël

•

Nijkamp is als chef verantwoordelijk voor alles wat de keuken verlaat en dat is geheel in stijl met wat de Jeunes Restaurateurs nastreven: ambachtelijkheid, aarding met de omgeving en het enthousiast presenteren van culinair avontuur.

Uiteraard stelt hij samen met zijn keukenteam nieuwe menu’s samen op het ritme van de natuur. Daarbij maakt hij royaal gebruik van wat ‘Twente, de culinaire schatkamer van Nederland’ te bieden heeft. Bovendien profiteert hij van de aanwezigheid van een eigen moestuin.

Nijkamp combineert dat lokale met zijn Franse leerschool. Gasten kunnen kiezen uit à la carte-klassiekers of uit the works in de vorm van een vier- tot achtgangendiner. Ze schenken er graag een passend glas bij. Twee magische woorden zijn ook: all-in. Dan krijg je de echt koninklijke behandeling met een glas champagne als kick-off, amuses, plat of bruisend water, passende wijnen en koffie of thee ter afsluiting met in eigen huis gemaakte bonbonnetjes. Feest!

Carelshaven wordt gerund door Alco van Berkel en zijn vrouw Evelyn. Vorig jaar werd hij door JRE uitgeroepen tot Gastheer van het Jaar vanwege zijn enthousiaste uitdraging van het metier om mensen volledig te ontzorgen.

Naast de culinaire invulling biedt Carelshaven 21 kamers op viersterrenniveau. De meeste hebben een eigen terras of balkon en dat is fijn want het hotel staat in een park dat onderdeel uitmaakt van het 4300 hectaren tellende landgoed. Zo is Carelshaven een uitgelezen locatie voor een weekendje weg van het ‘wilde westen’.

Er kan vergaderd worden, gefeest, apart gedineerd met grotere groepen en in de directe omgeving kun je wandelen, fietsen of een balletje slaan op de golfbaan.

Kortom: een aantrekkelijke bestemming.

Carelshaven Hengelosestraat 30 Delden 074 3761305 jre.eu/carelshaven

p. 51

•

Fris in Haarlem

Een swingende avond voor iedereen

H

aarlem heeft vele aantrekkelijke kanten. De 19de-eeuwse kunstschilder Cornelis Springer legde de monumentale kant van de stad, de oude kern rond de Sint-Bavokerk, op onnavolgbare wijze vast. Die aantrekkingskracht van Haarlem is al langere tijd op Amsterdammers overgeslagen voor wie het te druk werd in de hoofdstad. Het centrum van Haarlem bruist op een beschaafde manier en er is veel gezellige horeca te vinden. En er valt wat te kiezen: van eetcafé tot fine-diningrestaurants op hoog niveau. Zo is hier, aan de rand van dat centrum nabij Frederikspark en Kleine Houtweg, JRE-restaurant Fris te vinden. Een kleine zes jaar geleden werd Fris verworven door de toen nog 26-jarige Rick May en hij gaf het een volledig eigen draai.

In dit deel van Haarlem kun je nog makkelijk parkeren (zij het tegen een gemeentelijk struikroverstarief). Het restaurant oogt modern en tja ‘warm’ grapt Michelin in een vriendelijke aanbeveling.

De menukaart oogt absoluut ‘fris’ door de keuze van originele texturen en productcombinaties. De o zo belangrijke verlichting is goed en de aankleding kunstzinnig en akoestiekbevorderend.

Prettige enthousiaste jonge mensen aan de voorkant van het restaurant die gevoel hebben voor het vak.

HOLLANDS Glorie

Rick deed een gedegen basis op bij de man die ook in Haarlem begon, maar in Zuid-Limburg furore maakte met zijn restaurant De Leuf. Paul van de Bunt behaalde er twee sterren en Rick toonde zich een leergierige leerling.

‘Beheerst omgaan met ultramoderne kooktechnieken uit Spaanse toverpotjes’ is misschien de belangrijkste boodschap die hij opstak in Ubachsberg.

Mooi signatuurgerecht? Zijn Franse croissant met eendenlever, Ibérico-ham, Savora-mosterd met VOC-specerijen en vijgenijs. Een ware smaakbom met wereldwijde invloeden.

De wijnkaart weerspiegelt het beste van wat er in de oude en nieuwe wijnwereld te vinden is. Op dit niveau hoor je telkens weer te zeggen dat pure eerlijke producten uit de regio gerespecteerd (en gebruikt) worden. Niet moeilijk voor Rick May door gedreven verhalen bij die producten.

Ideale avond voor hem? “Als beide teams goed samenwerken en ervoor zorgen dat alles gesmeerd loopt. Dan krijg je reuring in de zaak en swingt de avond voor iedereen.”

Fris Twijnderslaan 7 Haarlem 023 5310717 jre.eu/restaurantfris

Op naar de top

•

Somm in Uden

Brabantse gastvrijheid

M

idden in het Brabantse Uden is een weinig gebruikte combinatie te vinden: een wijnwinkel met restaurant, of is het nou een restaurant met wijnwinkel? Het restaurant heet in ieder geval Somm, afgeleid natuurlijk van het woord sommelier. En de somm, dat is gastheer Bram van Grinsven. Laten we nou eens met hem beginnen want wijn wordt hier duidelijk met een hoofdletter geschreven.

Na zijn mbo-opleiding aan De Rooi Pannen (een verwijzing naar de rode dakpannen van het schoolpand) in Tilburg werkte Bram bij verschillende restaurants, zoals Oud Sluis, de Treeswijkhoeve en Sillyfox (beschreven in het vorige nummer). Hij was er zowel gastheer als sommelier. In 2012 won hij de tiende editie van de National Hennessy Hospitality Award. Vier jaar later opende hij samen met chef Werner Croymans restaurant Somm. De wijnkaart is afgestemd op de pure keuken van chef Werner. Wijnen met een persoonlijk en eigenzinnig karakter die perfect daarop aansluiten. “Als je aan tafel de filosofie van de wijnboer proeft ben ik helemaal happy”, zegt Bram.

Michelin over Somm: “Neem chefs die bij toprestaurants werkten, geef ze een gezellig restaurant en combineer dat met uitstekende wijnen van de aansluitende

wijnwinkel. Resultaat: het ongedwongen Somm! De keuken is hier lekker modern, goed afgewogen en internationaal getint.

Interessant!”

“Tja, dat is mooi gezegd”, sluit chef Werner hierop aan. “We besteden veel zorg aan de selectie van onze producten, van prikkelende amuse tot afsluitende koffie. Over alles denken we goed na, zoals het hoort. Er komen alleen producten van de bovenste plank binnen, maar een bord hoeft er wat mij betreft niet als een schilderij uit te zien. Smaak staat voorop.”

De kookstijl van chef Werner Croymans is modern-klassiek met, zoals hij het omschrijft ‘een wereldse diepgang’. De seizoenen verleiden als het ware en die vormen dus het actuele menu. In de wijnwinkel kan men terecht voor een goed advies over bijzondere wijnen voor thuis, voor bij een besloten partij, bijzondere en feestelijke gelegenheden.

Somm combineert uiteindelijk drie dingen: de verrassende keuken, de wereldse wijnkaart en de Brabantse gastvrijheid.

Somm Veghelsedijk 42 Uden 0413 395260 jre.eu/restaurant-somm

p. 53

’t Vlasbloemeken in Koewacht

Lokale asperge,Oosterscheldekreeft en lam

H

et katholieke stadje Koewacht vormt een unicum want het ligt letterlijk op de grens met België, dus een deel is Nederlands en de rest Vlaams. Dit Zeeuwse plaatsje ontstond tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) en staat bekend om zijn vlascultuur. Er is dan ook een leerzaam museum waar je er onder meer aan herinnerd wordt dat vlas de basis van de stof linnen is. Voor Zeeland enige tijd een belangrijke bron van inkomsten, maar de serieuze vlasverwerkers vind je tegenwoordig in België en vooral Frankrijk.

Na zo’n museumbezoek wil de gemiddelde mens maar één ding: eten, en goed graag. Laat dat nou kunnen in Koewacht want hier vind je een JRE-restaurant met de toepasselijke naam ’t Vlasbloemeken. Chef Eric van Bochove verdiende zelfs een ster van de bekende bandenfirma. Met lokale helden als Koewachtse asperges, Oosterscheldekreeft (vangst alleen toegestaan tussen de laatste donderdag van maart en 15 juli) en het Zeeuws lam uit het Verdronken Land van Saeftinghe heeft hij goud in handen, vonden de inspecteurs.

“De natuur geeft ons aan wanneer een product op smaak is en wanneer we kunnen oogsten”, zegt Van Bochove die voor hij met dit restaurant begon kookervaring opdeed in Engeland, Zwitserland en eigen land. Hij combineert een klassieke kookstijl met moderne en nieuwe technieken.

Daarbij kiest hij vaak voor een traditionele bereidingswijze om de oorspronkelijke smaken van het hoofdingrediënt te laten spreken.

De garnituren en texturen geven de

HOLLANDS Glorie

bordjes vervolgens een eigentijdse uitstraling.

Gastvrouw en sommelier Bianca sluit daar feilloos op aan met de wijnkaart.

Haar uitgebreide kaart biedt flessen uit de beste internationale wijngebieden.

Ze komt samen met de gast altijd tot een treffende keuze om de combinatie met Erics gerechten tot een sluitend gedicht te maken. Zo zorgen Erics gebalanceerde gerechten, haar uitmuntende wijnen en de kunstzinnige ambiance van dit restaurant er samen voor om alle zintuigen van de gast te prikkelen. ‘t Vlasbloemeken Nieuwstraat 8 Koewacht 0114 361914 jre.eu/vlasbloemeken

•

Twee nieuwe zaken voor Bruno Delen 4 en 5 van de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police, zijn vanaf juni verkrijgbaar als pocket en e-book.

Martin

Bruno, chef de police.

ezen misdaadserie met

WALKEcR hte

Het is lente in de Franse Péri gord, een tijd van schoonh eid en rust. Maar niet voor Bruno, chef de poli ce in Saint Denis. Op een boot wordt het lichaam van een vrouw gevo nden, gedood in wat een sata nisch ritueel lijkt te zijn. En Bruno heeft al geno eg op zijn bord. Hij bemidde lt zowel in een zaak van huiselijk geweld als bij een bedenkelijk voorstel voo r lokale ontwikkeling dat té mooi lijkt om waar te zijn. Maar een moordza ak heeft altijd voorrang en de wortels hiervan ligge n diep in het verleden begr aven. Alles leidt terug naar het kasteel boven een bocht in de rivier, naar de oude vrouw die daar teruggetrokken leeft en naar het geheim dat verborgen is in de Duivelsgrot.

Een onverwa vondst zaak

Een ‘De onw taan bare Bruno… die bergen trot no, Bru reers voo seert en zich stort terw ijl hij voo ce t dat verschillende listige misdaden in grotten de polirkom chef en complotten de traditionele manier van leven in St Denis verstoren’.

Literary Review

De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek jour nalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a.

Moskou en Washington.

Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Ben oît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

‘Het vijfde uitstapje met Brun o Courrèges – een scherpzin een met truffels en kaas over nige agent in laden dorp in de Périgord in Frankrijk – is Walkers beste tot nu toe, een eerst eklas mysterie. Entertainmen t Weekly

Martin

M A R T IN W A L K E R D e Duivelsgrot

en bestempeld, ze en dan als misdaadfictie word met een bijzondere n, ‘De Courrèges-boeken mog ht in het Franse dorpsleve inzic ijk akel verm e een ook en e deel in de Het bied vijfd het gebied’. France Magazin vaniona sfeervol wijn enle,deinte rnat al gepr nadruk op het eten

onverwachte vondst MARTIN WALKER De

-9

Misdaad in de Dordogne

WALKER De Duivelsgrot

Een zaak voor Bruno, chef de police

ISBN 978-90-83251 4-0-

0

9 789083 251400

Cover Bruno deel 5.indd

1

LITERAIRE THRILLE

LITERAIRE THRILLE

R

R

09-05-2022 15:26 16-05-2022 11:15

‘Lyrisch. . . . Walker schetst de geneugten van wijn, eten, liefde en vriendschap van zijn Franse gemeenschap met duidelijke genegenheid maar zonder sentimentaliteit. Zijn dorpelingen zijn niet méér immuun voor de moderne tijd dan de rest van ons – ze drinken gewoon betere wijn.’

Publishers Weekly

De Engelsman Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington.

Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com ISBN 978-90-831675-2-7

Martin

WALKER

Op een zomerochtend wordt politiecommissaris Bruno Courrèges ruw gewekt door de sirene op het gemeentehuis van Saint Denis, die de vrijwillige brandweer oproept. Bruno volgt de brandweer naar een grote loods die in lichterlaaie staat en de omliggende wijngaard in vlammen zet. Korte tijd later wordt het dorp in de Périgord bezocht door een Californische wijnmaker met grootse plannen. Hij wil een enorm wijnhuis in de vallei opzetten, wat een aardige opsteker zou zijn voor de plaatselijke economie. Het plan zaait verdeeldheid onder de bewoners van Saint-Denis, waarbij de gemoederen hoog oplopen. Als er een moord wordt gepleegd, neemt de dreiging serieuze vormen aan. Bruno laveert tussen voor- en tegenstanders Misdaadop inzoek naar de dader en probeert te voorkomen dat deze nog grotere misdaden het hart van begaat…

Bruno chef de police

de Dordogne

‘Het echte plezier van het boek is de plek zelf…. Terwijl lezers worden aangetrokken door wijnproeverijen, diners met truffelomelet en de oude waardigheid van een Franse jachthond, neemt de spanning in het verhaal toe.’

Houston Chronicle De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington.

Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

Martin

Het derde deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

WALKER

De Franse Périgord is de bakermat van de zwarte truffel, en met vijfduizend euro per kilo is deze ‘zwarte diamant’ een kostbare schat. Wanneer blijkt dat de markt voor deze delicatesse wordt vervuild door de import van de goedkopere Chinese truffel, gaat politiecommissaris Bruno op onderzoek uit. De zaak wordt grimmig wanneer een goede vriend op brute wijze wordt vermoord, als waarschuwing voor anderen. Zijn vriend was niet alleen een truffelexpert, hij was ook een voormalig agent van de inlichtingendienst.

Bruno’s speurwerk brengt hem van zonovergoten markten naar schemerige cafés, van chique recepties tot gespannen onderhandelingen - van alle paradijselijke geneugten van de regio tot zijn schimmige onderwereld - en herenigtEen hemzaak met een verloren liefde.

De vergelding

voor Bruno, chef de police

‘Een charmant Frans dorpje, heerlijk eten, excentrieke karakters en een mysterie om het verhaal op dreef te houden… Smakelijk inderdaad.’

The Seattle Times

De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington.

Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

ISBN 978-90-831675-3-4

ISBN 978-90-831675-4-1

9 789083 167534

9 789083 167527

Cover Bruno deel 2.indd 1

Martin

WALKER De zwarte diamant

Een zaak voor Bruno, chef de police

9 789083 167541 LITERAIRE THRILLER

LITERAIRE THRILLER

Cover Bruno deel 1.indd 1

‘Maakt dat je direct een ticket wilt kopen om je onder te dompelen in la France profonde.’

Irish Independent

MARTIN WALKER De zwarte diamant

Bruno Courrèges mag dan wel politiecommissaris zijn, eigenlijk heeft hij niet veel te doen in het kleine plaatsje Saint Denis in de Dordogne. Hij heeft een dienstwapen, maar dat draagt hij nooit. Hij heeft het recht mensen te arresteren, maar dat is in zijn loopbaan slechts één keer voorgekomen.

Op Bevrijdingsdag wordt de grootvader van een Algerijnse dorpsgenoot dood aangetroffen. Men vermoedt een racistisch motief vanwege een groep extreem-rechtse jongeren die actief is in de buurt. Bruno is echter niet overtuigd en stelt een grondig onderzoek in, dat geheimen uit het verleden blootlegt en de verhoudingen binnen het dorp ernstig verstoort.

‘Walkers ontspannen stijl en humor brengen zijn boeiende held en het charmante dorp tot leven. Een van de leukste boeken die ik in lange tijd heb gelezen.’

