GRAM augustus 2021 by NVRD

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD DE NVRD | JAARGANG JUNI 2017 VAKBLAD VANVAN DE NVRD | JAARGANG 112 108 #06#05 augustus 2021 PERIKELEN HOE DOEN ZIJ DAT: RONDOM DE AFVALVERDUURZAMEN VAN STOFFENHEFFING HET WAGENPARK

BIJPLAATSEN VAN HOGERE AMBITIES AFVAL BIJDUURZAAM ONDERGRONDSE VOOR AFVALCONTAINERS VERPAKKEN

OPLOSSING VOOR GROF SCHUIFT HUISHOUDELIJK DIFTAR OP MATRASRECYCLING IN LUIERS STEEDS RESTAFVAL, WEL OF NIET DE LIFT NAAR HET WESTEN DICHTERBIJ NASCHEIDEN?

Samen verantwoord fietsaccu’s inzamelen

Gemeenten en milieustraten, helpen jullie mee? Het is belangrijk om brand in vuilniswagens te voorkomen. Doordat mensen uit onwetendheid kapotte fietsaccu’s bij het restafval gooien, neemt het risico op deze branden toe. Samen met gemeenten en milieustraten, wil Stibat consumenten optimaal voorlichten.

Hoe? Om consumenten beter te informeren, heeft Stibat communicatiemateriaal ontwikkeld voor gemeenten en milieustraten. Zoals kant-en-klare teksten voor de website of afvalapp, maar ook geplastificeerde posters en inleverinstructies voor de milieustraat. Wil je als gemeente of milieustraat ook bijdragen aan een verantwoorde inzameling van fietsaccu’s? Ga naar www.stibat.nl/gemeenten om het communicatiemateriaal te downloaden.

Scan de QR-code en download het communicatiemateriaal

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, ACV Groep (hoofdredacteur) Addie Weenk, Rijkswaterstaat Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Nijkerk Marianne Zegwaard, Stantec Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam Annemieke Braamburg, Twente Milieu Ilse van der Grift, NVRD Peter de Boer, gemeente Amsterdam EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: Kees van de Ven / ANP ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw. België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50. BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard. ISSN 1569-0458 © NVRD

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

INHOUD 09

MATRASRECYCLING IN DE LIFT Nu de producentenverantwoordelijkheid mogelijk snel een feit is, kan de grootschalige recycling van matrassen beginnen.

KIDV-WEBCAST TOONT VERNUFTIGE VERPAKKINGSINNOVATIES Om de vernieuwingskansen bij verpakkingen te schetsen, organiseerde kennisinstituut KIDV een webcast boordevol innovaties.

05 BEZEM 06 HOE DOEN ZIJN DAT: VERDUURZAMEN VAN HET WAGENPARK 12 INZAMELEN IN DE AMSTERDAMSE BINNENSTAD 17 WELKE WEG KENT PRODUCENTENVERANTWOORDELIJKHEID VOOR TEXTIEL 18 DIFTAR SCHUIFT OP NAAR HET WESTEN 21 VOEDSELVERSPILLING HOOG OP DE AGENDA 23 TOENEMENDE ROL VAN OVERHEIDSGEDOMINEERDE AFVAL- EN GRONDSTOFFENBEDRIJVEN BIJ HET BEHEER VAN DE OPENBARE RUIMTE 27 DE LEDEN CENTRAAL 32 AANPAK ROTTERDAM INZAMELEN GFE-AFVAL 34 BRANCHENIEUWS 35 CLOSEUP GRAM #06 augustus 2021 | 3

[Advertorial] UITENHAGE VERHUUR:

UITENHAGE NEEMT NIEUWE ONDERGRONDSE VUILNISWAGEN IN GEBRUIK

Bij Uitenhage verhuur in Wateringen kunt u terecht voor de inhuur van diverse soorten reinigingsvoertuigen voor de korte of lange termijn. Het bedrijf investeert constant in een upto-date wagenpark om zo aan de toenemende vraag in deze branche te kunnen voldoen. Onlangs nam het bedrijf een nieuwe ondergrondse vuilniswagen in gebruik. Dit is de eerste van de vijf nieuwe voertuigen die dit jaar nog volgen. Er wordt o.a. geïnvesteerd in nog een ondergronds voertuig, een achterlader, een haakwagen en veegvuil kippers. Het nieuwe ondergrondse voertuig betreft een DAF CF 340 FAN en is uitgerust met een Geesink Norba GPMIV trechter en een Hiab S-HiPro 230W kraan. Er is gekozen voor het GPMIV-model van Geesink vanwege de jarenlange tevreden samenwerking. Het model voldoet aan de eisen van deze tijd, is modern geconstrueerd en voorzien van de nieuwste beschikbare technieken. Door toepassing van deze technieken beantwoordt de GPMIV aan de hoogste eisen voor wat betreft doelmatigheid, veiligheid en bedrijfszekerheid. De S-HiPro 230W is het nieuwste model kraan van Hiab en is speciaal ontwikkeld voor afvalinzameling via het ledigen van ondergrondse containers. Door middel van de nieuw ontwikkelde func-

ties is het mogelijk om met 1 hendel bediening de kraan op het dak van de opbouw te parkeren of eraf te halen, de ondergrondse container uit de put te halen, naar de trechter te brengen en ook weer terug naar de put te brengen. Hierdoor wordt het werken met deze combinatie zeer efficiënt. Voor extra veiligheid is het voertuig uitgerust met een 360° camerasysteem. Zo heeft de chauffeur optimaal overzicht in het voertuig. OVER UITENHAGE Bij Uitenhage staat de klant en zijn inhuurvraag centraal. U kunt hier terecht voor de inhuur van breed- en smalspoor vuilniswagens, zowel met splitbelading als de grotere beladingssystemen tot en met 5 m³, haakwagens (ook met kraan), veegvuilwagens (tevens kipper) en strooiwagens. De strooivoertuigen kunnen gehuurd worden met of zonder strooi installatie. Nieuw is de verhuur van de zogenoemde kleine (euro 6) fietspadstrooiers. Het bedrijf is opgericht in 1993 en na eerst een aantal tweedehands voertuigen gekocht te hebben, kocht het bedrijf in 1995 het eerste nieuwe voertuig. 28 jaar later is Uitenhage de meest efficiënte verhuurder in Nederland met een groot en divers wagenpark, een eigen werkplaats, een 24 uurs planning- en serviceafdeling en een eigen transportservice.

WWW.UITENHAGE.NL

nadenken, verdrietig van het steeds maar weer naar voren brengen, teleurgesteld van het vechten tegen een bierkaai die in de loop van de jaren wel erg hoog leek te zijn. Want naast een SUP is ook het S-woord weer vol in beeld, en hoe.

SSSSS Ongelooflijk, een SUP! Nee, niet suf, maar SUP. Nee, niet de SUP van Suppen, mocht je dat in de afgelopen vakantie hebben gedaan. Rustig een beetje peddelen op een mooie plas water. Ik hoop het van harte. Dat iedereen goed en prettig van een echte vakantie heeft kunnen genieten. Zonder allerlei richtlijnen. Behalve deze dan. Wat je soms niet voor mogelijk houdt, kan dan toch zo maar ineens werkelijkheid zijn. Als Bezem die al heel wat jaren zijn straatje schoonveegt, zijn er soms zaken die je ergens bewust bent gaan negeren. Moe van het er over

Dat leek al helemaal onmogelijk. "Het kan verkeren", zei Bredero lang geleden. Zo lang geleden is deze discussie niet, alhoewel het soms wel zo voelt. Het bestaat, het kan. Geen Single Used Plastics (voor de liefhebber, wegwerpplastic) meer en wel Statiegeld op flesjes en later blikjes. The times, they are a-changing, niet van Bredero, nee. Dylan. Wat krijgen we nu mooie schone stromen PET, wat blijven de stadsparken lekker leeg en wat dobbert er minder in de zee. Nou, bijna. Door kordaat doorpakken van de verantwoordelijke staatssecretaris bleek er toch beweging in een blok beton te zitten. Langzaam brokkelde dit de afgelopen jaren af en bleek de weg vrij om ons, inwoners en consumenten, de structuur te bieden om ons gedrag te veranderen. Want uiteindelijk zullen wij, u en ik, het zelf moeten doen. Het zijn kleine stapjes wellicht maar elke stapje is er weer één. De weg ligt er. De straat is geplaveid. Let's go.

