110151_Overijssel_2011_2.qxd:Opmaak 1
07-04-2011
13:57
Pagina 23
23
door Herman Broers (m.m.v. militair historicus Joop Kroon te IJsselmuiden)
Leuren met ‘de Van Heutsz’ De hoofdingang van de Van Heutszkazerne in 2009, vlak voor de start van de restauratie.
De Generaal J. B. van Heutszkazerne in Kampen is één van de meest beeldbepalende gebouwen in het rivierfront van de stad. Vanwege een renovatie is het immense complex tegenwoordig door bouwsteigers aan het gezicht onttrokken. Ondertussen worstelt de stad met de vraag welke herbestemming ‘de Van Heutz’, na zeven jaar leegstand, moet krijgen. Nieuw is die worsteling niet, want problemen rond de bestemming van de gebouwen vormen een constante in de rijke geschiedenis van het complex.
Generaal Joannes Benedictus van Heutsz (1851-1924), naar wie de Van Heutszkazerne in Kampen is genoemd. Hij was als gouverneur-generaal van Nederlands-Indië een van de belangrijkste figuren uit de Nederlandse koloniale geschiedenis. Decennialang was hij een volksheld. Na ‘het verlies van Indië’ in 1949 werd hij door zijn jarenlange bloedige schrikbewind in Atjeh aan het einde van de negentiende eeuw steeds meer het omstreden symbool van een verwerpelijk koloniaal bewind.
verrees de Buitenkazerne, die vanaf 1830 de Nieuwe Kazerne werd genoemd. Hier konden 600 man worden gelegerd. De twee andere kazernes in Kampen zijn van latere datum. De Koornmarktkazerne was een oud schoolgebouw waarin rond 1880 de Hoofdcursus werd ondergebracht, een officiersopleiding voor beroepsonderofficieren. De Vloeddijkkazerne was oorspronkelijk een weeshuis, dat ter compensatie voor het vertrek van de Hoofdcursus rond 1925 werd bestemd als kazerne voor de school reserveofficieren. Na de afscheiding van België in 1839 werd het Nederlandse leger ingekrompen en dat kostte Kampen haar garnizoen, waardoor de Van Heutszkazerne leeg kwam te staan. Terwijl het kazernecomplex in 1844 met pijn en moeite kon worden herbestemd als tijdelijk rijksentrepot (opslagplaats), startte het stadsbestuur een lobby bij Defensie om een nieuw militair onderdeel in de stad te kunnen onderbrengen. Het duurde nog zes jaar, maar het lukte. In 1850 werd het Instructie-Bataljon ‘het I.B.’ opgericht, een korporaalsopleiding voor jongens vanaf zestien jaar die dienden in Nederland of Nederlands-Indië. Ten behoeve van het I.B. werd de kazerne in de negentiende eeuw aan de stadszijde stukje bij beetje verder uitgebreid, om uiteindelijk in 1876 haar hedendaagse vorm te krijgen. De hoofdingang en de zuidvleugel zoals ze nu nog bestaan dateren van 1853.
Anderhalve eeuw garnizoenshistorie e ligging van Kampen, aan de zuidoever van de IJsselmonding bij één van de weinige bruggen over de rivier, is eeuwenlang van groot militair-strategisch belang geweest. Tot de Franse Tijd (1795-1813) loste het stadsbestuur de door de landsregering verplichte legering of ‘kazernering’ op met het huren van particuliere panden. Nadien veranderden de inzichten en besloot Kampen dat het, net als andere strategisch gelegen steden in het land, een grote eigen kazerne moest krijgen. In het oude Kamper Buitenkwartier, aan een plein op de belangrijke Oudestraat en met uitzicht op de IJssel,
D
De exercitieloods van de Van Heutsz, gefotografeerd rond de eeuwwisseling, waar de militairen binnen exercitielessen kregen omdat ze op straat te vaak werden gehinderd door slecht weer of Kamper jeugd.
