Rumphius
verdient een plekje in het pantheon van de plantkunde In de week dat Rumphius’ Kruidboek uitkwam, heeft Norbert Peeters tijd vrijgemaakt voor een interview voor het Hortusmagazine.
[tekst] Wim Voortman [foto] Daisy de Pater [illustratie] Bijzondere collecties UBL
D
De meeste lezers van dit magazine zullen Norbert Peeters wel kennen: van HOVO- en zondagmiddagcolleges, Studium Generale en diverse boeken, waaronder Botanische revolutie, dat nog genomineerd is geweest voor de Jan Wolkersprijs. En natuurlijk van de artikelen die hij elk jaar schrijft voor ‘Hortus Leiden.’ Veel minder bekend is het onderwerp van zijn laatste boek, het Amboinsche Kruid-boek. Dit is het magnum opus van Georg Everhard Rumphius (1627-1702), die in dienst van de VOC het grootste deel van zijn leven op Ambon heeft gewoond. En als men Rumphius al kent, is dat zelden in verband met zijn kruidenboek. Het Kruid-boek is een 13-delig werk waarin Rumphius zo’n 1700 soorten planten beschrijft, en dat een bewogen geschiedenis kent. Zo zijn de eerste zes delen alleen in kopie overgeleverd, omdat de originelen onderweg naar Holland verloren zijn gegaan door een Franse aanval in de Golf van Biskaje. Daarna heeft het nog zo’n 40 jaar geduurd voor het geheel werd uitgegeven. Het werk is meer dan alleen een plantenboek: met
48 Hortus botanicus Leiden 2021
gevoel voor het bijzondere voegt Rumphius allerlei wetenswaardigheden toe aan zijn beschrijvingen, zoals medicinale en andere nutsaspecten en ‘wonderverhalen’ over de planten. Peeters: ‘Tegenwoordig zouden we zoiets een etnobotanische studie noemen.’ In vijftien hoofdstukken waarin steeds één of twee planten centraal staan, laat Peeters eerst Rumphius aan het woord en voorziet diens beschrijving dan van een toelichting, zowel uit Rumphius’ eigen tijd als van modernere auteurs. En waar nodig legt hij uit hoe Rumphius tot zijn - in onze ogen soms bizarre - redeneringen komt. Desondanks heeft Rumphius met zijn Kruid-boek een stevige basis gelegd voor de kennis van de ZuidoostAziatische flora. Peeters heeft geprobeerd Rumphius voor nog meer vergetelheid te behoeden, op zijn minst voor ‘de groeiende groep mensen die belangstelling hebben voor natuurhistorie, wetenschapsgeschiedenis en planten’. In het radioprogramma Vroege Vogels merkte hij op, dat Rumphius ‘een plekje verdient in het pantheon van de plantkunde.’ Naast zijn promotiestudie heeft Peeters af en aan zo’n
drie jaar aan het boek gewerkt: ‘Het was ook wel een hobbyproject, in die zin, dat ik het heel erg leuk vond.’ Dat blijkt ook wel, en wie Peeters kent, weet hoe onderhoudend hij kan vertellen. Norbert Peeters: Rumphius’ kruidboek, Verhalen uit de Ambonese flora. Zeist: KNNV, 2020. Paperback, 256 pagina’s, 17 bij 24 cm, € 29,95. ISBN 978 90 5011 747 0. Te bestellen via www.knnvuitgeverij.nl, www. libris.nl of via uw eigen boekhandel.
Mierenplant (Myrmecodia spec.), door Rumphius ‘Groeijend nest’ genoemd
