DUIC Krant 235 - 18 augustus

Koos Marsman is ambesedeur vollekstaol en commetator. Hij schrijf tweewekelijks voor DUIC, natuurlijk in de Uterechse vollekstaol

Wa denkie wat

COLUMN Staot ‘k in de rij bij de Gamma, komp d'r 'n goazerd op me af die zeg: "Het is 'wa dâchie wat'." Wat?, vraog ‘k die goazer. "Nou, die kollum van je, daor staot 'Wa denkie wat' boven, maor 't moet zijn 'Wa dâchie wat'! Staot ‘k daor mè ‘n berreg lampies in me arreme voor 'n kassa en dan mot die goazerd mij de les lezen. 't Zal wel!, zeg ‘k, terwijl ‘k inschat of ik 'm ‘n bukkem ken verkope, nie da’k van geweld ben, maor je mot je indekke tegewoordig. Blijkbaor het die da door as ie verontschuldigend zeg: "Ik het dat niet bedach, 'n jochie da’k ken zei da’k 't tege je mos zegge as ‘k je weer 's zag!" Nou jochie!, as je dit lees: 't is nie alléen Wa denkie wat en Wa dachie wat, 't is ook Wa dinkie wat en Wa dochie wat, en ’t is ammaol goed. 't Uterechs (door veule as 'Uteregs' geschreve) ken meer uitspraoke en schrijfwijzes dan je denk (dach). De taol, ook de vollekstaol, blijf in beweging en denkie, dachie, dinkie en dochie hoor je door elkaor heen. Neem 't woord paord, ‘n halleve eeuw geleje zei de heule goegemeente nog gewoan peerd en was 't 't Peerdeveld. Overiges, een van de mooiste Uterechse woorden volleges mijn is 'paordeverschut' en gek ben ‘k op 't woord 'akkederen' ('die twee kenne niet akkederen'). En 't mooiste vergeten begrip is: Lucifersgestich, waor je as kind mee bang wer gemaok: "Jij gaot naor 't Lucifersgestich as je zo doorgaot!"

Het bovestaonde he’k tien jaor geleje geschreve. Da was een van me eerste kollums as Koos Marsman da nog ’n titel had: Wa denkie wat. Dat was in ’t Stadsblad, de huisaan-huiskrant, en toen die ophield wer ’t DUIC. Tien jaor lâng ied’re veertien daoge ’n kollum, da’s nie zoveul werrek en voorzover ‘k me ken herinnere he’k nooit nie ’n keer overgeslaoge. Vedaog dus ook nie, maor as kedeauchie an me zellef zaodel ‘k u voor één keer op mè ’n ouw stukkie!

Advertentie

Recordjaar voor UniPartners Utrecht

Maak kennis met ‘’UniPartners Utrecht’’, de snelst groeiende non-profit studentenorganisatie van de Domstad! We zijn een bestuur van acht studenten en talloze studentconsultants zijn elk jaar bij ons in dienst. Als beginnende professionals bieden we leerzame bijbanen aan studenten en bezorgen we bedrijven een academisch en op maat gemaakt advies.

Bedrijven hechten steeds meer waarde aan de input van studenten, en dat merken wij. We kunnen dan ook met gepaste trots aankondigen dat UniPartners Utrecht dit jaar een recordjaar heeft behaald! Sinds onze oprichting in 1987 hebben we nog nooit zoveel studenten aan een baan geholpen.

Wat doen we nou precies? We komen elke week in contact met bedrijven uit allerlei branches en van verschillende groottes, van klein tot multinational. Met deze bedrijven kijken we naar hun uitdagingen en verbeterpunten en bespreken we welke studenten hier het beste bij passen, om het bedrijf te adviseren. Vervolgens zetten we ons brede netwerk in om gericht naar een passende student te zoeken. Omdat we gelieerd zijn aan de Universiteit Utrecht en er zelf studeren gaat dit altijd goed.

De onderwerpen waar een student over adviseert zijn slechts beperkt tot de universitaire studies die in Utrecht aanwezig zijn. Onze studentconsultants adviseren over social media, kunstmatige intelligentie, pro-

cesoptimalisatie en nog veel meer. De duur van een adviesproject loopt ook uiteen, alles is mogelijk. Gedurende het project loopt een studentconsultant vaak rond op het kantoor van het bedrijf. We merken dat beide partijen dit als zeer prettig en nuttig ervaren. Aan het einde van een project vragen we altijd

van zowel bedrijf als studentconsultant hoe ze de samenwerking hebben ervaren, zodat we ook zelf continu kunnen verbeteren. Bedrijven beoordelen ons gemiddeld met een 8,4 en studenten beoordelen ons gemiddeld met een 8,7. Hebt u een bedrijf en zoekt u ook be-

taalbaar academisch advies? Of bent u een eind-bachelor of master-student en zoekt u een leuke en leerzame bijbaan? U kunt ons altijd bereiken via onze website of op ons kantoor aan het Princetonplein. De koffie staat klaar!

2 Column Koos Marsman

Wa denkie wat

4 Wie woont er in mijn straat?

Fotoserie Lombok door Shody Careman

Cultuur / Uit

10 Hoe trouwde de Utrechter vroeger? Tentoonstelling Volksbuurtmuseum

10 Utrecht volgens... De

11 Uittips Elke week de leukste tips

Stad / Leven

12 Achter de schermen

bij De Kindertelefoon en Alles Oké? Supportlijn

13 Op pad met Oud-Utrecht

De grafische industrie

14 Puzzel

Zoek de verschillen

14 Zaailing van de maand

Valse acacia in De Kersenboomgaard

Sport

15 Pep & Frans over FC Utrecht

FC Utrecht als winnaar uit de zomerstop

15 SportUtrecht

'Bewegen is belangrijk en alle beetjes helpen'

Colofon

Een maand lang je eigen wijk niet uit. Als je in de binnenstad woont lijkt mij dat geen enkel probleem – maar ook in Lombok is het prima vertoeven, zo blijkt uit het verhaal van fotograaf Shody Careman. In Lombok is natuurlijk ook van alles te vinden; horeca, winkels en op zonnige dagen kan je ook nog terecht bij het zwemwater bij de Muntsluis. Alleen goed opletten dat je dan niet aan de overkant het water uitstapt, want dan zit je zo in Oog in Al. Maar Shody ging dus een maand haar woonwijk niet uit. Zo’n hele grote uitdaging zijn die paar weken natuurlijk ook weer niet – ik denk dat er tal van bewoners in de stad zijn voor wie dit de standaard is. Het leverde wel een heel mooie fotoserie op, want Sho-

DE VERANDERENDE STAD IN BEELD

Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.

Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.

dy zocht bewust en actief het contact op met haar buren. Ze fotografeerde tientallen bewoners op hun eigen bank en dat resulteerde in de serie Wie woont er in mijn straat? Het is een dwarsdoorsnee van Utrecht, helemaal representatief voor de hele stad is het dan weer niet. Maar het zijn mooie beelden, en het is altijd leuk om bij je buren binnen te kijken. De foto’s zijn hier te vinden in de krant, maar er komt ook nog een expositie in Lombok. Lees, maar kijk vooral verder op de pagina's hierna.

Robert Oosterbroek

Social Media

Advertentie

Vanaf € 75,-

HUB Utrecht is het nieuwe mediacentrum van de stad Utrecht met RTVU en DUIC als initiatiefnemers. Wil jij een vergaderruimte of studioruimte huren bij HUB Utrecht?

Dat kan. Boek nu en reserveer via de QR-code.

Locatie: Achter Clarenburg 23-25

Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, WiFi en whiteboard en natuurlijk gratis koffie en thee

Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Ilana Noot, Mike Peek en Nadia Swijtink ddk.nl en redactie DUIC

FOTOSERIE LOMBOK

Wie woont er in mijn straat?

Fotograaf Shody Careman woont al langere tijd met haar gezin in Lombok, maar de wijk en veel van de bewoners kende ze eigenlijk nauwelijks. “Ik kende wel wat mensen uit mijn straat, maar bij de meerderheid was ik nooit binnen geweest. Een aantal had ik zelfs nog nooit gezien.” Om hier verandering in te brengen besloot ze zich een maand lang in Lombok ‘op te sluiten’ en bij willekeurige bewoners van de Van den Boschstraat aan te bellen. “Normaal zou ik niet zomaar bij mensen aanbellen, maar omdat ik er een project van had gemaakt had ik een duidelijk doel.” Ze belde in haar eigen straat aan bij bewoners die ze nog niet kende, maakte een praatje en vroeg of ze de mensen mocht portretteren op de bank in hun woonkamer. “Een bank zegt iets over de rest van het huis.” Een selectie van de foto’s uit dit project is te zien op deze vier pagina’s.