Sunday Telegraph

‘De geneugten van het leven in de Dordogne en een intrigerend mysterie… een winnende combinatie.’

Telegraph

Het tweede deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

MARTIN WALKER De vergelding

Het eerste deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

MARTIN WALKER Bruno chef de police

Delen 4 en 5 van de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police, zijn vanaf juni verkrijgbaar.

Bestel ze in de webshop van Hollands Glorie en betaal geen verzendkosten.

10-08-2021 12:31

Cover Bruno deel 3.indd 1

LITERAIRE THRILLER

09-08-2021 16:41

09-08-2021 16:46

ONZE KEUZE-BOEKEN Tekst & samenstelling Malou Lammertse

Driehoeksverhouding In 1999 was de eerste museale tentoonstelling van Sam Drukker (1957) te zien in het Drents Museum in Assen onder de naam Dames en Heren! Tijdens deze tentoonstelling schetste de kunstenaar vluchtig een zelfportret van houtskool op aanvraag van Harry Tupan, de directeur van het museum. In samenwerking met Drukker heeft Tupan nu Sam Drukker, de man in de spiegel samengesteld; een boek met ruim 100 zelfportretten uit de periode 1980 tot nu. De zelfportretten tonen op bijzondere wijze de driehoeksverhouding

tussen de schilder, de spiegel en het schilderij.

Drukker geeft zichzelf bloot en laat zowel zijn kwetsbare als krachtige kanten zien. De schilderijen en tekeningen zijn ook live te zien in de gelijknamige overzichtstentoonstelling in het Drents Museum.

• Harry Tupan, Sam Drukker, De man in de spiegel, WBOOKS, € 24,95.

Wij mogen twee exemplaren van dit boek weggeven. Wilt

MAIL u kans maken, ga dan naar hollandsgloriemagazine.nl &WIN

en vul uw gegevens in bij Mail & Win.

Over de grens Wandel mee met Arnout Hauben van Oostende, aan de kust van België, naar Pieterburen, het uiterste noorden van Nederland. In 37 etappes voert hij u langs Vlaamse duinen, natuurreservaten en dorpen. In Dwars door de Lage Landen heeft Hauben de route al voor u uitgestippeld; volg eerste de Grote Route of kortweg GR-paden via Antwerpen naar Maastricht om vervolgens het legendarische Pieterpad naar boven te bewandelen. Elke dagtocht is uiteengezet met een kaart en bijzondere bezienswaardigheden die worden aangevuld met verhalen van mensen die hij onderweg ontmoet.

Hauben spoort u aan de wandelschoenen aan te trekken, af en toe van de paden af te wijken en met open blik dit avontuur, van wel 902 kilometer lang, ook aan te gaan.

• Arnout Hauben, Dwars door de Lage Landen, Van Oostende tot Pieterburen in 37 wandelingen, Uitgeverij Balans, € 22,50.

Zelf geoogste groenten Vroeger was elke Nederlander een boer in zijn eigen achtertuin: dagelijks kroop men op de knieën in de modder tussen de groentenen kruidenplanten. Tegenwoordig mag je je gelukkig prijzen met een paradijselijke moestuin aan huis, volgens culinaire journalist en tuinier Jacques Hermus.

Als kind groeide hij op tussen de dieren en boomgaarden op een boerderij, als volwassene kon hij zijn opgedane kennis

toepassen in zijn volkstuin van 500 vierkante meter in Haarlem. Aan de hand van reportages, schetsen en interviews maakte hij het boek Oogsttuinen, Van moestuin tot wijngaard, een biografie van de Nederlandse oogsttuin. Hermus leert u onder andere over kasteeltuinen, wijngaarden, schooltuinen en het onderhouden van moestuinen in de stad.

• Jacques Hermus, Oogsttuinen, Van moestuin tot wijngaard, Nijgh & Van Ditmar, € 34,99.

p. 57

ONZE KEUZE-BOEKEN

Vroeger en nu Tot de vroege 19de eeuw werd Amsterdam nog niet vastgelegd door amateurfotografen, maar door vele tekenaars. Zo ook door Gerrit Lamberts (1776-1850). Bij een aantal tekeningen stelde hij wandelingen samen die hij voorzag van beschrijvingen op rijm. Vrienden en columnisten Gijs Stork en Floor van Spaendonck bewandelen deze aangegeven routes en kijken door de ogen van Lamberts.

In het boek Gerrit Lamberts’ Amsterdam door Gijs en Floor bespreken ze zes verschillende wandelingen, elk gemiddeld twee uur, die u door de hele stad brengen. Ondersteund door foto’s en de kleurrijke topografische tekeningen van Lamberts, vertellen Gijs en Floor over de steegjes en straatjes van Amsterdam, toen en nu.

• Gijs Stork en Floor van Spaendonck, Gerrit Lamberts’ Amsterdam door Gijs en Floor, WBOOKS, € 24,95.

De Vlaamse avonturier “God creëerde de wereld, de Nederlanders Nederland”, stelt Tom Waes in het voorwoord van Reizen Waes Nederland. Het boek is een verzameling van avonturen van deze Vlaamse schrijver, acteur en televisiepresentator. Voor zijn televisieprogramma reed hij de Belgische grens over om vervolgens door de Nederlandse polders te cruisen, van Waddeneiland naar Waddeneiland te hoppen en Scheveningse haringen te happen. Waes reist van het noordelijkste puntje van het land naar de verste uithoek onder de rivieren en blijft zich verbazen over al het moois dat Nederland te bieden heeft. De laatste bladzijden zijn gevuld met activiteiten, logeeradressen en restaurants die volgens Waes zeker de moeite waard zijn te bezoeken.

• Tom Waes, Reizen Waes Nederland, Standaard Uitgeverij, € 23,50.

Het verhaal van onze taal Volgens taalkundige Wim Daniëls is taal een soort maskerade. Door het ontmaskeren van woorden kom je achter de ware betekenis en herkomst van een woord, iets wat voor Daniëls altijd een prettige en interessante bezigheid is. In zijn boek De Dikke Daniëls heeft de schrijver opvallende taalzaken gebundeld, zoals taalergernissen, jongerentaal en hoe het zit met rijmloze poëzie. Het is een groot overzichtswerk met alle prachtige,

HOLLANDS Glorie

onderbelichte en overgewaardeerde aspecten van de Nederlandse taal. Daniëls heeft eerder al tientallen boeken en artikelen aan het onderwerp gewijd en treedt ook op in theaters om hierover te vertellen. Zijn passie voor taal is ook terug te lezen in zijn enthousiasmerende vertelwijze.

• Wim Daniëls, De Dikke Daniëls, Het verhaal van onze taal volgens Wim Daniëls, Alfabet Uitgevers, € 12,99.

ONZE KEUZE-BOEKEN

Een monsterproject Dit jaar is het 200 jaar geleden dat het Mauritshuis in Den Haag werd omgedoopt tot museum. Ooit was het gebouwd als woonhuis voor voormalig gouverneur van Nederlands-Brazilië Johan Maurits van Nassau-Siegen. Het jubileum wordt gevierd met een extra dikke publicatie van proza en poëzie van 200 befaamde auteurs, ieder over een schilderij uit de collectie van het museum. Onder anderen Jan Cremer,

Adriaan van Dis en Cees Nooteboom schrijven over de mooiste stukken uit de Nederlandse kunstgeschiedenis. Een unieke uitgave met prachtige illustraties.

Een ‘monsterproject’ noemde een auteur Pennen over penselen omdat er zoveel levende schrijvers, uit het binnen- en buitenland in één boek, zijn samengebracht.

• Diverse auteurs, Pennen over penselen, Waanders Uitgevers, € 49,95.

Huizen met een verhaal Journalist en redacteur Froukje Wattel duikt het verleden in met een speurtocht langs de huismusea van Amsterdam. Aan de hand van korte geschiedenissen, tijdlijnen en foto’s vertelt Wattel over de bewoners en de architectuur van de panden. Zo komt u meer te weten over het huis van schrijver Harry Mulisch, het elegante grachtenpand van de 16de-eeuwse handelaar Guillelmo Bartolotti en diverse schuilkerken en poppenhuizen. Maar ook het karakteristieke Kleine Weeshuis en Amsterdamse School Museum Het Schip komen aan bod. Met haar beschrijvingen in Huismusea van Amsterdam, geschreven in het Engels en in het Nederlands, komen de historische huizen weer tot leven.

• Froukje Wattel, Huismusea van Amsterdam, Waanders Uitgevers, € 27,50.

MAIL Wij mogen drie exemplaren van dit boek weggeven. Wilt u kans maken, ga dan &WIN naar hollandsgloriemagazine.nl en vul uw gegevens in bij Mail & Win.

De eerste Nederlandse feministe Een vooruitstrevende spionne, feministe en revolutionaire: de Groningse Etta Palm (1743-1799) was een van Nederlands meest interessante historische figuren. Rond 1769 vertrok ze naar haar geliefde Frankrijk en sloot ze zich aan bij de beweging Liberté, égalité, fraternité tijdens de Franse Revolutie.

In Parijs streed Palm niet alleen tegen de ongelijkheid tussen de adel en het gewone volk, maar ook die tussen mannen en

vrouwen. Wil Schackmann heeft haar indrukwekkende levensverhaal op papier gezet in het boek Etta Palm. De schrijver vertelt over haar ontmoetingen met schrijver en filosoof Rousseau, haar correspondentie met stadhouder Willem V en haar taboedoorbrekende ondernemingen in tijden van revolutie.

• Wil Schackmann, Etta Palm, Atlas Contact, € 22,99.

p. 61

FARINATA MET WILD VOEDSELBOSFRUIT EN SZECHUANPEPER HOLLANDS Glorie

Koken op open vuur Recepten voor buiten of binnen Olle Swets en Charlotte Marres gingen voor De buitenkeuken op zoek naar boeren, vissers, wildplukkers, telers of herders met een bijzonder verhaal.

Vervolgens gingen ze met en voor hen koken op open vuur in de buitenlucht.

Maar de recepten zijn natuurlijk ook gewoon binnen in de keuken te maken.

FARINATA MET WILD VOEDSELBOSFRUIT EN SZECHUANPEPER Voor 4 personen INGREDIËNTEN • 200 g kikkererwtenmeel • 50 ml extra vergine olijfolie • Maldon-zeezout • 3 verschillende appels (elstar, goudrenet, jonagold) • 1 peer (conference) • 4 abrikozen • 4 pruimen • hand bramen • hand duindoornbessen • 5 szechuanpeperbessen, gevijzeld of gemalen Ook nodig • grote mengkom • schuimspaan • bakplaat met opstaande rand van ongeveer 25 bij 34 cm

• bakpapier • houtskoolgrill met grillrooster of gietijzeren koekenpan • snijplank • scherp mes BEREIDING

Roer in de mengkom 600 milliliter water door je kikkererwtenmeel totdat een glad, klontloos beslag ontstaat. Het moet dun zijn, veel dunner dan het gemiddelde pannenkoekenbeslag, en moet minimaal 2 uur rusten – liever nog een hele nacht.

Als je beslag gerust heeft verwarm je een oven voor op 230 °C. Schep met de spaan de schuimlaag van je beslag en gooi die weg; voeg de helft van de olijfolie toe en een flinke snuf zout, roer het beslag nog één keer door.

Bedek de bakplaat met bakpapier en schenk olijfolie over de hele bodem. Zet de plaat in de oven totdat de olie rookt en giet er dan het beslag op. Bak de farinata in ongeveer 30 minuten bruin.

Terwijl de farinata in de oven staat, kun je aan de slag met het karamelliseren van het fruit op de houtskoolgrill of in een zware gietijzeren pan.

Snijd de appels en peer in kwarten, halveer de abrikozen en pruimen. Verwijder klokhuizen en pitten. Wentel de stukken fruit boven het vuur tot ze aan alle kanten bruin zijn, maar wel heel blijven.

Zodra de farinata klaar is, verdeel je eerst het gekaramelliseerde fruit over de bodem, daarop leg je de bramen en duindoornbessen.

Bestrooi met de gemalen szechuanpeper.

p. 63

Caponata van blauwe bessen en rode aalbessen • recept op pagina 78 OERSPELT MET GRONINGSE ZOMERGROENTEN • recept op pagina 66

HOLLANDS Glorie

VLAAMSE KLEINE PREI MET GEROOSTERDE HAZELNOOT EN HERFSTBLOEMEN • recept op pagina 68

p. 65

OERSPELT MET GRONINGSE ZOMERGROENTEN Voor 4 personen INGREDIËNTEN • 200 g Groninger oerspelt • 200 g versgedopte doperwten • 200 g sperziebonen, in drieën • extra vergine olijfolie • 1 rode ui, gesnipperd • 1 wortel, in fijne blokjes • 1 knoflookteen, gesnipperd • ½ rode chilipeper, fijngesneden • Maldon-zeezout • 20 g zwart of geel mosterdzaad • hand basilicum, munt, koriander (eventueel nog dille, dragon, citroenmelisse) • hand courgettebloemen, Oost-Indische kers, borage, viooltjes, wat je maar kunt vinden Ook nodig • pan met water om spelt in te koken • vergiet • ruime steelpan met gezouten water voor doperwten en sperziebonen • schuimspaan • mengkom • kleine koekenpan om mosterdzaad in te roosteren • grote schaal en opschepbestek • schaar BEREIDING

Kook de spelt volgens de aanwijzingen op de verpakking. Giet af en laat afkoelen.

Zet ondertussen een ruime pan op het vuur en breng gezouten water aan de kook voor de doperwten. Kook ze een minuut of 2 en schep ze met de schuimspaan uit het water in een kom om af te koelen. Gebruik

HOLLANDS Glorie

hetzelfde water voor de sperziebonen, die mogen iets langer; proef en haal ze eruit als ze nog een fijne bite hebben. Na de sperziebonen kan het water weg.

Zet de steelpan opnieuw op het vuur met een scheut olijfolie, bak de ui en wortel glazig en voeg dan de knoflook toe. Bak lichtbruin. Haal de pan van het vuur en laat alles een beetje afkoelen. Voeg de spelt, doperwten en sperziebonen bij de inhoud van de pan, schep alles goed door met een flinke scheut olijfolie en breng op smaak met chilipeper en zout.

Rooster het mosterdzaad in de droge koekenpan totdat de zaadjes uit de pan lijken te springen, en schep ze door de groenten en spelt. Serveer het gerecht op een mooie ruime schaal en knip er de bloemen en kruiden overheen.

TAGLIATELLE MET GEROOSTERDE POMPOEN, KASTANJE, SALIE EN HAZELNOOT Voor 4 personen INGREDIËNTEN • 1 groene of oranje (hokkaido)pompoen • 10 kastanjes • Maldon-zeezout • 500 g tagliatelle • hazelnootolie • hand salie • 1 knoflookteen, geplet in de schil • versgemalen zwarte peper

een rooster in de oven en zet een timer op 45 minuten; draai de pompoen zo nu en dan kwartslag, zodat hij gelijkmatig gaart. Maak met een scherp mes een inkeping in de schil van de kastanjes en rooster ze in de kooltjes naast de pompoen.

Haal de kastanjes uit het vuur zodra ze zwartgeblakerd zijn en openbarsten door de hitte. Laat even afkoelen.

Breng een pan water met 1 eetlepel zout aan de kook. Gaar de pasta volgens de aanwijzingen op de verpakking.

Giet ondertussen een scheut hazelnootolie in het steelpannetje en doe de salieblaadjes en de knoflookteen met schil erin. Pel de kastanjes – haal ook het vlies weg – en hak ze in stukjes; voeg ze bij het pannetje en bak het geheel nog kort op.

Scheur of snijd de pompoen open zodra hij gaar is en verwijder de zaadlijsten en de schil.

Snijd het vlees in blokjes van ongeveer 1 centimeter.

Giet de pasta af, maar bewaar wat van het kookvocht in een bekertje. Doe de pasta terug in de grote pan en schep er het kookvocht en 1 eetlepel hazelnootolie doorheen. Nu kan de pompoen er samen met de rest van de inhoud van het steelpannetje bij. Schep alles goed door elkaar. Serveer de pasta in diepe borden, met een flinke draai peper erover.