GRAM #06 augustus 2021 | 5

HOE DOEN ZIJ DAT? VERDUURZAMEN VAN HET WAGENPARK TEKST HETTY DEKKERS

Lennart Driessen, fleetmanager Twente Milieu. Contact: l.driessen@twentemilieu.nl

HOE GROOT IS JULLIE WAGENPARK EN WELK DEEL IS AL VERDUURZAAMD? In totaal hebben we zo’n 230 eenheden, waaronder zo’n 70 grote inzamelvoertuigen. We hebben tot nu toe negen elektrische auto’s rijden, dat zijn personenwagens, en we mengen onze diesel deels bij met HVO-brandstof, dat is diesel die gemaakt is van plantaardige oliën en restafval. Nog dit jaar gaan we de eerste elektrische vrachtauto’s voor afvalinzameling aanschaffen en een aantal elektrische bestelbussen. WAT ZIJN DE PLANNEN VOOR DE TOEKOMST? In 2019 tekenden we, net als veel andere afvalinzamelaars en gemeenten, het convenant ‘Duurzame Voertuigen en Brandstoffen in de reinigingsbranche’. Onze doelstelling is dat we vanaf 2030 uitsluitend nog voertuigen aanschaffen die geen uitstoot leveren. Wat er uit de uitlaat komt, moet schoon zijn. Uiteraard gaan we in stapjes naar die doelstelling toe. Eerst richten we ons op biogas voor de grotere inza-

6 | GRAM #06 augustus 2021

melvoertuigen. Dat biogas is gemaakt uit het gft-afval dat wij inzamelen bij inwoners en door Twence verwerkt wordt. Daarmee rijden we grotendeels CO2-neutraal, maar nog niet emissieloos. Uit die uitlaat komen nog altijd gassen vrij. Tegelijkertijd zetten we stappen met volledig elektrische wagens op batterijen. We krijgen dit najaar de eerste twee elektrische inzamelvoertuigen (zijladers), vrachtwagens dus. We gaan kijken hoe dat werkt, en ondertussen volgen we alle ontwikkelingen op de voet. Als de komende jaren mocht blijken dat waterstof ook een goed alternatief is, dan zou het kunnen dat we onze koers een beetje in die richting verleggen. Wij houden in principe alle opties open. WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE HINDERNISSEN, WAAR LOOP JE TEGENAAN? Wat ons nu vooral bezighoudt, is de inzetbaarheid van die twee elektrische inzamelvoertuigen. Berekeningen tonen aan dat ze een hele dag hun werk kunnen doen, zonder tussentijds laden, maar we moeten dat uiteraard ondervinden in de praktijk. Wellicht moeten we onze inzamelroutes verder optimaliseren of aanpassen, dat gaan we

zien. Een ander aandachtspunt is: is er voldoende energie aanwezig om de voertuigen te laden? De ontwikkelingen gaan natuurlijk razendsnel, maar voor nu moeten we ons vooral op dat soort zaken focussen. IS EMISSIELOOS TRANSPORT HAALBAAR IN DE TOEKOMST? Ik ben er van overtuigd dat dat kan. Afhankelijk van de ontwikkelingen in de komende jaren, kunnen we in theorie in 2037 volledig emissieloos rijden. TIPS VOOR ANDERE AFVALINZAMELAARS OF GEMEENTEN? Doe het stap voor stap en kijk steeds hoe het gaat, zodat je kunt schakelen. En zorg dat je iedereen binnen je bedrijf mee krijgt, van planner tot chauffeur. Als je per se de eerste wil zijn met een groot aantal elektrische vrachtwagens bijvoorbeeld, en ze doen het niet naar wens, dan heb je een groot probleem. Bij ons staat betrouwbaarheid en bedrijfszekerheid voorop: de wagens moeten hun werk goed doen. Je kunt immers niet zeggen ‘we zamelen maar een weekje niet in’ als er iets aan die wagen moet gebeuren.

drie vrachtwagens, twee onkruidborstelmachines en vijf zwaardere bestelbussen die elektrisch op waterstof rijden. Overigens wekken we die waterstof in Groningen zelf op, via zonneparken op een oude vuilstort. Het is dus uiterst groene en emissieloze energie.

Gerrit Griffioen, materieelbeheerder gemeente Groningen. Contact: gerrit.griffioen@groningen.nl

HOE GROOT IS JULLIE WAGENPARK EN WELK DEEL IS AL VERDUURZAAMD? Ons wagenpark bestaat in totaal uit zo’n 600 voertuigen en machines. Ongeveer 15 procent daarvan is al verduurzaamd, dat wil zeggen elektrisch aangedreven. Een deel daarvan, vooral personenauto’s en lichtere bestelwagens, rijdt op batterij, een ander deel op waterstof. Zo hebben we

WAT ZIJN DE PLANNEN VOOR DE TOEKOMST? Eind dit jaar willen we 35 eenheden op elektrisch waterstof plus 20 eenheden op elektrisch batterij hebben rijden. Als een voertuig vervangen moet worden, omdat het technisch afgeschreven is, maken we de keuze voor batterij of waterstof. Voor voertuigen die veel lading mee moeten nemen, of die veel energie gebruiken vanwege kraantjes en dergelijke, kiezen wij doorgaans voor waterstof. Onder meer omdat de inzet flexibeler is, je hoeft niet na een bepaald aantal kilometers bij te laden. Batterijen nemen ook veel ruimte en gewicht in beslag, waardoor je laadvermogen vermindert. Maar wát je ook kiest, het gaat om onze doelstelling en die is in 2035 het hele wagenpark emissievrij. Tien jaar eerder, in 2025, willen we al vrijwel alle eenheden (95 procent) die in de binnenstad werken emissievrij hebben.

HOE GROOT IS JULLIE WAGENPARK EN WELK DEEL IS AL VERDUURZAAMD? Wij hebben 187 voertuigen in totaal. Het grootste deel van ons dieselwagenpark rijdt al op HVO-brandstof, wat een CO2-reductie oplevert van 80 procent. Daarnaast hebben we 46 voertuigen op batterijelektrisch. Het grootste deel daarvan zijn personenwagens en bestelbussen. We hadden al één elektrische vrachtwagen, deze zomer zijn er twee grote afvalinzamelvoertuigen bijgekomen.

″ WE KOPEN VANAF Huub Vervoorn, adjunct-directeur Circulus-Berkel. Contact: huub.vervoorn@circulus-berkel.nl

NU AL GEEN ZWARE DIESELVOERTUIGEN MEER ″

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE HINDERNISSEN, WAAR LOOP JE TEGENAAN? Financiën uiteraard, het gaat om hogere investeringen. Dat wordt voor een deel gecompenseerd door langere afschrijftermijnen. Elektrische voertuigen zijn minder slijtagegevoelig en hebben daardoor ook lagere onderhoudskosten. De duurzame voertuigen die we al in gebruik hebben werken goed, en de ontwikkelingen gaan door. Als overheid heb je een voorbeeldfunctie, vinden wij, je moet daarom niet alleen naar de kosten kijken. IS EMISSIELOOS TRANSPORT HAALBAAR IN DE TOEKOMST? Absoluut. De vraag is niet of het haalbaar is, maar of we onze verantwoordelijkheid willen nemen om het te doen. We zullen wel moeten. We hebben deze aardbol te leen en we hebben al zoveel verpest. Die schade kunnen we niet repareren, wel verzachten. TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Laat je niet leiden door zaken als kosten en onwil, maar denk in mogelijkheden en aan wat het oplevert voor de toekomst. Het maakt ook niet uit of je voor waterstof of batterij kiest, dat zou geen competitie moeten zijn, het gaat om het doel en dat is emissievrij transport. Dat doel moeten we hand in hand samen oppakken.

