4. ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ HERMAN HERTZBERGER

O Herman Hertzberger συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη των τάσεων του σχεδιασμού των σχολείων τον 20ο αιώνα. Πρόκειται για μια χρονική περίοδο που διαδραματίζονται σημαντικές αλλαγές στην αρχιτεκτονική σχολικών κτηρίων, καθώς οι αρχιτέκτονες αρχίζουν να ενδιαφέρονται περισσότερο για τη διαδικασία αντίληψης και γνώσης του σχολικού περιβάλλοντος και της σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα σε αυτό και το παιδί. Στα μέσα του 20ου αιώνα, εμφανίζεται, επίσης, η επιστήμη της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας, επισημαίνοντας την επιρροή που μπορεί να ασκήσει το σχολικό περιβάλλον στη νοητική ανάπτυξη και συμπεριφορά των μαθητών.45 Ο Hertzberger, λοιπόν, υιοθέτησε μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Το έργο του για τα σχολεία απεικόνιζε νέους τρόπους ενίσχυσης των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των χρηστών – παιδιών, μέσω της οργάνωσης και των λεπτομερειών που προτείνει η δομημένη μορφή τους. Θεωρεί πως το σχολείο ‘αποτελεί μία κοινωνία, γι’ αυτό και το σχολικό κτήριο πέρα από την παροχή χώρων για ανάγνωση, γραφή και αριθμητική, πρέπει να προσαρμοστεί και σε αυτήν την πτυχή.’46 Τα σχολεία του οργανώνονται με τρόπο που θυμίζει έντονα την οργάνωση μίας πόλης. Οι χώροι κίνησης παρομοιάζονται με δρόμους, οι κοινόχρηστοι χώροι με πλατείες, οι αίθουσες διδασκαλίας με σπίτια και τελικά, όλο το κτήριο στο σύνολό του με μία πόλη, όπου τα παιδιά καλούνται να εξερευνήσουν και να μάθουν μέσα από αυτήν. Το μαθησιακό περιβάλλον, κατά τον Hertzberger, θα πρέπει να μοιάζει με μία πόλη που διαρκώς μεταβάλλεται.

22. Ο Herman Hertzberger για το Ολλανδικό Volkrant Magazine, 2012

45 Κ. Τσουκαλά, Αρχιτεκτονική Παιδί και Αγωγή, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 2002, σ. 93 και L. Baker, A History of School Design and its Indoor Environmental Standards, 1900 to Today, PhD Thesis, National Institute of Building Sciences, National Clearinghouse for Educational Facilities, 2012, σ. 17 46 H. Hertzberger, Space and Learning, Lessons in Architecture 3, Rotterdam, 010 Publishers, 2008, σ. 70

Ταυτόχρονα, έχοντας έρθει σε επαφή με τη Μοντεσοριανή αγωγή, έχει ενστερνιστεί τις απόψεις αυτής της εκπαιδευτικής μεθόδου που βασίζεται στην εξατομικευμένη μάθηση και στη δυνατότητα του παιδιού να επιλέξει ενασχόληση με βάση τα ενδιαφέροντα του μέσα από μια πληθώρα διαφορετικών δραστηριοτήτων που συμβαίνουν ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο. Επομένως, ο σχεδιασμός των σχολείων του ανταποκρίνεται σε αυτές τις χωρικές απαιτήσεις και οι αρχιτεκτονικοί χειρισμοί και τα μέσα που χρησιμοποιεί στοχεύουν στην ανάδειξη του σχολικού κτηρίου σε χώρο μάθησης. Συνοψίζοντας, λοιπόν, τα παραπάνω, καθίσταται πλέον σαφής ο λόγος ενασχόλησης μας με τα έργα του Herman Hertzberger. Ωστόσο, η εργασία μας επικεντρώνεται συγκεκριμένα στο σχολιασμό δύο έργων του, τη σχολή Montessori στο Delft (1960-66) και τα Σχολεία Apollo στο Amsterdam (1980-83). Πρόκειται για τα δύο πρώτα σχολεία που σχεδίασε και στα οποία εμφανίζονται τόσο οι ιδέες του και η φιλοσοφία του για τους εκπαιδευτικούς χώρους όσο και ένα μεγάλο εύρος των ιδιαίτερων αρχιτεκτονικών χειρισμών του. Με άλλα λόγια, τα δύο αυτά έργα συνοψίζουν σε μεγάλο βαθμό τη θεωρία και την πρακτική του, καθώς ο Hertzberger συνδέει με σαφήνεια το εφαρμοσμένο έργο του με τις πεποιθήσεις του και τις αρχές του και για αυτό και τα χρησιμοποιεί σαν αναφορές στα μαθήματά του και τα βιβλία του. Επίσης, τα σχολεία αυτά φαίνεται να έχουν διατηρήσει την αξία τους μέσα στα χρόνια, εφόσον μέχρι και σήμερα λειτουργούν και φιλοξενούν εκπαιδευτικές λειτουργίες, ενώ συχνά γίνονται αναφορές σε αυτά, ως αξιόλογα παραδείγματα, από άλλους αρχιτέκτονες.

35