Ook nodig • stalen knijptang • snijplank • scherp mes • grote pan om pasta in te koken • steelpannetje voor de salie en knoflook • bekertje BEREIDING

Maak een flink vuur en wacht tot je een dikke laag gloeiende kooltjes hebt. Is open vuur onmogelijk, zet dan een oven op 220 °C. Leg de hele pompoen in de kolen of op

Charlotte Marres en Olle Swets, De buitenkeuken. Nijgh & Van Ditmar, € 32,50.

TAGLIATELLE MET GEROOSTERDE POMPOEN, KASTANJE, SALIE EN HAZELNOOT

p. 67

VLAAMSE KLEINE PREI MET GEROOSTERDE HAZELNOOT EN HERFSTBLOEMEN Voor 4 personen INGREDIËNTEN • 8 kleine preitjes • wilde herfstbloemen en kruiden, bijvoorbeeld amarantbloem, nasturtium, venkelbloem, afrikaantjes, kamille, borage en/of viooltjes • flinke hand hazelnoten • extra vergine olijfolie • Maldon-zeezout(vlokken) Ook nodig • stalen knijptang • bakje • snijplank • scherp mes • koekenpan of plancha • schaal of bord

HOLLANDS Glorie

BEREIDING

Maak op tijd een vuurtje voor een flink bed gloeiende kolen. Zoek aan de rand van het vuur een plekje waar je de preitjes in hun geheel tussen de kolen kunt schuiven. Laat ze aan alle kanten aanbranden, haal de kolen wat opzij en bedek de prei met een laag hete as. Hier kun je ze nog wel een minuut of 10 in laten garen. Trek er af en toe eentje uit om te voelen of hij al zacht geworden is. Is dat het geval, dan leg je hem naast de vuurplaats tot je klaar bent met de rest van de voorbereidingen.

Verzamel je bloemen, ontdoe ze van de steeltjes en bewaar ze in een bakje.

Hak de hazelnoten grof en verhit ze in een

droge hete koekenpan of op de plaat tot ze mooi bruingeroosterd zijn.

Veeg de as van de preitjes en trek de buitenste laag eraf zodat je een schone, zachte, dampende binnenkant overhoudt.

Snijd die in de lengte door en verwijder de wortels aan de onderkant. Leg de preitjes met de bolle kant naar onder op een schaal of bord. Besprenkel ze met olijfolie, verdeel er de geroosterde hazelnoot over en wat zoutvlokken. Bestrooi met de bloemetjes en serveer direct.

6X HOLLANDS + DE BUITENKEUKEN

NU SAMEN VOOR MAAR

€ 38 Producten met een verhaal In De buitenkeuken trekken Olle Swets en Charlotte Marres met hun ‘portable kitchen’ door Nederland en Vlaanderen, op zoek naar onafhankelijke voedselproducenten met een bijzonder verhaal.

In de buitenlucht, op open vuur, koken ze de heerlijkste gerechten samen met boeren, vissers, wildplukkers, telers en herders. Bij elk recept dat Olle en Charlotte hebben gekookt, zit ook een bijpassende wijntip, een mooi verhaal en foto’s waar je direct trek van krijgt. Een open vuur is niet nodig, de recepten zijn gelukkig óók zeer geschikt voor de keuken thuis.

WORD ABONNEE Kijk op www.hollandsgloriemagazine.nl of bel 088 2266637

De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur.

Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig € 7 in rekening gebracht. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt.

Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het kookboek.

3 NUMMERS VOOR MAAR

€ 15

Ga naar www.italiemagazine.nl/hg of bel 088-2266636

NEEM NU EEN PROEFABONNEMENT

3 NUMMERS VOOR MAAR

€ 15

Ga naar www.leveninfrankrijk.nl/hg of bel 088-2266634

DIERENMANIEREN

Job van Tol is dierverzorger in Artis en auteur van De oppasser.

In Artis leven dieren die veel aandacht krijgen en dieren die nauwelijks opvallen. De olifanten en leeuwen kunnen dagelijks op grote hoeveelheden bewonderaars rekenen. Terecht, deze indrukwekkende diersoorten zijn het waard om bekeken te worden. Het is een feest om olifanten te zien zwemmen en leeuwen met hun gouden haren te zien schitteren in de zon. Maar er zijn ook dieren die door bezoekers nauwelijks worden bekeken. Niet omdat ze onaantrekkelijk zijn, maar ze vallen minder op. In plaats van pontificaal op een boomstam te gaan liggen, zitten ze liever op een beschut plekje in hun verblijf.

Een voorbeeld is de nieuwe duivensoort die in Artis is komen leven, de zomertortel. Zomertortels vind ik misschien wel de allerknapste duiven. Het zijn net ridders voorzien van een zilveren nekschild en met roodkoperen vleugels als maliënkolders. Het is een duif die je in Nederland kunt tegenkomen, al moet je geluk hebben. En het moet zomer zijn, dat gaf zijn naam al weg.

Duiven zijn doorgaans niet schuw. Op de Dam in Amsterdam komen ze gewoon op je hoofd zitten. Ook houtduiven en Turkse tortels kun je met het grootste gemak in een park of op een dorpsplein treffen. De zomertortel, de mooiste van alle duiven, is echter een stuk schuwer. Dat zie je vaker bij heel mooie dieren, in vrees voor massale bewondering trekken ze zich het liefst terug in de luwte.

Ze zijn als steracteurs die alleen op het toneel kunnen schitteren wanneer ze ook weer in de coulissen kunnen verdwijnen. Dat is onderdeel van de magie. Als sterren altijd in het licht staan verliezen ze glans. Zo ook met de zomertortel. Je ziet ze weinig, maar als ze zich tonen dan word je betoverd.

Afgelopen zomer bracht ik enkele weken door in de Achterhoek en genoot van het landschap. Het boerenland is onregelmatig van grootte en wordt omzoomd door heggen, houtwallen en kleine bossen, met daardoorheen spannende kronkelige zandpaadjes waarover ik urenlange wandelingen maakte. Dit omzoomde boerenland wordt een coulissenlandschap genoemd. In het

open veld komen vogels, insecten, hazen en mensen samen ten tonele, waarbij ook een rol is weggelegd voor onze ster, de zomertortel. Maar een ster kan alleen schitteren als hij ook achter de schermen kan verdwijnen. Gelukkig vormen de bossen, heggen en struiken de coulissen, een fijne plek om even niet op te vallen.

De zomertortel voelt zich thuis in dit landschap. In de coulissen kun je even bijkomen van de aandacht op het toneel en de bewonderaars met hun verrekijkers naar je laten smachten. Ze wachten maar, eerst een nestje eieren uitbroeden. Het coulissenlandschap is een podium voor biodiversiteit, met leven voor en achter de schermen. Het omzoomde boerenland is echter zeldzaam geworden en vervangen door weilanden zonder beschutting. Een open podium waarop de zomertortel van het toneelbeeld lijkt te verdwijnen. In Artis zie ik hem in zijn ridderkostuum onopvallend in een wilg zitten. Ik bewonder deze ster, voor wie hopelijk het slotapplaus nog niet heeft geklonken. Het wordt tijd voor een reprise. •

Illustratie ©Theo Schildkamp

© Ronald van Weeren

Achter de coulissen

p. 71

INTERVIEW

Ad Visser

Een krasse knar voor altijd jong Van het fenomeen Ad Visser verscheen onlangs een groot muziekwerk: Meedogenloos! Daarop brengt hij zelfgeschreven songs ten gehore, begeleid door zijn elektrische gitaar en het Metropole Orkest. Verder werd vanwege de 75ste verjaardag van deze multimedia-artiest de documentaire Being Ad Visser uitgezonden op tv. “Mensen die zeggen dat ik ben blijven hangen in de jaren zeventig zijn gewoon niet goed op de hoogte.”

Tekst Marc Schoorl Foto’s Maarten Albrecht

B

eing Ad Visser: en hoe ís het om Ad Visser te zijn?

“Nou, ik heb 75 jaar ervaring inmiddels. Toch vind ik alleen het hier en nu interessant. Als je aan mij vraagt wat ik gister heb gedaan, dan moet ik al heel erg nadenken. En dan nog: wat kan mij dat schelen?

Eén ding staat voorop: ik laat me nooit uit het veld slaan.

Letterlijk nooit. Zo wilde ik als ex-scholier en vooral rockdichter een wereldreis gaan maken. Okay, vroegen mijn ouders, en wie gaat dat dan betalen? Nou, antwoordde ik, daar had ik jullie mooi voor uitgekozen. Niet dus, ha! Daarom ging ik bij een grammofoonplatenmaatschappij werken. En als ik dan alsnog terugkom van die reis met mijn nieuwe songs, antwoordde ik mijn ouders, dan ken ik die business meteen. Dat begrepen en waardeerden ze.”

Je bent muzikant, performer, presentator, dichter en tekstschrijver: een manusje-van-alles.

“Ja, dat is ook zo. Maar het is jouw vaststelling, dus die kan je afvinken.” Hij grinnikt. We zitten met mooi voorjaarsweer op een terras in het Gooi en de ene na de andere bijzondere bolide rijdt langs. Een Lamborghini (‘niet met een zachte g, hoor’) >

HOLLANDS Glorie

p. 73

draagt. Zijn schoenen zijn ook heel bijzonder, zwart met een wit bladmotief met rode veters.

Waar komt dat gevoel voor mode vandaan?

“Mijn moeder maakte hoeden en schilderde en ontwierp van jongs af aan kleding voor mij als enig kind. Op school keken ze er vreemd van op en ik zelf ook.

Ik moest soms zelfs de klassen langs om het anderen te showen. Iedereen lachte erom. Moeder zei: dit is mode in Parijs en met al die brave burgers hebben we niks te maken. Ze duwde me trouwens al op mijn derde tijdens een verkiezing van de leukste kleuter het podium op in een eigen variant op een Tiroler-pakje. Heel komisch. Zo leerde ik daarmee leven. Ik heb later wel een stijl naar eigen smaak ontwikkeld.”

“Mijn tekst was te controversieel. Ik zong zoiets als ‘Ik krijg een kick van een flesje prik’ en dan dachten ze dat ik verwees naar drogerende middelen” wordt gevolgd door een Bugatti, daarna volgen er tot hilariteit van Ad Visser een paar trotse eigenaren in hun tweedehands legervoertuigen. En wat ook al veel te luidruchtige motoren.

“Waaróm toch?” Hij lacht zich een kriek. “Het zijn net jongetjes van acht jaar: ze willen zich laten horen en gezien worden. Ik vind het allemaal best. Vermakelijk is het.”

Zijn goedgezindheid is bekend. Net als zijn verschijning. Hij is een krasse knar die voor altijd jong blijft. Zo gaat hij er ook voor zitten. Open, zichtbaar nieuwsgierig naar wat hij vertellen mag.

Want dat doet hij graag. Hij draagt het bijna onvermijdelijke leren jack met sjaal en op zijn neus staat de al even bekende Ray-Ban-bril. Ondanks zijn 75 jaar mag zijn haardos er nog steeds zijn, al menen sommigen zeker te weten dat hij een pruik

HOLLANDS Glorie

Je bent dus geboren in artistieke kringen?

“Ja. Mijn grootouders van moeders kant hadden elkaar ontmoet in de opera, die zongen daar. Ik woonde met mijn ouders in de Amsterdamse Van Eeghenlaan. Ik ben als het ware opgegroeid in het Vondelpark. Een heerlijke jeugd. Echt geweldig. Mijn ouders waren vrije geesten. Mijn vader zat in de graanhandel en was een scherp, logisch denker. Ik heb van beiden een softwarepakket in mijn hoofd gekregen.”

Je bent, maak ik op uit je teksten, erg geïnteresseerd in technologie.

“Ja, dat zit ook in de familie. Mijn voorouders van vaderszijde ontwierpen scheepsmotoren. En ze waren daarin heel creatief. Ze maakten op zee na een storm van een stuk reling een motoronderdeel.

Dat soort heroïsche daden. Heel inventief.”

Terug naar het nu...

“Ik woon pas sinds kort in het Gooi.

Samen met mijn vrouw ben ik Amsterdam ontvlucht. Die stad is volkomen overgenomen door de toeristen.

Hier kom ik weer wonderlijke figuren tegen.” Hij wijst in de verte: “Daar ergens aan de overkant woont een man met een

Ad Visser zwembad in huis. Dat heeft hij leeggemaakt en er een galerie van gemaakt.

Dan moet je het trapje af om de kunstwerken aan de zwembadwand te kunnen bewonderen. De springplank is gewoon gehandhaafd. Zoiets vind ik nou fantastisch!”

Zijn energieke enthousiasme en onbevangenheid stralen van hem af. Oordelen doet hij bijna niet. “Waarom zou ik? Zo zit ik niet in elkaar. Of ik überhaupt wel eens woedend ben? Natuurlijk wel. De wereld heeft zijn makkes. Maar je moet dóór. Er is zoveel te doen.”

En dat is precies wat je doet: heel veel.

“Natuurlijk. Zeker. Ik máák geen plannen, ik heb ideeën en selecteer die intuïtief. Als daaruit een plan ontstaat

volbreng ik dat ook, ik voer het uit. Al in 1965 maakte ik, achttien jaar oud, met mijn poptrio Blurp opnamen in de studio voor de Avro-televisie. Ik dacht: nou gaat het gebeuren en ik had iedereen ervan op de hoogte gesteld. Maar nee. Mijn tekst was te controversieel. Ik zong zoiets als ‘Ik krijg een kick van een flesje prik’ en dan dachten ze dat ik verwees naar drogerende middelen. Zo ging dat toen.” Hij kan er nog om lachen. “Het was zeg maar een goeie oefening want zo ging het wel vaker. Enfin, later maakte ik het album Zing je moerstaal waarvoor ik Boudewijn de Groot en Gerrit Komrij uitnodigde. Weer een paar jaar later was ik druk met mijn multimediaproject inclusief sciencefictionroman Sobriëtas.” Met nog meer aanstekelijk plezier vertelt hij over zijn singer-songwritersproject De parade van de hemelse tragedie. “Een lied van maar liefst 1050 verzen met een tijdsduur van 8 uur, 39 minuten en 39 seconden. Maar het ging mij er helemaal niet om het langste gedicht van Nederland te maken. Bij het 1050ste vers was het gewoon af, klopte alles: klaar. Trouwens, als het de rest van mijn leven was doorgegaan, was het ook goed geweest.” De ‘marathon-

>

>

p. 75

“Ik ben niet iemand van het archief. Loslaten, daar doe ik aan. Je moet vooral niet tegen jezelf vechten” muziekvideo’ werd voor het Groninger Museum aangekocht door directeur Andreas Blühm die sprak van een geestverruimende ervaring: Ad Visser is al cultureel erfgoed, maar nu ook met museale zegen. “Kortom, mensen die zeggen dat ik ben blijven hangen in de jaren zeventig, zijn gewoon niet goed op de hoogte.” Hij lacht erom.

Verder zijn er bijvoorbeeld nog de Brainsessions, de Big Art Performances, de Kamasutra Experience, en noem maar op. 27 albums! “Alles is een onderdeel van alles. Zo zie ik dat. Maar ik ben niet iemand van het archief. Loslaten, daar doe ik aan. Je moet vooral niet tegen jezelf vechten. De chaostheorie laat zien dat alles tot een hogere orde kan leiden. Maar nee, noodzakelijk is dat niet. Ik hou van de vrije geest, van de openheid van mogelijkheden.” Zijn vrouw en kunstenares Melanie Visser, met wie hij al langer dan vijftig jaar samen is, slaat in de op 27 april jongsleden uitgezonden tv-documentaire Being Ad Visser de spijker op zijn kop als ze zegt dat dat ‘typisch Ad is: gewoon dóén’.

Toch sta je vooral bekend als Mr. Toppop, het legendarische

HOLLANDS Glorie

tv-programma, waar je van 1970 tot 1985 presentator van was. Stoort je dat niet?

“Welnee. Alles mag gezegd. Prima. Het was een vrolijk en geslaagd project en dat leidt ook weer tot iets. Ik leef niet voor de radio of tv. Maak dat je wegkomt! Mijn muziek en teksten staan centraal. Waar brengt mijn intuïtie mij: dáár gaat het om.” Hij denkt even na. “Ik sta heel erg in het nu. Daarom betekent mijn nieuwe project Meedogenloos! momenteel zoveel voor me. Meedogenloos! is het resultaat van zestig jaar experimenteren met nieuwe vormen. Intuïtie en logica vallen samen in dit project en dat bevalt me zeer.