Iris Zondag (33). Woont hier nu negen maanden.

Evelin Iliyanova (31) uit Bulgarije, Jeroen Renckens (29) en hond Sjef (1). Wonen hier nu drie jaar.

Lottie Tel (48) en haar kinderen Annemijn (13) en Isabel (11) IJspeerd. Wonen hier nu zes jaar.

Sanne van der Veen (36) en Edo Bouman (48) en hun kinderen Thijmen (7), Mare (5) en Tessel (3). Wonen hier nu 6,5 jaar.

Wubbe Bos (31) en Ivon Terink (32). Wonen hier nu vier jaar.

Hesther Platenkamp (43), dochters Linna (9) en Dinte (7) Faber. Wonen hier nu vier jaar.

Ellemieke van Lamoen (48) en Mark Staal (49) en hun kinderen Emma (15) en Lotte (12) en poes Luna (5). Wonen hier nu 22 jaar.

Roos van Ede (26). Woont hier nu vijf maanden.

Grada Schoonheim-Mori (88). Woont hier nu 55 jaar. Valentina Dima (29) en Valeria Sous (30, rechts op de foto) uit Griekenland. Wonen hier nu vijf maanden.

Yoeri van de Kruijs (31). Woont hier nu vier jaar.

Zuzanna Niemier (31) uit Polen en Marçal Oliveras (37) uit Spanje, met kat Ivy (3). Wonen hier nu 2,5 jaar.

Catarina Fernandes (34) uit Portugal, David Kuilboer (34) en Maeve (1). Wonen hier nu twee jaar.

Janneke van der Heijden (42), zoons Finn (9) en Otis (7) en poes Miep (10). Wonen hier nu drie jaar.

Maria Lopez Fernandez (63) uit Spanje. Woont hier nu 58 jaar. Sebas Pronk (29). Woont hier nu anderhalf jaar.

Ria Zuidema (68) en Martin van Thiel (74). Wonen hier nu 22 jaar.

Ignace Hooge (57). Woont hier nu 21 jaar, samen met zijn vriendin. Janneke Schilder (32), Leander van Vucht (34) en hun dochter Linde (1). Wonen hier nu vijf jaar.

Britt Happel (27) en Hidde Kienstra (29) Wonen hier nu zeven maanden.

Careltje (29) woont samen met zijn ouders en broertje. Woont hier nu 29 jaar.

Richard (56), Rowan (22) en Jade (20). Wonen hier nu 23 jaar. Jade woont sinds anderhalf jaar op kamers in Leiden, maar komt bijna elk weekend naar huis.

Marian van Sonsbeek (75) heeft 1 dochter en een kleindochter die in Denemarken wonen. Woont hier nu 35 jaar.

Monique van de Velde (30) en Guus Reijngoud (35). Wonen hier nu anderhalf jaar, maar gaan over een maand verhuizen.

Mischa (52), Ezra (18), Nina (15) en hond Cleo (1). Wonen hier nu 18,5 jaar.

Sander van Noppen (24) deelt een SSH-woning met zijn nicht Isabel. Woont hier nu negen maanden.

Joanne van Gurp (33). Woont hier nu negen maanden. Carlijn Schouten (24). Woont hier nu een jaar.

Cee (36) en Stefan (38) Schmidt. Wonen hier nu twee jaar.

Het carillon: muzikaal middelpunt van de stad

Van 24 tot en met 31 augustus wordt in Utrecht het driejaarlijkse World Carillon Congress gehouden. Beiaardiers van over de hele wereld komen samen om over hun vak te praten, van elkaar te leren en natuurlijk om concerten te geven. Malgosia Fiebig en Erik Kerpen zijn twee van de initiatiefnemers.

Utrecht is gezegend met drie carillons die hun klanken over de stad verspreiden. Dat van de Domtoren is verreweg het meest bekend, maar ook de Nicolaikerk heeft er eentje. In 2010 kwam daar nog het moderne carillon van de Torenpleinkerk in Vleuten bij.

Ze worden wekelijks bespeeld door stadsbeiaardier Malgosia Fiebig, die nauw samenwerkt met Erik Kerpen. Hij is voorzitter van de Utrechtse Klokkenspel Vereniging, onder meer bekend van de jaarlijkse Zomeravondconcerten. Het enthousiaste duo maakt zich hard voor de verbindende kracht van carillonmuziek.

Wat is een carillon precies?

Fiebig: “Een muziekinstrument dat bestaat uit minstens 23 bronzen klokken. Hier op de Dom heb ik er zelfs 50. Ik bedien ze via de klavier. Die ziet er een beetje uit zoals een piano, maar de toetsen zijn groter. Soms gebruik ik mijn vingers om ze te bespelen, maar meestal mijn vuisten. Elke toets is namelijk direct verbonden met de klepel van een klok, waardoor ik flink wat kracht moet zetten om er klanken uit te krijgen.”

Hoelang bestaat deze vorm van muziek al?

Fiebig: “Beiaarden zoals we die nu kennen, die je dus handmatig kunt bespelen, bestaan ongeveer 500 jaar. Het instrument is ontstaan in de Lage Landen en komt hier ook vaker voor dan in andere landen. Wij hebben 180 carillons in Nederland, wereldwijd zijn er tussen de 400 en 500. Dat is dus eigenlijk vrij weinig.”

Kerpen: “Daar wil ik wel aan toevoegen dat er de laatste 50 jaar veel nieuwe beiaarden zijn gebouwd in de Verenigde Staten, Azië en Australië. Bij ons zijn er in die periode een stuk minder bij gekomen.”

Fiebig: “Het gaat eigenlijk om een bestaand instrument dat in de jaren 50 van de vorige eeuw is gebouwd, maar sinds 1967 niet meer was bespeeld. De beiaard is gerestaureerd en wordt op een later moment opnieuw geïnaugureerd.”

Het carillon van de Dom is ook net gerestaureerd. Hoe verhoudt dat zich tot andere carillons?

Fiebig: “Dit carillon behoort zeker tot de top 10, en misschien wel tot de top 5 van beste carillons wereldwijd. Je kunt het vergelijken met een Stradivarius-viool. De kwaliteit van het instrument en de rijkdom van de klank zijn erg goed. Dat was altijd al zo, maar na de renovatie helemaal. Het is ook fijn om te bespelen. Als beiaardier verwacht je iets van een instrument. Je wilt iets ontvangen. Op het carillon van de Dom kun je de compositie die je in je hoofd hebt vrij makkelijk realiseren. Dat is als musicus heel bevredigend.”

Kerpen: “34 van de 50 klokken van de Domtoren zijn ooit gemaakt door de gebroeders Hemony en worden in de hele wereld als fenomenaal gezien. Het zijn klokken

van meer dan 350 jaar oud in een toren die er al ruim 700 jaar staat. Die combinatie maakt het echt wel tot iets heel bijzonders. Internationale beiaardiers vinden het fantastisch om hier op de Dom een concert te mogen geven, ook omdat ons carillon behoorlijk beroemd is. Malgosia is erg creatief in het onder de aandacht brengen van dit instrument. We hebben een eerbetoon aan David Bowie gebracht dat online 1,7 miljoen keer geliket is. En toen de Zweedse dj Avicii overleed, speelde ze zijn muziek. Daar hebben we zelfs CNN mee gehaald. Dat vind ik het leuke aan die klokken, dat ze zo’n verbindende factor zijn. Niet alleen in Utrecht, maar ook ver daarbuiten.”

Welke kwaliteiten moet een goede beiaardier hebben?

Fiebig: “Het congres gaat over wie en wat wij eigenlijk zijn. Je zou kunnen zeggen: ik speel vijf keer per week een concert van een uur op één van de drie Utrechtse beiaards. Maar het is veel meer dan dat. Ik moet de concerten natuurlijk voorbereiden door het repertoire te kiezen en in te studeren. Soms moet ik ook de muziek zelf bewerken als er geen versie bestaat die geschikt is voor het carillon. Naast musicus ben ik bovendien ook het hoofd PR. Het is belangrijk om contact te leggen met ons publiek door af en toe iets op sociale media te plaatsen. Verder plan ik het onderhoud van de instrumenten, geef soms rondleidingen en werk samen met culturele instellingen en het Festival Oude Muziek. Dat vraagt me bijvoorbeeld om gastbeiaardiers uit te nodigen, waarvoor ik concerten van mijn collega’s bezoek. Er komt dus veel meer bij kijken dan alleen het bespelen van de instrumenten zelf.”

Kerpen: “Soms wordt er ook een compositie gemaakt ter gelegenheid van een bijzonder moment, zoals het herdenken van de start van de bouw van de Domtoren. Op die manier proberen we de historie onder de aandacht te brengen, maar óók het carillon zelf en zijn huidige rol. Zo’n eerbetoon aan Bowie, dat was tien jaar geleden nog nooit op een beiaard gedaan.”

