Grote Ratelaar april 2023

Grote Ratelaar

CONTACTBLAD IVN GOOI & KNNV GOOI

In gesprek met Rens van der Knaap

Voetstappenpad 25 jaar nieuw

IVN werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema’s zoals voeding, gezondheid en energie.

Dit doen we met zo'n twintigduizend betrokken leden en een enorm netwerk van groene professionals. Dat maakt IVN een unieke partner in duurzaamheid en verantwoord ondernemen.

De KNNV is de landelijke vereniging voor veldbiologie, voor actieve natuurliefhebbers en -beschermers. Voor mensen die graag meer over de natuur, planten en dieren willen weten en ervan genieten.

KNNV-leden organiseren natuurexcursies, inventarisaties, lezingen en cursussen en wandelen, fietsen en kamperen veel buiten. Want wat is er leuker dan samen met anderen de natuur te ontdekken?

Grote Ratelaar

Van de redactie

Beste lezer,

Hierbij het lentenummer van onze Grote Ratelaar. In dit nummer maak je kennis met Rens van der Knoop. Hij versterkt het bestuur van de KNNV en is een groot kenner van mossen.

Christine Tamminga weet nog steeds mooie dubbelportretten te bedenken. Deze keer gaat het om het thema Liefde. Vier namen waarin lief, lieve of liefde voorkomt.

Er lopen dit voorjaar verschillende cursussen. Naast de duurzaamheidscursus, de floracursus, cursus veilig op pad volgt in mei nog een cursus voor IVN-gidsen die in het Goois Natuurreservaat (willen) gidsen. Genoeg te doen!

Het Voetstappenpad rondom Hilversum is sinds enkele jaren weer helemaal in. Jaarlijks lopen vele tientallen wandelaars mee met de wandelrally vanaf het Mediapark. Op 14 mei kun je weer meedoen.

Wat doet een natuurgids bij de golfclub? Doortje laat zien dat er meer te beleven valt dan alleen een balletje slaan. Je kunt je kennis en kunde op heel veel manieren inzetten als gids.

Jetse weet ons elk nummer te verrassen met een struik of boom. Dit keer neemt hij je mee in de wereld van de Prunus. De vele soorten Prunus geven ons mensen een weldaad aan heerlijkevruchten.Wiewordternietvrolijkvandeweldaad aan bloesem in de lente!

Geniet van deze Grote Ratelaar!

Fred Jansen

Foto voorkant en achterkant: Aad Kop

6    In gesprek met Rens van der Knoop

8    Dubbelportret: Liefde

10    Natuurgidsen op de golfbaan

12    Fotopuzzel voorjaar

14    Prunus en wij

16    Voetstappenpad 25 jaar nieuw

18    Ledenenquete IVN

COLOFON

De Grote Ratelaar is het afdelingsblad van IVN Gooie.o.enKNNVGooienverschijntviermaal per jaar.

REDACTIE:

Jetse Jaarsma

Fred Jansen

Jaap van der Vliet

Joke Calis - van den Abbeele

DRUKKER:

Editoo B.V. te Arnhem

REDACTIEADRES: groteratelaar.ivnknnvgooi@gmail.com

Uiterste inzenddata kopij: 15 november, 15 februari, 15 mei en 15 augustus

De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden artikelen al dan niet te plaatsen, in te korten of aan te passen.

Van het IVN-bestuur

Veel IVN-ers zijn blij als het voorjaar weer begint: vogels fluiten, planten gaan in bloei en de zon laat zich weer zien tijdens een wandeling of fietstocht. Je zou kunnen zeggen dat niet alleen de natuur ontluikt, maar wijzelf in zekere zin ook!

De lente betekent dit jaar ook een nieuwe samenstelling van het IVN-bestuur. Op de ALV van 8 maart trad Ella van der Lof terug uit het bestuur.  Zij volgt Truus Houwers op als coördinator van de werkgroep jeugd. Wij bedanken Ella voor haar constructieve bijdrage in het bestuur de afgelopen jaren! Rob le Febre neemt de rol van Ella over als alge­

meen bestuurslid. Rob’s jarenlange ervaring binnen de vereniging en zijn enthousiasme zullen ongetwijfeld van toegevoegde waarde zijn.

Het is nog niet gelukt om een nieuw voorzitter te vinden. Daarom stelde het bestuur tijdens de ALV voor om voor een periode van één jaar Fred Jansen en Maurits Heldring als duovoorzitters te benoemen. De vergadering stemde hiermee in. Fred en Maurits zullen de voorzitterstaken verdelen en op zoek gaan naar een vervanger. Als je belangstelling hebt om eens te praten over een functie binnen het bestuur, stap dan gerust op ons af.

Dit jaar zal een nieuwe natuurgidsenopleiding van start gaan. Eind maart organiseerde het docententeam een informatieavond waar 40 belangstellenden op af kwamen. Begin september zal de gidsenopleiding starten met naar verwachting iets meer dan 30 deelnemers. De natuurgidsenopleiding blijft de belangrijke pijler van onze vereniging waar we trots op zijn. Van andere IVN-afdelingen horen wij dathetorganiserenvaneengidsenopleidingnietaltijdeven vanzelfsprekend is, omdat er onvoldoende aanmeldingen zijn of het samenstellen van een docententeam lastig is. Ook op andere vlakken is er veel activiteit in onze vereniging. Binnenkort begint de nascholing ‘Veilig op pad’. Tijdens deze cursus leren IVN-leden die op pad gaan met publiek hoe zij kunnen handelen in geval van calamiteiten. Daarnaast organiseren IVN Gooi en GNR  eind mei een scholingscursus voor IVN-gidsen die betrokken zijn bij de publieksactiviteiten in het Goois Natuurreservaat. Tenslotte is Inge Brandenburg bezig met het opstellen van de agenda met de IVN-activiteiten voor de rest van het jaar, zodat ieder lid in een oogopslag kan zien wat er georganiseerd wordt. Voor een overzicht van publieksactiviteiten kun je trouwens ook kijken op de vernieuwde website van IVN Gooi!

Geniet van het voorjaar!

