De negentiende-eeuwse dandy
DANDY - 3
Jessica van Zadelhof - “Kleren maken de man’’: een uitspraak die we allemaal wel kennen en in de geschiedenis altijd wel van toepassing geweest. Toch verandert de manier waarop mannen zich kleden in de negentiende eeuw. Na de Franse Revolutie raken overdreven luxe, welvaart en te veel opsmuk uit de mode en ontstaat er een nieuw beeld van hoe de man zich dient te kleden: elegant, verfijnd en zonder al te veel poespas. Dit is de dandy: de man die zich bescheiden voordoet, maar tegelijkertijd enorm bezig is met zijn uiterlijk en voorkomen.
D
e negentiende-eeuwse dandy kenmerkt zich door zijn goede manieren, elegante en geraffineerde kledingstijl, maar ook door zijn ironie, gevatte opmerkingen en charisma. In 1845 schreef Jules Barbey d’Aurevilly zijn essay Du dandyisme et de G. Brummell waarin hij George (Beau) Brummell als de oorspronkelijke dandy aanwijst. Beau Brummell was zelf niet van adellijke komaf, maar wist zichzelf in de hogere kringen te manoeuvreren door bevriend te raken met de Engelse koning George IV. Binnen deze high society, had Brummell veel invloed
men altijd de behoefte voelt zich te onderscheiden. De dandy wist zichzelf nog wel het meest te onderscheiden van de rest en zette zich zoveel mogelijk af tegen de dominante smaak. Hij zou van zijn eigen leven een kunstwerk weten te maken. Zo wordt naast Beau Brummell, ook Oscar Wilde als een beroemde echte dandy gezien. Wilde besteedde veel aandacht aan zijn voorkomen en hechtte veel waarde aan esthetiek. Als schrijver zette hij zich af tegen alles wat als ‘normaal’ werd gezien in het negentiende-eeuwse Engeland. Hij wilde volledige kunstzinnige vrijheid en zich ontdoen van alles wat hem daarin tegenhield. Wilde was dus erg op het esthetische en uiterlijke gericht, maar was ook een voorvechter van indiviHet dandyisme is niet slechts een duele vrijheid. Je zou dan ook kunnen zeggen dat dandy’s niet manier van kleden, maar ook een vies waren van zelfverheerlijking doordat zij zo zelfbewust waren en zich enorm veel bezighielden met hun voorkomen. manier van leven. Tegelijkertijd is het dandyisme ook een manier van leven die juist pleit voor individuele vrijheid en daarmee de ietwat simop de mode. Kniebroeken werden vervangen door de pantalon pele karakterisering van zelfverheerlijking ontstijgt. d en zwart kwam nu te gelden als de dominante chique kleur. Hygiëne werd zo belangrijk dat parfum als overbodig werd gezien. Daarnaast zou Brummell zijn laarzen poetsen met champagne en uren voor de spiegel staan om zijn foulard (das) op de perfecte manier te knopen. Brummell kan wellicht als de oorsprong van het dandyisme worden gezien, maar het kwam natuurlijk niet uit de lucht vallen dat deze manier van kleden en leven bij veel mannen erg in de smaak viel. De Franse Revolutie was erg bepalend geweest voor de manier waarop mensen nadachten over kleding. Waar overdreven opsmuk en decoratie voor de revolutie nog als indicatoren voor een goede smaak werden gezien, getuigde dit in de negentiende eeuw juist van wansmaak. Idealen die tijdens de Franse Revolutie belangrijk waren geweest, hadden een grote invloed op hoe men zich hierna kleedde. Kleding moest bescheiden zijn om zo democratie en gelijkheid uit te stralen. Het was niet meer in de mode om jezelf te presenteren als rijke aristocraat. Een goed voorbeeld van een mode-uiting die als gevolg van de revolutie gangbaar werd is de lange broek, die oorspronkelijk door de lagere klasse werd gedragen en uitgroeide tot symbool van de revolutionairen (zij kregen hierdoor ook de bijnaam ‘sans-culottes’: zonder kniebroek). Toch is de kledingstijl van de dandy’s niet per se bescheiden en sober te noemen. Uit de outfits van vele dandy’s valt juist een enorme rijkdom af te leiden. Tekenen van stijl en klasse zijn echter niet meer zo opvallend als voorheen, maar zijn aan de details af te lezen. Zo worden mooie accessoires en de kwaliteit en snit van een stof nu erg belangrijk. De Franse Revolutie maakte geen einde aan de klasse-maatschappij. Tijdens de negentiende eeuw zorgt de industriële revolutie ervoor dat er nieuwe lagen in de samenleving ontstaan. Nieuwe rijken onderscheiden zich van de armen door middel van hun kleding en manieren. Zo blijkt dat EINDELOOS JAARGANG 24, NR. 4
