Gezond eten van de korte keten Groene voedselproducenten in beeld Joke Colijn CO2-uitstoot, stikstofoverschot, gif- en medicijngebruik in de reguliere land- en tuinbouw zijn grote problemen in het milieu en klimaat. Natuurinclusieve vormen van landbouw dragen structureel bij aan stikstofreductie en minder gebruik van bestrijdingsmiddelen en medicijnen. Bij extensieve landbouw zijn kosten soms hoger en opbrengsten lager; de producten van deze boeren moeten daarom vaak iets duurder zijn: een eerlijke prijs voor een eerlijk product. Door producten te kopen van een groene voedselproducent kan iedereen zelf bijdragen aan een gezonder milieu: gezond eten van de korte keten! Door dichtbij huis te kopen, zijn er minder vervoerskosten en minder CO2-productie. We belichten in elke Waardvogel een groene voedselproducent uit de Krimpenerwaard. Deze keer gaan we op bezoek bij Katrien Prak van Bessentuin De Rode Mus, Westeinde 47, 2825 AJ Berkenwoude. D
I
n 2011 is de bessenkwekerij aangeplant op de zure veengrond. Op de website lezen we al: voor de hoofdteelt van blauwe bessen is deze zure grond onmisbaar. Verder worden kruisbessen, zwarte bessen en aalbessen geteeld; van alle soorten bessen diverse rassen, mede om het oogstseizoen te spreiden. Rode kruisbessen smaken anders dan groene kruisbessen, rosé aalbessen zijn zoeter dan de klassieke rode aalbes. Het brede assortiment biedt de klant keuze uit het rijke soortenspectrum van bessen. Zo zijn er wel 100 kruisbesrassen; bij de Rode Mus worden vijf soorten kruisbessen geteeld. De intrigerende naam van de bessentuin – De Rode Mus – vraagt om een verklaring. Ik dacht eerlijk gezegd aan een directe verwijzing naar Katriens prachtige rode haar – maar het verhaal erachter is anders. Een goede kennis gaf haar het advies gaf om juist níet iets met ‘bessen’ in de naam te kiezen, maar iets persoonlijks, iets dat ze leuk vindt, waar ze van houdt. Katrien is dol op mussen; daarom heeft ze sinds ze kwam op Westeinde 47, haar best gedaan om het de aanwezige mussen (zowel huis- als ringmussen) naar de zin te maken met dicht struweel en broedmogelijkheden. Ook biedt de naam ‘De Rode Mus’ ruimte om meerdere productlijnen te onderzoeken, zoals noten, of zelfs iets heel anders zoals een snoeicursus. Bovendien wil je bij digitaal zoeken gelijk gevonden worden, wat bij ‘De Blauwe Bes’ zeker niet het geval zou zijn.
B
edrijfsvoering De Rode Mus is 100% Katriens bedrijf. Ze doet de hele teeltzorg, het snoeien e.d. en ’s zomers regelt ze de pluk, de afzet, de verkoop, de sociale media. Vooral in de zomer is het erg intensief. Hard werken vindt ze niet erg, maar een onderneming moet per saldo wel geld opbrengen. Dankzij de erg korte keten kan ze rendabel draaien. Ze gokt niet op één paard en doet aan risicospreiding voor haar afzet. Het grootste aandeel wordt lokaal afgezet. Verder worden de bessen verkocht via Rechtstreex en aan verschillende
34
WAARDVOGEL | SEPTEMBER 2021
restaurants, maar de directe afzet ‘aan huis’ is vanwege de natte zomer minder dan andere jaren: minder passanten betekende dat ze een tandje moest bijzetten om de verse bessen aan de man te brengen. Het bessenassortiment van De Rode Mus bestaat uit bessen die iets langer houdbaar zijn, en niet zo kwetsbaar als bijvoorbeeld frambozen. Ze blijven een paar dagen prima in de koeling, maar haar handel is nu eenmaal verse bessen: hoe verser hoe lekkerder natuurlijk. Verse bessen uit de Krimpenerwaard zijn een erg leuk, specialistisch product. Katrien: “Het heeft natuurlijk een nadeel voor de bekendheid van het product dat er niet meer kleinfruittelers in de buurt zijn. Maar het vóórdeel van verkoop aan huis is, dat er niet nóg zes telers langs de weg zijn, zoals in het oosten van het land. Ik hoef me op dat punt niet enorm te onderscheiden. Teelt in het oosten geschiedt vooral op hoogveen, ook zuur. Hoe duurzaam de teelt hier op het zakkende laagveen is, moet nog blijken. Ik ben de bessentuin begonnen op mijn 50e en ga er nog wel een aantal jaren mee door, maar als ik flink jonger was geweest, had ik er waarschijnlijk anders over nagedacht. Het risico van opzetten en investeren in iets dat nog niemand eerder heeft gedaan, is dan onbekend.”
O
orspronkelijk was het niet Katriens bedoeling om jams en andere producten te maken van haar bessen. “Voordat ik eraan begon ben ik een zomer het land door gecrost om te kijken hoe andere bessentelers dit doen. Veel hebben een winkeltje zoals ik, en daarbij een koffie- en theeschenkerij waar uiteraard bessentaart wordt verkocht en men verjaardagen e.d. kan vieren. Dit soort horeca is vooral interessant als je zelfpluk hebt omdat mensen dan langer blijven – maar dat zag ik toch niet zitten.” Voor verse verkoop is de A-keuze geschikt; gekneusde, licht aangevreten of onrijpe bessen zijn B-keuze; Katrien sorteert zelf elke oogst hierop. “Toen ik in de beginjaren voor het eerst een grote oogst had, heb ik de B-keuze aangeboden aan de Fenix Food Factory in Rotterdam, een versmarkt voor ambachtelijke producten. Mijn telefoon ontplofte daarna bijna, omdat iedereen mijn product wilde: voor blueberry-bier en allerlei andere doelen. Toen dacht ik: wacht eens even, zij gaan met mijn mooie bessen - ook al is het B-categorie - een bijzonder product maken en verkopen dat als A-product!” Alle andere bessen dan A-keuze worden daarom nu óf direct tot iets anders verwerkt en verkocht in de winkel, óf ze gaan de vriezer in voor later als ze meer tijd heeft, omdat ze ook jams en sappen verkoopt voor kerstpakketten e.d. Die B-categorie bessen heeft ze toch, en daarmee