Fred Jansen en Maurits Heldring

Fotopuzzel oplossingen

Oplossing Najaarspuzzel

1. rietmycena

2. wollige bundelzwam

3. geschubde inktzwam

4. oesterzwam

5. grote parasolzwam

6. muizenstaartzwam

7. judasoor

8. zwartvoetkrulzoom

9. stobbezwammetje

10. berkenzwam

11. elfenbankje

12. kleverige aardtong

13. echte honingzwam

14. goudgele hertenzwam

15. grote oranje bekerzwam

16. rode zwavelkop

17. echte kopergroenzwam

18. anijschampignon

19. oorlepelzwam

20. koningsmantel

21. helmmycena

Oplossing Winterpuzzel

1. (mannetje) vink

2. Berkenstam met tonderzwam

3. Gelderse roos

4. Berk

5. (Canadese) populier

6. Elzenproppen

7. Gaspeldoorn

8. Larikskegeltje

9. Vogelmuur

10. Hazelaar

11. Madeliefje

12. Pijpenstrootje

Foto: Fred Jansen

In gesprek met Rens van der Knoop

Dit keer ben ik in gesprek met Rens van der Knoop, één van de twee bestuursleden van de KNNV, afdeling Gooi. Terwijl Rens een verse bak koffie zet, kijk ik nieuwsgierig rond in deze, voor mij niet alledaagse, woonkamer die in eerste instantie geheel lijkt te worden ingenomen door tapijten, boeken, een fraaie kimono  en heel veel, maar dan ook echt heel veel mossen. In de vensterbank zie ik, zo op het oog, wel meer dan honderd zakjes liggen, gevuld met mossen en allemaal voorzien van naam en datum. “Ja, hier moet haast wel een mossenexpert wonen!”, denk ik zo bij mijzelf. Onwillekeurig dwaal ik af naar de 1000-soorten dag op 21 mei 2022:  Op weg naar de Infoschuur zie ik langs de drukke Naarderweg een persoon in de berm uitgebreid rondscharrelen. Nu eens speurend, dan weer bukkend om iets van dichtbij te bekijken of op te rapen. “Wie is dat?”, dacht ik nog. Later bleek dat het Rens was! Mijn eerste kennismaking op afstand!

Rens (1987) bracht de eerste zes jaar van zijn leven door in Milton Keynes, een stad ongeveer 80 km ten noordwesten van Londen. Daarna verhuisde hij met zijn ouders naar Almere. Rens: “Almere was vreselijk. Zo arm is Almere niet maar al die stoere jongens deden zo erg alsof ze gangsters waren dat het waar werd en het echt een gewelddadige plek werd. Ik, als “alto”, was onacceptabel. Op mijn zestiende ben ik letterlijk weggelopen en gaan rondzwerven tot in Frankrijk aan toe”. Uit de details die Rens vertelt, blijkt dat heteenpittigbestaanwasmetheelwatrafelige,somszwart gekleurde randjes. Toch lukte het Rens dankzij zijn creatieve talent om in 2009 een studie op te pakken aan de Rietveldacademie, richting Beeld en Taal. Nadat hij de Rietveldacademie succesvol had afgerond in 2012, besloot Rens om als dichter/schrijver verder te gaan en bracht in 2015 zijn eerste dichtbundel uit via de Bezige Bij. Ik vraag Rens of het bij die ene bundel blijft. Rens: “Ik heb al jaren een roman liggen die zo ongeveer klaar is maar ik denk dat die niet meer afkomt”. Vier jaar geleden heeft hij het roer namelijk omgegooid en zich volledig op de mossen en vaatplanten gestort. Ik vraag Rens waarom hij voor mossen koos. Rens komt met een bijzonder antwoord: “Dat is deels esthetisch, ik vind ze gewoon mooi, maar ik vind het ook prettig dat het klein is, dat ik in een heel klein stukje van de wereld kan duiken, waar je enorme complexiteit kan vinden, zonder op te hoeven kijken. En, mossen vragen niet om een mening en geven die ook niet. In de mensenwereld is dat anders. Vaak mijd ik het contact, die onrust. Met zomers de vaatplanten erbij vul ik zo het jaar.”

In eerste instantie werd Rens lid van de BLWG, een landelijke vereniging voor mossen- en korstmossenonderzoek in Nederland. Twee jaar geleden ontdekte Rens het bestaan van de KNNV en zo kwam het dat hij lid werd van de KNNV, afdeling Gooi en inmiddels al bijna een jaar in het bestuur zit. Ik vraag Rens: “Valt dit wel te rijmen met je opmerking over contacten met mensen? Vanuit het Bestuur zul je toch af en toe naar buiten moeten treden, denk ik zo”. Rens: “Dat valt wel mee. Mijn rol (Algemene Zaken) binnen het bestuur is beperkt en er moest iemand bij om de vereniging in stand te houden. Een gebrek aan bestuursleden zou een idiote reden zijn om de afdeling op te heffen”.  Even terug naar de mossen. Ik zeg dat ik pas geleden nog hoorde dat er een zeldzaam mos was gevonden in het natuurgebied de Weerribben. Rens vult moeiteloos aan: “Ja, dat was toch het

Kraggestaartjesmos? Ik heb het hier ook op de vensterbank liggen. Laatst heb ik zelf trouwens bij het Grevelingenmeer een soort teruggevonden waarvan in Nederland sinds de jaren 80 geen betrouwbare waarnemingen meer waren gedaan en die dus mogelijk uitgestorven was: Conardia compacta, Vlechtmos in het Nederlands. Dat vond ik behoorlijk gaaf”.

Rens hoopt binnenkort aan de slag te kunnen bij een ecologisch adviesbureau om zich daar bezig te houden met florakartering waarbij de verspreiding van aandachtsoorten in kaart wordt gebracht. “Deze maand zou ik dat moeten horen!”

Ik vraag Rens of hij binnen de KNNV nog wensen heeft. “Ja, die heb ik. Ik ben trekker van de mossenwerkgroep maar daarin zit maar één ander iemand uit het Gooi. Ik zou het wel fijn vinden als zich nog wat meer mensen aanmelden die de mossen willen leren. We inventariseren vooral kilometerhokken in het Gooi en vinden altijd wel iets verrassends”.

Na een foto van Rens tussen de microscopen, dikke naslagwerken over mossen en uitzicht over de Riebeeckvijver, neem ik afscheid en fiets met een aangenaam februarizonnetje in mijn gezicht naar huis.

Rob Le Febre

(foto: Rob le Febre)

(foto: Rob le Febre)

Biomomentje

Stinkende kortschildkever

Tijdens het nalopen van de Audiowandeling “Gooise heides” van Olga Boogaers, voor haar afronding NGO, zag ik een zwart kevertje het zandpad oversteken. Bert Groefsema, die meeliep samen met zijn vrouw Linda, wist me meteen te vertellen dat dit een Stinkende kortschildkever was. Ik wilde van dichtbij een foto maken, toen Bert me waarschuwde voor deze kever. Kom niet te dichtbij want hij kan een stinkende stof uitscheiden, vooral als hij zich bedreigd voelt. Bij de dreighouding houdt hij zijn achterlijf gevaarlijk “schorpioensgewijs” rechtop. Kom je eenmaal in aanraking met de geurvloeistof, dan krijg je de stinkende geur niet makkelijk verwijderd. Voorzichtig toch nog een foto gemaakt, voordat het beestje zich uit de voeten (lees: pootjes) maakte. Uiteraard wil ik er meer van weten en heb een aantal bronnen geraadpleegd.

komt als de kliko- of minicontainer wordt verplaatst. Het zijn echte jagers, die in de strooisellaag op zoek gaan naar ongewervelden zoals vliegenlarven, wantsen, slakken, rupsen en bladwespen. Ze bijten eerst een gaatje in hun prooi en zuigen die dan leeg. Je kunt ze nuttig noemen, want ze hebben slakken en engerlingen op het menu. Maar jammer genoeg houden zij ook van regenwormen en knagen zij met hun stevige kaken zelf wel eens aan zachte plantendelen. Hun natuurlijke vijanden zijn andere insecten, amfibieën en vogels.