Jullie vinden het belangrijk om Utrechters bij het carillon te betrekken.

Fiebig: “Ja, we willen een verbinding maken tussen het instrument en de inwoners. De beiaard en de klokken van de Dom stammen uit 1664. We hopen dat ze over drie of vier eeuwen nog steeds bestaan, maar dat kan alleen door met de tijd mee te gaan. Het carillon is geen oud instrument waar je alleen “saaie” klassieke muziek op kunt spelen, het is ook heel geschikt voor moderne liederen. We vechten ervoor om die boodschap over te brengen. De afstand tussen het carillon en de mensen op straat is groot. Ze zijn aan het winkelen of wandelen, letten misschien niet echt op. Maar als ze plots muziek van Avicii horen terwijl hij net is overleden, snappen ze: dit is geen computer, er zitten ménsen achter. Dat besef is be-

langrijk om het carillon in de hoofden van Utrechters te laten leven.”

Kerpen: “Het is natuurlijk prachtig om muziek van Mozart of Bach te spelen. Tegelijk is het ontzettend stoer om The Beatles te laten horen of zelfs concerten van Spinvis of Kensington te organiseren. Dat hebben we de afgelopen jaren kunnen doen dankzij de steigers die om de Domtoren heen staan. Hoe fantastisch is het om het carillon te combineren met zang, trompetten en drums? Dan sta je midden in de samenleving. Malgosia probeert verbindingen te leggen. De beiaardwereld in zijn algemeen wordt daar ook steeds beter in, maar er zijn nog wel wat stappen te zetten. Vandaar ook het thema van het World Carillon Congres 2023: changing perspectives.”

Fiebig: “Op het congres willen we onze collega’s laten zien wat voor een fantastische beiaardstad Utrecht is. Dat ligt niet alleen aan de Domtoren en het geweldige carillon, maar ook aan de inwoners. Veel mensen weten dat we op zaterdag om 11.00 uur een concert geven en zetten dan bewust hun raam open om te kunnen luisteren. Daar ben ik heel trots op. Tijdens het congres zijn de concerten uiteraard ook openbaar. We richten

luisterplekken in op het Domplein.”

Hoe ziet het congres er verder uit?

Fiebig: “Het bestaat uit twee delen: het congres is het officiële deel met vergaderingen, workshops en dus concerten. Het post-congres is informeler en draait om bezoekjes aan carillons buiten Utrecht. En wat betreft het thema changing perspectives: we willen echt niet iedereen gaan vertellen hoe je beiaardier moet zijn, maar we willen wel laten zien dat het meer behelst dan muziek maken. We willen vragen beantwoorden. Hoe ga je een samenwerking met een festival aan? Hoe bedenk je aansprekende concepten voor een concertserie?

Welke invloed heeft de stad waarin je werkt op wat je speelt? De stadsbeiaardier van Rotterdam heeft bijvoorbeeld een ander repertoire dan ik, omdat de bevolking nu eenmaal anders is.”

Kerpen: “Een goede beiaardier doet ook aan stadspromotie. Toen de directeur van de Tour de France hier op verkenning was, hadden we afgesproken dat Malgosia de Marseillaise in zou zetten wanneer hij onder de Dom liep. De toenmalige burgemeester zei achteraf: dat was het moment dat hij wegsmolt

en Utrecht de Tourstart gunde. We hopen dat de internationale beiaardiers door dat soort verhalen nieuwe ideeën opdoen. Zoals wij ongetwijfeld ook van hen kunnen leren.”

Fiebig: “Het thema werkt wat mij betreft twee kanten op: óns perspectief als beiaardiers verandert, maar daardoor willen we ook het perspectief van luisteraars veranderen. Als wij moderner repertoire spelen, krijgen mensen een ander beeld van carillonmuziek. Hoewel ik er als stadsbeiaardier trots op ben om in een lange traditie te staan, kijk ik vooral naar de toekomst.”

Vijf eeuwen al het galmen op de wind, een klank die door de straten rolt als water, die lang voor wij er waren en ook later de hele stad van huis tot huis verbindt.

(Alexis de Roode, 2015)

Donderdag 24 augustus

Dag 1 - Welkom in Utrecht!

Wat?

Gildeconcert:

Nederlands gilde (KNKV)

Gildeconcert:

Duits gilde (DGV)

Concert: World Premiere Composition "Outdoor Indoor"

Klokgelui opening congres

Concert: Jacob van Eyck

Vrijdag 25 augustus

Wie?

Tommy van Doorn

Toru Takao

Tommy van Doorn (Carillon)

Berry van Berkum (Orgel)

Steven Kamperman (Klarinet)

Utrechts Klokkenluiders Gilde (UKG)

Malgosia Fiebig (Carillon)

Jorrit Tamminga (Electronics, Sound Designer & componist)

Erik Bosgraaf

Waar?

Nicolaïkerk (1) (museumtuin)

Nicolaïkerk (1) (museumtuin)

Nicolaïkerk (1)

Zaterdag 26 augustus

Dag 3 - Het is nooit te laat voor oude muziek

Wat?

Concert: Festival Oude Muziek Utrecht op de Domtoren "Groot Gelui". Klokgelui door Utrechts Klokkenluiders Gilde voor Festival Oude Muziek Utrecht

Gildeconcert: Pools Gilde (PSC)

Gildeconcert: Scandinavisch Gilde (NSCK)

Gildeconcert: Frans Gilde (GCF)

Dag 2 - Jacob van Eyck - Staande op de schouders van een reus

Wat?

Gildeconcert:

Noord-Amerikaans Gilde (GCNA)

Gildeconcert:

Waals Gilde (ACW)

Gildeconcert:

Zwitsers Gilde (GCCS)

Gildeconcert:

Catalaans Gilde (CCCC)

Concert: New Original

Carillon Compositions from Japan

Klokgelui opening Festival Oude Muziek

Utrecht

Concert: Opening carillon recital Festival Oude Muziek Utrecht

Concert: Opening concert Festival Oude Muziek Utrecht

Wie?

Alex Johnson

Pascaline Flamme

Daniel Thomas

Blai Ciurana i Abellí

Toru Takao

Utrechts Klokkenluiders Gilde (UKG)

Geert D'hollander

Hiervoor moeten kaarten gekocht worden

Waar?

Korte Minrebroederstraat (3)

Korte Minrebroederstraat (3)

Korte Minrebroederstraat (3)

Korte Minrebroederstraat (3)

Korte Minrebroederstraat (3)

Buurkerkhof (4)

Buurkerkhof (4)

TivoliVredenburg (5)

Gildeconcert: Brits en Iers Gilde (CSBI)

Zondag 27 augustus

Wie?

Rien Donkersloot

Utrechts Klokkenluiders Gilde (UKG)

Monika Kaźmierczak

Vegar Sandholt

Elizabeth Vitu, Adrien Parret, Mathilde Duriez

Michael Boyd, Scott Allan Orr

Dag 4 - Midden in de samenleving

Wat?

Gildeconcert: Australisch Gilde (CSA)

Gildeconcert: Belgisch Gilde (VBV)

Concert & Talk - Nieuwe carilloncomposities door niet-beiaardiers

Maandag 28 augustus

Bray

Dag 5 - Terugkijken met een blik naar de toekomst

Wat?

Concert: Festival Oude Muziek Utrecht op de Domtoren

TENTOONSTELLING VOLKSBUURTMUSEUM

Hoe trouwde de Utrechter vroeger?

In het Volksbuurtmuseum is nog tot en met 31 augustus de tentoonstelling Gewoon getrouwd te zien. Die titel is uitstekend gekozen. De verhalen, kleding en foto’s tonen aan dat een bruiloft voor Utrechters tussen 1950 en 1975 vaak erg eenvoudig was.

Tekst en fotografie: Mike Peek

Tegenwoordig hangen er bij een béétje bruiloft drones in de lucht, wordt er soms een overkoepelend thema aan de dag gegeven en bestaat het diner uit exclusieve gerechten bereid door een chef die bekend is van Instagram.

Wat zou iemand als Jan van de Voort (1927) denken wanneer hij op zo’n feest kon rondlopen? Hij vertelt in de knusse tentoonstelling dat er op de huwelijken uit zíjn tijd doorgaans schnitzel op het menu stond. De correcte garnering: een schijfje citroen, een olijf en een kwart ei. “Dat vonden de mensen schijnbaar lekker, denk ik.”

Het zal zeker ook met de financiën te maken hebben gehad. Tijdens de wederopbouw was er weinig geld om eens lekker uit te pakken. Wie een feest kon betalen in het Oranjehuis in Wijk C mocht in zijn handjes knijpen. Anderen nodigden directe familie en vrienden gewoon thuis uit. En een huwelijksreis? Die was voor bijna niemand weggelegd.

