TECHNISCHE INFO
35
Human Centric Lighting, deel 6: Wat is de impact van verlichting op ouderen? In de vorige artikels binnen deze reeks over Human Centric Lighting hebben we het gehad over de verschillende welzijnsvoordelen van verlichting, alsook de aanbevolen verlichtingssterktes (uitgedrukt in MEDI) die nodig zijn om deze voordelen te bekomen. In dit laatste artikel willen we nog even stilstaan bij de aanbevelingen voor ouderen (hier gedefinieerd als 70-plussers). Ouderen zijn vaak ochtendtypes Ons circadiaans ritme verandert met de leeftijd. Studenten in het middelbaar en hoger onderwijs zijn meestal avondtypes. Dit wil zeggen dat zij het moeilijker hebben om vroeg op te staan en dat zij vaak langer wakker blijven vooraleer ze zich slaperig genoeg voelen om in bed te kruipen. Bij jongens is dit nog meer uitgesproken dan bij meisjes. Bij het ouder worden vervroegt ons ritme daarentegen. Ouderen zijn dus vaker een ochtendtype, wat wil zeggen dat zij ’s morgens heel vroeg wakker worden en ’s avonds vroeg moe worden.
Instabiel slaap-waak ritme Daarnaast is het slaap-waak ritme bij ouderen instabieler, waardoor ze overdag vaker dutjes doen en ‘s nachts wakker zijn. Hierdoor is er bij ouderen een minder duidelijk onderscheid in het
activiteitsniveau tussen dag en nacht. Het is belangrijk om hiermee rekening te houden bij het instellen van stuurcurves voor de verlichting in bijvoorbeeld een woonzorgcentrum. Bij ouderen is het extra van belang dat ze in de ochtend worden blootgesteld aan hoge lichtniveaus en dat ’s avonds vroeg in de avond het licht gedimd wordt. Op die manier wordt het slaap-waak ritme meer stabiel en zijn ouderen overdag meer actief en slapen ze meer ’s nachts.
Waarom hebben ouderen extra veel licht nodig? Ouderen hebben geen 250, maar wel 500 (het dubbele!) MEDI nodig om hun circadiaans ritme te synchroniseren. Er liggen hiervoor 3 oorzaken aan de basis: • Ouderen (70+) hebben een lagere gevoeligheid voor licht door vergeling van de ooglens bij het ouder worden (40% minder gevoelig in vergelijking met iemand van 32 jaar).
• Ouderen (70+) hebben een kleinere pupiloppervlakte waardoor er minder licht kan invallen in het oog (41% minder lichtinval in vergelijking met iemand van 32 jaar). • Er treden ook neurologische veranderingen op bij ouderen waardoor hersengebieden die betrokken zijn bij alertheid en hogere cognitieve controle processen minder geactiveerd worden bij toediening van licht met hoge MEDI.
Wat zijn de voordelen voor ouderen? Uit de literatuur blijkt dat ook voor ouderen aangepaste verlichting veel voordelen met zich kan meebrengen. Zo is er een studie waarbij een relighting werd doorgevoerd in de gedeelde leefruimte van een woonzorgcentrum. De bewoners die in de aangepaste verlichting verbleven, ervaarden positieve effecten op cognitie, stemming en slaap. Zo hadden ze 5% minder cognitieve achteruitgang, 19% minder depressieve symptomen, 53% minder functionele beperkingen en een toename van slaapduur tijdens de nacht. Onderzoek toont ook aan dat een betere verlichting kan helpen om bewoners te ondersteunen in het ontwikkelen van een stabieler circadiaans ritme, waardoor ze meer slapen ’s nachts en minder slapen overdag. Uit ons eigen onderzoek blijkt eveneens dat bewoners met dementie minder vaak wakker worden, efficiënter slapen en een stabieler slaap-waak ritme krijgen wanneer ze aan hogere verlichtingssterktes werden blootgesteld. Eowyn Van de Putte (KU Leuven) Sara Kindt (Howest)
Eowyn Van de Putte en Sara Kindt zijn samen mede-uitvoerders van het door VLAIO-gesubsidieerde TETRA-project rond ‘Human Centric Lighting’.