Herkenbaarheid

Stinkende kortschildkever (Ocypus olens)

Een bekende kortschildkever is de Stinkende kortschildkever. Deze lijkt uiterlijk op een combinatie van een oorworm en een kever, is diepzwart, heeft een langgerekt lichaam en een stel stevige scharen op het grote zwarte kopgedeelte, heeft korte dekschilden waaronder de achtervleugels opgeborgen zit en een gesegmenteerd achterlijf. Ze worden ca. 3 cm lang. Het vrouwtje heeft een legboor en het mannetje twee knijpende delen op het achterlijf. Dit is meteen ook het zichtbare verschil tussen beide geslachten. Bij gevaar spreiden ze hun kaken open en steken ze de antennes recht vooruit. Daarnaast krullen ze de staart omhoog, net zoals een schorpioen dat doet. Blijft het gevaar aanhouden dan spuiten ze een stinkende stof weg; een stinkende, melkwitte vloeistof. Aan deze actie hebben ze ook hun naam te danken (de wetenschappelijke soortnaam olens betekent geurafgevend). De staart is verder niet gevaarlijk, maar ze kunnen wel pijnlijk bijten met hun twee kaken.

Leefgebied en leefwijze

Naast de vrije natuur komt deze kever ook vaak in tuinen voor vanwege de vele schuilplaatsen. Veel mensen kennen dit kevertje als het vuilnisbakmonster dat tevoorschijn

Kaken van de stinkende kortschildkever                (foto: Michel Vuijsteke’s weblog, blog.zog.org)

Tips

• Wellicht kom je een Stinkende kortschildkever tegen bij het verplaatsen van een kliko container. Bekijk het beestje eens goed en zie hoe imponerend zijn verschijning is.

• Mocht je het diertje willen oppakken, doe dit dan voorzichtig. De stevige kaken kan een pijnlijke beet geven. En zorg bij de dreighouding, dat je geen stinkende melkwitte vloeistof op je kleding of handen krijgt.

Voor wie de IVN Route app nog niet kent, deze is gratis te downloaden via Appstore/ Google play. Kies een route naar keuze b.v. de Audiowandeling Gooise Heides van Olga Boogaers.  Luister en geniet wat je onderweg tegenkomt.

Stinkende kortschildkever (foto: Veronica van der Meer)

Stinkende kortschildkever - dreighouding (foto: Veronica van der Meer)

Veronica van der Meer

Dubbelportret: Liefde

Misschien valt het niet direct op: als je op straat of door de tuin loopt kun je veel liefde tegenkomen. Dan bedoel ik niet de straatmadelieven die in sommige wijken om aandacht vragend rondbanjeren, maar heb ik het over de stadsnatuur.

Ieder kind raakt direct in vervoering van een lieveheersbeestje. Voor een tweejarige een bijna onuitspreekbaar woord. Groter dan het gestippelde kevertje maar minder opvallend staat tussen de straatstenen en de stoeptegels het straatliefdegras. In grasvelden groeien bijna jaarrond de madeliefjes en in de schaduw onder de struiken geurt het lievevrouwebedstro.

Lievevrouwenbedstro (Galium odoratum)

Deze vooral liggende plant is een lid van de familie van de sterbladigen, dat wil zeggen dat de smalle bladeren in kransen van meestal zes tot acht bladeren rondom de vierkante stengels staan. Deze soort is wel groter dan de verwante walstro-soorten en groeit in de schaduw. Hij vormt dichte bodem bedekkende pakketten. Doordat lievevrouwenbedstro oppervlakkig in de strooisellaag wortelt kan het de concurrentie met beuken aan. De bloemen zijn er alleen in het voorjaar. Een plant gewijd aan Maria, die werdgebruiktomhetbeddengoedeenlekkeregeurtegeven en te vrijwaren van insecten.

De gedroogde plant geurt naar cumarine net als vers hooi, de verwelkte bloemen hebben een toffeegeur. In het Duits heet deze plant Waldmeister omdat hij grote stukken in een donker beukenbos in beslag kan nemen. Ook de koffieplant is een van de sterbladigen, een houtig gewas van maximaal 5 meter hoog.

Straatliefdegras

Hoe is stijf straatliefdegras (Eragrostis multicaulis) als een van de vele sprieten die tussen de stoeptegels groeien te onderscheiden? Een jaar geleden had ik dit ook niet geweten. Maar heb je eenmaal het beeld gezien dan herken je ze gemakkelijk, zelfs in verdorde vorm in de winter. Want dit gras is op alle stoepen aanwezig. Het heeft een beetje pluizig uiterlijk, het waaiert vanuit een punt uiteen om zo laag mogelijk te blijven en alle betreding het hoofd te kunnen bieden.

En om het nog lastiger te maken: op dezelfde standplaatsen kan ook klein liefdegras staan. Zelfde bloeitijd (juli tot november), ook eenjarig en uit zelfde geslacht (E. minor). Probeer het volgende zomer dichtbij huis te zoeken, zo kan je de kennis van lastige planten op een simpele manier verbreden.

Madeliefje

Wie kent niet het madeliefje (Bellis perennis). Altijd staat het in het gras, het hele jaar door bloeiend zoals de wetenschappelijke naam aangeeft, behalve kort na een vorstperiode. De bloemen zijn zo herkenbaar dat het zien van alleen een bladrozet niet bij iedereen een belletje doet rinkelen. De platte grasgroene bladrozetten staan onopvallend tussen de grassprieten. Ze zijn glanzend lichtgroen met een iets gekarteld en vlezig blad. Ze maken matten door uitlopers te vormen. De naam geeft het aan: een lief bloemetje in de made ofwel in de weide.

Omringd door zoveel liefde zal de stadsnatuur, die we zeker moeten koesteren, een zacht bed zijn.

Christine Tamminga

Lieveheersbeestje

Ook een lieveheersbeestje (Coccinellidae) zal iedereen herkennen. Welke van de 60 in Nederland voorkomende soorten het is, kan lastiger zijn omdat ze in vele vormen en kleuren te vinden zijn. Ze zijn er van twee tot negentienstippelig, van rood tot zwart, soms citroengeel. Meestal zijn het roofkevers soms planteneters. Het zijn luizenbestrijders bij uitstek. Dat heeft men willen uitbreiden door het importeren van het Aziatische familielid (Harmonia axyridis). Deze bleek niet alleen luizen op het menu te hebben maar ook de larven van zijn inheemse soortgenoten. Deze is zich dus gaan gedragen als invasieve exoot, waar we niet zo gemakkelijk vanaf komen. Zou de mens ooit leren dat extra hulp inroepen niet altijd de gewenste resultaten oplevert?

Foto's:

Galium odoratum 17, Saxifraga-Ed Stikvoort Coccinella quinquepunctata 5, Saxifraga-Ab H Baas Eragrostis multicaulis 1, Saxifraga-Rutger Barendse Bellis perennis 3, Saxifraga-Willem van Kruijsbergen

Nieuwe IVN-Natuurgidsenopleiding

Natuurgidsenopleiding 2023 – 2025

De deelnemers van de vorige natuurgidsenopleiding zijn pas een paar maanden geleden afgestudeerd. Ondertussen staan weer vele belangstellenden te trappelen om aan een nieuwe NGO te beginnen.