Thema’s

Gewoon getrouwd behandelt een aantal thema’s die met het huwelijk te maken hebben. Dat gaat verder dan alleen de bruiloft en de bijbehorende kledingtrends. Ook de plekken waar jongeren elkaar ontmoetten komen aan bod, net als de omstandigheden waaronder het jawoord werd gegeven (zoals het bekende ‘moetje’) en de rol van de kerk.

Tussen 1950 en 1975 veranderde er op dat laatste vlak veel. Hoewel enkel het burgerlijk huwelijk rechtsgeldig was, speelde het geloof aanvankelijk nog een grote rol in menig leven.

Pas bij het kérkelijk huwelijk, dat soms jaren

later plaatsvond, voelde de verbintenis ‘echt’. Bovendien waren er obstakels: als een katholiek met een protestant wilde trouwen, moest daar toestemming voor gevraagd worden.

De geschiedenis van het Utrechtse huwelijk loopt natuurlijk parallel aan de geschiedenis van Nederland. Halverwege de jaren 70 was de ontkerkelijking op stoom geraakt en deed de mening van meneer pastoor er steeds minder toe. Vrouwen bleven vaker werken en dankzij anticonceptie had seks voor het huwelijk doorgaans geen zichtbare consequenties meer. De bruiloft werd vooral een feest in plaats van een keerpunt.

Kiekjes vol asbakken

De tentoonstelling leunt grotendeels op tekst, maar er zijn ook originele jurken, pakken en trouwboekjes te bewonderen. Een hele wand is ingeruimd voor foto’s van oude bruiloften. Nostalgici kunnen hun hart ophalen bij deze kiekjes vol asbakken, dikke brilmonturen en krulspelden. Ze vormen een ontroerend beeld van een periode die eeuwen geleden lijkt, maar nog helemaal niet zo ver achter ons ligt.

Als afsluiting van Gewoon getrouwd hangen er nog enkele weetjes aan de muur. Het meest opvallende: in de jaren 50 kregen plattelandsmeisjes vaak een kunstgebit wanneer ze in het huwelijksbootje stapten. Zelfs als ze al hun kerngezonde kiezen moesten laten trekken. Zo wist de bruidegom zeker dat hij in de toekomst geen torenhoge tandartsrekeningen op de deurmat zou vinden.

Vroeger was misschien veel beter, maar bepaald niet alles. a

UTRECHT VOLGENS DE NIEUWE STADSKLOOSTER-DIRECTEUR CHRISTINE BREUR

Ongeveer vijf jaar geleden werd de St. Antoniuskerk aan de Kanaalstraat verkocht aan de Van Maarseveen B.V. en Stichting Stadsklooster werd toen de nieuwe beheerder. De stichting kreeg de kerk tien jaar in bruikleen. Zo bleven de deuren geopend en konden buurtbewoners en mensen van de kerk voorkomen dat het gebouw aan een projectontwikkelaar werd verkocht. De katholieke diensten maakten plaats voor onder meer een cultureel programma met concerten, theater en evenementen voor kinderen. Christine Breur volgt sinds een kleine twee maanden Floor Hoekstra op, die na twee jaar het stokje overdraagt.

Waarom wilde je aan de slag bij het Stadsklooster?

“Het leek me een fantastische plek. De eerste keer dat ik er binnen liep werd ik overdonderd door het gebouw, net als de meeste mensen. Daar krijg je meteen zoveel inspiratie van. Alleen van de ruimte zelf was ik al weggeblazen. Je kan er zoveel mee. Daar wilde ik aan kunnen bijdragen. Hiervoor werkte ik veel als zakelijk leider. Nu vind ik het tof om algemeen directeur te zijn, omdat ik meer mee kan denken over de visie en de inhoudelijke kant.”

Waar wil je mee aan de slag gaan?

“Wat ik heel erg leuk vind, is om de samenwerking te zoeken met andere organisaties en hun zo ook een podium te bieden. Zo kunnen we ook voor hun voorstellingen een plaats vinden. Wat heel fijn is aan het Stadsklooster, is dat het een plek is om levensverhalen te vertellen. Dat kan zowel met muziek, voorstellingen als bijzondere bijeenkomsten. Ook bieden we soms programma’s rond kinderboeken en filosofie met kinderen. Er zijn zoveel mogelijkheden. Samen met de programmeurs ben ik nu aan het kijken welke kanten we allemaal op kunnen.”

Waar kijk je naar uit de komende tijd?

“Ik ben gestart in het zomerreces, maar er komen leuke dingen aan. In september gaan we weer aan de slag met de programmering. Ik kijk onder meer erg uit naar 10 september. Dan hebben we al een optreden staan van Jawa Manla. Zij combineert Syrische muziek met poëzie. Twee weken later hebben we een acht uur durende live elektronica improvisatie. Dat is iets compleet anders, maar waar het gebouw zelf ook een speler is door de akoestiek die altijd ontzettend goed werkt en de grote ruimte. Dat is heel tof.”

Waarom vind je het zo’n leuke plek?

“Vanwege het bijzondere en diverse programma dat we bieden. Ik vind het leuk dat de stichting van amateurs tot professionals een plek biedt. We bieden jonge makers een kans om hun voorstellingen te tonen, maar we programmeren ook grotere namen. Tegelijkertijd heeft het Stadsklooster een buurtfunctie. Het is een plek waar iedereen bij elkaar kan komen. We willen het, onder meer door de prijzen betaalbaar te houden, toegankelijk en laagdrempelig houden voor iedereen. Daarnaast hebben we een geweldig

team van vrijwilligers. Het is echt te gek om te zien dat er zoveel mensen zijn die zonder daar geld voor te hoeven krijgen, maar gewoon puur uit enthousiasme en uit liefde voor de plek, bij willen dragen om het tot een succes te maken.”

Waar beleef je de leukste avond in Utrecht?

“Naast mijn werk bij het Stadsklooster, ben ik ook burlesque-artiest. Eind september organiseer ik het Dutch Burlesque Festival in Het Huis Utrecht, samen met een goede vriendin. Verder heb je in Teatro aan de Oudegracht tegenwoordig een reguliere drag night. Daar word ik ook heel blij van. Dat geldt ook voor een bezoekje aan de Lapjesmarkt.”

En waar drink je het lekkerste biertje in Utrecht?

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

“Bij Café de Stad. Ik heb daar zelf ook heel lang achter de bar gestaan. Het is mijn tweede woonkamer. Daar is een beetje het Cheers-gevoel. Als je er een tweede keer komt, weet het personeel nog wat je de vorige keer gedronken hebt.”

Wat mist Utrecht?

“Een irritatie van mij is dat er nog steeds geen nieuwe plek voor dB’s is. En dat terwijl Utrecht wel zegt dat het heel belangrijk is om broedplaatsen voor talent te hebben en het jonge talent in Utrecht te houden. Er wordt nog weinig gedaan om hen echt een plek te geven.”

Utrecht is…

“...soms een dorp, maar met alle toffe dingen van een grote stad.” a

‘Het is een plek om levensverhalen te vertellen’

Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Douwe Baert

Stefan Bras: Verdoken

Waar: EXboot, Nijverheidskade 15

Wanneer: Tot en met 27 augustus

Prijs: gratis

De artistieke praktijk van beeldend kunstenaar Stefan Bras bestaat uit het claimen en toe-eigenen van gevonden voorwerpen. Deze worden als ingrediënten gebruikt voor zijn sculpturale installaties. Dit is niet alleen een materiaalkeuze, maar ook een houding. Bras eigent zich objecten toe die ooit deel uitmaakten van een verhaal; een interieur, een constructie of misschien een andere wereld. Bras hergebruikt en transformeert hun oorspronkelijke functie. Hij ziet unieke karaktertrekken in zijn eclectische sculpturen en beschrijft hoe de verschillende elementen elkaar omarmen en zich tegelijkertijd los proberen te maken van hun vorm.

Montmartre aan de gracht

Waar: diverse locaties in het Museumkwartier

Wanneer: 20 augustus van 12.00 tot 17.00 uur

Prijs: gratis

Tijdens Montmartre aan de gracht beleef je Franse sferen in het Museumkwartier. Op acht verschillende locaties worden schildersezels geplaatst en schilderen kunstenaars de meest pittoreske stukjes van Utrecht. Iedereen is welkom, van jong tot oud, ervaren of beginner, om langs te komen en mee te doen. Onder het genot van de muziek van verschillende artiesten kan iedereen volop schetsen en tekenen. Op de locaties zijn de benodigde materialen aanwezig. Resultaten mogen ingeleverd worden bij Morren Galleries aan de Oudegracht 340. Daar wordt aan het einde van de middag de Museumkwartierkunstenaar van het jaar gekozen.

