BLAUWE MANNEN - 17
Het grote Niets, het begin van alles Hoe Chaos en Niets in de Griekse mythologie zorgden voor het ontstaan van de wereld Sara Kers - Chaos en Niets; twee tegenstrijdige woorden die meer met elkaar te maken hebben dan je zou denken. In de Griekse mythologie is Chaos het Niets waaruit de eerste goden zijn ontstaan en daarmee de wereld en het leven.
D
it is nog zeer abstract allemaal dus om het wat concreter te maken, zal ik het beter uitleggen. Chaos kan je voorstellen als een leegte, een totale afwezigheid van enig materiaal, een afgrond gevuld met nevel en donkere wolken. In deze leegte valt alles eindeloos, maar omdat er geen oriëntatie is, valt dit alles alle kanten op. Uit deze chaos, de razende wanorde is er orde ontstaan. Volgende de Grieken ontstond er uit de chaos ordes in de vorm van Nacht, Duisternis, Liefde, Onderwereld en Aarde. En uit deze ordes is vervolgens de wereld ontstaan. Deze entiteiten in de Griekse Mythologie waren niet alleen abstracte concepten, maar werden levendig gemaakt door hun personificaties. Chaos is dus het concept van een gapende leegte, maar ook over een ‘persoon’, de personificatie van Chaos. Deze personificatie maakte dingen mee, had een persoonlijkheid en kon kinderen krijgen. Dit alles is opgeschreven en de Griekse mythologie uit ontstaan. Chaos wordt dus gezien als het begin van het ontstaan van de wereld. Hij is in de Griekse mythologie echter ook de stamvader van alle goden. Zo werd uit de godin van de aarde, Gaia, de hemel geboren. Haar zoon, en echtgenoot, Ouranos (in het Latijn Uranus) is de personificatie van de hemel en uit hem ontstonden weer twaalf titanen en drie cyclopen. Een ander voorbeeld is dat Chaos samen met Eroos (Eros in het Latijn) de vogels schiep. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden en is uiteindelijk de wereld ontstaan. Er is een stamboom op na te slaan met Chaos als stamvader. Dat Chaos aan de grondslag van de wereld en de geboorte van de goden, is volgens de Griekse mythologie duidelijk. Over het verdere ontstaan van de wereld hebben verschillende bronnen geschreven. De Theogonie geschreven door Hesiodos in de achtste eeuw voor Christus is de eerste autoritaire poging om orde te scheppen in de Griekse godenfamilie. Dit deed hij door de goden in genealogieën te rangschikken en tot een coherente ontstaansgeschiedenis van de wereld te komen. Ook beschrijft hij dat de eerste bestaande objecten uit het niets van Chaos kwamen. Zijn kinderen waren volgens Hesiodos Nyx (Nacht), Erebus (Duisternis), Eroos (Liefde), Gaia (Aarde) en Tartarus (Onderwereld). Dat er uit deze goden weer nieuw leven kan ontstaan, gebeurt in de godenwereld volgens Hesiodos op twee manieren: tweeslachtige voortplanting of eenslachtige voort-
planting. Dat laatste is een ongeslachtelijke voortplanting waarbij dus nieuw leven kan ontstaan zonder tussenkomst van het andere geslacht. Veel onaangename goden, zoals Thanatos (Dood), Apate (Misleiding) en Nemesis (Wraak) komen voort uit de eenslachtige voortplanting van Nyx. Een andere bron over Chaos is het boek Metamorfosen van Ovidius. Metamorfosen is geschreven in de eerste eeuw na Christus en behoort tot een van de belangrijkste werken uit de Romeinse literatuur. Het boek Metamorfosen begint met ontstaan van de wereld vanuit Chaos. Onze betekenis van het woord chaos komt voort uit deze bron. In Metamorphosen wordt Chaos als een ruwe, onverwerkte massa beschreven. Een levenloze klomp, gefatsoeneerd en onaangepast; ook wel totale wanorde. Toch lagen in Chaos alle zaden opgeslagen die later zouden uitgroeien tot alle bestaande materie volgens Ovidius. Hoewel de Christelijke overtuiging van het ontstaan van de aarde bij God begint, staat er in de Bijbel dat vóór de Schepping het niets waaruit de hemel en aarde uit ontstond “woest en ledig” was. Dat is een omschrijving die past bij de Chaos uit de Griekse mythologie. Chaos is er dus niet alleen al vanaf het begin, Chaos beweegt met de tijd mee. Al eeuwenlang wordt er nagedacht over het ontstaan van de aarde en wat er voor de mensheid was. Chaos lijkt daarin stand te houden. Niet de Chaos uit de Griekse mythologie, maar wanorde als oorsprong. Dat klinkt niet alleen aannemelijk maar ook nog eens heel rustgevend. Als iemand je dus voortaan chaotisch of een zooitje noemt, bedenk dan dat dat hét begin is van orde en dat daar tenslotte hele werelden uit voortkomen. d
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 3