De nieuwe opleiding start op zaterdag 2 september.

Op 23 maart jl. hebben we een informatieavond gehouden voor ruim 40 geinteresseerden. Het programma bevatte de volgende onderwerpen:

• we leggen uit over de opleiding: hoeveel avonden en excursies omvat de opleiding, hoe veel tijd kost het, wat moet je er allemaal voor doen, welke eisen er zijn

• een van de nieuwe gidsen vertelt hoe hij de NGO heeft ervaren

• een van de docenten presenteert een Biologisch Moment, een van de vaste onderdelen van elke opleidingsavond.

Het opleidingsteam natuurgidsenopleiding@ivngooi.nl

Stippellijn 2 kolommen

Vroege Vogeltocht

Voor kinderen op zondag 16 april

Ooit een goudhaantje gezien? Een vliegende bitterbal? Of een boomgans? Kom dan op zondag 16 april, om 9 uur ’s morgens, naar landgoed Gooilust (Zuidereinde 49, ’s Graveland) voor onze Vroege Vogeltocht.

De Vroege Vogeltocht wordt georganiseerd door de werkgroep Jeugd van het IVN en is bedoeld voor kinderen van 7 tot 12 jaar. Onder leiding van een deskundige gids gaan we op zoek naar de vele soorten vogels die op Gooilust wonen. Goed luisteren, goed kijken (neem, als je eentje hebt, je verrekijker mee) en een beetje geduld zijn erg belangrijk want de meeste vogels laten zich niet zomaar zien.

En als er even geen vogels zijn te zien of te horen, is er ook veel te vertellen over Gooilust. Weet jij bijvoorbeeld wat een ‘aha’ is? Of een ‘folly’? En welke dieren er allemaal op Gooilust hebben gewoond?

We vertellen het allemaal op zondag 16 april, tussen 9 en 11 uur ’s morgens. Geef je (uiterlijk 14 april) op via jeugd. ivngooi@gmail.com. Deelname kost €3,00. Ouders (of grootouders) zijn ook welkom en mogen gratis mee. We starten vanaf de slagboom aan het einde van de oprijlaan. Na afloop is er warme chocolademelk of limonade met iets lekkers.

Erik de Lange

Foto: Fred Jansen

Bron: Sturnus vulgaris 58, Spreeuw, Saxifraga-Luuk Vermeer

Natuurgidsen op de golfbaan?!

Golfbanen worden vaak gezien als kunstmatige en onnatuurlijke omgevingen. Maar in werkelijkheid bieden golfbanen een unieke kans om natuur en biodiversiteit te behouden en te stimuleren. De meeste golfbanen hebben uitgestrekte grasvelden met hoge en lage grassen, bomen, struiken en vijvers, die zorgen voor een perfecte leefomgeving voor allerlei planten- en diersoorten.

De afgelopen jaren zijn golfbanen steeds meer gaan investeren in de natuurlijke elementen van hun terrein. Door het aanleggen van ecologische zones, het planten van inheemse planten en bloemen en het beschermen van moerasgebieden en bossen, zorgen golfbanen voor een gevarieerde en diverse leefomgeving voor verschillende flora en fauna. Golfclubs die voldoen aan alle verplichte criteria voor duurzaam golfbaanbeheer ontvangen van de Nederlandse Golffederatie een internationaal keurmerk, het zogenaamde GEO-certificaat.

De Goyer Golf & Country Club, waarvan ik lid ben, is zo’n golfclub die zich inzet om op zo’n groen mogelijke manier de baan te beheren. Tien jaar geleden behaalde de baan zijn eerste GEO-certificaat en ieder jaar wordt er gekeken of de clubaandecriteriablijftvoldoen.Vorigjaarwerdenernaast diverse soorten reptielen, amfibieën, vissen en paddenstoelen, 269 plantensoorten, 50 vogelsoorten, 129 insecten aangetroffen. Deze tellingen waren natuurlijk momentopnamen; het werkelijke aantal is zeer waarschijnlijk hoger.

Bij de inventarisatie stonden bijvoorbeeld maar vier soorten paddenstoelen, terwijl ik er al meer dan tien soorten ben tegengekomen.

De club heeft mij gevraagd om mee te denken hoe we de leden bewust kunnen maken van de unieke omgeving waarin zij wekelijks een balletje slaan. Hoe kunnen we de golfers met een groene bril naar de golfbaan laten kijken?

Inventarisatieronde (foto: Doortje van Dijk)

Kay (partner Doortje) en Doortje in golfbuggy

Als vers gediplomeerd IVN-natuurgids, heb ik ideeën genoeg, maar de meest voor de hand liggende én leerzame manier is om mensen mee naar buiten te nemen. Dus is er de Goyer Safari in het leven geroepen. In een natuurgidsrondje laat ik leden vanuit een geheel ander perspectief opnieuw kennis te laten maken met de baan. Zo kunnen zij zien wat er allemaal groeit, bloeit, vliegt, fladdert, kruipt, spettert, zoemt, fluit en zwemt.

Voor het tweede idee zet ik in tekst en beeld (natuurillustratie en foto’s) iedere maand een soort uit de flora en faunavandeGoyerindeschijnwerpers.Onderdeclubleden die mij een foto of filmpje sturen van die soort op de baan wordt een aquarel van de betreffende soort verloot. Om ook de aandacht van de verstokte golfers te krijgen, start ik met de putter.

Ik ben blij met deze mogelijkheid om mijn liefde voor en kennis van de natuur met een nieuwe doelgroep te delen en zo een bijdrage te leveren voor de natuur van vandaag en in de toekomst.

Doortje van Dijk

Putter (aquarel Doortje van Dijk)

Knobbelzwanen met jongen (foto: Doortje van Dijk)

Prunus en wij

DegeschiedenistussenmensenenhetgeslachtPrunusgaat al lang terug. Het geslacht Prunus grossiert in nuttige soorten, vooral wat betreft de productie van fruit. Ook het hout van diverse prunus-soorten vindt gretig aftrek. Het wordt vooral gebruikt in de meubelindustrie en voor de productievanfineer.Hetisbekendonderdeverzamelnaam kersenhout. Van het hout van de weichselboom (P. mahaleb) worden vanwege de aangename geur pijpen gemaakt. De vruchtkernen van deze struik worden gedroogd en gemalen als specerij gebruikt in de mediterrane keuken onder de naam mahleb.

Op dit moment produceren we wereldwijd 22 megaton perziken,  ruim 10 megaton pruimen, 4 megaton abrikozen, 2 megaton kersen en 1 megaton amandelen per jaar. Er zijn ook nog economisch belangrijke fruitsoorten, die we hier gewoon niet kennen. Een voorbeeld is de ume ook wel Japanse abrikoos  (Prunus mume) genoemd.  Deze soort is oorspronkelijk afkomstig uit Vietnam,  maar verspreidde zich door toedoen van de mens al in de vroege middeleeuwen naar China en Japan.