Leonardo, een komedie met een rafelrandje

Waar: Salon van Weleer

Wanneer: 18 en 19 augustus om 20.00 uur

Prijs: 4,95 euro

Leonardo da Vinci is een grote inspiratiebron voor menig kunstenaar die, net als de grote meester zelf, gebruikmaakt van uiteenlopende creatieve expressiemogelijkheden. Geen grenzen aan de fantasie. Geen grenzen aan de kunst. Eén kunstenaar, hier uit de stad, heeft zelfs zijn voornaam veranderd van Dirk naar Leonardo. Maar een naamsverandering alleen is niet genoeg om uit de schaduw van de meester te stappen. Helemaal niet als je talent middelmatig is.

Leonardo geeft het op en zijn partner Daan weet nog net op tijd 112 te bellen om hem naar het ziekenhuis te brengen. Artsen vechten voor het leven van Leonardo, Daan zoekt steun bij zijn ouders... En dit is pas het begin van het toneelstuk.

Grease

Waar: Stadsschouwburg Utrecht

Wanneer: 23 tot en met 27 augustus

Prijs: 47,50 tot 62,50 euro

Grease vertelt het bekende verhaal over de tieners Danny en Sandy die na een wervelende zomerromance onverwachts worden herenigd als Sandy voor haar laatste schooljaar overstapt naar Rydell High. Danny blijkt al snel niet de lieve jongen van afgelopen zomer te zijn en de brave Sandy knapt op hem af. Een danswedstrijd moet de twee geliefden weer samenbrengen, maar voor hoe lang? Overleven ze de beproevingen van het tienerleven en vinden ze opnieuw de ware liefde? De musical Grease is een van de langstlopende musicals ooit op Broadway en werd in ons land een begrip door de film die 45 jaar geleden met veel succes in de bioscoop draaide. Om die verjaardag te vieren komt er een nieuwe, frisse versie van deze musical naar de theaters.

Cosmic Comedy Berlin

Waar: De Utrechtse Muziekschool

Wanneer: 19 augustus om 20.30 uur Prijs: 19,50 euro

De Cosmic Comedy Club is een begrip in Berlijn. Als afsluiting van het Utrecht Summer Comedy Fest kun je de sfeer van deze club nu gewoon in de Domstad ervaren. Hoofdact is de onvergelijkbare Dharmander Singh. Deze vaste waarde in de Berlijnse comedyscene staat bekend om zijn gekke typetjes en aimabele stijl. Hij vertelt over zijn ervaringen in Berlijn, zijn Engels-Indiase achtergrond en de absurditeiten van het dagelijkse leven. Naast Singh treden ook Rachel Morton Young, Zuva Martens, Neil Numb en Ken Parsons op. Bereid je voor op een avond vol gratis shotjes en pizza – een handelsmerk van de originele Berlijnse shows – waardoor je je even in het hart van deze kosmopolitische stad waant.

Greenleaf

Waar: dB's Studio

Wanneer: 20 augustus om 20.00 uur

Prijs: 16 euro

Zweden en stoner rock is een combinatie die net zo vanzelfsprekend is als patat met appelmoes. Greenleaf is ontstaan als een sideproject van Dozer maar overtreft zo langzamerhand de meester. Het album Hear The Rivers uit 2018 is hard op weg een klassieker in het genre te worden en ook Green Leafs laatste plaat Echoes from a Mass uit 2021 gooide hoge ogen. Deze Zweedse rockband bestaat alweer zo’n twintig jaar en maakt ook graag uitstapjes naar de prog en psychedelische rock, southern desert rock en blues. Met de heldere stem van frontman Arvid Hällagård en de heerlijk fuzzy gitaarsound, de spookachtige bas en het donderend, dynamisch drumwerk is Greenleaf een rockband om te koesteren. Het Nieuw-Zeelandse Earth Tongue vormt de support act.

ACHTER DE SCHERMEN

Achter de schermen bij De Kindertelefoon en Alles Oké? Supportlijn

Begonnen vanuit verschillende hulptelefoons door het land en uitgegroeid tot een landelijke organisatie met ruim 700 vrijwilligers en 55 vaste krachten: de Kindertelefoon staat al bijna 44 jaar klaar voor kinderen in Nederland. Het hoofdkantoor – waar dagelijks zo’n 1100 telefoontjes en chats binnenkomen – staat in Utrecht en DUIC mocht een kijkje achter de schermen nemen. Werkbegeleider Mariëlla Melissen leidt ons rond.

Tekst: Nadia Swijtink / Fotografie: Bas van Setten

Bij binnenkomst worden we gelijk begroet door vrolijke posters en kleurrijke telefoons. In meerdere ruimtes zijn mensen druk aan het bellen en we horen verschillende gesprekken door elkaar heen. “Wat hoop je met dit gesprek te bereiken?”, klinkt het uit de ene hoek en “dat klinkt heel vervelend, hoe is dat voor jou?” uit de andere. Ondertussen brengt iemand koffie en thee naar collega-vrijwilligers en wordt de koekjesvoorraad in de ruimte aangevuld. Het wordt al snel duidelijk dat er bij De Kindertelefoon hard gewerkt wordt, maar dat er ook genoeg ruimte is voor gezelligheid. De Kindertelefoon werd opgericht in 1979, het jaar dat door de Verenigde Naties werd uitgeroepen tot het jaar van het Kind. Naast de oprichting van de wereldwijde organisatie Defence for Children International en de eerste uitzending van het Jeugdjournaal in Nederland, werd bekend dat er in Duitsland zoiets bestond als de ‘Sorgentelefoon’. Vanuit dat initiatief ontstond op verschillende plekken in Nederland ook het idee om een plek te creëren waar kinderen tot 18 jaar anoniem hun verhaal kwijt kunnen. Die plekken zijn later gebundeld tot één groot orgaan om kinderen overal in Nederland een luisterend oor te bieden. Alle telefoontjes en tegenwoordig ook chatverzoeken komen via een centraal punt binnen en worden verspreid over de vijf locaties in het land – Groningen, Nijmegen, Tilburg, Amsterdam en Utrecht dus.

Alles Oké?

Er is gedurende de jaren een hoop veranderd bij De Kindertelefoon. Zo zijn de lijnen nu veel langer open en groeide tijdens de coronapandemie de vraag naar een hulplijn voor jongeren boven de 18 jaar. Om hieraan gehoor te geven is in 2021 de Alles Oké? Supportlijn opgericht. Speciaal voor jongvolwassenen tus-

sen de 18 en 25 jaar oud. Bij de supportlijn geldt hetzelfde als bij De Kindertelefoon: degene die belt staat centraal en bepaalt waar het gesprek over gaat. “Wij zijn niet degenen die met tips aankomen of zeggen wat ze moeten doen, maar we zijn er om kinderen en jongvolwassenen in hun kracht te zetten. Vaak kan iemand zelf het beste bedenken wat ‘ie wil of wat het beter zou maken, maar heeft diegene alle gedachtes hierover nog niet op een rijtje. Dus door goed te luisteren en vragen te stellen komen we hier samen achter”, vertelt Mariëlla. Ook geeft ze aan dat alleen al het vertellen van een verhaal vaak oplucht.

Training

Voorafgaand aan het werk bij de supportlijnen krijgen vrijwilligers na een sollicitatiegesprek een intensieve training. Hierin leren ze verschillende gesprekstechnieken en ook hoe ze met bepaalde onderwerpen zoals pesten, suïcidale gedachten en (seksueel) misbruik om moeten gaan. Hierover krijgen de aanstaande vrijwilligers veel theorie, maar er wordt vooral ook veel geoefend door middel van rollenspellen.

Vervolgens gaan de vrijwilligers het zogeheten mentortraject in waarin ze begeleid worden door ervaren vrijwilligers en pas als alle partijen er vertrouwen in hebben, gaan ze zelfstandig aan de lijn. “Maar ook dan stopt het leren niet en blijven de vrijwilligers in een continu proces van na-trainingen en intervisies om zo goed mogelijk bij te blijven.”

Van pizza tot pesten

Dat trainen gebeurt allemaal buiten de beldiensten om, want tussen 11 uur ’s ochtends en 21 uur ’s avonds komen er aan de lopende band gesprekken binnen en wisselen vrijwilligers elkaar in shifts van gemiddeld drie uur af om de kinderen en jongvolwassenen te woord te staan. En waar de gesprekken

dan over gaan? “Dat kan echt van alles zijn. Bij kinderen komen er met name vragen over seksualiteit, of voeren we gesprekken over emotionele problemen, pesten of over de thuissituatie. Bij jongvolwassenen gaat het vaak over emotionele problemen.”