De biografische songs gaan over de iconen Casanova, Serge Gainsbourg en Salvador Dalí. Mijn ambitie was om hun software te kraken. Het is gemaakt met onder meer het Metropole Orkest.”

Trots?

“Nee, trots wil ik het niet noemen, ik ben daar gewoon op uitgekomen op mijn

Ad Visser 75ste. Dit tijdsgewricht was kennelijk geschikt. Geweldig is dat. En ik ga gewoon door. Wat ik wel nog kwijt wil is dat het hoog tijd wordt dat we onze eindigheid individueel kunnen bepalen. Ach, straks zullen de stijgende zorgkosten de samenleving daartoe wel nopen.” En met een brede glimlach voegt hij eraan toe: “Het leven is heel gevaarlijk. Je gaat eraan dood. Aan zijn teksten hoorde ik al in 2015 dat David Bowie zijn tijd erop zat. Ik heb hem eens opgebeld toen ik vlak na zijn eerste succes met Space Oddity niks meer van hem hoorde. Zomaar. Hoe zat dat? Dat wilde ik weten. We hadden daarna een tijdlang contact en kwamen bij elkaar over de vloer. Waarom niet? Alles heeft zijn tijd: daar geloof ik sterk in. Zelf heb ik nog ideeën genoeg. Projecten in statu nascendi. Dus daar ben ik mee bezig.

Dwars trog alles hinne, zoals ze in Friesland zo mooi zeggen.”

En wat vind je eigenlijk van Nederland?

“Ik hou van Nederland, ondanks dat het een parkeerterrein aan de Noordzee is geworden, met van die natuurgebieden ter grootte van een smartphone. Zoals ik ook van Europa hou. De cultuur en alles. Of ik van klassiek hou? Zeker. Als we naar Zuid-Frankrijk rijden, luisteren we graag naar Bach en Italiaanse barok.

Mijn leven draait niet alleen om pop.

Zeker niet. Dat is ook nooit zo geweest.

Aan drank en drugs deed en doe ik niet.

Hooguit een keer een Belgisch biertje, maar vaker nog Rivella, dat volgens mij gemaakt is van aardappelschillen. Of gewoon water. Ik lees wel heel veel. Dat deden we bij mijn ouders thuis al, ook tijdens het middageten. Laat ik het zo zeggen: in mijn hoofd heb ik geen chemische voorstelling nodig.

Wat pop betreft vind ik de Belgische zanger Stromae op het moment een van de interessantste artiesten.

Buitengewoon, zó eigen. Die performance ook. Bovendien werkt hij met beeld én geluid. Maar er is zoveel. En er zijn ook zoveel kanalen. Om nog een

voorbeeld te geven: ik hou ook erg van de Nederlandse band Bløf. Om tig redenen. En ik heb enorme bewondering voor Dave Grohl met zijn band de Foo Fighters. Hoe zij zichzelf overeind weten te houden in het geweld van het verdiende succes. Bewonderenswaardig.”

Je bent een manusje-van-alles en doet ook alles zelf, zo lijkt het.

“Ik heb me altijd verre gehouden van managers en platenmaatschappijen. Ze zeggen altijd dat iets niet kan. Dan ben ik liever mijn eigen manager en bepaal ik zelf wat kan. Ik heb me nooit van mijn eigen pad laten leiden. Ook niet na een succes. Zou jij nu niet...? vragen ze dan. Nee! Ik moet helemaal niks. Ik zie mijn werken niet als handel, maar ik wil de distributie wel in eigen hand houden. Evengoed ga ik samenwerking met anderen niet uit de weg. Zeker niet, dat zoek ik zelfs op. Want ook daar kunnen weer mooie dingen uit voortkomen.”

Mijn complimenten voor welluidende titels als ‘Superclean Dream Machine’ en ‘De tirade van de dolle hond’.

“Voor mij zijn muziek én taal erg belangrijk. Vooral de combinatie ervan. Tekst en muziek vloeien samen. Dat is het mooie. Taal kan soms als baksteen zijn of grimmig asfalt.

Mijn taal voor Meedogenloos! is als mergel. Zacht en te bewerken. Dat is het mooie eraan.” Hij betreurt de ontlezing.

“Lezen vind ik geweldig. Maar ja: de achterkleinzoon niet.

Dat is toch een gemis, jámmer is het. De taal stort in elkaar.

Maar je kan ook zeggen: de taal is in ontwikkeling, haha.”

Ben je een geluksvogel?

“Ik vind van wel. Neem al die software die ik van mijn ouders geërfd heb. Ik ben vlak na de Tweede Wereldoorlog geboren en heb alleen maar welvaart en voorspoed meegemaakt. En als iemand mij een paradijsvogel noemt, is mij dat ook best. Ik zie het leven als een pad. Zoals creativiteit een kanaal is. Je kan er zo inpluggen en vervolgens ben je zelf de eerste luisteraar of lezer. Je moet niet wachten op inspiratie maar meteen het creatieve proces in duiken. Lang leve de chaos! Want die beschouw ik als een serie mogelijkheden.”

Intuïtief en nieuwsgierig, dat zijn de kernwoorden. En alles wat je doet is voor jou ontspanning.

“Je hebt me begrepen! Ik denk dat je daar wel eens gelijk in kan hebben, ja. Maar we moeten ook weer niet overdrijven.

Ik vind heus niet alles altijd maar fan-tas-tisch. Nee, ik sta met twee voeten in de realiteit en die is zeker niet altijd fantastisch. Dat is irreëel. Al is er voor heel veel kwesties een oplossing. Verder is er ellende genoeg. Kijk maar naar waar de ouders van mijn personage Serge Gainsbourg vandaan komen, te weten de Oekraïne. En oorlog is een iets belangrijker issue dan: waar gaan we eten vanavond?” •

p. 77

12 provincies

12 weekendjes weg Waar slapen, waar eten, wat te doen en te zien in alle provincies van Nederland.

Tekst Suzanne Bergman

p. 79

Noord-Holland

Tentoonstelling Zeur niet! in het Allard Pierson Museum.

Plantage Rococo

SLAPEN Plantage Rococo Populaire buitenplaats in de 17de eeuw, tegenwoordig een eco-friendly hotel met vegetarisch restaurant, kumbuchabar en ‘backery-café’. De vloer kraakt charmant, de inrichting is vintage chic. Iemand een bio-eitje bij het ontbijt?

• Rijksweg 116, Velsen-Zuid. plantagerococo.nl

Fort Resort Beemster Een eco-chic wellnessresort... Zo zouden de soldaten die hier vroeger sliepen Fort Beemster vast niet omschreven hebben.

Maar anno 2022 is dat een ander verhaal.

Met luxe kamers en suites, bijzondere baden en sauna’s en innovatieve duurzame toepassingen is Fort Resort Beemster niet alleen chic, maar ook nog eens door en door eco.

• Nekkerweg 24, Zuidoostbeemster. fortresortbeemster.nl

Fort Resort Beemster

HOLLANDS Glorie

ZIEN/DOEN Zeur niet!

Zeven musicals maakten Annie M.G. Schmidt en haar ‘muzikale verloofde’ Harry Bannink tussen 1965 en 1984, over spraakmakende onderwerpen als vrouwenemancipatie, abortus, homoseksualiteit en milieuvervuiling. “Een bittere bonbon in een zilveren papiertje”, aldus Annie. Samen zetten ze zo de musical in Nederland op de kaart. De tentoonstelling Zeur niet! in het Allard Pierson zet hun musicals in de schijnwerpers. Met kostuums, scripts en veel beeld en geluid laat de expositie daarmee op een pakkende manier de maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland in de jaren zestig, zeventig en tachtig zien.

• T/m 30 oktober, Allard Pierson, Oude Turfmarkt 127-129, Amsterdam. allardpierson.nl

Collectie Nardinc In 2018 schonken kunstverzamelaars Els en Jan Blokker hun imposante privécollectie – de Collectie Nardinc – aan Singer Laren. Een droom die uitkomt voor het museum. De veertig kunstwerken van Jan Sluijters en ruim zeventig van diens tijdgenoten geven een overzicht van het Nederlands modernisme in de eerste helft van de 20ste eeuw en sluiten naadloos aan bij de oorspronkelijke Singerverzameling. Felle kleuren, losse penseeltoetsen, uitbundige voorstellingen: het schilderplezier spat van het doek!

• T/m 28 augustus, Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. singerlaren.nl

ETEN De Zeeuw Alsof u een Parijs’ restaurant binnenstapt, verscholen in een sfeervol straatje... Bij restaurant De Zeeuw serveren ze duurzame gerechten, in lijn met het seizoen. De (vaste) kaart verandert soms wekelijks.

• Nassaustraat 15, Haarlem. restaurantdezeeuw.nl

De Juwelier Sterrenchefs Richard van Oostenbrugge en Thomas Groot (van het Amsterdamse Restaurant 212, twee sterren) runnen ook à-la-carterestaurant De Juwelier waar chef Yoran Jacobi net een ster toegekend kreeg evenals de Young Chef Award. Reserveren is geen overbodige luxe. En anders zit hun Bistro de la Mer een paar deuren verder.

• Utrechtsestraat 51, Amsterdam. restaurantdejuwelier.nl Jo Koster, Meisje met zonnehoed, 1911, olieverf op doek, Singer Laren, Collectie Nardinc

12 Weekendjes weg

Het strand van Domburg.

Zeeland

natuurlijk een fenomenaal uitzicht over duinen, zee of land. U zou bijna uw kamer niet meer uitkomen. Maar dat zou wel een beetje jammer zijn van het ontbijt, waarvan u met lekker weer in het ochtendzonnetje kunt genieten.

• Duinweg 36, Zoutelande. duinhoteltientorens. zeayouzeeland.nl

SLAPEN Duinhotel Tien Torens In de duinen overnachten krijgt een wel heel nieuwe betekenis bij Duinhotel Tien Torens. Het hotel, verborgen in het hoogste duin van Zoutelande, gaat helemaal op in de omgeving door zijn bijzondere architectuur. Alle lodges hebben een privébalkon of -terras, en

Een uniek digitaal ontwerp.

ZIEN/DOEN re_USED re_SATIN Hoe kunnen deze 18de- en 19de-eeuwse damasten hemdrokken uit onze en andere collecties zo goed geconserveerd en kleurrijk zijn gebleven? vroegen ze zich vier jaar geleden bij het Zeeuws Museum af. Samen met textielonderzoeker en -ontwerper Remi Veldhoven begonnen ze een onderzoek naar het damast, geweven in Norwich en door Zeeuwse mannen

p. 81

© Lisette van Peenen

Festival Onderstroom

gedragen. Op basis van de bevindingen ontwerpt Remi Veldhoven hedendaags damast. Modeontwerper Sjaak Hullekes maakt er een nieuw jasje van, digitaal modeontwerper Amber Jae Slooten een non-fungible token, een uniek digitaal ontwerp. Herkomst en toekomst van textiel komen zo samen in de tentoonstelling re_USED re_SATIN. • T/m 11 september, Zeeuws Museum, Abdij (Plein), Middelburg. zeeuwsmuseum.nl

Festival Onderstroom Het beste straattheater, muziek aan zee, acrobatiek op hoog niveau, optredens in soorten en maten: Festival Onderstroom gaat u vermaken! Zoals elk jaar werpt de stad Vlissingen zich graag op als decor en podium voor het festival, waar – ook zoals elk jaar – reikhalzend naar wordt uitgekeken. In het festivalhart, het Scheldekwartier, staan foodtrucks voor de nodige versnaperingen, en ook op andere locaties is aan eten en drinken gedacht.

Goed idee voor een dagje uit of een weekendje weg.

• 8-10 juli, Vlissingen. festivalonderstroom.nl

HOLLANDS Glorie

ETEN Restaurant Mezger Koningsblauwe stoelen, veel hout en messing: in restaurant Mezger is het sfeervol toeven. Onder het glazen serredak krijgt u de heerlijkste gerechten geserveerd, van vier tot acht gangen.

Begin vooral met oesters: het homarium is altijd goed gevuld. Een weekendje weg is zo geboekt: aan weerszijden van het restaurant vindt u de twee luxueuze Mezger Lodges.

• Domburgseweg 26, Domburg. restaurantmezger.nl

Restaurant Mezger

Restaurant Meliefste Bij restaurant Meliefste werkt iedereen mee om u een culinaire belevenis te geven die u niet meer vergeet. Met wat de vissers en boeren van om de hoek leveren, maken Thijs Meliefste en team een vijf- tot zevengangenmenu om uw vingers bij af te likken. Hoe? Dat leggen ze graag uit aan tafel.

• Wolphaartsdijkseveer 1, Wolphaartsdijk. restaurantmeliefste.nl

12 Weekendjes weg

Zuid-Holland

SLAPEN Kasteel de Wittenburg Een sprookjesachtige kasteeltuin, een majestueus voorkomen, prachtige parketvloeren en hoge ruimtes vol licht: dat Kasteel de Wittenburg een favoriete trouwlocatie is, begrijp je meteen. Maar ook zonder jawoord slaapt u hier op stand, eet u heerlijk van een werelds georiënteerde kaart en komt u hoe dan ook volledig tot rust in de prachtige bosrijke omgeving.

• Landgoed de Wittenburg 1, Wassenaar. wittenburg.nl

Lekker op het terras bij Tante Kee in Kaag.

zien. Zestien topfotografen, zoals Erwin Olaf, Rineke Dijkstra en Anton Corbijn, maakten elk een foto op basis van een 17de-eeuws schilderij. Dat hadden Vermeer, Rembrandt, Jan Steen en andere oude meesters vast niet gedacht: dat ze tot in de 21ste eeuw aan de basis van meesterwerken zouden staan.

• T/m 16 oktober, Mauritshuis, Plein 29, Den Haag. mauritshuis.nl

De stier van Potter

Landgoed de Wittenburg

ZIEN/DOEN FLASH | BACK Het Mauritshuis is jarig. Tweehonderd jaar geleden werd het voormalige woonhuis van graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen een museum en dat moet gevierd! Het hele jaar door vertelt het museum daarom verhalen – onder andere over zijn eigen geschiedenis. Dat geschiedenis een blijvende inspiratiebron is, laat de tentoonstelling FLASH / BACK

Zonvonkengesproei Water druipt omhoog, duizenden balletjes rollen alle kanten op. Alles draait, rolt, beweegt en danst in het werk van kunstenaar Zoro Feigl. Wie dat eens goed wil beleven, bezoekt de expositie Zonvonkengesproei in het Stedelijk Museum Schiedam. Nog niet eerder was er zoveel werk van Feigl tegelijkertijd in een museum te zien: de speelse en overweldigende installaties nemen de helft van het museum in beslag. Een mooie manier om de heropening van het museum te vieren na anderhalf jaar renovatie.

ETEN Tante Kee Voor het betere vakantiegevoel: Tante Kee is alleen te bereiken per pontje. En dat vakantiegevoel wordt alleen maar ‘erger’ als u vanaf het grote terras uitkijkt op al het water om u heen. Met veelal biologische streekproducten én een Bib Gourmand zit het hier met het eten ook meer dan goed.

• Julianalaan 14, Kaag. tantekee.nl

Villa de Duinen Bij Villa de Duinen, op loopafstand van het strand, koken ze met producten van Nederlandse bodem, gecombineerd met internationale smaken. Dankzij de grote liefde voor groente van chef Stefhan Raggers bent u bij Villa de Duinen ook als meer vegetarisch georiënteerde eter in uitstekende handen.

• Oude Zeeweg 74, Noordwijk. villadeduinen.nl

Villa de Duinen

• T/m 11 september, Stedelijk Museum Schiedam, Hoogstraat 114, Schiedam. stedelijkmuseumschiedam.nl

p. 83

Limburg

SLAPEN Château St. Gerlach Op tien minuten rijden van Maastricht wandelt u door de uitgestrekte parken en baroktuinen – en dan hebben we het nog niet eens over de rozentuin, de groenteen kruidentuin, het fruitarboretum en de wijngaard – van Château St. Gerlach.