Een dergelijk verspreidingsverhaal is ook te vertellen voor pruimen, perziken kersen en abrikozen. De perzik  komt bijvoorbeeld van origine uit China en is in de tijd van

Alexander de Grote in Klein Azië terecht gekomen. De Romeinen hebben voor een verdere verspreiding door Europa gezorgd.  De naam perzik is een verwijzing naar Perzië. Men dacht dat de perzik hier oorspronkelijk vandaan kwam. Grappig is dat de perziken die wij hier  eten vaak geel vruchtvlees hebben met een iets zure smaak.  In China, het echte land van herkomst,  is het vruchtvlees van de meeste rassen wit. Deze rassen hebben ook een zoetere smaak.  In Nederland worden de afgelopen paar jaar zogenaamde ‘wilde perziken’ verkocht. Deze variëteit is niets anders dan een 2500 jaar oude Chinese cultivar( Pantao), die sinds enkele decennia in Zuid Europa wordt verbouwd en met ‘wild’ niets te maken heeft.  Ook nectarine die in onze winkels als een aparte soort wordt verkocht, is gewoon een cultivar van perzik.

Echte wilde perziken zijn vermoedelijk al eeuwen verdwenen en hetzelfde geldt voor diverse andere  fruitsoorten uit het geslacht Prunus. China neemt momenteel ongeveer ¾ van de wereldproductie van perziken voor zijn rekening  In China worden Perziken al  ruim 4000 jaar verbouwd.  De oudste historische vermeldingen zijn nog een paar duizend jaar ouder. Het is dan ook geen wonder dat er een uitgebreide mythologie bestaat rond deze soort.  In een oud chinees wereldbeeld, wordt het centrum van de wereld gevormd door rechtopstaand hout: het begin van de schepping. In het oosten vormt dit hout een reusachtige perzik, wiens vruchten onsterfelijkheid verlenen. Deze boom vormt de poort van de beschermgeesten. Perzik is het symbool van de eeuwige jeugd.  Perzik  en pruim zijn in zowel  de China als in  Europa een symbool voor het vrouwelijke geslachtsorgaan en ook een symbool van vruchtbaarheid.  Wat de perzik is in China, is de pruim in Europa.  In Zuid-Europa was pruim een  godenvrucht  die  vruchtbaarheid en liefde symboliseerde.

De Pruimencultuur  is  in de loop van de geschiedenis steeds  verder naar het noorden geschoven. Vaak werden  pruimenboomgaarden gekweekt in  beschutte kloostertuinen. Door te kruisen met lokale soorten als  Sleedoorn  en kerspruim ontstond er een reeks van overgangsvormen

Pruimenbloesem

zoals kroosjes en heesterpruim.  Deze  zitten  qua vorm en vruchtgrootte tussen Pruim en Sleedoorn in. Vermoedelijk hebben zulke kruisingsproducten in het verleden geleid tot cultuurrassen die beter bestand waren tegen het lokale klimaat.

Onze voorouders in de steentijd  kenden en gebruikten sleedoorn  voor zowel beschutting (weerhagen) als erfscheidingen. Sleepruim stond in de steentijd ook op het menu. In de late bronstijd duiken hier voor het eerst pruimen (kroosjes) op.  Determinatie van archeologisch materiaal van Prunus is lastig omdat de verschillende soorten niet op grond van hout noch op grond van stuifmeel tot op soort kunnen worden gedetermineerd. Vaak is men voor determinatie afhankelijk van de fruitpitten die op archeologische vindplaatsen worden aangetroffen. Vanaf de Romeinse tijd zien we kroosjes steeds vaker opduiken. De eerste echt grote pruimen zoals we die nu kennen, vinden we vanaf de late middeleeuwen.

pruimen

Anders dan bij de sleedoorn, wordt de  (eveneens  inheemse)  kers  hier  pas  gevonden op archeologische vindplaatsen uit de Romeinse tijd. Vaak gaat het om Romeinse fortificaties  De vruchten van de hier inheemse kersen waren gewoon te klein voor praktisch gebruik als voedsel.  De kersen met grote vruchten werden hier door de Romeinen geïntroduceerd. De Romeinen op hun beurt hebben de  consumptiekersen net als de perzik opgepikt in klein Azië.

Bij de Germanen stond de kers in een twijfelachtig daglicht. In kersenbomen leefden volgens hen demonen en boze geesten. Volgens de Litouwers, werd de kerselaar bewoond door een duivel die Kirnis werd genoemd. In Albanië werden wijnstokken bemest met de as van verbrand kersenhout om boze geesten bang te maken voor verbranding. Iets van die kwade reuk aan kersen vinden we nog terug in het Christendom. Op de geboortedag van verschillende heiligen (dit verschilt van streek tot streek) mag men geen kersen plukken omdat men anders de nek zou breken. Anderzijds is kers net  als de pruim en de perzik een vruchtbaarheidssymbool en orakelboom. Zo werd de kers gebruikt als huwelijksorakel. Als een meisje meerdere vrijers had, sneed men vlak voor kerst een kersentak voor elke vrijer en zette deze in een  vaas met zijn naam erop.  De twijg die het dichtst voor kerst in bloei kwam wees de juiste partner voor het huwelijk aan.

In Japan is het in bloei komen van de kersen een nationale gebeurtenis.  Het kersenbloesemfeest Hanami, wordt door het gehele land gevierd, door de kersen te gaan bekijken. Er wordt uitgebreid onder de bomen gepicknickt en saké gedronken. Het feest is oorspronkelijk afkomstig  uit China en ontstaan uit  feesten ter ere van de bloei van pruimen en perziken. In de zevende eeuw begon in Japan de bloei van de kersen een steeds belangrijker rol te spelen. In die periode begon de ridderkaste ,de samoerai,  in Japan een steeds grotere rol te spelen. Er ontstonden een soort ridderlijke leefregels (bushido).  Eén van die regels is vrij vertaald: “het leven is kort en goed” en de uitbundige korte bloei van de kersen past hier uitstekend bij. De kersen werden het symbool van het vergankelijke leven van de samoerai.  Ook was de kersenbloesem een symbool  voor de schoonheid  van de vrouw. In de zeventiende eeuw, was de welvaart van Japan dermate toegenomen, dat het gebruik van kersen kijken door het gehele volk werd overgenomen. De kerspruim voor mijn huis staat nu volop te bloeien en dat is altijd weer een mooi begin van nieuw leven.

Jetse Jaarsma

hanami door Yasui Tenjinyama

amandel in vrucht

Voetstappenpad 25 jaar nieuw

Afgelopen zomer alweer 25 jaar geleden werd het Voetstappenpad eindelijk feestelijk geopend. Wat bij de oorspronkelijk aanleg in 1939 door de politieke spanningen niet mogelijk was, kon in 1997 wel gevierd worden.

Iedereen wist wel een aantal van die betonnen palen met voet in het veld te staan, maar deze als wandeling volgen wasnietmogelijk.Dewerkgroepdoe-het-zelf-wandelingen had bij GNR het plan aangekaart om de oorspronkelijke route van het Voetstappenpad in ere te herstellen. Dat viel bij Goois Natuurreservaat (GNR) in goede aarde, want het paste mooi bij de festiviteiten van hun 65-jarig bestaan.

