8 - NARCISME
Van Freud tot Trump: ‘ikke, ikke, ikke’? De veranderende definitie van het narcisme als psychische stoornis
Trump Tower in New York: een groot ego dus een grote toren? Of eerder ter compensatie?
Sterre Berentzen - Na de bestorming van het Capitool op 6 januari dit jaar was de media eensgezind over Trump zijn karakter: Trump is een narcist die alleen maar aan zichzelf denkt. Narcisme is een erkende persoonlijkheidsstoornis, waarbij de persoon in kwestie zich specialer voelt dan anderen en daarom ook een speciale behandeling verwacht. Deze term is afgeleid van de figuur Narcissus uit de Griekse mythologie, maar de daadwerkelijke term werd pas in 1898 bedacht door de Britse arts Henry Havelock Ellis. Hij veronderstelde dat een aantal van zijn patiënten het fijn vond om naakt voor de spiegel te staan. Maar zoals bij vrijwel elk concept in de psychoanalyse, begint de geschiedenis pas écht bij Sigmund Freud. Als we heden ten dage over narcisme spreken wanneer we een steeds vaker voorkomend probleem in onze maatschappij karakteriseren, dan is het goed om niet alleen de Griekse mythologie voor ogen te houden maar ook de freudiaanse geschiedenis in ons achterhoofd te hebben.
N
arcisme werd dankzij Freud een fundamenteel begrip in de psychoanalyse. Maar zoals vaker met fundamentele begrippen gebeurt, werd het begrip tot een algemeenheid verheven, waardoor het haar specifieke betekenis verloor. Het is daarom belangrijk om terug te gaan naar de definitie die Freud zelf hanteerde voor het begrip narcisme. In 1914 publiceerde Freud zijn essay ’Ter introductie van het narcisme’ (Zur Einführung des Narzissmus). Het wordt algemeen gezien als een inleiding op Freuds theorieën over narcisme. Het moet echter eerder gezien worden als de uitkomst van zijn denkwerk dan het begin. Freud zijn psychoanalyse begint bij de ontdekking van afweerneuropsychosen. Dit zijn neurosen – zenuwafwijkingen – die ontstaan als afweermeEINDELOOS JAARGANG 24, NR. 4
chanisme tegen onverdraaglijke wensvoorstellingen. Na een nadere observatie van hysterie, kwam hij al tot een dergelijk afweersysteem: verdringingen. Freud stelde dat deze wensvoorstellingen, waartegen men zich verweert, steevast seksueel van aard zijn. Dit idee werkte hij in 1905 in een eerste versie uit, genaamd ‘Drie verhandelingen over de theorie van de seksualiteit’ (Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie). Het is op dat moment dat de Zwitserse psychiater Carl Gustav Jung contact met hem zoekt. Jung wil deze psychoanalytische methoden betrekken bij zijn onderzoek naar schizofrenie.
Narcisme heeft twee vormen, het primair narcisme en het secundair narcisme.