WAT ZIJN DE PLANNEN VOOR DE TOEKOMST? Wij hebben net als veel andere gemeenten en inzamelbedrijven het convenant ‘Duurzame Voertuigen en Brandstoffen in de reinigingsbranche’ getekend, dus we willen volledig verduurzaamd zijn in 2030. We kopen vanaf nu al geen zware dieselvoertuigen meer en we schaffen elk jaar enkele grote voertuigen aan die elektrisch rijden. WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE HINDERNISSEN, WAAR LOOP JE TEGENAAN? Wij hebben jarenlang gedacht dat de exploitatiekosten het grootste probleem zouden zijn, maar we merken nu dat ook de elektrische de voertuigen al bijna kostenneutraal ingezet kunnen worden. De laadinfrastructuur is nu ons grootste aandachtspunt. We zijn druk in gesprek

GRAM #06 augustus 2021 | 7

met de regionale energieleverancier, om te bekijken hoe we dat varkentje gaan wassen. Het veranderen van een netwerk is zomaar niet gedaan, dat zijn langdurige processen. We hebben de gedachte losgelaten dat we alleen op eigen terrein moeten kunnen laden, we kijken nu naar combinatiemogelijkheden in de openbare ruimte of met andere bedrijven. IS EMISSIELOOS TRANSPORT HAALBAAR IN DE TOEKOMST? Jazeker, we denken zelf in 2030 al zo goed als emissieloos te zijn. Onze wagenpark-

beheerder Oscar Faber en ik vinden dat wij als overheidsbedrijf een maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten nemen. Als ons soort bedrijven het niet doet, wie doet het dan wel. Wij zijn van en voor de gemeenschap, wij moeten daar het voortouw in nemen. Overigens kijken we ook naar waterstof, het hoeft niet per se batterij-elektrisch te zijn. Vooral voor smalspoorvoertuigen, die in krappe binnensteden zwaar werk moeten doen, kon waterstof best eens een oplossing zijn. Die voertuigen zijn minder geschikt voor grote, zware batterijen.

TIPS VOOR ANDERE AFVALINZAMELAARS OF GEMEENTEN? Het belangrijkste is de mindset, je moet het gewoon willen doen. Zorg dat je je mensen mee krijgt, zodat iedereen in een positieve flow komt. Er zijn zeker hobbels te nemen en zelfs als het niet helemaal lukt, in 2030 emissievrij, dan heb je toch veel bereikt. Sluit je aan bij het convenant, als je dat nog niet gedaan hebt, en ga er voor.

Je hart ben jij Wij zijn er voor je hart. Kijk wat we samen kunnen doen op hartstichting.nl

De oplossing De afvalbranche vraagt om nieuwe innovatieve oplossingen. Daarom heeft Opzet vanuit jarenlange ervaring een geheel nieuw CMS ontwikkeld. Daarmee kunt u al uw diensten aanbieden en beheren vanuit uw eigen website. Uw online dienstverlening wordt hierdoor veel eenvoudiger. Hoe? Voor al uw afvalcommunicatie bouwen wij een website en app op maat. Met een goed design en ongekende mogelijkheden die u veel werk uit handen nemen. Alle functies zijn via één softwarepakket te koppelen aan elk ERP systeem. Zo kunt u online moeiteloos méér doen. De website wordt geheel WCAG drempelvrij en volledig

Stop met worstelen Start met glimlachen

AVG proof, conform overheidsrichtlijnen gebouwd. De software is het resultaat van 25 jaar ervaring.

8 | E.indd GRAM1 #06 190x130mm

Ruim 3 miljoen huishoudens maken via 28 regionale

opzet.nl

bedrijven gebruik van onze afvalkalenders en software.

023 53 88 200

augustus 2021

22-1000-0312-02 NVRD Gram 2021 augustus

28-06-2021 12:17

AMBITIE CONVENANT DUURZAME REINIGINGSVOERTUIGEN: EMISSIEVRIJ VANAF 2030 In 2019 introduceerde Rijkswaterstaat het convenant ‘duurzame voertuigen en brandstoffen in de reinigingsbranche’. Het convenant is een opgave die voortvloeit uit het Klimaatakkoord. Een aantal NVRD-leden ondertekenden het convenant, dat als hoofddoel heeft: vanaf 1 januari 2030 moeten alle nieuw aan te schaffen reinigingsvoertuigen volledig emissievrij (aan de uitlaat) zijn. Hans Brink en Wilco Fiechter (Rijkswaterstaat) zijn kartrekkers van het convenant. Waar staat het convenant nu, wat zijn de lessons learned en wat zijn de ambities voor de komende jaren?

TEKST: MARTIJN KREGTING n opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voert de afdeling duurzame mobiliteit, energie en klimaat van Rijkswaterstaat delen van het Klimaatakkoord uit, om te zorgen dat verkeer en vervoer in Nederland zero emissie wordt. Bijvoorbeeld door fietsen en auto delen te stimuleren.

Het convenant telt enkele piketpaaltjes richting het einddoel. Vanaf 1 januari 2025, of eerder waar mogelijk, worden reinigingsvoertuigen die nog rijden op fossiele brandstoffen of Drop-in-Fuels (biobrandstoffen zoals HVO) bijvoorbeeld uitgefaseerd. Het uiteindelijke doel is en blijft: volledig emissievrij (aan de uitlaat).

In het Klimaatakkoord is met een aantal sectoren, waaronder de afval- en reinigingssector, afgesproken dat er een convenant zou komen. “Het Klimaatakkoord vormt het belangrijkste uitgangspunt van het convenant”, benadrukt Wilco Fiechter, net als Hans Brink adviseur duurzame mobiliteit bij Rijkswaterstaat. “Maar we zijn als Nederland natuurlijk al langer bezig met klimaatverandering en CO2-reductie. Zo werd er vóór het convenant al met partijen in de reinigingsbranche gekeken naar verduurzaming van voertuigen.”

VERDUURZAMING IN DNA Verduurzaming zit volgens Fiechter in het DNA van de afval- en reinigingssectorsector. Het convenant duurzame reinigingsvoertuigen is dan ook - net als het eerder gelanceerde convenant voor OV-bussen - een koplopersconvenant. “De overheid vervult een voortrekkersrol om maatschappelijke opgaves zoals CO2-reductie op te pakken. We krijgen regelmatig vanuit het bedrijfsleven te horen dat wij vooral zeggen wat bedrijven moeten doen.

Een elektrisch aangedreven zijlader van ROVA, die hiermee sinds begin 2020 op proef rijdt.

GRAM #06 augustus 2021 | 9

Vanuit de reinigingssector kunnen we laten zien dat we zelf ook verduurzamen. Practice what you preach. Gemeentelijke dienstverlening die je overal en elke dag in de praktijk tegen kunt komen.” Het convenant duurzame reinigingsvoertuigen telt inmiddels een breed pallet aan deelnemers. Naast afval-inzamelaars en reinigers bijvoorbeeld gemeenten die breder aan de slag zijn of willen met duurzaamheid, en voertuigleveranciers. De deelnemers zitten in diverse fasen van verduurzaming, schetst Hans Brink. “Je hebt afval-inzamelaars en reinigers die al voertuigen met een alternatieve aandrijving hebben rondrijden en hier veel praktijkervaring mee opdoen, terwijl andere organisaties nog in het voorportaal staan. Maar elke deelnemer heeft wel dezelfde mindset: toewerken naar zero emissie voertuigen.” STROOMVERSNELLING Het afgelopen jaar zijn volgens Brink een aantal zaken in een stroomversnelling geraakt. Bijvoorbeeld de vervanging van en keuzes voor nieuwe voertuigen en het investeringsbeleid op dit gebied. “Er komt steeds meer kennis en ervaring beschikbaar, waardoor dit soort keuzes ook sneller en beter gefundeerd gemaakt kunnen worden. De vragen die wij van deelnemers aan het convenant krijgen, worden steeds concreter en praktischer, ook een duidelijk signaal dat zaken versnellen.” Zo loopt ondertussen al een aantal projecten en pilots met zero emissie voertuigen, zowel met waterstof als met batterij elektrische-voertuigen. Een voorbeeld is het Europese REVIVE-project, waar ook een aantal Nederlandse partijen aan meedoet. Daarnaast is er een aantal nationaal gesubsidieerde projecten vanuit de regeling DKTI (Demonstratie Klimaat technologieën en -innovaties in transport, zie bijvoorbeeld het artikel ‘Eerste resultaten met zero emissie-voertuigen afvalsector positief’ in GRAM, augustus 2020). LESSONS LEARNED “We hebben TNO gevraagd om uit relevante DKTI-projecten de lessons learned op te halen”, vertelt Fiechter, “zodat we die met alle convenantpartners en de hele sector kunnen delen. Wat kan er al, waar zitten nog knelpunten en barrières in het opschalen? Denk aan de laadinfrastructuur, of het kostenplaatje van alternatieve aandrijving.”