In dit voormalige klooster vindt u 114 hotelkamers, -suites en -appartementen en dineert u op stand in de voormalige woonvertrekken, keuken en eetkamer van Baron de Selys de Fanson, nu restaurant Les Salons. Uw latte macchiato (en meer) drinkt u tussen de mergelmuren bij hip Burgemeester Quicx, Coffee & More.

• Joseph Corneli Allée 1, Valkenburg. oostwegelcollection.nl/chateau-st-gerlach

Hotel Britannique Centraler verblijven kan niet: boutiquehotel Britannique ligt pal aan het Maastrichtse Vrijthof. Lekker mensen

Château St. Gerlach

kijken vanaf het terras van de brasserie onder het genot van een cocktail, of een kopje koffie. Binnen is de sfeer vintage luxe, met marmer, hemelbedden en designmeubels.

• Vrijthof 6, Maastricht. britannique.nl

Hotel Britannique

HOLLANDS Glorie

ZIEN/DOEN TEFAF Kunstliefhebbers houden in juni een plekje vrij in hun agenda, als de meest toonaangevende antiek- en kunstbeurs ter wereld Maastricht aandoet. Op The

TEFAF

12 Weekendjes weg Pii Daenen fascineert. In zijn talloze installaties, performances, tekeningen, video’s en drukwerken gaat hij op onderzoek uit, en hij hoopt daarbij anderen te inspireren. Museum Van Bommel Van Dam geeft bezoekers met de tentoonstelling Pii-Files 505 de gelegenheid uitgebreid kennis te maken met zijn oeuvre en te verdwalen in zijn kenmerkende universum.

• T/m 28 augustus, Museum Van Bommel Van Dam, Keulsepoort 1, Venlo. vanbommelvandam.nl

© Air Vision

ONE

European Fine Art Fair, oftewel TEFAF Maastricht, laten 243 gerenommeerde antiek- en kunsthandelaren uit twintig landen zien wat ze aan beeldende kunst, antiek en design in huis hebben. En dat is nog niet alles. In de stad zelf is ook van alles te beleven: van fototentoonstellingen tot internationale lezingen, van diners in het kader van TEFAF tot allerlei activiteiten.

• 25-30 juni, MECC Maastricht, Forum 100, Maastricht. tefaf.com

Werk van Pii Daenen.

ETEN ONE In de monumentale fabrieksgebouwen van de voormalige Elektro Chemische Industrie huist nu ECI Cultuurfabriek, waar u terecht kunt voor films, theater en muziek. En voor fine dining, in sterrenrestaurant ONE. Hier laten chef-kok Edwin Soumang en brigade zich inspireren door hun moestuin en hun wilde gastronomische fantasie. Food is an adventure, zo stellen zij. En ze nemen hun gasten graag mee op avontuur.

• ECI 17, Roermond. restaurantone.nl

Pii-Files 505 Eten, seks, respect, erkenning, wijsheid en liefde – we kunnen niet zonder, maar hoe gaan we ermee om? Dat is een vraag die de Nederlandse kunstenaar en ontwerper

De Tuin van de Barones Met zo’n naam bent u vast niet verbaasd dat dit restaurant zich bevindt op het uitgestrekte landgoed van een 13deeeuws kasteel(hotel). Wereldse klassiekers serveren ze hier, met kruiden en groenten uit eigen tuin, onder een enorm glazen dak. Gaat u voor drie of vier gangen?

• Raayerveldlaan 6, Baarlo. detuinvandebarones.com

p. 85

Overijssel

Kunst van het Noorderlicht Schilderachtige pleinen, kleine steegjes, oude stadsboerderijen en statige patriciërshuizen. In Ootmarsum wandelt u door het – heel goed bewaarde – verleden. Een keur aan galerieën en (kunst) musea verklaren Ootmarsums bijnaam: kunststadje van het oosten. Geen wonder dat hier jaarlijks een veelbezochte kunstmarkt wordt gehouden. Op dit artistieke buitengebeuren, zoals dat in Ootmarsum heet, kunt u ruim 150 kunstenaars uit binnen- en buitenland ontmoeten, en hun werk natuurlijk. Dit jaar met het thema ‘kunst van het noorderlicht’.

SLAPEN Landgoed de Wilmersberg In het voormalige buitenverblijf van veertien hectare van textielfamilie Blijdenstein wordt u in de watten gelegd volgens het principe van ‘noaberschap’: zorgen voor elkaar. De kamers zijn om je in te verslapen, in het restaurant zijn groenten het uitgangspunt en de wellnessboutique is klein, maar zeer goed uitgerust.

• Rhododendronlaan 7, De Lutte. wilmersberg.nl

ZIEN/DOEN Nature Talks De overtuiging dat de wereld maakbaar is en de mens bepaalt, maakt die wereld juist kapot. Dus gaan vijftien alumni van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht graag de samenwerking aan met de natuur. In de tentoonstelling Nature Talks stellen ze de natuur centraal, om te laten zien hoe we óók met de wereld kunnen omgaan en onze toekomst daarmee veilig kunnen stellen.

Musicerende planten, een rivier die nadenkt en paddenstoelen die contact

Stan Smeets in Nature Talks.

HOLLANDS Glorie

• 26-28 augustus, Ootmarsum. kunstinootmarsum.nl

Landgoed Wilmersberg

met ons maken: met hun objecten willen ze ons doen inzien dat we ons perspectief moeten veranderen en – letterlijk – naar de natuur moeten luisteren.

• T/m 21 augustus, Museum de Fundatie, Blijmarkt 20, Zwolle. museumdefundatie.nl

Chefs Revolution Chef-koks die durven experimenteren en de creatieve kant van de gastronomie onderzoeken – dat soort culinaire trendsetters vindt u op Chefs Revolution, mede georganiseerd door Jonnie en Thérèse Boer van de Librije. Op het tweedaagse festival laten diverse chefs op het theaterpodium zien wat ze kunnen, aan hun collega’s uit het vak en aan iedereen die van lekker eten houdt. Ook op de Boerenmarkt XL valt van alles te zien, te leren en te proeven. Naast koks zijn er wijnleveranciers, lokale boeren en restaurants uit alle provincies.

Workshops, proeverijen en prijsvragen: het programma barst uit zijn voegen van de culinaire hoogstandjes.

• 4 & 5 september, Zwolle. chefsrevolution.nl

Kunst van het Noorderlicht.

ETEN Restaurant de Zon Majestueus gelegen naast dé brug van Ommen en aan de rivier de Vecht is Hotel de Zon beroemd in de wijde omgeving. Op het terras varen de boten voorbij. Op uw bord vindt u wat de streek levert: van shiitakes uit Balkbrug en honing van de lokale imker tot de kokosmakroon van patissier Kris.

• Voorbrug 1, Ommen. hoteldezon.nl

Restaurant Dorset Bij restaurant Dorset doen ze er alles aan om u te verrassen en te verwennen.

Dat doen ze met een warm onthaal met een glas bubbels, gerechten uit de keuken van nu en alle aandacht, zonder zich op te dringen. Want het enige dat ze hier willen is dat alles klopt.

• Grotestraat 167, Borne. dorset.nl

12 Weekendjes weg

Gelderland

nog eens een boel van op. Dankzij het thema ‘Onze vaderlandsche geschiedenis’ staat u oog in oog met hunebedbouwers en Bataven, bent u getuige van hoe men handel dreef in Hanzesteden en wordt u onderdeel van de Beeldenstorm.

• Oude Barnevelderweg 5, Garderen. zandsculpturen.nl Museum Arnhem

SLAPEN Boutique Hotel Beekhuizen Boutique Hotel Beekhuizen ligt midden in Nationaal Park Veluwezoom, u loopt zo het bos in. Alle 21 suites en lodges bieden wel iets verrassends: wat dacht u van een terras aan de beek? In het bakhuis geniet u van een heerlijk ontbijt, een glas wijn bij de houtkachel of een cappuccino in de serre. Als u goed kijkt, kunt u zomaar een ijsvogel zien vliegen.

• Beekhuizenseweg 70-72, Velp. hotelbeekhuizen.nl

Wever Lodge Aan de rand van Nationaal Park de Hoge Veluwe, half verborgen tussen de bomen, ligt de Wever Lodge. In welke van de veertien kamers en twee cottages u ook uit het raam kijkt, het bos strekt zich voor u uit. Dat wordt wandelen! Daarna schuift u aan in de bistro, voor pure gerechten uit de streek, van ontbijt tot diner.

• Onderlangs 35, Otterlo. weverlodge.nl

ZIEN/DOEN Museum Arnhem Na een verbouwing van vier jaar is Museum Arnhem weer helemaal geopend, nu met vijf extra expositie- en twee publieksruimtes. Dat moet gevierd worden, dus pakt het museum bij opening uit met maar liefst drie tentoonstellingen.

De tentoonstelling Tenminste Houdbaar Tot laat zien op welke manieren kunstenaars van de 17de eeuw tot nu de natuur verbeelden. Welke verhalen vertellen ze daarmee, en welke niet? In Van Links Naar Rechts krijgen bezoekers een nieuwe kijk op het neorealisme, een specialisme van het museum. De expositie belicht hoe politieke spanningen in het interbellum ervoor zorgden dat activistische kunstenaars van het podium verdwenen. En in Open wordt u uitgenodigd op een andere manier te kijken naar diverse publiekslievelingen uit de museumcollectie.

• Tenminste Houdbaar Tot: t/m 9 januari 2023 • Van Links Naar Rechts: t/m 23 november • Open: t/m 1 januari 2024 • Museum Arnhem, Utrechtseweg 87, Arnhem. museumarnhem.nl

Zandsculpturen Festijn

Veluws Zandsculpturen Festijn Als u ooit een zandkasteel heeft gebouwd – en wie heeft dat niet? – valt uw mond gegarandeerd open op het Veluws Zandsculpturen Festijn. Hoe kunnen deze levensechte beelden van zand gemaakt zijn? Petje af voor de beste beeldhouwers van de wereld. Elk jaar weer verrast het bijzondere festijn met zijn imposante kunstwerken. En dit jaar steekt u er ook

ETEN Restaurant Lokaal Waarom iets van ver laten komen als je het op de fiets kunt halen? Met hun groene denkwijze – zo gebruiken ze ook het liefst alle delen van een dier én van groentes – kreeg Restaurant Lokaal vorig jaar een van de eerste Groene Michelinsterren.

Monumentaal overnachten doet u in Hotel Villa Ruimzicht, waar het restaurant onderdeel van is.

• Ruimzichtlaan 150, Doetinchem. restaurantlokaal.nl

Restaurant Lokaal

De Nieuwe Winkel Eetbare planten, zelf geplukt uit bijvoorbeeld een voedselbos – die vindt u op uw bord bij De Nieuwe Winkel. Maar dan omgetoverd tot ‘vingeraflikkende gerechten’, zoals ze zelf zeggen. De wereld beter maken is hun missie, en daarbij hun gasten verwonderen en overdonderen met wat er op tafel komt. Met hun botanische gastronomie verdienden ook zij een Groene Michelinster.

• Gebroeders van Limburgplein 7, Nijmegen. denieuwewinkel.com

p. 87

Drenthe

SLAPEN Chateauhotel De Havixhorst Op deze voormalige havezate – een ridderhofstede – slaapt u in voorname suites, precies zoals het hoort bij een chateauhotel. Buiten nodigen de barokke tuinen, een prachtig beeldenpark en iets verder het duizend jaar oude cultuurlandschap van het Reestdal u uit voor korte of langere wandelingen.

ETEN Landhuishotel Restaurant Rikus Bij Rikus koken ze met de oogst van de dag. De biologische oogst uit eigen moestuin welteverstaan, waar ze het hele jaar door de vruchten – en vooral groente – van plukken. In het restaurant met vintage sfeer is het aangenaam dineren, en u kunt zelfs in de moestuin eten. Blijven slapen kan ook.

• Schiphorsterweg 34-36, De Schiphorst. havixhorst.nl

• Hoofdstraat 10, Eext. rikusindrenthe.nl

een fascinerend beeld op van de vroegste geschiedenis van een voor velen onbekend land.

• T/m 30 oktober, Drents Museum, Brink 1, Assen. drentsmuseum.nl

ZIEN/DOEN In de ban van de Ararat De afgelopen decennia heeft het Drents Museum al diverse verre culturen naar Assen gehaald. Na China, Georgië, Guatemala en Iran is het dit jaar de beurt aan Armenië, met de berg Ararat als stralend middelpunt. Hoewel deze in Turkije ligt, is de Ararat het nationale symbool van Armenië – de reden daarvoor wordt uitgebreid toegelicht op de tentoonstelling In de ban van de Ararat – Schatten uit het oude Armenië. De ongeveer 160 archeologische voorwerpen doen de vroegste geschiedenis van het land uit de doeken, beginnend bij een half miljoen jaar geleden. De Bronstijd en de periode van het koninkrijk Urartu (3400-600 v. Chr.) worden uitgebreid belicht, met voorwerpen uit grafheuvels en versterkte nederzettingen. Zo rijst

HOLLANDS Glorie

FestiValderAa Op het FestiValderAa komt u voor vrolijke en indrukwekkende voorstellingen en concerten van bekende en beginnende theatermakers en muzikanten. Allemaal mensen die ‘vanuit hun tenen kunst maken’, aldus de festivaldirecteur.

Afwisseling alom, en de natuur doet daarbij ook een duit in het zakje.

Genoemd naar het beekje de Drentsche Aa dat door het gelijknamige Nationaal Park kronkelt, ligt FestiValderAa direct tegen het bijzondere stroomdallandschap vol heide, hooiland en esdorpen aan. Fijn als u zich even wilt onttrekken aan het festivalgedruis: u vindt hier kilometers aan fiets- en wandelpaden. Ook een optie: boek een van de wandeltochten onder begeleiding van een boswachter, muzikant of woordkunstenaar.

• 30 juni – 3 juli, Schipborg. festivalderaa.nl

LUDIEK eten-slapen.

LUDIEK eten-slapen kookt Nederlands, met Aziatische en mediterrane invloeden.

Alles puur en vers. Tip: begin met een drankje op het grote loungeterras met uitzicht over een bloemenweide en, als u geluk heeft, ooievaars en reeën. Ook hier kunt u blijven slapen.

• Dorpsstraat 16, Havelte. ludiekhavelte.nl

12 Weekendjes weg

Exposure van Antony Gormley.

Flevoland

SLAPEN Hotel ’t Voorhuys Moderne kamers met leuke details en een ontbijtbuffet waar je u tegen zegt. In hotel ’t Voorhuys is het prima toeven. In het restaurant – ook wel de Huyskamer van Emmeloord genoemd – kan veel: het aanbod aan (speciale) bieren en wijn is groot, en de soep is natuurlijk ‘huysgemaakt’.

• De Deel 20, Emmeloord. voorhuys.nl

ZIEN/DOEN Land Art Flevoland Bij landschapskunst – ook wel: land art – is de omgeving net zo belangrijk als het kunstwerk zelf en ontstaat er een nieuwe beleving van die omgeving. Het gaat vaak om werken die veel ruimte innemen. En als Flevoland iets biedt, is het wel ruimte.

Een aantal wereldberoemde kunstenaars maakte daar dankbaar gebruik van. De hurkende man van staal van de Britse Antony Gormley – Exposure getiteld – heeft met 26 meter hoogte een prachtig uitzicht over het Markermeer. En voor zijn kunstwerk De Groene Kathedraal plantte Marinus Boezem een groep populieren aan volgens de plattegrond van de Notre-Dame van Reims. Met zijn inmiddels tien grote landschapskunst-

p. 89

De Groene Kathedraal van Marinus Boezem.

werken is Flevoland uniek in de wereld: nergens vind je er zoveel als hier. Mede door de verrassende locaties de moeite van een bezoek waard, op eigen gelegenheid of met een georganiseerde bustour, inclusief lunch, soep en gids.

• Diverse locaties, bustours op 31 juli, 28 augustus en 25 september. landartflevoland.nl

Floriade Verticale geveltuinen, robots die gewassen onderhouden, hypermoderne zonnedaken: dat het er innovatief aan toe gaat in de tuinbouwsector is nergens beter te ervaren dan op de Floriade.

