Omgevingswet en natuur: het is als de olifant in de kamer Jaap Graveland De olifant in de kamer is een metafoor waarmee een duidelijk probleem wordt aangegeven, dat opzettelijk door de aanwezigen (de bestuurders) wordt genegeerd. Overheden gaan er bij de Omgevingswet van uit dat burgers meer gaan participeren voor behoud of herstel van natuur en landschap. Maar de Omgevingswet ontmoedigt dat juist. Overheden kúnnen participatie wel stimuleren, door zélf méér te doen voor biodiversiteit. Dan kan het nog goed komen met participatie in de Omgevingswet. Ondanks die Omgevingswet. D
D
e Omgevingswet In 2022 wordt de Omgevingswet van kracht. Het belangrijkste doel is: “de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om bouwprojecten te starten” (QR-code 1). Wat worden gevolgen voor landschap en QR-code 1 natuur? De Heimans en Thijsse Stichting organiseerde er op 5 november een interessant symposium over Kans of paard van Troje?: Hoe pakt nieuwe Omgevingswet uit voor natuur en landschap? Op Linkedin (QR-code 2) concludeerde Pieter Meijer, als ambtenaar nauw betrokken bij de voorbereiding van de Omgevingswet: 1. Stel als natuur- en milieu organisatie een aantal principes op die wezenlijk zijn voor wat je wilt bereiken en waar je altijd op terug kunt grijpen. 2. Zorg dat je voor in het proces invloed uitoefent, al bij het opstellen van de QR-code 2 Omgevingsvisie. 3. Werk samen! De natuurorganisaties vormen een veelvuldig pallet van vooral vrijwilligers met diverse deskundigheden en interesses. Bundel die en verspil geen tijd met onderlinge discussies. 4. Kom door de voordeur. Eis via de koninklijke weg een rol op in het proces. Beding daarbij een gelijke informatiepositie en vergoedingen voor de mensen die veel tijd in het proces moeten steken.
D
e olifant in de kamer: natuurorganisaties willen misschien helemaal niet op die manier participeren Arnold van Vliet schetst op de site van de Heimans en Thijsse Stichting goed de risico’s voor natuur en landschap (QR-code 3). In het vakblad voor Biologen, Bionieuws lieten experts er in een lezenswaardig artikel hun licht over schijnen, zie het nieuwsbericht op onze site. Zij noemen ook de risico’s: initiatiefnemers krijgen meer vrijheid, veel QR-code 3 voorschriften (instructieregels in het jargon) van rijk voor provincies en van rijk en provincies voor gemeenten voor natuurbescherming vervallen, verantwoordelijkheid gaat van rijk/provincie naar gemeenten, die lang niet allemaal voldoende deskundigheid in huis hebben, en handhaving blijft even slecht als die al is. Er is geen waarborg voor evenwichtige participatie, bijvoorbeeld als een ondernemersorganisatie veel meer gebruik heeft gemaakt van participatie dan een natuurwerkgroep. Dat is nu trouwens ook al zo. Frank Soeterbroek, deskundige op het gebied van de democratisering van de ruimtelijke ontwikkeling maakt zich grote zorgen (QR-code 4).
24
WAARDVOGEL | DECEMBER 2021
Arjan Nijenhuis, omgevingsmanager van het Programma Omgevingswet zegt dat zijn beweringen niet kloppen en dat participatie en rechtsbescherming goed zijn geregeld (QRcode 5). Ik ben daar helemaal niet gerust op. Beleid klinkt leuk maar alleen de uitvoering telt. Ik heb meegedaan aan de goed opgezette participatie voor de Omgevingsvisie van de provincie. Die stond voor mooie ideeën onder de noemer Groenblauwe Dooradering, en ‘De landbouw is natuurinclusief in 2050’. Maar na de laatste verkiezingen voor Provinciale Staten schoffelde het nieuwe College de benodigde financiering weg onder het Actieplan Boerenlandvogels. Door héél veel participatie hebben we dat in belangrijke mate kunnen laten repareren.
M
ijn samenvatting: de overheden trekken zich terug, en vrijwilligers wordt gevraagd in het gat te springen. Paard van Troje? Ik zie zelf vooral een hele grote olifant in de kamer: het grote beroep dat dus op natuurwerkgroepen gaat worden gedaan, met name op lokale en regionale natuurwerkgroepen. Zoals de Natuuren Vogelwerkgroep Krimpenerwaard. Natuurwerkgroepen en IVN zijn voortdurend bezig om mensen te ‘verleiden’ zich in te zetten voor natuur. IVN is best succesvol met jeugdprojecten (https://www.ivn.nl/ivn-jongeren). Maar hier wat ontnuchterende gegevens voor het overall beeld: 1) De mediane leeftijd van groene vrijwilligers is 62 jaar, de groep vergrijst. 2) Jongeren sluiten zich minder vaak aan bij natuurwerkgroepen dan voorheen, doordat ze steeds minder met groen in aanraking komen. Het is allemaal onderzocht en bekend. Zie: www.degroenevrijwilliger. nl. Het IVN kan niet overal tegelijk zijn. Hier in de Krimpenerwaard is geen IVN en lukt het ons nog onvoldoende om jeugd te werven. Je moet er immers wel de mensen voor hebben! 3) Fouten in de uitvoering, gebrek aan controle en handhaving leiden nu al vaak tot lokaal biodiversiteitsverlies of tot stilstand, ondanks mooie visies en beleidsnota’s. 4) Heel veel groene vrijwilligers vinden overleg met overheden, inspreken, nalopen van initiatieven met mogelijk negatieve effecten op natuur helemaal niet leuk. De meeste willen gewoon wilgen knotten, vogels tellen, op excursie, erover vertellen en hun kennis doorgeven. Het is tenslotte vrijwilligerswerk. Ik ben er zelf wel vaak mee bezig, met dat overleg. Een medebestuurslid observeerde eens: vrijwilligerswerk, het is zo net echt werk… Ik houd dat alleen vol omdat ik ook vogels tel en veel naar buiten ga.