Dat betekende dat wij eerst in de archieven van GNR en de gemeente Hilversum moesten duiken om op zoek te gaan naar kaarten waarop de route was ingetekend. En inderdaad vonden we een soort schets met de route en de aanduiding waar de betonnen voetstappen neergezet waren. In drie expedities zijn we met de fiets op zoek gegaan naar de oorspronkelijke palen. Een van de keren was het zo koud dat we na het vinden van een paal ergens op de Zuiderheide geheel bevroren meteen naar huis zijn gefietst. We vonden een deel van de palen nog steeds op de oorspronkelijk plek, andere moesten nieuw gemaakt en teruggeplaatst worden.

Opvallend was dat het grootste deel van de route na zoveel jaar nog steeds door natuurgebieden leidt. Dan zie je hoe belangrijk de oprichting van GNR is geweest voor het behoud van de natuur rond Hilversum en Laren. De route doorkruist ook gebieden van andere eigenaren zoals het Cronebos van Natuurmonumenten (NM).

Op twee plekken was het pad duidelijk anders dan bij de aanleg: de passage van de A27 die aangelegd is in 1975, gaat nu via de Zwaluwenbrug. Dat is iets zuidelijker dan het oorspronkelijke tracé. Later is de route door de bouw van het ecoduct, waardoor een deel van het terrein is afgesloten, nog verder omgeleid. Door de Kerkelanden wordt het oorspronkelijk plan zoveel mogelijk gevolgd, alleen nu door een woonwijk waar eerst bouwland was.

In augustus 1997 was het zover. Tot op de laatste avond voor de officiële opening werd er gewerkt aan het schilderen van de witte voetprinten op de nieuwe betonnen palen en aan het ophangen van de nieuwe rode schildjes om de route nog duidelijker te kunnen aangeven. Slechts één mal

was er in de betonfabriek beschikbaar zodat er per dag één paal kon worden geleverd die met de hand beschilderd werd en dan steeds ergens anders in het terrein werd ingegraven. Een hele klus. Onder de grond zit meer beton dan bovengronds doet vermoeden.

Op een mooie zaterdagochtend was de opening met een toespraak van Pieter Winsemius, destijds voorzitter van NM tevens hardloper, en daarna een estafetteloop door de Gooise Atletiekclub. In de dagen, jaren daarna konden wandelaars hun hart ophalen met deze verrassende route door bossen, over de hei en een zandverstuiving, slechts hier en daar onderbroken door een weg of stedelijk gebied.

Een half jaar terug stond ik na een tweedaagse wandeling ergens bij Spijkenisse op de bus te wachten. Ik raakte in gesprek met fanatieke wandelaars uit het zuiden van het land. Zij waren enthousiast over de tocht die ze een week eerder hadden gelopen. Ze hadden meegelopen met een evenement - de Voetstappen Wandelrally – jaarlijks georganiseerd door de Gooise Atletiekclub. Op zondag 14 mei kun je weer deelnemen aan deze wandelrally. Er kan 10, 14, 16 km of het hele Voetstappenpad (29 km) gelopen worden. (https://voetstappenpad.nl/)

De tocht met de wat ouderwets aandoende bewegwijzering is nog steeds in volle glorie te lopen, landelijk bekend en erg populair.

Christine Tamminga

Over voedselbossen en meer

“Er is koffie, hoor!”, hoor ik roepen. Ik snel naar beneden. Voor koffie ben ik altijd te porren. “Wat ben je eigenlijk aan het doen?”, vraagt mijn wederhelft. “Nou, je weet toch ook dat onlangs in Engeland de boeken van Roald Dahl door zgn. “sensitivy readers” zijn onderzocht op gevoeligheden in de teksten en een woord zoals “dik” wordt vervangen door “enorm” en “wolkenmannen” nu “wolkenmensen” heten? Je kunt erop wachten dat straks ook Nederlandse namen van planten en dieren onder vuur komen te liggen. Ik ben dus alvast aan het voorsorteren op deze onvermijdelijke actie”. “En, heb je al wat gevonden dan?”, vraagt mijn vrouw. “Jazeker!”, antwoord ik. “Wat dacht je van een gevoelige naam als de Grote eikelboorder. Dat kevertje kan er niks aan doen maar die naam kan straks echt niet meer. Dat wordt dan gewoon “Meer dan gemiddelde eikelboorder”. Hetzelfde geldt voor de Grote klit. En wat dacht je van het nonnetje? Dat eendje heeft die naam niet verzonnen en misschien vindt hij het helemaal niet leuk om te worden vergeleken met een non! En dan heb ik het nog niet eens over de naaktslak, de rotgans en de strontvlieg. Nee, ik ben voorlopig nog wel even bezig!”

Mijn vrouw kijkt me aan alsof ik totaal geschift geworden ben en vraagt snel ter afleiding: “Hoe was de contactavond over Voedselbossen eigenlijk?” Ik antwoord: “Ja, die was wel de moeite waard. Ik heb er zeker wel het één en ander over opgestoken. De zeven voedsellagen, van kroon- tot kruid-en knollaag, zitten helemaal in mijn hoofd nu. Wat mij aansprak is dat je mogelijk toekomstige lege weilanden vanaldannietuitgekochteveeboerenkuntomtoverennaar mooie voedselbossen zonder bemesting”. Overigens is het niet zo gemakkelijk om van de opbrengsten uit een voedselbos te kunnen leven maar dat hoeft natuurlijk ook niet direct, aldus de sympathieke voedselboss Martijn die de contactavond verzorgde.

Eén opmerking is wel bij mij blijven hangen en dat is het antwoord op de vraag of er alleen maar inheemse soorten worden gebruikt bij de aanplant van een voedselbos. Het, voor mij, verrassende antwoord was dat het merendeel van

de aanplant bestaat uit exoten, dus planten en struiken, niet van eigen bodem. “Wel non-invasief, hoor”, werd erbij gezegd. Met de huidige klimatologische veranderingen kun je daar natuurlijk hele discussies over voeren. Ik heb in een eerderecolumnaleensopgemerktdatdeinheemseplanten van nu wellicht de exoten van de toekomst kunnen worden en vice versa. Maar goed, of je dat nu al extra wilt stimuleren door het aanplanten van exoten? Volgens een wetenschappelijk rapport over voedselbossen, uitgebracht in 2019 door de Radbouduniversiteit, bestaat een gemiddeld voedselbos uit meer dan 80% aangeplante exoten waarvan sommige soorten wel degelijk invasief kunnen zijn met gevolgen voor de biodiversiteit.

Als je dan een voedselbos aanlegt, is het misschien toch verstandig om vooral inheemse soorten te gebruiken hoewel de vruchten van de pawpawstruik afkomstig uit Noord-Amerika, getoond op de contactavond, mij wel heel smakelijk lijken! Maar goed, ik ben geen deskundige op het gebied van voedselbossen. Op geen enkel gebied trouwens. Volgens mijn vrouw kan ik wel heel goed doen alsof!