Duurzaamheid krijgt hier een nieuwe dimensie: er is zelfs een prachtig woonhuis te zien dat gebouwd is van uitsluitend natuurlijke materialen.

En verder hoeft u zich ook niet te vervelen: wandel door prachtige tuinen op Green Island, bezoek de bijzondere paviljoens en tuinen van landen als Duitsland, Italië en Qatar in het Urban District en geniet van de uiteenlopende kunst en cultuur met kunstwerken, muziek en theatershows.

• T/m 9 oktober, Almere. floriade.com

HOLLANDS Glorie

ETEN Restaurant Bakboord Fine dining, met biologische producten van lokale boeren. Daar staat restaurant Bakboord bekend om. En om zijn Chefs Experience: een – al dan niet vegetarisch – vier- tot achtgangenmenu vol verrassingen en bijpassende wijnen.

Met de all-invariant hoeft u al helemaal nergens meer over na te denken.

• Veerkade 10, Almere. restaurantbakboord.nl De Floriade

Bij Brons In de havenkom van Almere-Haven vindt u Brasserie Brons. Niks opgeprikt uit eten, hier geniet u van een ontspannen diner. En van kraakverse gerechten, op bourgondische wijze bereid, met een knipoog naar verschillende streken in de wereld.

• Sluis 3, Almere-Haven. bijbrons.nl

12 Weekendjes weg

SLAPEN The Duke Hotel Een luxe citygym, yogasessies, een eigen organic cosmeticalijn, gratis stadsfietsen: wat biedt the Duke Hotel eigenlijk niet?

De minibar is ook nog eens – biologisch – gevuld en in de sfeervolle huiskamer liggen (gratis) muffins, croissants en fruit zo voor het pakken. Alsof je thuis bent.

Het personeel weet u ook nog eens precies te vertellen wat u niet moet missen in bruisend Den Bosch.

• Kerkstraat 69, Den Bosch. thedukehotel.nl

The Duke

ZIEN/DOEN Groenexpo Bloem & Tuin Midden in de bossen van Landgoed Gulbergen in Nuenen leiden bospaden u langs het mooiste op tuingebied: van het nieuwste tuindesign tot kramen vol kleurrijke bloemen, van insectenhotels tot tuinornamenten en kunstobjecten. Of u nu groene vingers hebt of niet, u komt hier vol inspiratie – en tassen vol plantjes – vandaan. Ga zelf aan de slag in diverse workshops of win advies in van een tuinarchitect of andere expert. En trek gerust een dag uit voor Groenexpo Bloem & Tuin. Kinderen leven zich uit in de speeltuin of op het belevingspad, en op

© Stephan Janssen

Noord-Brabant

verschillende plekken kunt u bij foodtrucks terecht voor een kopje koffie of iets (anders) lekkers.

• 22 – 31 juli, de Schoutse Vennen 15, Nuenen. bloementuin.nl

Nieuwe Hollandse Waterlinie Komt de vijand eraan? Open de sluizen!

De Nieuwe Hollandse Waterlinie, 85 kilometer lang en drie tot vijf kilometer breed, maakte tussen 1815 en 1940 het westen van Nederland onbereikbaar voor de vijand. Dankzij een ondiepe laag water werd het land onbegaanbaar voor soldaten, paarden, voertuigen én boten.

Nu is het het grootste rijksmonument van Nederland en onderdeel van het Unesco Werelderfgoed. Van Utrecht tot Noord-Brabant zijn er forten en vestingen, bunkers, kastelen en waterwerken. Wandel- en fietsroutes te over, die ook nog eens langs historische stadjes en prachtige natuur leiden. De geschiedenis komt hier voor uw ogen tot leven.

• Diverse locaties. nieuwehollandsewaterlinie.nl

Fort Altena in Uppel.

ETEN Wolfslaar Wijnen van biologisch en biodynamisch verbouwde druivensoorten, eerlijke koffie, duurzame ingrediënten van het seizoen en van de streek. Bij restaurant Wolfslaar, in een voormalig koetshuis op het gelijknamige landgoed, koken ze met respect voor mens en dier. En verre van onverdienstelijk, getuige de Michelinster die ze al vanaf 2005 mogen voeren.

• Wolfslaardreef 100-102, Breda. wolfslaar.com

Benz at Kazerne ‘D’n Benz’ was de koosnaam van Eindhovens eerste gemotoriseerde brandweerspuit, die in het koetshuis van de marechausseekazerne stond. Nu vindt u er de roestvrijstalen keuken van Restaurant Benz at Kazerne. Authentiek vintage Frans eet u hier, volgens het kop-tot-kontprincipe waar het kan, met in uw wijnglas onontdekte pareltjes uit de Oude Wereld.

• Paradijslaan 6, Eindhoven. kazerne.com

p. 91

Friesland

SLAPEN Landgoed Lauswolt Vijfsterrenluxe, dat vindt u bij Landgoed Lauswolt. Maar u kunt er vooral ‘lekker koese’, oftewel, lekker slapen. In alle stilte, die alleen ‘verstoord’ wordt door het geluid van tsjilpende vogeltjes in de ochtend. Lekker eten doet u bij het enige sterrenrestaurant van Friesland, de Heeren van Harinxma. En Bistro Nijeholt serveert net zulke eerlijke streekgerechten uit dezelfde keuken, maar is iets laagdrempeliger.

• Van Harinxmaweg 10, Beetsterzwaag. lauswolt.nl

Het Gerecht Veenhuis, gemeentehuis, kantongerecht: boutiquehotel Het Gerecht heeft een lange geschiedenis. De voormalige kantoren zijn inmiddels – met respect voor het verleden – omgetoverd tot vijftien hotelkamers en in de vroegere rechtszaal kunt u op culinair gebied alles krijgen: van ontbijt tot diner.

• Gemeenteplein 33, Heerenveen. gerechtheerenveen.nl

ZIEN/DOEN Cultuurhonderddaagse Arcadia Alle toekomstige ‘oerpakes’ en oudtantes opgelet! Ja, dat bent u ook. Eens in de drie jaar wordt Friesland honderd dagen lang omgetoverd in Arcadia, een cultuurevenement barstensvol theater, dans, zang, lezingen, wandelingen, literatuur en beeldende kunst van (inter)nationale en lokale kunstenaars, cultuurmakers en de Friese ‘mienskip’ (gemeenschap). Denk

HOLLANDS Glorie

Het Gerecht in Heerenveen.

wandelende bossen in de stad, drama’s op de Friese kliffen, dansers in verlaten loodsen en muziek op het Wad. Deze zomer zijn de makers en doeners achter alle producties mensen die de wereld willen veranderen. Ze nodigen alle voorouders van toekomstige generaties – oftewel iedereen – uit na te denken over in wat ze voor wereld willen wonen en wat ze willen nalaten. Vanuit de gedachte dat kunst helpt om samen te praten en in actie te komen.

• T/m 14 augustus, door heel Friesland. arcadia.frl

Arcadia

12 Weekendjes weg muzikanten en de intermezzo’s met o.a. muziek van Beethoven en Stravinsky zijn opgenomen door het Noord-Nederlands Orkest. Niet de minste dus, en dat geldt ook voor de cast, die bestaat uit onder andere operazangeressen Itzel Medecigo, Merlijn Runia en Klara Uleman.

© MAT1992

• 1, 3, 6, 8 en 10 september, Lindedijk 11, Spanga. operaspanga.nl

Opera After the Flood Spanga mag dan een klein Fries dorpje zijn met tweehonderd inwoners, de opera’s die er vandaan komen zijn steevast een groot succes. Artistiek leider Corina van Eijk regisseerde de eerste opera in 1989 in haar eigen achtertuin – en die was meteen uitverkocht. Spanga is nog steeds meestal de locatie van haar jaarlijkse opera’s, die als verontrustend, komisch en dramatisch omschreven worden. Dit jaar brengt Opera Spanga After the Flood, een multidisciplinaire muziektheaterproductie over angst en

ETEN Restaurant Eindeloos Bij restaurant Eindeloos koken chef Willem Schaafsma en team soms bio, soms logisch – maar in ieder geval met de natuur als leidraad. Kies vier, vijf of zes gangen en laat u verrassen. Een zekerheid: alles begint met groente, met vlees of vis als eventuele aanvulling.

• Korfmakersstraat 17, Leeuwarden. restauranteindeloos.nl

tegenspoed, tegen de achtergrond van 350 jaar vaderlandse geschiedenis en het rampjaar 1672. Studenten van verschillende conservatoria componeerden het stuk, het Rosa Ensemble levert de

’t Havenmantsje De zee en de kwelders van de Waddenzee en het vruchtbare land achter de Waddendijk zijn trouwe leveranciers voor de verrassingsmenu’s van ’t Havenmantsje. Chef Marco Poldervaart doet er alles aan om zijn gasten grote ogen te laten opzetten na de eerste hap.

En na de volgende hap, en de volgende.

• Havenplein 1, Harlingen. havenmantsje.nl

p. 93

Groningen

SLAPEN Hotel Prinsenhof Eeuwenoude balkenplafonds, een monumentale tuin, oude wijdingskruizen aan de muur: in Hotel Prinsenhof is de geschiedenis tastbaar. Monniken, een bisschop en diverse stadhouders gingen u voor. Maar die hadden dan weer niet de keuze uit twee goede restaurants.

Hotel Prinsenhof

• Martinikerkhof 23, Groningen. prinsenhof.nl

© Jan Lenting

ZIEN/DOEN

Festival Hongerige Wolf

Festival Hongerige Wolf In het Groningse dorpje Hongerige Wolf spreekt niet alleen de dorpsnaam tot de verbeelding. Op het gelijknamige festival nemen jonge kunstenaars u mee op reis langs muziek, dans, theater, film, beeldende kunst en literatuur in en om het dorpje. Muziek op het Schapenveld, theater op de Waddendijk, films in de buitenbios van het Ambonezenbos: er valt genoeg te kiezen. Ochtendmensen staan vroeg op voor de wolvenyoga of gaan op vogelexcursie, nachtbrakers dansen de hele nacht door of pakken een nachtfilm. Origineel? Zeker. Tot aan het overnachten aan toe: diverse Hongerige Wolven bieden een camping aan huis.

• 8-10 juli, Hongerige Wolf. festivalhongerigewolf.nl

HOLLANDS Glorie

Festival Noorderzon Groots zomerfeest meets internationaal kunstenfestival. Festival Noorderzon, pardon, Noorderzon Festival of Performing Arts & Society, werd voor het eerst georganiseerd in 1991 en is inmiddels een begrip in binnen- en buitenland. Of je nou nul bent of negentig, je vindt hier iets van je gading.

Van dans- en theaterperformances tot colleges, van intieme voorstellingen tot grote optredens, van internationale gezelschappen tot lokale makers. Met het Noorderplantsoen en de stad Groningen zelf als podium komen hier verhalen uit de wereld tot leven.

• 18-28 augustus, Groningen. noorderzon.nl

Tentoonstelling Heren van de Thee Theemuseum, -schenkerij en -winkel ineen: is thee echt uw, eh, kopje thee, dan is een bezoek aan de Theefabriek een must. Zeker nu er ook nog eens de tentoonstelling Heren van de Thee te zien is, die met foto’s, documenten en persoonlijke bezittingen een kijkje geeft in het leven van de hoofdpersonen uit Hella Haasses beroemde roman. En daarmee ook in de geschiedenis van twee eeuwen Javaanse thee.

ETEN Voilà Eten wat de kok op tafel zet. In Voilà laat u zich verrassen door een dagelijks wisselend vijfgangenmenu, waarbij ze rekening houden met voorkeuren en dieetwensen. Eén ding is zeker: op uw bord komen alleen pure producten van dichtbij.

• W.A. Scholtenstraat 39, Groningen. restaurantvoila.nl

Borg Piloersema Tussen de bomen, achter een brede gracht, rijst Borg Piloersema indrukwekkend op. In deze voormalige burcht, later omgebouwd tot boerderij, huist nu een restaurant waar u uw vingers dreigt op te eten. Vier of zes gangen, dat is de keuze.

Blijven slapen? Kan ook, mét lokaal ontbijt.

• Sietse Veldstraweg 25, Den Ham. piloersema.nl

• T/m 30 november 2025, de Theefabriek, Hoofdstraat 15-25, Houwerzijl. theefabriek.nl

Borg Piloersema

12 Weekendjes weg

Utrecht

Vaste prik: een opvoering door de studenten van de HKU – dan kunt u zeggen dat u dat aanstormende talent allang gespot hebt. Op Tweetakt wisselt u liveoptredens af met spelletjes en een drankje op het grote terras. Als u nog geen enthousiast fan was van theater, dans en beeldende kunst, dan wordt u het hier wel.

• 25 juni – 10 juli, Utrecht. tweetakt.nl

SLAPEN Parc Broekhuizen Hartje natuur op de Utrechtse Heuvelrug, het op een na grootste bosgebied van Nederland, vindt u Culinair Landgoed Parc Broekhuizen. Hier slaapt u onder knisperend linnen in lichte, ruime kamers, met in de badkamer producten van natuurlijke ingrediënten. U kunt kiezen uit twee restaurants: sterrenrestaurant Voltaire en Bistro LOF, dat (onder andere) staat voor Local Organic Farm.

Extra bijzonder: tot 31 oktober is er de beeldenexpositie Sculptures at the Parc te zien op het landgoed.

© Jelmer de Haas

• Broekhuizerlaan 2, Leersum. parcbroekhuizen.nl

Festival Tweetakt

ZIEN/DOEN Festival Tweetakt Van kleuters tot 90-plussers: voor iedereen valt er wat te beleven op Tweetakt. Het meest opwindende van wat er nu gebeurt op het gebied van de (podium)kunsten, dat belooft het festival. Dat betekent nieuwe producties én succesnummers van bekende gezelschappen als Studio ORKA.

Hemel & Aarde

Oud Amelisweerd

Amie Dicke - Solo De historische buitenplaats Landhuis Oud Amelisweerd is met zijn authentieke uitstraling en 18de- en 19de-eeuwse Chinese behang al een bezoek waard.

Vanaf 2022 tot en met 2026 heeft u nog een extra reden om het landhuis aan te doen. Dan neemt het Centraal Museum in Utrecht van voorjaar tot najaar de eerste verdieping ‘over’ voor twee solotentoonstellingen per jaar over het werk van een bekende Nederlandse hedendaagse kunstenaar. Amie Dicke, bekend om haar bewerking van foto’s uit modetijdschriften, bijt het spits af. Gefascineerd door de manier waarop modellen worden weergegeven en de wijze waarop die beelden ons bereiken, probeert ze die te begrijpen en zich toe te eigenen. Door ze bijvoorbeeld te bespatten met inkt, te bedekken met make-up of delen weg te schuren. De tentoonstelling laat een selectie zien van haar werk van de afgelopen twintig jaar.

• T/m 21 augustus, Landhuis Oud Amelisweerd, Koningslaan 9, Bunnik. landhuisoudamelisweerd.nl

ETEN Hemel & Aarde Restaurant Hemel & Aarde brengt een ode aan de seizoenen. Met gezond boerenverstand en respect voor de natuur koken René van der Weijden en zijn team een vijf- of zevengangenmenu met wat de aarde op dat moment biedt, elke dag weer.

Met vlees en vis, maar vooral met groente, en tot het laatste restje.

• Keistraat 8, Utrecht. hemel-aarde.nl

Tante Koosje In het voormalige huis van Koosje Edema, in haar dagen een markant inwoonster van Loenen aan de Vecht, dineert u nu in een nostalgische sfeer. Vier tot zes gangen, vegetarisch of niet, met een van de uitgebreidste wijnkaarten die u ooit heeft gezien. Op het terras waant u zich in Zuid-Frankrijk.