Met name bij De Kindertelefoon gaan de gesprekken ook wel eens over wat luchtigere onderwerpen. Dan vertelt een kind bijvoorbeeld over een spreekbeurt op school of wordt er wel eens een grapje uitgehaald. Maar ook dat laatste vinden ze bij de organisatie volgens Mariëlla geen probleem. “Soms willen kinderen ons even uitproberen. Dan wordt er wel eens een pizza besteld of net gedaan alsof een hond zoek is, het hoort bij deze leeftijdsgroep. Kinderen mogen ook best bellen en vertellen dat ze zich vervelen.” Tegelijkertijd leren kinderen dat er wel grenzen zijn. “Wij handelen respectvol in het contact, dus dat verwachten wij ook van de ander. Ons uitschelden hoort daar dus niet bij en ook moeten kinderen wel verstaanbaar zijn in het gesprek. Als ze gaan schreeuwen, kunnen we geen gesprek voeren en dat is waar we voor zijn.”

‘Practice what you preach’ Niet alleen voor de kinderen en jongvolwassenen geldt het motto ‘praten helpt’, bij de organisaties stimuleren werkbegeleiders vrijwilligers ditzelfde te doen. “Practice what you preach”, zegt Mariëlla. “Als vrijwilligers een lastig gesprek hebben, zijn er tijdens en na het gesprek altijd werkbegeleiders beschikbaar om mee te denken en dus ook voor vrijwilligers om hun verhaal te doen. Dit gebeurt onderling ook heel vaak en naast de in-

houdelijke gesprekken wordt er ook vaak gewoon gezellig gekletst in de belkamer.”

Naast haar werk als begeleider en trainer, springt Mariëlla zelf ook wel eens bij als vrijwilliger en beantwoordt ze gesprekken aan de telefoon en via de chat. Hier hoort ze veel bijzondere verhalen en wordt ze er vaak aan herinnerd waar ze dit werk voor doet. Zo belde laatst bijvoorbeeld iemand naar de Alles Oké? Supportlijn die aangaf dat ze veel had meegemaakt in haar jeugd en daarvoor wel eens De Kindertelefoon had gebeld. “Ze wilde nu weer haar hart luchten en gaf aan het einde van het gesprek aan dezelfde fijne ervaring als vroeger bij De Kindertelefoon gehad te hebben, doordat ze bij ons het gevoel krijgt er te mogen zijn en alles bij ons kwijt te kunnen.”

Toekomst

Het laatste gesprek is ook bij de Alles Oké? Supportlijn nog lang niet gevoerd, want deze nieuwe lijn voor jongvolwassenen heeft te horen gekregen in ieder geval in 2024 door te mogen. Ook zijn ze samen met andere organisaties zoals 113 aan het kijken of ze een groter platform kunnen oprichten waar jongvolwassenen naast bellen en chatten ook zelf kunnen kijken waar ze het beste terecht kunnen. Met de vele telefoontjes en chats die binnenkomen worden daarnaast continu nieuwe enthousiaste vrijwilligers opgeleid voor beide supportlijnen en kunnen belangstellenden zich gedurende het hele jaar hiervoor aanmelden. In het najaar start weer een nieuwe trainingsgroep waarvoor nog enkele plekken vrij zijn. a

De grafische industrie

Wil je lid worden van Oud-Utrecht? Kijk dan op oud-utrecht.nl/ lid-worden

De historische vereniging Oud-Utrecht gaat voor DUIC op zoek naar bijzonder erfgoed in de stad. Deze keer wandelen we in de binnenstad langs verschillende voormalige drukkerijen die inmiddels allemaal weer zijn verdwenen.

Tekst: Mario Gibbels / Fotografie: Het Utrechts Archief/Arjan den Boer

Utrecht kende vanaf de 19e eeuw tot ver in de 20e eeuw belangrijke grafische industrie. Met het inzetten van de stoommachine werd de snelpers uitgevonden die voor het eerst werd gebruikt in 1828. In de tweede helft van de 19e eeuw volgde de rotatiepers die speciaal voor het drukken van kranten en tijdschriften geschikt was. Dat het drukwerk sneller geproduceerd kon worden en beter van kwaliteit werd, kwam goed uit want door de verbetering van het basisonderwijs in de tweede helft van de 19e eeuw, steeg de vraag naar boeken en kranten. In 1869 werd bovendien het dagbladzegel - een accijns op kranten - afgeschaft, wat de productie van kranten stimuleerde.

De meeste Utrechtse drukkerijen waren in de binnenstad te vinden, dichtbij de oorspronkelijke afzetmark. Al in 1753 had Dirk Kemink een drukkerij opgericht, vermoedelijk bij zijn woning ergens achter het stadhuis. Nadat Nicolaas Dirk Kemink, de kleinzoon van Dirk Kemink, de boekhandel en drukkerij van Johannes Altheer had overgenomen, verhuisde de firma Kemink naar Domplein 1. Vanaf 1880 volgden de drukkerij en de boekhandel ieder een eigen weg. De kern van het bedrijf werd als drukkerij en uitgeversmaatschappij voortgezet door de familie De Ridder. Het gebouw Domplein 1-2 werd in 1934 neergehaald om plaats te maken voor een

nieuw gebouw. In 1972 verhuisde de drukkerij naar Kanaleneiland, waar deze opging in drukkerij De Boer-Cuperus B.V. De naam van Kemink & Zoon Drukkerij en Uitgeverij was daarmee voorgoed verdwenen. In de boekhandel daarentegen is de naam Kemink nog lang bewaard gebleven. Lange tijd was Broese Kemink aan de Stadhuisbrug de grootste boekwinkel van het land. Inmiddels is Broese verhuisd naar een nieuwe locatie op Post Neude en is de naam Kemink ook daar verdwenen.

L.E. Bosch & Zn.

Aan de Oudegracht zat drukkerij L.E. Bosch & Zn. Deze drukkerij was rond 1835 opgericht en kwam na 1855, toen die van een snelpers werd voorzien, tot grote bloei. Bosch had een belangrijke lokale krant in productie, namelijk het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad, dat later het Utrechtsch Dagblad werd genoemd. Deze liberale krant was met het eerste exemplaar in 1863 ouder dan het wat meer populaire Utrechtsch Nieuwsblad. Ook gaf L.E. Bosch de Utrechtsche Almanak uit, waarin hij soms zelf stukjes over de geschiedenis van de stad schreef. In 1868 draaide de drukkerij inmiddels op stoomkracht. Na verschillende uitbreidingen strekten de gebouwen aan de Oudegracht zich uit tot aan de Korte Nieuwstraat. In 1968 verhuisde de drukkerij Bosch naar de Europalaan.

De drukkerij aan de Korte Nieuwstraat met de grote vensters, die nodig waren voor voldoende licht bij het handmatig letterzetten, kwam leeg te staan en werd kort daarop grotendeels gesloopt. Nu herinnert alleen nog het kantoorgebouw uit 1933, Oudegracht 176, aan deze belangrijke drukkerij.

Johannes de Liefde

Johannes de Liefde begon zijn carrière met het huis aan huis verkopen van religieuze prenten. Toen hij ook drukwerk zelf ging produceren was de uitgeverij geboren. De Liefde was ook de stichter van het Utrechts Nieuwsblad dat op 2 mei 1893 voor het eerst verscheen. De krant heette toen overigens nog het Utrechtsch Volksblad. Dankzij een grootschalige promotiecampagne had het Utrechtsch Volksblad al direct zesduizend abonnees. In november 1893 besloot De Liefde een eigen drukkerij aan de Oudegracht in gebruik te nemen. In december veranderde de naam van de krant in het Utrechtsch Nieuwsblad. Omdat de zaken goed gingen, verhuisde De Liefde al gauw naar een pand aan de Drift op nummer 23. Nog tot in 1982 was de UN-redactie gehuisvest in een gebouw in de achtertuin van dat pand.

J. van Boekhoven

Het grootste en meest opvallende relict van de grafische industrie in Utrecht is het ge

bouw van drukkerij J. van Boekhoven aan de Breedstraat. Dit langgerekte gebouw met drie bouwlagen is een uitbreiding uit de periode 1939-1951 naar traditionalistisch ontwerp van J.F. Berghoef. Vanwege de kantelen op de dakrand stond het gebouw bekend als Het Kasteel.

Drukkerij J. van Boekhoven is al in 1844 opgericht en vanaf 1853 in de Wijde Begijnehof, achter de Breedstraat, gevestigd. Ook Van Broekhoven had al in 1868 een stoommachine in huis. Na de Tweede Wereldoorlog werd 'Het Kasteel' aan de Breedstraat de vestiging van een van de grootste bedrijven in de Utrechtse binnenstad.