TRANSITIEFASE Biobrandstoffen zoals HVO worden zoals eerder aangegeven ook wel transitiebrandstoffen genoemd. HVO is een Drop-in Fuel die nu al op grotere schaal mogelijk is, maar vormt volgens Brink en Fiechter vooral een overgang naar echte alternatieve vormen van aandrijving die zero-emissie zijn, zonder CO2 en bijvoorbeeld NOx. “Vanaf 1 januari 2030 zijn de nieuw aan te schaffen reinigingsvoertuigen waarvoor ondertekenende partijen direct verantwoordelijk zijn, volledig emissievrij, of zoveel eerder als mogelijk.” Fiechter snapt dat deze transitie niet van vandaag op morgen te realiseren is. “Je kunt wel als koploper op waterstof of elektrisch willen rijden. Maar als er in de buurt geen waterstof te verkrijgen is of voldoende laadpunten mogelijk zijn, houdt het op. Wat helpt, is koplopers zoeken in sectoren waarvan de voertuigen een vaste route hebben en terugkeren naar hetzelfde punt. Zoals OV-bussen, vuilnis- en reinigingswagens. Als aanbieder van waterstof of laadstations weet je dan dat je altijd vaste klandizie hebt. Dat maakt dit soort sectoren tot aantrekkelijke klant.” NULMETING Beide adviseurs werken samen met de RVO (Rijksdienst Voor ondernemend Nederland) aan een nulmeting, om dat naast de ambities uit het convenant te leggen. RVO gebruikt hiervoor informatie over grote vuilnis- en reinigingswagens (N3) uit de kentekenregistratie van de RDW. “We willen weten hoe het wagenpark is opgebouwd, welke percentages rijden op traditionele brandstoffen en met alternatieve aandrijving”, vertelt Brink. “Maar ook: wat is de leeftijd van het wagenpark, zodat we kunnen zien wanneer er een grote verschuiving te verwachten is.” Een uitdaging is hierbij wel dat er landelijk geen onderscheid te maken is in traditionele brandstoffen, blends en 100 procent HVO. Brink: “Misschien kunnen we gegevens hierover gaan ophalen bij afval- en reinigingsbedrijven zelf, maar het zal nog wel wat slagen vergen om dit mogelijk te maken.” Mede op basis van de nulmeting is een eerste versie van een monitor uitgebracht. Die wordt de komende tijd verdiept om zo de ontwikkeling van duurzame voertuigen in de sector te blijven volgen.

Beide adviseurs zetten alle verzamelde kennis zoveel mogelijk om in concrete handvatten voor de convenantdeelnemers. Enkele voorbeelden: • Hoe maak je een plan van aanpak voor verduurzaming van het wagenpark? Daarvoor is nu een handreiking opgesteld; • Welke rol spelen transitiebrandstoffen? De vragen die leven onder de convenantdeelnemers zijn via een kennisdelingsbijeenkomst, waarin een gemeente en brandstoffenexpert ervaringen deelden, verwerkt in een memo voor de leden; • Hoe zit het met laadinfrastructuur? Brink en Fiechter nemen die mee in de taakgroep logistieke laadinfrastructuur (onderdeel van de nationale agenda laadinfrastructuur) om zo ook vanuit dit kanaal deelnemers gericht van kennis te kunnen voorzien.

10 | GRAM #06 augustus 2021

Het convenant 'duurzame voertuigen en brandstoffen in de reinigingsbranche’ is op twee momenten ondertekend. Op de foto het tweede tekenmoment in oktober 2019, tijdens de Nationale conferentie Duurzame Mobiliteit.

Convenantdeelnemers kunnen zo ook benchmarken: waar staan zij ten opzichte van de branche, ten opzichte van de andere convenantdeelnemers. ZERO EMISSIE-ZONES Steeds meer steden werken toe naar zero emissie-zones. Een geplande zone is ook voor een gemeente een stimulans om sneller het eigen wagenpark te verduurzamen, stelt Fiechter. “Wanneer je als gemeente wil dat ondernemers duurzame voertuigen inzetten in binnensteden, dan moet je het goede voorbeeld geven. Bijvoorbeeld door zelf zero emissie-voertuigen in te zetten voor afvalinzameling en reiniging.” Met gemeenten met zero emissie-zones - niet allemaal deelnemer aan het convenant - willen Fiechter en Brink het gesprek aangaan. Om hen te helpen met het vernieuwen van hun wagenpark. Maar ook om met een goed verhaal over de noodzaak hiervoor richting burger en lokale ondernemer te komen. Fiechter: “Dat is bij uitstek een rol van de overheid. Collega’s van de afdeling duurzame mobiliteit helpen gemeenten ook met de uitrol van die zero emissie-zones.” AMBITIES VOOR TOEKOMST Vooruitkijkend, hopen beide adviseurs in de afval- en reinigingssector op eenzelfde ontwikkeling als bij OV-bussen. Zo is er een vergelijkbaar aantal voertuigen - 5.000 OV-bussen, 6.000 voertuigen

bij de afval- en reinigingssector. Er rijden inmiddels ruim 1.200 zero emissie OV-bussen rond, schetst Fiechter. Het convenant telt nu 21 deelnemers. Er is ruimte voor meer, dus Fiechter en Brink roepen alle leden van de NVRD op om deel te nemen aan het convenant. Fiechter: “We mikken op een officieel tekenmoment half november. Daar willen we dan alle nieuwe deelnemers een podium geven om hun ambities toe te lichten. Maar aanmelden kan natuurlijk al vanaf nu.”

OVER HET CONVENANT Meer weten over of meedoen met het convenant? Neem contact op met Wilco Fiechter (wilco.fiechter@rws.nl) of Hans Brink (hans.brink@rws.nl). Of kijk hier voor informatie over het Convenant Duurzame Voertuigen en Brandstoffen in de Reinigingsbranche: https://rwsduurzamemobiliteit.nl/publicaties/convenantpresentatie-duurzame-voertuigen/ Meer weten over het Europese Revive-project en DKTI-projecten: REVIVE: https://h2revive.eu/ DKTI: https://rwsduurzamemobiliteit.nl/publicaties/ convenant-presentatie-duurzame-voertuigen/

VAN HUISAANSLUITING TOT EN MET ASSETMANEGEMENT… Geen reinigings- of beheerprobleem is ons te groot. Krapte op de arbeidsmarkt, onderbezetting op de afdeling, te veel zaken die snel een oplossing vergen. Iedere beheerder van natte infrastructuur loopt wel eens tegen deze zaken op. Wij helpen u graag met kwalitatieve en snelle oplossingen. Of het nu gaat om huisaansluitingen, uitwerken van maatregelplannen of het maken van lange termijnplannen, vandervalk+degroot beheerst de hele keten van dienstverlening in het reinigen en onderhouden van natte infrastructuur. Of het nu om reinigen van straatkolken gaat, rioleringen, waterzuiveringsinstallaties of verkeerstunnels, met 11 vestigingen in Nederland zijn wij nooit ver weg. INTERESSE IN ONZE VOLLEDIGE SERVICE? Maak eens een afspraak met een van onze specialisten om te bespreken hoe we u van dienst kunnen zijn.

ABC-Westland 231, 2685 DC Poeldijk • postbus 62, 2685 ZH Poeldijk • tel. 0174-247474 • www.valkdegroot.nl • info@valkdegroot.nl

190x130mm A.indd 1

21-9000-1407-01 NVRD GRAM 2020 febGRAM #06 augustus 202116-01-2020 | 11

11:02

INZAMELEN MET BEHULP VAN BAKFIETSEN EN AFVALBOTEN IN DE AMSTERDAMSE BINNENSTAD Op allerlei plekken in de Amsterdamse binnenstad dreigen bruggen en kades in te storten. Vanwege de wankele staat worden auto's en vrachtverkeer in delen van de historische binnenstad geweerd. Amsterdam moet daar dus ook afscheid nemen van de zware vuilniswagens. En dat betekent een flinke ommezwaai voor de afvalinzameling.