“Je koffie wordt koud”, hoor ik op de achtergrond.

Rob Le Febre

Eikelboorder Pimpelnoot (foto en artikel: Rob Le Febre)

Foto: Branta bernicla 66, Rotgans, Saxifraga-Henk Baptist

Ledenenquete IVN

In december 2022 stelden als bestuur de leden van IVN Gooi 20 vragen over hun betrokkenheid en hoe zij aankijken tegen de vereniging. In het totaal reageerden 62 mensen op de enquête. Dat is maar liefst één op de vijf leden. Wij zijn blij dat zo veel leden de moeite hebben genomen om feedback te geven. In de Nieuwsbrief van 19 februari zijn de volledige resultaten van de enquête rondgestuurd. In dit stukjeleesjewatwijalsbestuuralsbelangrijksteconclusies meenemen uit de enquête.

De belangrijkste uitkomsten

Een grote meerderheid (90%) van de respondenten voelt zich betrokken bij de vereniging. Dat is positief. Tegelijkertijd geeft een derde van de respondenten ook aan dat de betrokkenheid sinds corona minder is geworden.

Veel leden geven aan regelmatig of af en toe deel te nemen aan activiteiten. De meerderheid vindt dat er voldoende activiteiten georganiseerd worden door IVN Gooi. De meest populaire leden-activiteiten zijn de contactavonden en de nascholingscursussen. Het jaarlijkse weekend en de nieuwjaarswandeling scoren ook hoog.

Voor wat betreft de publieksactiviteiten zijn thematische excursiesveruitfavoriet.Verschillendeledengevenaandat er veel activiteiten in en rond Hilversum worden georganiseerd, maar weinig in andere delen van het Gooi. Een lid maakte de opmerking dat IVN Gooi meer ‘out-of-the-box’ zou moeten denken op het gebied van activiteiten en noemde IVN Utrecht als voorbeeld van hoe het beter kan.

Figuur 1: Welke publieksactiviteiten waardeer je het meest? (percentage respondenten)

Veel leden zijn ook lid van andere natuurorganisaties. Gemiddeld zijn respondenten ook bij twee andere natuurorganisaties lid. Figuur 2 laat zien dat veel IVN-ers lid zijn van GNR en Natuurmonumenten. Slecht een paar respondenten (3%) gaf af aan ook lid van KNNV te zijn.

Figuur 2: Percentage respondenten dat ook lid is bij andere (natuur)verenigingen

Over het algemeen zijn leden tevreden met de manier waarop zij geïnformeerd worden over activiteiten. De belangrijkste bronnen van informatie voor leden zijn de Nieuwsbrief, het afdelingsblad de 'Grote Ratelaar’ en de website.

Wij stelden leden ook de vraag wat zij verwachten van de IVN Gooi als vereniging. Er kwamen veel verschillende antwoorden op deze vraag. Een gemene deler in de antwoorden was dat leden verwachten dat er een gevarieerd aanbod van natuuractiviteiten is en dat zij de vereniging zien als een bron van natuurkennis. Ook vinden veel leden het sociale element van de vereniging belangrijk: contact met andere natuurliefhebbers en gezelligheid.

We stelden ook de vraag van welke natuuronderwerpen leden kennis hadden of waar ze enthousiast over zijn. De natuurkennisisbehoorlijkbreedbinnendevereniging.Veel leden hebben kennis van vogels, bomen, planten of paddenstoelen. Alleen op het gebied van algen en wieren is er weinig kennis binnen de vereniging: slechts één lid gaf aan hier kennis/belangstelling voor te hebben.

Figuur 3: Natuuronderwerpen waar leden kennis van hebben

In het totaal noemen leden 35 gebieden in het Gooi waar zij goed bekend zijn of enthousiast over zijn. De gebieden die het meest genoemd worden, zijn de Westerheide, het Spanderswoud, de ’s Gravelandse buitenplaatsen en de Hoorneboegse Heide.

Deze informatie geeft meer inzicht in de leden die  een bijdrage zouden kunnen leveren aan een publieksactiviteit in een bepaald gebied of natuuronderwerp. In het totaal hebben 20 leden in de enquête aangegeven te willen gidsen bij publieksactiviteiten.

Uit de enquête kwam naar voren dat IVN Gooi meer aandacht zou moeten geven aan duurzaamheidsthema’s zoals biodiversiteit, klimaatverandering, bodemvervuiling en stikstof. Eenanderthemadatveelgenoemdwerd,isnatuur in de wijk/stad/gebouwde omgeving. Eén lid schreef dat het goed zou zijn als IVN duidelijker onder de aandacht kan brengen wat de natuur in het Gooi nou precies zo bijzonder maakt.

Respondenten hebben uiteenlopende meningen over werkgroepen. Bijna de helft zegt dat werkgroepen het fundament van de vereniging zijn terwijl een flink aantal leden ook aangeeft liever op ad hoc basis betrokken te zijn bij activiteiten van IVN Gooi.

Volgende stappen

Het bestuur heeft door de enquête een duidelijker beeld gekregen van wat leden van IVN Gooi belangrijk vinden. Het is duidelijk dat velen zich betrokken voelen bij de vereniging, maar dat meerdere leden ook vinden dat de vereniging nog een slag kan maken met nieuwe, eigentijdse thema’s en activiteiten. De uitkomsten van de enquête heeft het bestuur meegenomen bij het opstellen van het nieuwe meerjarenplan op hoofdlijnen.

Een belangrijke factor voor een succesvolle vereniging is een actieve bijdrage van leden. De enquête laat zien dat leden veel ideeën hebben over hoe wij als vereniging verder kunnen ontwikkelen. Wij hopen dan ook dat leden met hun suggesties naar voren stappen en het initiatief nemen om IVN Gooi mooier, leuker en aantrekkelijk te maken voor onze leden en andere bewoners van het Gooi.

Misschien zijn er ook leden die goeie ideeën hebben voor een activiteit, maar niet precies weten hoe ze die vorm moeten geven. Als dat het geval is, neem dan contact met iemand uit het bestuur. Wij kunnen jullie zeker een stap op weg helpen!

Het bestuur,

Fred Jansen

Michaël Gründeman

Jan van den Berg

Ella van der Lof

Maurits Heldring [Rob le Febre]

Stippellijn 2 kolommen

Zeepsop bij de boom

Na een nachtvorst en aanhoudende regen zijn wij (Martien en ik) een wandeling rond de Naarden Vesting gaan maken. Al wandelend zag ik een regenplas met schuim aan de voet van een boom. Ik haalde Martien erbij en voordat ik iets kon zeggen riep hij uit:” Kijk nou, zeepsop bij de boom”. Hoe kan dit?

Boomschuim

Dit verschijnsel heet boomschuim en is vooral te zien na een nachtvorst i.c.m. een temperatuur net boven nul en aanhoudende periode van regen. Hierdoor kunnen spleten ontstaan. De boomsappen (o.a. het eiwit saponine) kunnen nu makkelijker naar buiten lekken en samen met het regenwater een zeepsopje vormen. Hoe ruwer de boomschors, hoe meer zeepsop b.v. bij de eik. Saponine komt van het Latijnse woord Sapon en Frans voor Savon en betekent zeep.