Drukkerij Van Boekhoven was bekend als drukker van het spoorwegboekje en treinkaartjes, proefschriften en redevoeringen van de universiteit en adresboeken van de stad Utrecht. Na de fusie met drukkerij Bosch in 1968 kwam het gebouw aan de Breedstraat leeg te staan. Het werd in 1975 verbouwd tot appartementencomplex maar staat nog altijd bekend als het Boekhoven-Boschcomplex. a

Gezicht op Ganzenmarkt met links drukkerij P.W. van de Weijer, HUA, 1859-1860

Het Kasteel. Foto Arjan den Boer

Interieur Drukkerij Bosch & Zn. HUA, 1938, handzetterij

Gezicht op voorgevel Drukkerij J. van Boekhoven, HUA, 1931

ZAAILING VAN DE MAAND

Een valse acacia in De Kersenboomgaard

De Kersenboomgaard in Leidsche Rijn is een bijzondere plek, een kunstenaarsbolwerk rondom een monumentale hoogstam kersenboomgaard. Het terrein wordt aan de kant van de Rijnkennemerlaan gemarkeerd door een aantal grote stenen. In de luwte van één van deze stenen is spontaan een zaailing van een valse acacia opgekomen. Het is een grillig gevormd struikachtig boompje met flinke stekels op zijn takken. Tussen de stekels wappert een statuslabel ‘Zaailing Gewenst’. De zaailing is een groot contrast met de Italiaanse populieren op de groenstrook van de Rijnkennemerlaan. Deze populieren zijn hoog, smal en staan keurig ritmisch op een rij, precies passend in de geplande structuur van deze nieuwe wijk. De valse acacia bij de steen lijkt met zijn vorm, standplaats en statuslabel deze geplande structuur uit te dagen.

Beeldend kunstenaar Hans van Lunteren kijkt er tevreden naar. "Zo’n nieuwbouwwijk komt pas tot leven als bewoners en de natuur het in bezit gaan nemen. Op deze plek zie je van beide de eerste sporen. Aan dit soort kleine natuurlijke interventies kan je zien dat Leidsche Rijn zich langzaam begint te ontwikkelen van een strak ontworpen stijlkamer naar een levendige huiskamer." Dat dit voor de natuur niet zonder slag of stoot gaat is te zien aan de littekens op de stam van de zaailing. De zaailing is al meerdere keren met de grond gelijk gemaakt. "Dat klopt", zegt bewoner Britt Dorenbosch met enige teleurstelling in haar stem, ‘De groenwerkers halen nog steeds al het groen dat er niet hoort klakkeloos weg. Als in een natuurgebied een boom zo naast een grote steen groeit dan vinden we dat prachtig. Maar hier is deze boom niet bedacht, dus moet hij weg."

Dorenbosch is zeven jaar geleden in een van de atelierwoningen komen wonen en vertelt dat ze heel lang haar verhuisdozen heeft bewaard. "Ik dacht: hier ga ik niet lang blijven. Er is hier zoveel beton en alleen maar bedachte natuur. Ik voelde me helemaal niet verbonden met deze plek. En dan is alles ook nog zo ingericht dat je er als bewoner niks

ZOEKPLAAT

Zoek de zeven verschillen

OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE LANGE JANSSTRAAT

mee kan. Ik snap daar niks van, je wilt toch dat mensen hun omgeving eigen maken?"

Maar Dorenbosch is kunstenaar en kleurt graag buiten de lijntjes. Langzaamaan begon ze dan ook aanpassingen in de buitenruimte te maken. "Het voelde soms wel een beetje stout", zegt ze, "je hoort je op een bepaalde manier te gedragen en daar ging ik dan met mijn eigen ideeën doorheen."

Het hele gebied is nu een stuk groener en gevarieerder, met klimplanten, geveltuinen, spontaan groen in de boomspiegels en een gewenste zaailing. Ook onderhoudt ze samen met een buurman de oude kersenboomgaard. Het uitgangspunt bij al deze groenprojecten is dat het groen zich mag ontwikkelen, er is geen vooropgezet plan. "Ik kan nu mijn eigen omgeving vormgeven en fijn met de handen in de aarde. Elke bloem die hier zelf ontwikkelt, daar voel ik me mee verbonden. Nu hoef ik niet meer weg", lacht ze. De verhuisdozen heeft ze uiteindelijk weg gedaan. En aan de valse acacia heeft Dorenbosch dus de statuslabel ‘Zaailing Gewenst’ geknoopt. Hiermee hoopt ze het systeem van groenonderhoud dat achter het behoud van de stijlkamer zit te doorbreken om er zo een fijne huiskamer van te maken. a

Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar in de openbare ruimte en ontwerper van het Sjanghaipark in Overvecht, heeft een eigen kijk op het vergroenen van de stad. Hij neemt ons mee door de stad op zoek naar bijzondere bomen, zaailingen. Spontaan gegroeide bomen die het beeld van de aangelegde stad doorbreken, ecologisch waardevol zijn en vaak een band met mensen aangaan. Ken jij ook een mooie zaailing van een boom? Meld deze dan op www.toevalliggroen.nl

Valse acacia, Robinia of witte acacia (Robinia pseudoacacia)

Tekst: Frank van den Brink

De valse acacia komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Rond 1600 is de eerste boom in Europa, in de tuin van het Louvre, aangeplant. Het is een snelgroeiende, sterke boom, die droogte goed verdraagt.

Hij wortelt breed en oppervlakkig, maar doordat hij ook een flinke penwortel heeft staat hij stevig. In diverse landen wordt de valse acacia daarom aangeplant op hellingen, om zo verschuiving van de bodem te voorkomen. De boom kan wel 30 meter hoog worden. De stam is grillig in vorm, maar het hout van de valse acacia is een goede vervanger van tropisch hardhout en heeft een hoge duurzaamheidsclasse. Een ander geliefd product van de boom is de acaciahoning. In juni vormt de valse acacia witte zoet geurende bloemen in trossen. Bijen vinden deze bloemen heel aantrekkelijk en maken van de nectar zoete honing. Terwijl ze de nectar verzamelen bestuiven de bijen de bloemen, waarna zich peulen met zaden ontwikkelen. Deze zijn te zien in het najaar. Valse acacia’s kunnen ruim 200 jaar oud worden.

Tekst: Jessica van Essen

PEP EN FRANS OVER FC UTRECHT

Pep en Frans zijn terug van weggeweest: ‘FC Utrecht komt als absolute winnaar uit de zomerstop’

De vlag kon uit voor Pep en Frans, want afgelopen weekend begon de Eredivisie weer. FC Utrecht beleefde helaas een valse start en verloor met 2-0 van PSV. Ondanks het verlies zijn de broers positief gestemd over hoe hun club uit de zomer is gekomen. Ze zagen een strijdend team, genoten van de nieuwe aankopen en spreken hun waardering uit voor het indrukwekkende eerbetoon dat de club gaf aan een overleden supporter.

“Alle meegereisde FC Utrecht­supporters hebben zich zaterdagmiddag kostelijk vermaakt”, zo begint Pep. “Er stond een team op het veld dat speelde met lef, strijd en druk vooruit. Het zijn aspecten van het voetbal die de supporters vorig jaar weinig hebben gezien. Er is dan wel verloren, maar de jongens hebben een leuke pot gespeeld tegen een absolute titelkandidaat. Vorig seizoen werd er nog met 6­1 van de Eindhovenaren verloren. In deze editie zijn we niet door PSV weggespeeld. Er zijn stappen in de goede richting gezet. Dat geeft houvast.”

25 oktober 1980

Ook Frans is erg blij met wat hij heeft gezien. Al denkt hij wel dat er iets meer in had gezeten. “FC Utrecht won in competitieverband voor het laatst in 1980 bij PSV. Een nederlaag was voorafgaand aan de wedstrijd dus al ingecalculeerd. Het is dan wel pijnlijk om te zien dat Victor Jensen onze ploeg op voorsprong moest zetten. Tasos Douvikas ging in de eerste helft op het Eindhovense doel af en kon de bal afleggen, op de volledig vrijstaande, Jensen. Die kon de bal gegarandeerd te-

SPORTUTRECHT

gen de touwen schieten, maar de Griek ging kansloos voor eigen succes. Een voorsprong had voor een andere wedstrijd kunnen zorgen.”

Frans wil nog verder inzoomen op de topscorer van vorig jaar. Tegen veel verwachtingen in stond Douvikas gewoon aan de aftrap van het nieuwe seizoen. “Het is augustus en de transfermarkt is nog ruim twee weken open. Langzaamaan gaan de competities overal starten. Er zijn straks clubs uit Engeland, Duitsland of Spanje die tegenvallend gaan presteren en te weinig goals maken. Door een slechte competitiestart raken er clubs in paniek en gaan nog op zoek naar een veel scorende aanvaller. Uiteindelijk komen die ploegen echt nog wel bij onze Griekse topschutter terecht.”

