Insectenonderzoek in Kluizenbos neemt vliegende start In het Kluizenbos in Affligem en Aalst zijn tal van bijzondere soorten thuis. Planten, zwammen en gewervelde dieren zijn er al goed onderzocht. Maar welke insecten er allemaal in het bos leven, is veel minder geweten. Een heus insectenonderzoek moet daar verandering in brengen. De eerste resultaten lijken alvast veelbelovend!
Bosrestant uit het verre verleden Aan de voet van de Abdij van Affligem en aan de rand van het Pajottenland ligt het Kluizenbos. Zijn geschiedenis gaat terug tot de middeleeuwen, als onderdeel van het grote Kolenwoud dat zich uitstrekte over een deel van Vlaams Brabant en Oost-Vlaanderen. In de loop van de geschiedenis heeft de boomlaag van het bos regelmatig grondige wijzigingen ondergaan. In de middeleeuwen, toen “Afflighem bosch” eigendom was van de Abdij van Affligem, strekte het bos zich uit over 200 hectare. Tijdens de Franse revolutie werd het bos voor het grootste deel ontgonnen en het huidige Kluizenbos van ongeveer 50 hectare is dan ook grotendeels het resultaat van nieuwe aanplantingen. De vele eiken en haagbeuken uit de Franse periode zijn dus vervangen door uitheemse populieren. Ook Amerikaanse eik is hier zo terechtgekomen. Het bos ligt op een dikke afzetting van zand en klei met een lemige bovenlaag. De bronnen van de Somergembeek die hier ontspringen zorgen voor de plaatselijk drassige bodem en de typische begroeiing. Het Kluizenbos herbergt een aantal zeldzame planten voor Vlaanderen: eenbes, zwartblauwe rapunzel, penningkruid en heelkruid zijn getuigen van de hoge leeftijd van het bos. In de lente ontstaat daarnaast een tapijt van voorjaarsbloemen met o.a. maagdenpalm, boshyacint en sleutelbloem. Sinds 2018 heeft Natuurpunt 21 hectare van het bos in eigendom, en wordt er een beheer gevoerd met inheems loofbos en soortenrijke graslanden als natuurstreefdoel. Ook probeert men een zo breed mogelijke inventarisatie te maken van de aanwezige soortenrijkdom. Planten, zwammen en gewervelde dieren kwamen hierbij al goed aan bod. Hoe het zit met de onge28
dendriet
I
I
oktober november december 2021
wervelde diersoorten, is veel minder bekend, al werden tijdens een eenmalige nachtvlinderbemonstering al 124 soorten vastgesteld, waaronder een aantal indicatorsoorten voor oud bos (bochtige smele-uil, bosgrasuil, zwarte heksenkruiduil).
Dolichopus plumipes, een typisch voorbeeld van een slankpootvlieg foto: Rui Andrade
Het insectenonderzoek In 2019 ontstond het idee om een diepgaander onderzoek naar de insectenfauna van Kluizenbos op te starten. Gezien de hoge leeftijd van het gebied werd verwacht dat ook in andere insectengroepen misschien wel oude bossoorten terug te vinden waren. Door de coronapandemie kon hiermee pas begin april 2021 gestart worden. De focus ligt vooral op vliegende insecten en een aantal vliegenfamilies in het bijzonder, zoals slankpootvliegen, dansvliegen, zweefvliegen en slakkendoders. Twee sterk verschillende biotopen werden hierbij geselecteerd, nl. een beekvalleitje aan de rand van een vochtig grasland en een eikenbos. Op beide plaatsen werden gekleurde kommen geplaatst (pan traps). Pan traps foto: Marc Pollet