“O

nze opdracht is simpel: het moet anders. Maak gebruik van het water, maak gebruik van kleiner materieel, maar die vuilniswagen moet weg” aldus Marcel Stiphout, programmamanager bij de gemeente Amsterdam en verantwoordelijk voor een vernieuwd inzamelregime in de binnenstad. Eind 2020 ontvouwde hij samen met zijn team een groot plan waarbij alternatieve, minder belastende soorten van inzameling, worden onderzocht en uitgeprobeerd. Bijvoorbeeld een experiment

TEKST: PETER DE BOER met een afvalbakfiets en een afvalboot. Later dit jaar moet blijken of de boot en de fiets een blijvertje zijn in de Amsterdamse afvalketen. AFVAL OVER WATER De eerste plek waar geëxperimenteerd wordt is het Wallengebied. Er zijn hier 6.000 aansluitingen die garant staan voor wekelijks 40 ton aan afvalzakken. Twee keer per week zamelden twee zware kraakperswagens dit afval in. In de proef Afval over Water gaat dit helemaal anders. Projectleider Afvalstromen Centrum Sary

Elkenany: “Het afval wordt gewoon ingezameld door onze beladers, maar nu met zes kleinere hekkenwagens. De wagens brengen dit naar een boot op één van de drie aanlegplaatsen in het gebied. Daar wordt het afval gestort, vanaf de kade in een grote sleepboot. Een afvalboot die ook nog eens elektrisch is.” Om dit mogelijk te maken hebben verschillende afdelingen binnen de gemeente de handen ineengeslagen om parkeerplaatsen vrij te maken zodat gestort kan worden en dat er een vergunning is voor het aanleggen van de afvalboot.

″AFVAL WORDT VANAF DE KADE GESTORT IN EEN GROTE ELEKTRISCHE SLEEPBOOT.″

Afval wordt gestort op de afvalboot. Beeld: Sary Elkenany.

12 | GRAM #06 augustus 2021

Naast de verminderde druk op de kades moet de proef ook andere voordelen van het gebruik van afvalboten en kleiner materieel aantonen. Elkenany: “De uitstoot van emissies gaat omlaag. We gebruiken zuinige auto’s voor de inzameling en het natransport gaat via de elektrische boot.” Een CO2 reductie lijkt logisch, en dit geldt ook

voor de hoeveelheid rijbewegingen. “Een

paratuur en papier. Ties van Haperen: “We onderzoeken of deze manier het voor bewoners makkelijker maakt om afval te scheiden. Dit zullen we later dit jaar evalueren. Verder hoop ik dat het een groot voordeel is dat de vele extra gescheiden grondstoffen helpen om de kosten te drukken.”

Een Inzamelheld met zijn bakfiets voor het vervoeren van gescheiden afval. Beeld: Inzamelhelden. rit van en naar de afvalverwerker is meer dan 20 kilometer, en die moest vier keer afgelegd worden. Dat hoeft nu niet meer.” Verder stelt Elkenany dat het een schoner straatbeeld oplevert. “De kleinere voertuigen maken in het Wallengebied meerdere rondes en daardoor is de kans maximaal dat al het afval wordt meegenomen.” De proef is pas in maart 2021 gestart maar de eerste geluiden zijn positief. Dagelijks bestuurder van stadsdeel Centrum, Micha Mos: “Bewoners merken dat er kleiner verkeer rondrijdt. Dat betekent meer veiligheid op de weg, én je koffiekopjes schudden niet meer van de ontbijttafel. Dat is natuurlijk een positieve ontwikkeling.” Toch zijn er nog aandachtspunten. Bij het af- en aanmeren van de afvalboot, kan er nog wel eens veel geluid gemaakt worden. Ook moeten er permanente locaties worden gevonden voor het aanmeren van de afvalboot. Elkenany: “Het is prettiger als dit verder weg van de bewoners is, zodat zij geen last hebben van verkeer en overlast voor hun huis. We hebben een aantal betere locaties op het oog”. Verder is de hekkenwagen waar het afval mee wordt ingezameld een open wagen. “Daar kan nog wel eens vuil van afvliegen en dat zorgt voor zwerfafval. Daarom kijken we nu naar gesloten voertuigen met zijbelading. Dat is ook nog eens lichter voor de beladers.”

BAKFIETS VOOR AFVAL De binnenstad kent ook gebieden die lastiger bereikbaar zijn over water, bijvoorbeeld de Jordaan. “Daar hebben we gekeken naar een experiment met kleine mobiliteit. Namelijk een bakfiets”, aldus Stiphout. Zo hoeven de zwakke kades en bruggen geen zware vuilniswagens meer te dragen. “We wilden nog één stap verder, namelijk geen vuilniszakken meer op straat. En voor dat idee zag ik zelf veel voordelen van on-demand systemen zoals we dat kennen bij het bestellen van eten, boodschappen, een pakketje of een taxi. Ik was benieuwd of dit ook mogelijk is binnen de afvalinzameling.” Stiphout is dit met projectleider innovatieve logistiek Ties van Haperen gaan onderzoeken en stuitte op een project van de InzamelHelden in Delft waarbij afval en grondstoffen, gescheiden, on-demand worden ingezameld aan de voordeur door heuse ‘afvalbakfietsers’. Amsterdam startte dit concept met een experiment in de Passeerdersgrachtbuurt. Als onderdeel van dit experiment kunnen bewoners kiezen uit drie momenten per week dat zij hun afval laten ophalen. Via een app kiest de bewoner zelf het ophaalmoment; de 750 deelnemende huishoudens hoeven dus niet meer te wachten op de vaste ophaaldag. De afvalbakfietsers halen al zes soorten afval gescheiden op: rest, glas, textiel, gfe, huishoudelijke ap-

De afvalbakfietsers hoeven niet helemaal naar de afvalverwerker te fietsen. Ze kunnen de ingezamelde afvalstromen gesorteerd in containers op het Raamplein achterlaten. Vanaf daar wordt het afval naar het recycling servicecentrum gebracht. Stiphout: “InzamelHelden lijkt een succes omdat het heel sociaal is. Er komen mensen aan je voordeur langs om je afval op te halen. Dat is zo’n belangrijke sociale functie. Er ontstaat een warme band tussen de vuilnisman en de bewoner. En die band zorgt ervoor dat bewoners veel bewuster kijken naar afval scheiden.” Het on-demand systeem voor afval staat aan de vooravond en kan mooie kansen opleveren als het gaat om afval scheiden en gebruiksgemak voor bewoners. “Je meldt een zak plastic, een doos met papier en een oud koffiezetapparaat aan en binnen een paar ogenblikken wordt het opgehaald. Hoeveel leuker en gemakkelijker kan het worden?” Een struikelblok lijkt nog wel dat de bewoners twee uur lang thuis moeten zijn om afval te laten ophalen. “Dat is in coronatijd door het vele thuiswerken goed te doen, maar daarna wellicht lastiger, mogelijk biedt de toekomst wel een systeem waarbij de bakfiets op aanvraag komt voorrijden en in de App precies te zien is hoelang het nog duurt.” EXPERIMENTEN Het team is tevreden met de prestaties tot zover. Stiphout: “We zijn er trots op dat we met alle belanghebbenden deze concepten kunnen neerzetten. Dat is echt een flinke bevalling geweest, want de belangen waren initieel uiteenlopend. Nu zijn we met dezelfde groep bezig met de ontwikkeling van inzamelconcepten. We doen heus niet alles 100% juist, maar het geeft veel energie dat er goed samengewerkt wordt en we met z’n allen bezig zijn om te verbeteren.” In het najaar van 2021 volgt de eerste evaluatie van de twee experimenten. Er wordt geëvalueerd op betaalbaarheid, gebruiksgemak voor bewoners, duurzaamheid en druk op de openbare ruimte.

GRAM #06 augustus 2021 | 13

KIDV-WEBCAST TOONT VERNUFTIGE VERPAKKINGSINNOVATIES

HOGERE AMBITIES VOOR DUURZAAM VERPAKKEN Om de vernieuwingskansen bij verpakkingen te schetsen, organiseerde kennisinstituut KIDV een webcast boordevol innovaties. Van de recyclebare pizzadoos tot verpakkingen op basis van veertjes. Of gewoon de verpakking zelf laten groeien. Nu nog de aarzelingen bij de consument wegnemen.

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND en recyclebare pizzadoos of koekverpakking, of wat te denken van een herbruikbare verpakking voor olijfolie? Het zijn de eerste innovaties die begin juni voorbijkomen op een webcast van het Kennisinstituut voor Duurzaam Verpakken (KIDV). Vanzelfsprekende

De duurzame verpakking van Paperwise.