• Kerkstraat 1, Loenen aan de Vecht. tante-koosje.nl

Tante Koosje

p. 95

UIT DE KUNST Tekst & samenstelling Malou Lammertse

Poëtische zomerexpositie In 2008 is Galerie Offingawier, in het gelijknamige dorp vlakbij Sneek, verbouwd tot een lichte en ruime galerie met meerdere expositieruimtes. Schilder Gert-Jan Veenstra woont en werkt in Offingawier en is zowel in Nederland als in het buitenland een gewaardeerd kunstenaar. Twee keer per jaar exposeert hij nieuw werk in de galerie die hij samen met zijn vrouw runt. Veenstra kreeg zijn naamsbekendheid door het schilderen van Hollandse landschappen,

Zwoele midzomernacht

• A Midsummer Night’s Dream, 20 mei t/m 21 juni, op verschillende locaties in Nederland. operazuid.nl

• Zomerexpositie van Gert-Jan Veenstra, 16 juli t/m 14 augustus 2022, Galerie Offingawier, Offingawier. Galerieoffingawier.nl / tulpenrouteflevoland.nl

Autonome kunstvorm

© Wilma Laarakker

“Het is mijn behoefte om A Midsummer Night’s Dream jouw eigen liefdesrelatie te laten zijn”, zegt regisseur Ola Mafaalani die Benjamin Brittens opera naar de bekende romantische en magische komedie van Shakespeare naar het theater brengt. Iedereen kent het verhaal wel van Elfenkoning Oberon die zijn koninkrijk verandert in een speelveld van liefde.

Hij beïnvloedt het liefdesleven van zijn echtgenote Titania en zijn onderdanen met een druppel toversap. Ieders diepste verlangens en angsten worden blootgelegd en dat is ook precies de bedoeling van Mafaalani. Ze zorgt ervoor dat de sensualiteit en passie van het toneel afspat.

Met dirigent Karel Deseure, het kinderkoor en een topcast die bestaat uit Nederlandse en Britse solisten, belooft het ook voor het publiek een zwoele midzomernacht te worden.

stadsgezichten en nautisch werk met olieverf en acryl. Zijn realistisch-impressionistische stijl is bijna poëtisch te noemen. Op de zomerexpositie zijn ook zijn populaire zwart-wittekeningen te zien. Het belooft een bijzondere tentoonstelling te worden met grote verscheidenheid in thema’s.

Achttien kunstenaars van de Nederlandse Kring van Tekenaars bewijzen dat de tekening allang niet meer ‘de schets vooraf’ is.

Musea en kunstenaars krijgen steeds meer belangstelling voor de tekenkunst, voor een tekening met potlood, houtskool of krijt op papier, maar ook voor het tekenen met digitale technieken. Sinds de oprichting in 1947 speelt de Nederlandse Kring van Tekenaars een belangrijke rol in de ontwikkeling en bevordering van de tekenkunst. Voor de verkoopexpositie Veers Licht 2.0 zijn het Zeeuwse licht, de stad Veere, de haven, de omgeving en de historie de inspiratiebronnen geweest voor de tekenaars. Museum Veere laat met deze tentoonstelling zien dat de tekening zich heeft bewezen als autonome kunstvorm.

• Veers Licht 2.0, 1 mei t/m 31 oktober 2022, Museum Veere, Veere. museumveere.nl

p. 97

Abonneer u op de Hollands Glorie nieuwsbrief voor de leukste tips en uitjes.

Ga naar www.hollandsgloriemagazine.nl

UIT DE KUNST

Strijd der vocalisten International Vocal Competition Opera organiseert deze zomer het 55ste concours, een belangrijke competitie voor aanstormende internationale zangers en zangeressen. Ze strijden om diverse prijzen waaronder de Grand Prix – de hoofdprijs, de Opera Prijs, de Toonkunst Oratorium Prijs, de Nederlandse Wagner Prijs en de Marianne Blok Coloratuurprijs. De plaatsing voor het concours ging via audities in Nederland, Monaco, Polen en via YouTube. Zowel het meedoen als het winnen van een prijs tijdens het concours is belangrijk voor vocalisten, omdat ze worden gezien door agenten en operahuizen en ze de kans krijgen op verschillende podia op te treden. Dit jaar worden de deelnemers gejureerd door juryvoorzitter en sopraan Deborah Polaski, tenor Leonardo Capalbo, directeur Opera Sevilla Javier Menéndez en andere grote namen in de operawereld. De eerste rondes, halve finale en de grote finale zijn open voor publiek.

• 55e International Vocal Competition Opera, 23 juni t/m 2 juli 2022, Verkadefabriek, ’s-Hertogenbosch. ivc.nu

© Anne Timmer Photography

Doordacht én intuïtief

De kracht van decoratie

Hoewel Mart Visser voornamelijk bekend is door zijn werk als modeontwerper, is hij al jaren ook gepassioneerd kunstenaar.

Hij maakt sculpturen en schilderijen en experimenteert met formaten en materiaalgebruik. Net als in zijn modeontwerpen legt Visser in zijn kunst de nadruk op structuur, textuur en techniek. Hij maakt dan ook gebruik van zware en verweerde materialen als ruwe houtsoorten, steen en ijzer. Volgens Visser is zijn kunst een ode aan creatie. In het museum Beelden aan Zee in Scheveningen is een overzichtstentoonstelling te zien met een selectie van honderd sculpturen en tachtig reliëfs, schilderijen en installaties. Bij de opening van zijn expositie Sculptures lanceert Visser ook zijn eerste kunstboek met daarin indrukken van zijn drie ateliers.

Kunstenaar Christie van der Haak (1950) en architect en vormgever Pierre Cuypers (1827-1921) maken beiden graag gebruik van de decoratieve patronen in hun werk. Voor de tentoonstelling De Golvende Lijn in het Cuypershuis vond Van der Haak inspiratie in diens versierende en vloeiende ontwerpstijl.

De kunstenaar vult de hele ruimte, van de vloer tot aan het plafond, met caleidoscopische designs van herhalende figuren, motieven, kleuren, lijnen, interieurobjecten en kunstvoorwerpen. Zowel Van der Haak als Cuypers zijn van mening dat decoratie een stijlelement is van alle tijden en culturen, want in historische en hedendaagse interieurs worden patronen en kleuren gebruikt om mensen te inspireren. In De Golvende Lijn is er ook aandacht voor architecten en vormgevers uit de periode 1900 tot 1935, wat de tentoonstelling al helemaal een verzameling maakt van tijdloze en indrukwekkende totaalkunstwerken.

• Sculptures, 9 juli t/m 2 oktober 2022, Beelden aan Zee, Scheveningen. beeldenaanzee.nl

• De Golvende Lijn, 21 mei t/m 6 maart 2023, Cuypershuis, Roermond. cuypershuisroermond.nl

p. 99

© Roos Klijn Fotografie

UIT DE KUNST

Buiten genieten Het wordt weer drie dagen genieten op muziekfestival Wonderfeel. Van vrijdag 15 juli tot en met zondag 17 juli vindt de achtste editie van het festival plaats op landgoed Schaep en Burgh in ’s-Graveland. Er staat een afwisselend en sfeervol programma op de planning met dansvoorstellingen, poëzie en concerten van nationale en internationale muzikanten, van klassiek tot jazz. Zo zullen onder meer Ralp van Raat, Capella Amsterdam, pianist Pavel Kolesnikov, het New Jazz Orchestra en het eigen

Maken, leren en bezoeken Bent u altijd al een fan geweest van excentrieke en extravagante schoenen?

Dan is het gloednieuwe Schoenenkwartier in Waalwijk een bezoek waard.

In de westvleugel van het Krophollercomplex lanceert het Schoenenkwartier een bijzonder concept waar ambacht, innovatie en creativiteit samenkomen.

Er is een museum te vinden met drie vaste tentoonstellingen en tijdelijke exposities met wisselende thema’s, een Maaklab waar u zelf aan de slag kunt en een Kenniscentrum met archief en uitgebreide bibliotheek. De openingstentoonstelling Put On Your Red Shoes laat zien hoe de muziekcultuur van 1950 tot heden invloed heeft gehad op schoenen. Denk aan hoe ABBA, David Bowie en Lady Gaga de nadruk legden op hun eigen stijl door middel van schoeisel. Het Schoenenkwartier belicht de geschiedenis en geeft nieuwe ontwerpers de kans om hun werk te laten zien.

• Schoenenkwartier, vanaf 28 juni 2022, Krophollercomplex, Waalwijk. schoenenkwartier.nl

Wonderfeel Festival Orkest te horen zijn. Ook de populaire muzikale familie Kanneh-Mason komt naar Wonderfeel, ze werden bekend door het optreden van cellist Sheku op de bruiloft van prins Harry en Meghan Markle. Het zomerfestival is verder voorzien van gezellige foodtrucks waar u hapjes en drankjes kunt halen.

Kortom, alles komt samen op Wonderfeel.

• Wonderfeel, 15 t/m 17 juli 2022, Schaep en Burgh, ’s-Graveland. wonderfeel.nl

HOLLANDS Glorie

Op 1 juli geeft Het Koninklijk Concertgebouw het startsein voor een muzikale zomer met de VriendenLoterij ZomerConcerten.

Het hele seizoen, van juli tot en met augustus, is gevuld met optredens van 2500 musici, 27 orkesten en talloze ensembles van klassieke concerten tot popmuziek. Samen met het Metropole Orkest openen Nick & Simon het seizoen met een eerbetoon aan hun grote voorbeelden Simon & Garfunkel. Zangeres Sabrina Starke verzorgt samen met Jazz Orchestra of the Concertgebouw een hommage aan Nina Simone en verder zullen er filmmuziek en soundtracks te beluisteren zijn.

Willeke Alberti sluit op 19 juli haar afscheidstournee af en maakt plaats voor jong talent, zoals sopraan

© Jack Robinson

© Juri Hiensch

75 ZomerConcerten

Sabrina Starke & Nina Simone

Laetitia Gerards en zangeres en winnaar Young Talent Award Nai Barghouti. En dit is pas een greep uit het assortiment van 75 concerten. De kaartverkoop is gestart en deze zijn te bestellen via de website.

• Zomerconcerten, juli t/m augustus 2022, Het Concertgebouw, Amsterdam. zomerconcerten.nl

RAVENSTEIN Een bourgondische vrijstaat

Het Brabantse vestingstadje Ravenstein aan de Maas is even bekoorlijk als eigenzinnig. Je kunt heerlijk wandelen in het middeleeuwse centrum, dat stadse allure paart aan dorpse gemoedelijkheid. Of vanaf een van de terrassen een bonte stoet markante inwoners aan je voorbij zien trekken.

Tekst Fabian Takx Fotografie Maarten Albrecht

HOLLANDS Glorie

•

ONS DORP

Het terras van het Raadhuis.

O

m met een excuus te beginnen: Ravenstein is geen dorp, maar een stad. Wel met het formaat van een dorp (iets meer dan 3000 inwoners), maar het verkreeg al in 1380 stadsrechten. Ook belangrijk: Ravenstein heeft een station.

Vandaar loop je in tien minuten naar het knusse historische stadscentrum, waar de glorie van vervlogen tijden nog tussen de middeleeuwse gevels hangt. Een wonderschoon vestingstadje, dat moet gezegd.

De Marktstraat is de hoofdstraat. “De Titanic was 267 meter lang, de Marktstraat maar 150 meter”, informeert Louis Busch me. Met die wonderlijke vergelijking wil hij geen doemscenario schetsen, alleen maar duidelijk maken hoe kort deze mooie straat is. Zelf woont hij er ook, onder een uithangbord met zijn logo erop. Zijn interieur verraadt een voorkeur voor voorwerpen met een verleden, oude strijkijzers bijvoorbeeld, prenten, tijdschriften en boeken. De voormalige IT’er deponeert een robuust koffietafelboek op mijn schoot over de kelders van Ravenstein, Ondersteboven heet het. Zijn eigen 13de-eeuwse kelder staat er ook in. De foto’s zijn van Theo Audenaerd, inwoner van Ravenstein en voormalig chef van de fotoredactie van de Volkskrant. “Theo fotografeert alles wat los en vast zit in Ravenstein”, vat Louis samen. “Hij heeft ook heel veel Ravensteiners gefotografeerd.”

LAND VAN RAVENSTEIN Louis is een van de vijftien stadswandelgidsen die je onder meer via het TIR (Toeristisch Informatiecentrum Ravenstein) kunt boeken. Hij woont al decennialang in Ravenstein en is zeer actief lid van de Heemkundekring, een van de vele verenigingen die het stadje telt. Op een historische kaart wijst hij het Land van Ravenstein aan, een smalle strook tussen Gelre en Brabant die van 1397 tot het eind van de 18de eeuw een status aparte had, omdat het werd bestuurd door de Duitse vorstenhuizen Kleve en Brandenburg. Niet met harde hand, maak ik uit Louis’ woorden op. “Het was hier vierhonderd jaar een soort vrijstaat.

De Hollanders beschouwden het als een soort schurkenstaatje. Je had godsdienstvrijheid en heel veel handel, en er was een loterij.”

Even later wandelen we door het oude centrum, waarvan het stratenplan nog uit de 15de eeuw stamt. De vesting werd in de 17de eeuw te klein, daarom werd er nog een vestingmuur aangebouwd, met ravelijnen (een soort vijfhoekige torens) en hogere wallen die nodig waren omdat het buskruit inmiddels was uitgevonden. Twee stadspoorten zijn er nog over: de Landpoort en de Kasteelsepoort. Het kasteel zelf is allang verdwenen. Midden in het stadje staat de monumentale Sint Lucia-kerk, met aan de overkant het Raadhuis. Het voormalige stadhuis is nu de behuizing van het TIR en van Donato’s, een Italiaanse delicatessenwinkel en all you can eat-restaurant

HOLLANDS Glorie

ONS DORP

(veelbelovend: je kunt er zelfs bistecca fiorentina krijgen). Aan horeca ontbreekt het sowieso niet in het stadje. Zoals medewerkster Janny van het TIR zegt: “Lekker eten en lekkere wijn, daar houden wij hier van!”

OMGEKEERD SCHIP We lopen naar de hervormde Garnizoenskerk, gebouwd in 1641 met geld van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In ruil daarvoor mochten er Hollandse soldaten gelegerd worden in het stadje. Louis wijst op het houten balkenplafond, dat lijkt op een omgekeerd scheepsruim. Geen toeval, de architect van de kerk was scheepsbouwer.

Buiten zien we een gedicht op een bord aan een lantaarnpaal, onderdeel van de Poëzieroute Ravenstein. “Er wordt hier heel veel aan cultuur gedaan”, zegt Louis. “De stichting Cultuur Ravenstein is heel actief.” >

Aan horeca ontbreekt het niet in het stadje.

Zoals medewerkster Janny van het TIR zegt: “Lekker eten en lekkere wijn, daar houden wij hier van”

Linkerpagina: de bloemen worden goed verzorgd; hiernaast: gezicht op het Raadhuis en de St. Luciakerk; boven: pittoresk straatje in het oude centrum.

p. 105

In de smalle Middelstraat vraagt hij glunderend of ik dit straatbeeld herken. “De bende van Oss is bijna helemaal in Ravenstein opgenomen. De processie in de film gaat door de Middelstraat, de wielerwedstrijd over de Marktstraat.”

We bekijken de gevel van de voormalige synagoge, want behalve katholieken en protestanten was hier ook een joods contingent.

Iets verderop zit een osendrop, een smalle doorgang tussen twee huizen die werd gebruikt voor hemelwaterafvoer en als sluipgangetje. “Vroeger leegden de mensen hun poepemmer gewoon op straat”, schetst Louis de couleur locale van de Middeleeuwen.

Natuurlijk is ook Ravenstein de laatste decennia van karakter veranderd. Ooit zaten hier tachtig winkels en vele cafés. Een van de twee stadsboerderijen is een interieurzaak geworden en in het voormalige prostitutiestraatje de Mostaardstraat valt niks meer te beleven. Nu wordt het straatbeeld gekenmerkt door galeries en designzaakjes. Sterrenrestaurant Versaen zit op de Marktstraat in een voormalige slagerij.

Stadswandel­ gids Louis Busch in zijn met vondsten prettig gevulde huis; een oude waterpomp.

HOLLANDS Glorie

Op de Maasdijk wijst Louis naar de rivier.

Ooit waren er twee veerhuizen waartussen een pont op en neer voer, maar door de komst van de snelweg werd de veerdienst overbodig. “Toen de A50 werd geopend heeft Drs. P tijdens de laatste vaart van de pont nog Heen en Weer gezongen”, vertelt Louis. “Daarna was het groot feest.” Even verderop staat een mast die wordt gebruikt door het schuttersgilde Sint Barbara. “Wie het laatste stuk hout van de mast schiet mag zich koning noemen”, vertelt Louis, die zelf ook ooit die titel mocht dragen.