Scheikundig gezien ontstaat het boomschuim door gisting van saponine met regenwater en zuurstof.

Saponine is een eiwit dat de boom zelf maakt. Het heeft een nare bittere smaak voor insecten, bacteriën en schimmels. Zo beschermt de boom zich tegen deze indringers.

Tip

Trek eens de stoute (waterbestendige) schoenen aan en ga een wandeling maken na een nachtvorst in de regen. Een goede kans dat je ook zeepsop ziet bij een boom.

Tekst en foto: Veronica van der Meer

Hoe Hilversum aan zijn naam kwam

5 jaar geleden heb ik van Hilversum mijn woonplaats gemaakt. Met de natuur, de mensen en de dorpen in ’t Gooi was ik niet bekend. Om deze beter te leren kennen meldde ik mij in 2020 aan voor de IVN natuurgidsenopleiding. Nu twee jaar verder heb ik een hoop geleerd maar weet ik nog lang niet alles. De naam Hilversum bijvoorbeeld, waar komt die eigenlijk vandaan?

De historische vereniging Albertus Perk zegt daarover: Hilversum is een hemnaam en luidde oorspronkelijk Hildifridishaim; een middeleeuwse naam. Het middeleeuwse woord ‘hem, ‘ham, haim, betekent : akker, omheind met bijvoorbeeld een hek of door een sloot omgeven stuk land. ‘Hildifridishaim’ is dus het ‘hem’ of hier ‘haim’ van Hildifridis. Met andere woorden het afgescheiden stuk akker, land van ene boer Hildifridis.

Over de ontstaansgeschiedenis van de naam Hilversum doet ook nog een ander verhaal de ronde en hier is een andere boer bij betrokken. Lang geleden woonde boer Harmen met zijn vrouw en dochter genaamd Hille, in het dorpje Laren, gelegen in het ruige Nardinckland. Het boerenbestaan was zwaar en Harmen greep regelmatig naar de fles en sloeg vaak aan het gokken. Dit tot groot verdriet van zijn vrouw en dochter. Ook hun boerenbedrijf leed hier vreselijk onder. Toen de boerin op een dag overleed en Harmen door verdriet en schuldgevoel werd verteerd, ging het al snel van kwaad tot erger. Hoe Hille haar vader ook smeekte om te stoppen, Harmen bleef drinken en vergokte bijna al hun bezit. Op een avond was het geluk weer niet op zijn hand en riep hij “ Vervloekt! Ik geef het nog niet op! Ik, ik geef Hille voor de som! Harmen had bij zijn laatste kans, zijn dochter ingezet.

Hille die haar vader had horen schreeuwen, was zich rot geschrokken en sloeg huilend op de vlucht, het dorp uit en de hei op. Maar waar moest ze heen? Plotseling zag ze in

de verte een glinstering en naderde haar een lichtcirkel waaruit de goden Wodan en Braga tevoorschijn kwamen. Hille stortte haar hart bij de goden uit en op hun beurt besloten zij Laren te vervloeken vanwege het leed wat zich daar had afgespeeld. Ze zegenden een nog te bouwen dorp wat de naam zou krijgen; Hille voor de Som.

Wodan en Braga wezen Hille de weg naar een verderop gelegen boerenhoeve. Daar werd ze liefdevol ontvangen door een sterke jonge boer. Na verloop van tijd trouwden Hille met deze boer en samen bouwde ze verder aan hun bloeiende boerenbedrijf. Rondom hun woning ontstond geleidelijk een steeds groter wordend welvarend dorp het grootste van Nardinckland. En de naam van dit dorp? Dat werd natuurlijk Hille voor de Som, wat we nu kennen als Hilversum.

Kim Booijen

Bronnen: Volksverhalen almanak Gooise legenden – Drs G.H.J Holthuizen-Seeger

Foto: Fred Jansen

Scholingscursus voor IVN-gidsen

Gericht op publieksactiviteiten in het Goois Natuurreservaat

In 2022 is het idee geopperd om een scholingsaanbod te ontwikkelen voor IVN-gidsen, die actief willen meewerken aan een programma van publieksactiviteiten in het Goois Natuurreservaat. IVN Gooi en GNR werken hierin nauw samen.

GNR levert de basiskennis over de organisatie, het beheer en terreinkennis. IVN verzorgt de organisatie van deze cursus en levert de educatieve bouwstenen om de gidsen goed toe te rusten. De cursus zal een combinatie zijn van theoretische achtergronden, praktische terreinkennis en educatieve werkvormen. Dit komt jaarlijks terug met nieuwe onderwerpen.

In de afgelopen jaren hebben er grote ontwikkelingen plaatsgevonden binnen GNR als organisatie, maar zeker ookontwikkelingeninnatuurbeheer,zoalsderealisatievan natuurverbindingen in het Gooi waar GNR een belangrijke rol in speelt. GNR wil de ontwikkelingen graag breed gedragen zien bij de bewoners van het Gooi. Groot draagvlak is nodig om het werk van GNR mogelijk te maken en om de gebieden te behouden.

IVN-gidsen zijn goed in staat om als ambassadeurs hierin een belangrijke rol te spelen. Om deze rol goed te kunnen vervullen, is het wel noodzakelijk dat IVN-gidsen het goede verhaal doen en van de actuele ontwikkelingen op de hoogte zijn. IVN-gidsen zijn goed opgeleid en bezitten een groot scala aan educatieve vaardigheden.

Doelgroep

IVN-gidsen/de vertellers die educatieve activiteiten willen verrichten in het Goois Natuurreservaat en zich committeren om mee te werken aan een activiteitenprogramma met afhankelijk van het thema/gebied bijvoorbeeld: wandelexcursies, mini-cursussen voor publiek, fietsexcursies, jeugdactiviteiten.

Kosten

Voor de gidsen is het een cursus die we als afdeling als nascholing aanbieden. We vragen geen financiële bijdrage van de deelnemers. We vragen wel een vervolg-inspanning in de vorm van het organiseren van of het leveren van een bijdrage aan een of meer activiteiten voor publiek.

Cursus 2023

(2 avonden en 1 dagdeel in het terrein)

Maandag       15 mei            19.30 - 21.30 uur GNR-kunde en actuele ontwikkelingen

Dinsdag         23 mei            19.30 - 21.30 uur Natuurverbindingen in het Gooi

Donderdag    1 juni              15.00 - 17.00 uur Terreinbezoek

Geef je op bij Fred Jansen (jansen.fred@gmail.com). Doe dit vòòr 10 april.

Mocht je specifieke vragen hebben, of onderwerpen en vragen die je krijgt vanuit publiek waar zij geen antwoord bij hebben, noem die dan ook in je mail. Denk daarbij aan beheer-gerelateerde vragen, een onderwerp als stikstof in onze gebieden, of misschien iets wat GNR niet op de radar heeft.

Foto: Fred Jansen

INDIEN ONBESTELBAAR: POLLUXSTRAAT 18

1223 GB HILVERSUM