14 | GRAM #06 augustus 2021

vernieuwingen ook. De ‘Cartonney Box’ bevat een gepatenteerde draaischijf voor de pizza, die samen met aangekoekte etensresten bij het restafval kan. De doos zelf blijft zo schoon en kan bij het oudpapier. Een recyclebare koekverpakking geeft ‘cookie monsters’ een iets minder groot schuldgevoel, verwacht Van Eigen Deeg. De

ambachtelijke bakker stopt zijn koekjes in bio afbreekbare papieren zakjes, die bij het gft mogen. Het zakje is gemaakt door Paperwise dat uit landbouwafval cellulose terugwint als grondstof voor nieuw papier. Door resten van stengels en bladeren die na de oogst overblijven, in het productieproces toe passen zijn minder energie en chemicaliën nodig dan voor de papierproductie uit bomen. Voor olijfolie een hervulbare verpakking aanbieden lijkt vergezocht, maar bedenker oLivery hoopt de hippe olijfoliefanaat te strikken met een hoge kwaliteit Italiaanse ‘extra vergine’ en een gemaksvriendelijk logistiek systeem. Bij naderende leegstand geeft de ‘smart bottle’ een biepje op de smartphone app. Navullingen worden dan opgestuurd met de post. Wel moeten de lege navullingen dan nog bij het PMD belanden. Het KIDV wilde in de webcast laten zien wat de stand van zaken is rond innovatieve verpakkingen. Vorig jaar ontvouwde het kennisinstituut in The State of Sustainable Packaging het transitiepad naar duurzame verpakkingen. Innovaties zijn nodig om de recycling en de circulariteit van verpakkingen te verbeteren. Intrinsiek duurzaam verpakken, ofwel ‘biosfeer-passend’, geldt als een van de ambities, legt KIDV-directeur Chris Bruijnes uit. “Uiteindelijk moeten we naar verpakkingen toe die geen schade voor mens en milieu opleveren.” Los nog van, geeft hij mee, het vermijden van verpakkingen. Ter illustratie noemt hij de ‘shampoo bar’, die gebruikers zelf moeten mengen met water. “Een duurzame oplossing. Juist nu je ziet dat shampoo in kleinere flacons wordt verkocht. De verpakkingsintensiteit neemt dus alleen maar toe.”

“ INNOVATIES ZIJN NODIG OM DE RECYCLING EN DE CIRCULARITEIT VAN VERPAKKINGEN TE VERBETEREN. ” PADDENSTOELEN Uit de categorie biosfeer-passende oplossingen passeren tijdens de webcast nog meer innovaties. Grown Bio biedt verpakkingen van landbouwafval en mycelium. Dit substraat waar paddenstoelen op groeien, werkt als een soort lijm om biomassa te binden. In een bioplastic mal kan in vijf dagen tijd een verpakking groeien, die daarna nog twee dagen moet drogen. Het bedrijf produceert het schokbestendige en goed isolerende materiaal in licentie van het Amerikaanse Ecovative Design. Het bedrijf maakt er ook lampenkappen en wijnkoelers mee. Ook voor het vervangen van fossiel plastic zijn tal van innovaties in de maak. Harde voorwaarde is dat de duurzame alternatieven de gekoesterde eigenschappen van kunststof evenaren, zoals stevigheid, een licht gewicht en uitstekende conserverende prestaties.

Cartonney recyclebare pizzadoos. Aeropowder introduceert een alternatief voor polystyreen verpakkingen, beter bekend als piepschuim, dat letterlijk vederlicht is. Het Britse bedrijf produceert het composteerbare materiaal namelijk uit resten veertjes uit de pluimvee industrie. Naast hun minieme gewicht en sterkte hebben veertjes goede isolerende eigenschappen. De basis hiervoor is het vezelachtige materiaal keratine. De volgens hypoallergene normen gereinigde veertjes worden in een bio afbreekbare verpakking samengeperst, voorzien van een voedselveilige op aardappelzetmeel gebaseerde coating. Spumoo is volop in ontwikkeling. Ook afzetmarkten worden nog onderzocht. KUNSTSTOF Intussen ontpoppen zich ook uiteenlopende mogelijkheden, die dichter bij de ‘oude’ economie liggen. Veridis Instruments ontwikkelt een thermische scanmachine voor kunststofafval. Kunststofafval is nogal heterogeen samengesteld. Analyses zijn nodig om de juiste soort kunststof te bepalen, de mate van degradatie en het mogelijk effect van additieven. De in 2020 opgerichte start-up wil het meetvolume opvoeren naar samples van 500 gram (nu zijn nog samples van 20 gram of kleiner nodig). Hierdoor zijn betrouwbare conclusies mogelijk over de kwaliteit van kunststof en kunnen recyclers beter inschatten wat de waarde van een partij kunststofafval is. Niet onbelangrijk, want een kwart van de huidige kunststofstromen gaat nu direct naar de afvaloven omdat de kwaliteit ervan en daarmee de recyclepotentie onzeker is. Veridis belooft de waarde van kunststofafval met een paar honderd euro per ton te kunnen verhogen. Dat zijn wezenlijke bedragen voor de kunststofrecycler. Het bedrijf gaat zijn scanmachine in een aantal demopilots bij recyclingbedrijven verder testen. Het KIDV pleit eveneens voor ‘closed loop’-achtige systemen, waarbij verpakkingen meervoudig bruikbaar zijn. Cooper’s refillery laat zo’n systeem zien voor supermarkten om zeep, wasmiddel en andere schoonmaakproducten in te verkopen. Tijd is belangrijk voor

GRAM #06 augustus 2021 | 15

de supermarktbezoeker. Het vulstation kan in veertig seconden een flacon van twee liter vullen. Voor op de flacon wordt vervolgens een etiket geprint met veiligheidsinfo en een QR-code voor de betaling. Ook de afgedankte flacons van het A-merk en het huislabel zijn hiervoor geschikt en hoeven dus niet langer meteen bij het PMD. Tests van het vulstation zijn in volle gang, laat oprichter Cameron Cooper weten. Samen met de Delftse industrieel ontwerper Guido Schoots wil ze het refill-systeem nog voor het eind van dit jaar als eerste in Nederland uitrollen.

stelt via de chat de vraag waarom niet alle bierbrouwers standaard één hervulbaar flesje gebruiken. “Daar wordt in onze sector zeker over gesproken, maar vaak willen brouwers voor hun specifieke merken uit oogpunt van marketing toch een eigen herkenbare fles”, antwoordt Heiwegen. Een andere deelnemer vraagt zich of een bierflesje van PET geen alternatief is, wat nu al sporadisch gebeurt. “In Oost-Europa is dat heel gewoon, maar niet voor de Nederlandse consument. Dat heeft alles met de kwaliteitsbeleving te maken”, zegt Heiwegen.

BIER De presentatie van head corporate affairs Wilco Heiwegen van bierbrouwer AB InBev laat zien waar de dilemma’s in de industrie liggen bij de introductie van dit soort innovaties. De brouwer van biermerken als Hertog Jan, Corona en Leffe is zelf actief met een ‘accelerator-programma’ voor start-ups en scale-ups. Doel is frisse ideeën voor het verduurzamen van producten en bierketen op te doen. “Verpakkingen zijn daar een belangrijk onderdeel van”, legt Heiwegen uit, “vanwege hun aanzienlijke milieu-impact.” Een voorbeeld is de promotie van nieuwe biervarianten op displays in de winkel. “Deze displays zijn van karton en worden na gebruik afgedankt. Samen met een start-up hebben we een aluminium display ontwikkeld, dat herbruikbaar is. Dat lijkt een simpele oplossing, maar het is niet eenvoudig zoiets in te laten burgeren in een wereld die kartonnen displays gewend is.” Een van de 200 deelnemers

KIDV-directeur Bruijnes wijst erop dat de transitie naar duurzamere verpakkingen een lange adem vergt en complex is. “Veel verpakkingen zijn gericht op gemak. De consument is hieraan gewend. Zoiets doorbreken is beslist moeilijk. Voor voedingsproducten zijn veel verpakkingen ontwikkeld, die ervoor zorgen dat deze producten veilig en schoon zijn. Dat is begrijpelijk, maar de meeste van deze verpakkingen zijn nog voornamelijk lineair.” Bruijnes benadrukt dat we beslist niet moeten stoppen met recycling, want ook daar liggen vanuit Europa verplichtingen waar ons land nog aan moet voldoen, neem 55 procent gerecycled plastic in 2025, “maar intussen moeten we blijven innoveren. Het is goed als grote en kleine bedrijven hun ideeën open op tafel leggen. Veel van wat op de tekentafel wordt bedacht houden bedrijven voor zichzelf om de concurrentie vóór te blijven. Daar is dit een te maatschappelijk belangrijk thema voor.”

Ook op weg naar zero-emissie?