“Als je dat drie jaar achter elkaar presteert, word je keizer.” Nadat hij de betekenis van het gilde heeft uiteengezet (“een soort broederschap, geen schutterij”) passeren we het gerestaureerde leerlooiershuisje, nu het Leerlooiers Museum, met een erg mooie stadstuin. Na nog een korte wandeling wijst Louis op het smalste huis van Ravenstein, op de hoek van de winkelstraat en de Marktstraat. Dan staat de monumentale Sint Lucia weer voor ons. Een jezuïetenkerk, in 1735 ingewijd en gebouwd met geld uit de Ravensteinse loterij. “Die hadden daar het geld voor”, vertelt Louis. “Ook omdat veel mensen hun prijs niet kwamen ophalen. Ze schonken het geld liever aan het goede doel.”

PRIJSWINNEND BIER Nadat we nog een blik hebben geworpen op een vroeg 16de-eeuws bolwerk langs de gracht stijgen we op naar De Nijverheid, de hoogste stellingmolen van Noord-Brabant. Onderin zitten een winkel en een ‘Bakhuys’ met versgebakken brood en streekproducten, daarnaast de Wilskracht Stadsbrouwerij. Vernoemd naar Kolonel Ignace Wils, een jonge zoeaaf uit Ravenstein die in 1874 op zijn 25ste sneuvelde. Maar ook naar de beide bierbrouwers, Wil van Haren en Wil Princen. De laatste Wil straalt een grote bonhomie uit als hij de bieren van Wilskracht toont in de gelagkamer annex brouwerij. Al meteen nadat ze begonnen in 2016 won hun Bastion Tripel de prijs voor het lekkerste bier van Brabant.

ONS DORP

“Dat er hier een station is, is een groot geluk.

Iedere dag reisde ik twee uur naar mijn werk bij de krant, dan kon ik heerlijk lezen” Na een ‘vlamkoek’ bij lunchlokaal Pleur ontmoet ik Theo Audenaerd op het terras van het Raadhuis. De 69-jarige Ravensteiner studeerde sociologie in Nijmegen. Hij woonde even twee jaar in Amsterdam-Noord toen hij bij de Volkskrant chef fotoredactie werd, maar daar was hij niet gelukkig. Toen verhuisde hij met zijn gezin naar Ravenstein, dat niet ver van Nijmegen ligt. “Dat er hier een station is, is een groot geluk.

Iedere dag reisde ik twee uur naar mijn werk bij de krant, dan kon ik heerlijk lezen. Op de heenweg tot Utrecht de Volkskrant en op de terugweg tot Utrecht de NRC.” Wat vindt hij zo fijn aan zijn woonplaats? “Laat ik het zo zeggen: Ravenstein deugt.

Dat is het woord dat me invalt. Er wonen hier heel veel Volkskrant-abonnees. En heel veel leuke import, ook veel hoogopgeleide mensen en kunstenaars.”

De kelders fotograferen was nog niet zo eenvoudig, vertelt hij.

“Omdat ik alles van voor tot achter er scherp op wilde, werkte ik met een in het zwart geklede belichter die, terwijl de cameralens openstond, met een lamp door de donkere kelderruimtes liep om alles te beschijnen. Hij viel natuurlijk weleens, maar >

Boven: een fraaie laan in het centrum; onder: gezicht op de St. Lucia.

p. 107

Ans is een vaste verschijning in het centrum met haar hazewindhonden Harley, David en Son. “Waar kun je nou zo gezellig wandelen?” vraagt ze retorisch

Boven: brouwer Wil Princen van Stads­ brouwerij Wilskracht; onder: een kanon staat ter decoratie op een van de wallen; rechts: de Kasteelsepoort is een van de twee resterende stadspoorten.

HOLLANDS Glorie

ONS DORP

p. 109

uiteindelijk is het toch goed gelukt.” Theo heeft ook een boek gemaakt over de theatervoorstelling De vloek van Ravenstein en ook de recente ontruiming van de Sint Lucia-kerk heeft hij vastgelegd. Hij blijft altijd broeden op nieuwe projecten. Omdat er in de eerste week van april twee bekende Ravensteiners met zijn eigen voornaam zijn overleden, gaat hij nu alle nog levende Theo’s van het stadje portretteren. “Het is natuurlijk een heel rare, ouderwetse naam, Theo. De jongste die ik heb gevonden is 63, die staat in de friettent.”

HAZEWINDHONDEN Een andere karakteristieke stadsbewoner is Ans Huybrechts, bijgenaamd Ans Hund, wat in het Brabants meervoud voor hond moet zijn. Ze is een vaste verschijning in het centrumpje met haar hazewindhonden Harley, David en Son. De mannen heeft ze na drie huwelijken afgezworen, zegt ze vrolijk. Ans heeft als kok gewerkt, maar nu wijdt ze zich vooral aan haar honden, de fotografie en haar (naïeve) schilderkunst. En ze heeft veel talent, blijkt als ze me voorbeelden op haar iPhone laat zien.

Wat is er eigenlijk zo leuk aan hazewindhonden? “Ze zijn heel rustig. En heel eigenzinnig, net als ik. Als ik naar ze kijk denk ik weleens: het is net of er een mens in zit.”

Ans, die al sinds 1969 in Ravenstein woont, is met hart en ziel verknocht aan het stadje. “Waar kun je nou zo gezellig wandelen?” vraagt ze retorisch. Als we stilstaan bij een huis

Ans ‘Hund’ Huybrechts met haar hazewindhonden.

HOLLANDS Glorie

vertelt ze dat daar twee zeer vrome zussen woonden, Graddeke en Gonneke. Op de gevel is dan ook een bakstenen kruisvorm aangebracht. “Als ze bij me langskwamen werd het donker in huis. Ze waren altijd helemaal in het zwart gekleed.”

Als laatste ga ik langs bij de eigenaar van ‘allround dak & klusbedrijf Leo van Uden’. Leo woont in een prachtig, zelfverbouwd 15de-eeuws huis.

“Vroeger was dit een sigaren- annex snoepwinkel”, weet hij. Eenmaal zag hij Wubbo Ockels en Chriet Titulaer bij de Garnizoenskerk ertegenover rondscharrelen, op zoek naar de sleutel.

“Die hadden hier familie liggen.” De 63-jarige Leo doet veel verbouwingen, ook voor nieuwe inwoners, want het historische Ravenstein is heel populair.

Even later drink ik met stadsgids Louis nog een goudblonde Soeverein van Wilskracht op het fijne terras van de stadsbrouwerij. Ja, het leven is goed in het Land van Ravenstein. •

3X HOLLANDS + ONS DORP t.w.v. €23,50 NU SAMEN VOOR MAAR

€ 20 In het schitterende boek ‘Ons Dorp’ zijn de mooiste achtergrondverhalen over zestien kleine dorpen in Nederland gebundeld, met prachtige foto’s ter illustratie. De verhalen gaan over het reilen en zeilen in deze dorpen, over de rust en de ruimte, over hoe ze zich redden nu de meeste winkels zijn verdwenen en veel jongeren naar de stad zijn getrokken, maar zeker ook over hoe het gemeenschapsgevoel en het verenigingsleven de tijd weerstaan. Over nieuwe inwoners die de drukte en stress van de stad ontvluchten en een gezond, ontspannen leven op het platteland zoeken. De verhalen verschenen eerder in Hollands Glorie.

NEEM EEN

PROEFABONNEMENT Ga naar www.hollandsgloriemagazine.nl of bel 088 2266637

Dit proefabonnement op Hollands Glorie (3 edities) kost €20, inclusief de verzendkosten van het boek. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het boek.

© Studio Steenhuis, steenhuispuzzels.nl

PUZZEL & WIN

HORIZONTAAL

WAT MOET U DOEN? Vul de puzzel in. Breng daarna de letters uit de gekleurde vakjes over naar de balk onder het diagram. Als u de letters in de juiste volgorde zet (eerst de horizontale lettercombinaties, dan de verticale), leest u een typisch Nederlandse uitdrukking.

OPLOSSING VORIGE PUZZEL: Het is doorgestoken kaart.

1.

5.

7.

10.

13.

15.

17.

Friese jenever Koppel Franse badplaats Periode Dordtse jenever Griekse letter __ van Tiggelen,

29.

31.

33.

35.

38.

39.

41.

56 keer in Oranje

19. Gehelmde politie 20. Motor waar Tinus oerend hard op reed

22.

24.

25.

26.

28.

Bloemenkinderen Voetvinger God nog __ toe Frau die typisch Nederlands is Drooghouder

HOLLANDS Glorie

Stamppot met een kuiltje __ Informatiemiddelen Kaartspelletje Oranje-gele kleur Gevloerd Cabaretier van weleer

56.

58.

59.

63.

65.

'Zoiets __ heb ik nog nooit meegemaakt!'

43.

46.

48.

50.

burgemeester van Maastricht

Deventer specialiteit Onsamenhangend Slob of Haan Volgde Joop op bij Twee voor twaalf

52. Staat op veel doeken van Van Gogh

54. Annemarie __-te Strake,

Zitmeubel Amerikaanse staat Bovenkleding (van Van Gelder) Tussen Amsterdam en Hoorn Australische band (Suicide Blonde)

67.

68.

69.

71.

73.

Slee Gierigaard Proefdier Pret Lag in 1969 een week in een Amsterdams hotelbed

75. Afsluiting 77. Textiel uit vlas 80. Gouden __, voormalige

literatuurprijs

83. Oranjevoer 85. Vader van Doe Maar 86. Overdreven 87. __ van mogelijkheden 88. Koos Koets, __ jongere 89. Balt 91. Franse ronde 93. Lui 95. Minpunt 98. Lofzang 99. Daar weet een haas van 100. __ Boulevard 101. Bewegen

Maak kans op een fair trade MYoMY portemonnee t.w.v. € 69,95 H

et Nederlandse modemerk MYoMY zet zich met haar fair trade en duurzaam geproduceerde tassen en accessoires in voor een eerlijkere mode-industrie. Het merk werd bekend door haar iconische MY PAPER BAG design. De MY WALLET M van MYoMY is gemaakt van eco-leer met een voering van gerecycled PET en in meerdere kleuren verkrijgbaar. Het compacte design heeft een soepele ritsluiting en meerdere vakjes, waaronder een ritsvakje voor muntgeld.

Klein van stuk, daarom makkelijk mee te nemen in elke tas. De winnaars mogen een tijdloze MY WALLET M in een kleur naar keuze uitkiezen.

Deze zijn te zien op www.myomy.nl.

KANS MAKEN?

VERTICAAL

Wij mogen twee MY WALLET M van MYoMY verloten. Vul dan de oplossing en uw gegevens in bij mail & win op www.hollandsgloriemagazine.nl. Deze actie loopt tot 25 augustus 2022.

Na afloop krijgen de winnaars bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Ali __ Pijpjeshouder Griekse letter Goddelijke stad Johnny __ (Jack Sparrow) Nederlands kunst- en

18.

21.

23.

27.

30.

32.

cultuurprogramma

7.

8.

9.

Kleine uitholling Palingsound uit de Gouden Eeuw Deelt een station met Wageningen

10.

11.

12.

14.

16.

Talkhow(host) Vlaamse verbazing Franse auto La __ do www.malmö.__

Vertrager Gespannen en gevoelig Kunststof Lopen, paard!

Nederlands vissersdorp Vallen onder het ministerie van Financiën

34.

36.

37.

39.

40.

42.

44.

45.

47.

Dorp in Friesland De __ van Eustachius Symbool van Amersfoort Consumentenprogramma TNS __, peilers Provinciaal bestuur Dat is een eitje Medische specialisatie Sponsort nieuwjaarsduiken

49.

51.

53.

55.

57.

60.

61.

62.

64.

66.

70.

72.

74.

75.

76.

78.

Waardig Softie Griekse letter Zendt Project Rembrandt uit Zalmroze krant Ongerijmde teksten Partij van Erdogan Zond Waku waku uit Hoopgevend dier Gezond maken Moderne communicatie Leesbaar lichaamsdeel

79.

80.

81.

82.

84.

90.

92.

94.

Oefenstuk Aan tafel!

Roomgebak Oost-Europese rivier Grondwaarts in Limburg __ Apel Een en al __ Legendarische Amsterdamse discotheek

96. Zijn alle VN-leden in vertegenwoordigd

97. Gymles

Weduwe van __ Noord-Nederlander Noordelijk vliegveld Vochtig

p. 113

REINILDIS Etiquette-ergernissen

HOLLANDS Glorie

bestraffende blik van de ober die het menu uitgebreid wil gaan beschrijven, opeens onze mond houden. Vervolgens zijn we de draad van ons verhaal kwijt.

Ten slotte is er het verhaal van een vrouwelijke kennis over een opdrachtgever, die eindeloos treuzelde over het al dan niet goedkeuren van haar project, een groot evenement in een prestigieuze locatie. Omdat zij daardoor al die tijd niet kon beginnen met de voorbereidingen en de tijdsplanning steeds krapper werd, drong zij herhaaldelijk aan op een spoedige beslissing. Vergeefs. De ene smoes volgde op de ander: nee, de opdrachtgever moest nog even controleren of het ministerie betaalde. En nee, over de locatie was toch nog uitgebreid overleg nodig. Uiteindelijk gaf hij groen licht – vier maanden ná de eigenlijke deadline, met als gevolg dat zij zich kapot moest werken om alles op tijd voor elkaar te krijgen. Maar hij had nog wel één wens: “Kunt u zorgen voor een gratis toegangskaart voor mij?”

Hoe inhalig kan iemand zijn… •

©Edith Buenen

Reinildis van Ditzhuyzen is historica, publiciste en etiquettedeskundige.

Ze herschreef Amy Groskamp-ten Haves standaardwerk Hoe hoort het eigenlijk? waarvan de 42ste druk is verschenen.

Ergert u zich ook wel eens aan omgangsvormen van anderen? Ik wel. Als ik bijvoorbeeld word opgebeld door een bekende, die meteen met de deur in huis valt en een heel verhaal afsteekt.

Eigenlijk hoor je altijd te vragen of het telefoontje gelegen komt. Dat is wel zo netjes.

Extra ergerlijk vind ik het als onbekenden die iets van me willen mij zomaar opbellen. Zonder enige inleiding beginnen ze te praten en beseffen niet dat zij mij misschien storen. Daarom vraag ik, als ikzelf iemand opbel, altijd eerst of het uitkomt.

Dan is er nog het tijdstip van opbellen. Wij leerden vroeger thuis: niet bellen vóór negen uur ’s ochtends en niet ná zes uur ’s avonds bij onbekenden en zakelijke relaties, en niet ná negen uur ’s avonds bij vrienden en goede bekenden. Op zondag – rustdag! – hoor je traditioneel niet vóór twaalf uur te bellen (wegens kerkgang of uitslapen). ’s Avonds laat is het dus bepaald niet netjes om onbekenden lastig te vallen met vragen of verzoeken. Laatst werd een kennis van mij om kwart voor tien in de avond door een hoge Piet van haar werk gebeld die allerlei vragen over haar werkzaamheden had.

Ze was erg moe en lag al in bed – maar durfde hem dat niet te zeggen.

Ik noem nog enige omgangsergernissen die u misschien ook herkent. Zo zijn er obers die het eten neerzetten, maar daar ongevraagd meteen een heel verhaal bij afsteken: “Dit is een brokje van dit, een snippertje van dat, een stukje van zus en een toefje van zo.” En dan zie je een groot bord met een veelkleurig klein rond voorafje met al deze ingrediënten. Natuurlijk mogen obers uitgebreid vertellen over alle bestanddelen van het eten dat ze op tafel zetten. Maar dat zouden ze eigenlijk vooraf moeten vragen. Het is immers niet zeker of elke gast hier prijs op stelt.

Bovendien: niet de ober, maar de klant is koning. Ik heb vaak genoeg meegemaakt dat we verwikkeld zijn in een spannend of diepzinnig of zakelijk belangrijk gesprek – en dan moeten wij na een