Volwaardige linksback

Terwijl Douvikas straks wellicht vertrekt, heeft technisch directeur Jordy Zuidam niet stilgezeten. Gedurende de zomer werden onder andere Souffian El Karouani, Mats Seuntjens en Marouan Azarkan aangetrokken. Daar bleef het niet bij, want ook de gehuurde Can Bozdogan, Modibo Sagnan en

is belangrijk en alle beetjes helpen’

‘Ze’ zijn niet over één nacht ijs gegaan. Integendeel! Om tot een ‘beweeggroep’ in de wijk te komen hebben beweegmakelaar Vivian van Ham en buurtbewoonster Mireille de handen ineengeslagen. Mireille met de wens om meer te bewegen op een manier die echt bij haar aansluit. En vanuit haar sterke vermoeden dat er meer mensen willen bewegen op hun eigen niveau in de wijk. Vivian vanuit haar professie als beweegmakelaar in Utrecht Zuid. Na een uitgebreide enquête in de wijk blijkt dat er inderdaad behoefte is aan een laagdrempelige bal- en beweeggroep en is er een groep van acht personen begin juli van start gegaan. De lessen zijn op zaterdag van 09.30 tot 11.00 uur in het Hart van Hoograven.

“Ik wilde gewoon weer gaan bewegen, maar dan wel op een manier die mij past. Ik worstel met overgewicht en dan is het echt niet eenvoudig iets te vinden. Natuurlijk bestaat er medische fitness en zijn er ook wel hardloopclubjes, ook in Hoograven, maar dat vind ik dus gewoon niet leuk. Ik heb vroeger veel aan balsport gedaan dus dacht: dat kan ook op een laagdrempelige manier. Daarom kwam ik op het idee om contact te zoeken met Vivian van SportUtrecht”, vertelt Mireille. Vanuit dit initiatief is de bal dus letterlijk en figuurlijk gaan rollen. Want Mireille vond een enthousiaste Vivian tegenover zich die aan de gang is gegaan met dit initiatief en er een pilot van heeft gemaakt.

‘’We praten over mensen die staan voor een aantal fysieke uitdagingen, zoals inderdaad bijvoorbeeld overgewicht, long covid, of wat er dan ook maar voor reden kan zijn, waardoor iemand niet bij een reguliere sportclub kan aansluiten. Ik ben aan de slag gegaan met het idee van Mireille, die dit dus aangaf. En ze is zeker niet de enige. Veel van de deel

nemers komen uit de Gecombineerde Leefstijl Groepen (SLIMMER & Cool) uit de wijk. Zo’n leefstijlprogramma wordt vergoed door de overheid. Zodra dit traject voor hen is afgelopen, is het van belang dat zij zelf in beweging blijven. Daarom is het belangrijk dat het aanbod ook past bij hun wensen en behoeftes. Door de uitkomst van de enquête, die is gehouden onder wijkbewoners, leefstijlgroepen en zorgprofessionals, kwam ik erachter dat er veel vraag was naar een laagdrempelige bal-beweeggroep. Dit werd nog niet aangeboden in de wijk. Vanuit SportUtrecht willen we graag helpen om met plezier te blijven bewegen. Voor kinderen en jongeren zijn er al wel diverse laagdrempelige activiteiten. Het is erg fijn dat we nu ook een groep volwassenen kunnen helpen”, aldus Vivian. Mireille geeft aan dat het belangrijk is dat de beweeglessen echt laagdrempelig zijn en het niet gaat om competitief sporten. “Het gaat om het plezier van het bewegen, het samen bewegen en natuurlijk ook om de gezelligheid onderling. En op die manier vinden

Pep en Frans, twee broers die al sinds jaar en dag iedere wedstrijd van FC Utrecht volgen, maken een column voor DUIC. In de column wordt de week van FC Utrecht doorgenomen. Martijn Kramer schrijft het verhaal op.

Vasilis Barkas werden definitief ingelijfd. Pep is blij met het aankoopbeleid. “De supporters klagen vaak over de werkwijze van Jordy Zuidam, maar in deze transferperiode heeft hij allemaal gerichte aankopen gedaan.” Frans is het eens met zijn broer. “Vooral El Karouani heeft aangetoond een directe meerwaarde te zijn. Er is eindelijk weer een volwaardige linksback in de selectie. Vorig jaar moest Mark van der Maarel op die plek het vuile werk opknappen. Met alle respect, maar dat was een tijdelijke oplossing. Van der Maarel is geen linksback waar FC Utrecht de zesde plaats mee verovert.”

FC Utrecht onverslaanbaar

Ondanks dat er een euforische stemming heerst bij de broers, was het de afgelopen periode niet alleen maar feest. Twee weken geleden dwaalde een 11-jarig meisje over het Herculesplein. Achter haar reed een rouw-

wagen. In die auto lag haar 51-jarige vader, die kort daarvoor geheel onverwachts was overleden. Samen gingen ze altijd naar FC Utrecht en een van haar eerste vragen toen haar vader overleed was: “Hoe kan ik nu nog naar FC Utrecht toe?” Als laatste eerbetoon werd de rouwstoet langs stadion Galgenwaard geleid. Bij het aanrijden van de stoet liet het personeel van FC Utrecht de pennen vallen, liep de straat op, vormde een erehaag en stak fakkels aan.

Pep wil tot slot stilstaan bij dit eerbetoon. “Als supporter vervloeken we soms het voetbal van de club, maar onze FC heeft afgelopen zomer wederom bewezen dat het voor meer staat dan alleen voetbal. Het personeel van de club heeft het meisje nog iets tastbaars gegeven. FC Utrecht komt als absolute winnaar uit de zomerstop. Ook dit jaar worden we geen kampioen, maar hierin zal niemand ons ooit verslaan.” a

Sporten, bewegen en een gezonde leefstijl. Het brengt je veel qua gezondheid, maar ook op het gebied van sociale contacten. Ondanks dat er veel wordt ingezet door beweeg- en vitaliteitsmakelaars, de reguliere gezondheidszorg en sportaanbieders is dit niet voor iedere Utrechter appeltje-eitje. Maar als je echt iets wilt en je gaat ervoor, dan zijn er toch nog onverwachts heel mooie mogelijkheden.

Weer plezier (terug)krijgen in het bewegen en dit met elkaar delen, is een van de doelstellingen van de nieuwe bal-beweeggroep.

mensen na soms vaak jarenlang niet meer met plezier bewogen te hebben, wel weer plezier in beweging. De coach van de groep, Arie, weet dit en houdt dan ook rekening met het verschil van de niveaus onderling. Dit past dan ook bij de wensen van de groep, rustig en laagdrempelig weer in beweging komen. En bewegen is belangrijk, en alle beetje helpen.”

“Ons uiteindelijke doel is om de deelnemers enthousiast te maken met balsporten, waarbij sommige na een tijdje zelfs kunnen en durven deel te nemen aan het reguliere aanbod in de buurt. Deze pilot duurt tot september. Daarna volgt een evaluatie over aan-

bod, locatie, tijd en of de lesinhoud inderdaad goed past bij de wensen en behoeftes. Het is de bedoeling dat de groep daarna een doorstart maakt met eventueel wat aanvullingen vanuit de evaluatie. Voor mij persoonlijk is deze pilot dan geslaagd en moeten we ervoor zorgen dat de groep verder kan draaien op eigen vrijwilligers, uiteraard wel met een goede coach en ondersteuning vanuit SportUtrecht”, zegt Van Ham.

Wie meer wil weten over de mogelijkheden en informatie over het (beweeg)aanbod kan terecht op: www.doemeeinutrecht.nl. a

‘Bewegen

Tekst: Marina van Huissteden-Kaspers

Er valt zoveel te ontdekken over Utrecht!

Daarom organiseert Gilde Utrecht niet alleen stadswandelingen, maar ook cursussen. In september beginnen er twee: Leer mij Utrecht kennen en Ontwikkeling van wijken buiten de Singel. De cursussen starten met een presentatie, gevolgd door een bij het thema passende wandeling. Elke keer op een andere verrassende locatie.

Schrijf je in en ontdek!

Onze cursussen vind je op: GILDEUTRECHT.NL

SFEERVOL VERGADEREN OP DE CAMPING AL VANAF € 100,PER DAGDEEL

• 4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen

• Op een unieke locatie in Utrechts nieuwste hotspot Rotsoord

• Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, fiets of auto

• Flexibele catering, van drankjes tot diners

• Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard

• Standaard gratis zwarte koffie, thee en water

• Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn

• 365 dagen per jaar, ook in de avond

DIRECT RESERVEREN?

Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl

Liever bellen/appen?

Pierre is te bereiken via 06-14415656

Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op WWW.CAMPINGGANSPOORT.NL