AW Machinery helpt graag met het ontwikkelen en bouwen van speciale projecten.

Met onze laadoplossingen voor op eigen terrein laad je slim, snel en makkelijk je wagenpark.

EEN OPLOSSING VOOR ELK VRAAGSTUK Onze engineeringsafdeling bedenkt in overleg met de klant en met ons team een creatieve oplossing voor elk vraagstuk.

• Ruime ervaring met slim laden • Laadvoorziening(en) gebaseerd op jouw specifieke situatie • Je servicepartner én totaalleverancier

Vraag naar de mogelijkheden voor elektrificatie.

Inspiratie opdoen? Lees online hoe de gemeente Rotterdam invulling geeft aan haar ambitieuze doelstellingen voor verduurzaming van onder meer zwaar vervoer zoals afvalinzameling. services.totalenergies.nl/gram.

Ecopark 28 8305 BK Emmeloord Tel: 0527 622882 TOTAL TOT_21_00008_TotalEnergies_Logo_CMYK JFB

30-34 Rue du Chemin Vert 75011 Paris +33 (0)1 85 56 97 00 www.carrenoir.com

CYAN

MAGENTA

Ce ﬁchier est un document d’exécution créé sur Illustrator version CS6.

22-1000-0598-02 GRAM 2021 augustus

22-1000-0680-02 GRAM 2021 augustus

Date : 26/05/2021

16 | GRAM #06 augustus 2021

TONS RECOMMANDÉS

Allard van Essen 06 46664015 awmachinery.nl

TECHNIQUE

YELLOW

1-4_92x130mm_A.indd 1

30-06-2021 1-4_92x130mm_A.indd 10:03 1

28-06-2021 12:

WELKE WEG KENT PRODUCENTENVERANTWOORDELIJKHEID VOOR TEXTIEL In de voortgangsrapportage Circulair Textiel van mei dit jaar heeft staatssecretaris van Veldhoven aangekondigd dat ze een eerste stap zet naar het invoeren van een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel. Het streven is dat deze UPV in 2023 in werking treedt. Wat betekent deze UPV voor de textielinzameling door gemeenten? TEKST: MAARTEN GOORHUIS Jaarlijks danken Nederlanders 17,7 kg textiel per inwoner af (Massabalans Textiel 2018). Circa 45% daarvan wordt gescheiden ingezameld, en 55% van het afgedankte textiel verdwijnt met het restafval naar de afvalverbranding. De milieudruk van de textielindustrie is groot, het grote en exponentieel stijgende gebruik van land, water, energie en chemicaliën maakt dat de textielindustrie één van de meest vervuilende industrieën ter wereld is. De circulaire aanpak van de textielketen is dan ook uitgangspunt van het Beleidsprogramma circulair textiel 2020-2025, dat de staatssecretaris ruim een jaar geleden naar de Tweede kamer heeft gestuurd. De invoering van een UPV voor textiel was daarin al voorzien. De UPV zal zich richten op zowel consumenten-, en bedrijfskleding, als huishouden woningtextiel. De verwachting is dat het ministerie dit najaar een conceptregeling publiceert, waarin in elk geval doelstellingen zijn opgenomen voor de hoeveelheid hergebruik en recycling die behaald moeten worden (zie figuur). Dit kan in de loop van 2022 leiden tot een wettelijke regeling. Vervolgens ligt het primaat bij de producentenorganisaties om het systeem hiervoor in te richten. VEZEL-TOT-VEZEL RECYCLING Vanuit circulair perspectief is er behoefte aan een hogere kwaliteit textiel met minder impact op mens en milieu, wat langer te gebruiken en te hergebruiken is en wat bij afdanking goed recyclebaar is. Hoogwaardige vezel-tot-vezel recycling staat nog altijd in de kinderschoenen en doordat er nauwelijks vraag is naar gerecyclede vezels komt deze recycling ook moeilijk tot ontwikkeling. Door het opnemen van doelstellingen voor vezel-tot-vezelrecycling moet de producentenverantwoordelijkheid deze patstelling doorbreken en zowel zorgen voor een schaalsprong als voor innovatie. De verwachting is dat hierop de nadruk komt te liggen.

bij het samenspel van retailers, inzamelaars en gemeenten, leidt tot een optimale inzameling. De rol van gemeenten is dus zeker niet uitgespeeld. Gemeenten zullen hun rol soms wel actiever moeten invullen met aandacht voor de bestemming van het textiel en de bijdrage die daarmee aan de landelijke doelstellingen geleverd wordt. De kaders waarbinnen gemeenten hun rol vervullen zullen daardoor wel veranderen. De inzet van de NVRD is daarbij met name gericht op: - Ketensluiting door de gebruiksduur van textiel te verlengen en doordat nieuw textiel volledig recyclebaar is; - Een samenhangend en effectief inzamelsysteem, waarbij gemeenten de regie hebben op inzamelsystemen en vervoersbewegingen in de openbare ruimte; - Een systeem waarbij producenten verantwoordelijk zijn voor de hele textielstroom; - Ketentransparantie van wieg tot graf; - Financiering van maatschappelijke kosten door producenten; - Medezeggenschap van de meest betrokken partijen. Met als doel om ook in dit domein de rol van gemeenten en publieke bedrijven in de circulaire economie zo goed mogelijk te helpen vormgeven. Recycling

Hergebruik

Doel 2025 & 2030

% textiel na inzameling gerecycled

% afgedankte kleding wordt in Nederland hergebruikt

Ook al is de gescheiden inzameling van textiel al behoorlijk ontwikkeld, toch zullen ook daar nog behoorlijke stappen gezet moeten worden. Voor 2030 is het doel dat 75% van het afgedankte textiel opnieuw wordt ingezet via producthergebruik of recycling. Er moet dus ook aanmerkelijk méér ingezameld worden. De introductie van een UPV leidt tot meer textielinzameling via winkels, een trend die nu overigens al bezig is. De huidige inzameling onder regie van gemeenten en publieke afvalbedrijven zal echter een belangrijke pijler onder het inzamelsysteem blijven. De betrokken brancheorganisaties Modint en InRetail hebben aangegeven daar graag nadere afspraken over te willen maken met gemeenten. De uitdaging daarbij is om tot een effectief inzamelsysteem te komen waar-

Figuur: doelstellingen voor binnenlands hergebruik en recycling

GRAM #06 augustus 2021 | 17

DIFTAR SCHUIFT OP NAAR HET WESTEN Alleen met diftar vallen de VANG-doelen te realiseren, zo luidt de motivatie van veel nieuwkomers onder de diftar-gemeenten. Daar komt bij dat verwerking van restafval steeds duurder wordt door de hoge verbrandingsbelasting. Toch liggen populistische sentimenten als afvaltoerisme, vervuiling van gescheiden afval en zwerfafval op de loer.

TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: PAUL VAN RIEL / ANP

ijna dertig jaar geleden was Oostzaan in 1993 de eerste gemeente die een gedifferentieerd tariefsysteem voor de inzameling van huishoudelijk afval invoerde, intussen beter bekend als diftar. In datzelfde jaar volgde Barendrecht met de befaamde ‘dure afvalzak’. In Breda en Lemsterland werden proeven gedaan om mensen via diftar aan te zetten tot een beter scheidingsgedrag van afval. Ook preventie - het aanschaffen van producten met minder verpakkingen - was een belangrijk doel onder de diftaravant-garde. ‘Rechtvaardigheid’ was de derde reden voor diftar. Wie bewust omgaat met afval betaalt minder; wie veel aan de straat zet, is duurder uit. Een vast basistarief gekoppeld aan een variabel tarief voor het aantal keren dat een restafvalcontainer aan de straat wordt gezet of het gewicht van het restafval, zet de mensen aan tot minder afval, zo bleek, zeker als de inzameling van gft, papier en later kunststof/PMD-afval gratis was. In tien jaar tijd groeide het aantal gemeenten dat overschakelde van twee procent in 1993 tot 27 procent in 2003. Het fenomeen sloeg vooral aan in nietverstedelijkte gemeenten in Overijssel en Limburg. In 2020 stond de teller op 48 procent, en vandaag de dag is meer dan de helft van de gemeenten in Nederland gezegend met een diftar-systeem, waarvan er intussen veel varianten zijn, zoals ondergrondse containers aan de straat die met een pasje open gaan. VERBRANDEN WORDT DUURDER Het bewustzijn bij gemeenten en inzamelbedrijven neemt toe. Vooral de landelijke doelstelling om 100 kilogram rest-

18 | GRAM #06 augustus 2021

afval per inwoner per jaar na te streven, speelt mee. Ook in opmars is het aantal gemeenten dat zegt in 2050 ‘honderd procent circulair’ te willen zijn.

