AARDAPPEL CRISIS - 3
Wij gaan overzee in de hoop op AVG Bart van Oostrom - Het is een donderdagmiddag en je moet nog bedenken wat je wilt gaan eten voor het avondmaal. Op dagen waar je iets minder inspiratie hebt, kun je altijd terugvallen op de klassieke AVG (Aardappel, vlees en groente). Wat als ineens de aardappel niet meer toegankelijk is en de belastingen op vlees en groente zo hoog zijn dat het niet te betalen is? Zo is de Ierse aardappel crisis in Ierland rond 1845 begonnen. Deze crisis resulteerde in een grootschalige volksverhuizing.
E
en crisis zo groot als deze kwam niet uit het niets vallen. Er zou meer nodig voor moeten zijn dan een mislukte oogst om zoveel chaos te creëren als dat er in Ierland was. De problemen tussen Engeland en Ierland begonnen al aan het begin van de negentiende eeuw toen in 1801 Ierland officieel werd ingelijfd als kolonie van Engeland, iets wat nooit bevorderend is voor een relatie. Engeland stelde al snel regels in voor de Ieren. Deze regels maakten het niet makkelijk voor de Ierse bevolking. Als je katholiek wilde blijven, de meest dominante religieuze stroming in Ierland, werd je gedegradeerd tot tweederangsburger. Je verloor je kiesrecht en je recht op eigendommen. Naast deze veranderingen werden er tevens nieuwe belastingen ingesteld, de zogenaamde ‘Corn Tariffs’, die de prijs van graan en veel andere producten zo hoog maakte dat het voor de gewone burger niet meer te betalen was. De aardappel bleef echter een goedkoop product en werd daardoor al snel het meest voorkomende product in het Ierse dieet. De aardappel was nog geen honderd jaar eerder geïntroduceerd en was daarmee nog jong etenswaar in Ierland wat nog geen honderd jaar daarvoor was geïntroduceerd. Rond 1845 ging het echter niet goed met de aardappeloogsten door een ziekte bij het product dat we nu wel kennen als phytophthora infestans, een waterschimmel. Gezien het dieet van de gemiddelde inwoner in Ierland bestond uit aardappels werd dit al snel een heel groot probleem. Uiteindelijk leidde het tot de grote hongersnood. De Engelsen werden ingelicht en gevraagd om hulp en als de echte goedzakken dat het waren hieven ze de corn tariffs op. Helaas was dit al veel te laat en konden boeren niet meer op tijd genoeg eten produceren om deze voedseltekorten bij te
benen. Het resultaat van te weinig voedsel en de daarbij komende vitamines gaan verder dan enkel grootschalige honger: ook het immuunsysteem is niet op zijn best als je je groentjes niet binnenkrijgt. Het was rond deze periode dat er, hoogstwaarschijnlijk als een gevolg op de voedseltekorten, een tyfuspandemie opkwam. Om te ontsnappen aan deze ellende emigreerden veel Ieren rond 1847 naar Engeland of Amerika. Daar was vaak wel genoeg voedsel voor hen. Deze Ieren namen hun tyfus met zich mee waardoor de ziekte begon te verspreiden. De ziekte werd door de Engelsen al snel de Ierse tyfus genoemd en was volgens hen ontstaan omdat de Ieren goor zouden leven. Dat de Ieren het zo slecht hadden in hun eigen land was onder andere te danken aan het wanbeleid van Engeland zelf. Nu we in december zitten zou je kunnen zeggen dat Sint Nikolaas de ziekte naar de Engelsen had laten overkomen omdat ze niet echt goede kinderen waren geweest de jaren daarvoor. Tegenwoordig is bekend wat deze aardappelziekte is en hoe we deze moeten voorkomen. Al deze kennis hebben we te danken aan deze voedselramp in Ierland. Hoewel deze crisis duidelijke gevolgen heeft gehad voor het land en de geschiedenis van Ierland, hoor je tegenwoordig niet veel meer over deze crisis. Voor de Ierse gemeenschappen wereldwijd is de herdenking en de herinnering aan deze crisis nog steeds belangrijk. In steden waar veel Ieren zijn gaan wonen na de grootschalige emigratie zijn herdenkingsmonumenten te vinden, omdat zij niet willen dat hun verhaal in de vergetelheid raakt zoals dat misschien wel gedeeltelijk al is gebeurd. d
Het Irish Famine monument in Dublin. EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 3
