VITAMIN C
MOĆNI POMAGAČ IMUNOSUSTAVA V
itamin C (L-askorbinska kiselina) vrlo je moćna reduktivna molekula. U ljudskom organizmu ima dvije izrazito važne funkcije - djeluje kao antioksidans te kao kofaktor enzima. Vitamin C je topiv u vodi, neenzimatski je antioksidans u plazmi i tkivima. Od oštećenja slobodnim radikalima štiti za život neophodne stanice u tijelu, kao što su proteini, lipidi, ugljikohidrati, nukleinske kiseline. Njegova uloga kao kofaktora također je povezana s njegovim redoks potencijalom. Održavajući metale vezane en zimima u reduciranom obliku, pomaže oksidazama u sintezi nekolicine iznimno važnih biomolekula. Ti su enzimi monooksigenaze ili dioksigenaze.1 Nedostatak vitamina C u organizmu vodi do nedostatne sinteze kolagena, karnitina i katekolamina. Vitamin C je donor elektrona. Može donirati dva elektrona reaktivnim slobodnim radikalima koji se zatim reduciraju. Gubitak jednog elektrona vodi do njegove oksidacije u askorbat slobodni radikal koji je u usporedbi s ostalim slobodnim radikalima relativno neaktivan. On se može reducirati u vitamin C dobivanjem jednog elektrona, ili se može gubitkom još jednog elektrona dalje oksidirati u dehidroaskorbinsku kiselinu. Ona je stabilna samo nekoliko minuta, te se zatim ili ireverzibilno hidrolizira u 2,3-diketoguloničnu kiselinu, ili se reducira u semidehidroaskorbinsku kiselinu i vitamin C. Međutim, učinkovitost in vivo redukcijskih reakcija kojima se dobiva vitamin C iz dehidroaskorbinske kiseline i semidehidroaskorbinske kiseline čini se malom, s obzirom da se nedostatak vitamina C javlja 30 dana nakon njegova izostavljanja iz svakodnevne prehrane zdravih ljudi. Stoga se, najvjerojatnije, vitamin C ok sidira u dehidroaskorbinsku kiselinu koja se ireverzibilno metabolizira.
Bioraspoloživost Provedena farmakokinetička ispitivanja pokazala su da je koncentracija vitamina C u plazmi kontrolirana trima mehanizmima: crijevnom apsorpcijom, tkivnim transportom te bubrežnom 10
www.inpharma.hr
reapsorpcijom. Kao odgovor na povećane oralne doze vitamina C, njegova koncentracija u plazmi postepeno raste pri unosu od 30-100 mg/dan. Optimalna koncentracija postiže se pri 80 μmol/L. To se najčešće postiže dnevnim dozama od 200-400 mg/dan, ali kod zdravih, mladih pojedinaca. Potpuna, 100%-tna apsorpcija zabilježena je pri dozama od oko 200 mg. U višim dozama (≥ 500 mg jednokratno), apsorbirani dio se smanjuje s povećavanjem doze. Nakon zasićenja dolazi do povećane eliminacije urinom.2 Dok se uz pomoć koncentracije vitamina C u plazmi može odrediti njegov unos, vitamin C u leukocitima smatra se indikatorom njegovih zaliha. No, to se ne odnosi na sva tkiva, posebno ne na njegove količine u skeletnim mišićima.
Uloga vitamina C u imunitetu Vitamin C in vitro utječe na nekoliko dijelova ljudskog imunosustava. Dokazano, stimulira sintezu i funkciju leukocita (bijele krvne stanice), posebice neutrofila, limfocita i fagocita. Prije svega utječe na pokretljivost stanica, kemotaksiju i fagocitozu. Neutrofili, fagociti i limfociti akumuliraju vitamin C u visokim koncentracijama, što ih štiti od ok sidativnog oštećenja.3 Kao odgovor na “napad” mikroorganiza ma, fagociti otpuštaju nespecifične toksine poput superoksid radikala, hipokloridne kiseline i peroksinitrita. Te reaktivne tvari ubi-
jaju patogene, te u tom procesu mogu oš tetiti i same leukocite. Vitamin C svojim antioksidativnim djelovanjem štiti leukocite od mogućeg samooštećenja. Fagociti također proizvode i otpuštaju citokine, uključujući i interferone koji imaju antivirusno djelovanje. Vitamin C dokazano povećava proizvodnju interferona in vitro.4 Ispitivanja su dokazala da vitamin C dodatno stimulira kemotaksi čno i mikrobiološko djelovanje neutrofila, uz stimulaciju proliferacije i diferencijacije B i T limfocita.5
Vitamin C i infekcije Glavni simptom nedostatka vitamina C, skorbut, praćen je povećanom osjetljivošću na infekcije, prije svega dišnih puteva, s upalom pluća kao jednom od najčešćih komplikacija i čestim uzročnikom smrtnih ishoda. Pacijenti s akutnim dišnim infekcijama, poput plućne tuberkuloze, imaju snižene koncentracije vitamina C u plazmi, u odnosu na zdrave pojedince. Primjena vitamina C kod tih infekcija uravnotežuje njegovu koncentraciju te značajno poboljšava funkcije disanja. Slučajevi akutnih plućnih infekcija, nakon intravenozne primjene vitamina C pokazali su vrlo brzo poboljšanje stanja. Naime, “čišćenje” neutrofila iz inficiranih pluća nakon primjene vitamina C, povezuje se s povećanom apoptozom, pa zatim i fagocitozom potrošenih neutrofila od strane makrofaga. Pretklinička ispitivanja na životinja ma pokazala su da primjena vitamina C potiče uklanjanje alveolarne tekućine, poveća va funkcije bronhoalveolarne epitelne barijere, te umanjuje odvajanje neutrofila, što su sve osnovni faktori za odvijanje normalnih plućnih funkcija. Meta-analize su pokazale da je primjena vitamina C u dozi od 200 mg/dan ili više, učinkovita u smanjenju simptoma prehlade i skraćivanju njenog trajanja, ali i njezina nastanka, uz istovremenu povećanu izloženost fizičkom stresu. Primjena kod osoba koje su imale razinu vitamina C is pod 45 μmol/L, također vodi do smanjenog nastanka prehlada. Zanimljivo je da se provelo svega nekoliko ispitivanja o njegovu učinku kod prehlade. Doka zalo se da za vrijeme
TELURA PROMO
AUTORICA ČLANKA:
Ines Buhač, mag.pharm.