VANDAAG DE DAG IS MEER DAN DE HELFT VAN DE GEMEENTEN IN NEDERLAND GEZEGEND MET EEN DIFTAR-SYSTEEM, WAARVAN ER INTUSSEN VEEL VARIANTEN ZIJN, ZOALS ONDERGRONDSE CONTAINERS AAN DE STRAAT DIE MET EEN PASJE OPEN GAAN. Maar niet alleen de duurzaamheidsdoelen spelen een rol. Steeds vaker wordt diftar overwogen omwille van kostenbeheersing. De verbranding van restafval wordt steeds duurder. De meeste goedkope contracten uit de tijd dat afvalovens met overcapaciteit kampten, lopen af. Er is een verbrandingsbelasting ingevoerd. Het is niet uitgesloten dat er een CO2-belasting komt.

In 2021 zijn onder meer Wijk bij Duurstede en Noordoostpolder overgeschakeld op diftar. De gemeenten Maasgouw, Leeuwarden, Wormerland, Zoetermeer en Roerdalen besloten ertoe. Andere gemeenten, zoals Utrechtse Heuvelrug zijn diftar aan het verkennen. Het gaat niet altijd zonder slag of stoot. Angst voor ‘afvaltoerisme’ en ‘afvaldumping’ speelt snel op. Tegenstanders reppen van administratieve rompslomp en ‘discriminatie’ van mensen met veel medicijnafval of gezinnen met baby’s die veel luierafval hebben. Vooral populistische sentimenten grijpen snel om zich heen vanwege het gemakkelijke gebruik van sociale media. In Wijk bij Duurstede speelden al deze argumenten al vóór de invoering op 1 april 2021. “We wisten al in december bij een marktverkenning voor de verwerking van restafval dat de kosten zouden stijgen. Bij de aanbesteding bleek dat de kosten ten opzichte van het oude contract bijna verdubbelden”, zegt afvalmanager Mario Batenburg. Door politieke sentimenten in de gemeenteraad maar ook in een ‘burgercollectief’, ontstond het beeld dat diftar en niet het nieuwe contract voor het restafval de oorzaak was van de prijsstijging. “Achteraf gezien hadden we eerder met de campagne moeten beginnen, want nu stonden we dit voorjaar al met 1-0 achter”, voegt bestuursadviseur Martine van der Woude toe. POSITIEVE EERSTE ERVARINGEN Toch meldt de gemeente al leuke resultaten van de eerste drie maanden diftar. Het aantal keren dat de containers aan de straat werden gezet halveerde grofweg, het tonnage restafval nam af en de ge-

meente moest PMD-containers bijplaatsen bij supermarkten. “Je ziet zelfs buren de restafvalcontainer met elkaar delen”, zegt Batenburg. “De ene keer alles in de eigen container, de volgend keer alles in die van de buren. We gaan het na een half jaar goed evalueren, inclusief straatinterviews.”

en de overheid meer zijn gaan wantrouwen, helpt het niet altijd om over inhoud te beginnen en argumenten voor diftar te noemen. We willen in straatgesprekken de dialoog aan gaan, we willen horen hoe bewoners diftar ervaren en daarover goede gesprekken voeren.”

Dat diftar de afvalrekening minder hoog maakt, mensen met een minimuminkomen ontheffing kunnen krijgen, hoogbouwbewoners gratis gft kunnen wegbrengen, mensen met kinderen in de luiers of mensen met een medicatie gratis luierafval in containers kunnen stoppen, zal mogelijk helpen om de stemming in de politiek en bij het burgercollectief te kantelen. Maar zeker is dat niet, zegt Van der Woude. “Als mensen eenmaal een vervelend gevoel hebben over diftar

GEEN VOLKSOPSTAND De gemeente Leeuwarden die per 1-1-22 diftar gaat invoeren, is zich deksels bewust van het belang van goede communicatie. “Na de zomer beginnen we met het benaderen van specifieke groepen, zoals hoogbouwbewoners, studenten, anderstaligen en inwoners met veel medicijnafval”, zegt senior adviseur afval en grondstoffen Peter Hoogeveen. De gemeente organiseerde al diverse inwonersavonden, waar de meeste aanwezigen open

stonden voor diftar en overtuigd waren van het eerlijkheid van het systeem. “Wie zijn afval niet goed scheidt en meer restafval produceert, betaalt meer.” Extra afvalcoaches gaan inwoners helpen het afval beter te scheiden. “Diftar is de enige mogelijkheid om de afvalhoeveelheid van 170 kilogram per persoon per jaar naar 100 kg te krijgen”, aldus Hoogeveen. Door de financiële prikkel worden mensen zich meer bewust van hun afval, denkt hij. Van een volksopstand is geen sprake. Zorgen over afvaldumping zijn er zeker, maar de gemeente verwacht dat de dumpingen beheersbaar zijn. “Er wordt nu in bepaalde wijken al geregeld afval op straat gedumpt. Bij de invoering van diftar zijn mensen zich meer bewust van hun afval en letten daarbij ook meer dan

GRAM #06 augustus 2021 | 19

TUSSENJAAR, MOGELIJK DIFTAR-LIGHT Net als in Leeuwarden is het ook voor de gemeente Utrechtse Heuvelrug duidelijk dat met het huidig beleid de vastgestelde doelstelling van 100 kilogram per persoon per jaar niet wordt gehaald, vertelt beleidsmedewerker afval Marietje van Eeghen. “De Nederlandse gemeenten die het VANG-doel wél halen, zijn allemaal diftar-

VAN EEGHEN: “ MEN VREEST ADMINISTRATIEVE ROMPSLOMP, AFVALDUMPING IN DE NATUUR EN VERVUILING VAN HET GESCHEIDEN AFVAL ” gemeenten. We hebben in januari dit jaar een verkenning naar de wenselijkheid en haalbaarheid van diftar uitgevoerd. Daaruit blijkt dat het een interessante optie is.” Het college van B&W staat positief te-

genover diftar, maar wil de mening van de bevolking laten meewegen in een besluit. Uit een consultatie onder de inwoners blijkt dat veel mensen zich herkennen in het principe ‘de vervuiler betaalt’, maar net als elders heerst er ook scepsis onder de bevolking en ook in de raad, met name de VVD. “Men vreest administratieve rompslomp, afvaldumping in de natuur en vervuiling van het gescheiden afval”, aldus Van Eeghen. Het college stelt nu een tussenstap voor van een jaar, waarin er veel communicatie met sceptici plaatsvindt. “Onder andere willen we een app inzetten die bewoners inzicht geeft in hun afvalgedrag en dat koppelen aan hoe ze afval beter kunnen scheiden en wat de kosten zijn. De jaarlijkse afvalstoffenheffing is een mooi communicatiemoment.” Wie afvaldump vreest, kan overigens zonder diftar wel eens bedrogen uitkomen. Wijk bij Duurstede, Veenendaal en Woudenberg hebben al diftar, en de verleiding bestaat om het afval dan maar naar een buurgemeente zonder diftar mee te nemen. Als de raad met het ‘tussenjaar’ instemt, neemt de gemeente in september 2022 een beslissing. De voorzichtige aanpak zou ook tot een soort diftar-light kunnen leiden, aldus Van Eeghen. “De bedoeling is om zoveel mogelijk uit te gaan van belonen van goed gedrag. Dus huishoudens niet achteraf laten betalen voor het aantal keer dat de kliko aan de straat is gezet, maar het aantal keer dat de kliko niet aan de weg is gezet, vergoeden. We gaan nog goed uitzoeken wat mogelijk en haalbaar is.”

Zorg voor je hart, meet je bloeddruk Ontdek hoe op hartstichting.nl

20 | GRAM #06 augustus 2021

COLUMN

daarvoor op de neveneffecten. Net zoals je een nieuwe auto koopt, en plotseling dat model overal ziet rijden.”

Foto: John van Lierop

Filosoferen Ik schrijf dit terwijl iedereen zich opmaakt voor de zomer. Ik ben net terug van de opening van de vierde fabriek van Retour Matras. Een mooi voorbeeld van hoe producenten investeren in nieuwe technologie en oplossingen om hun keten circulair te maken. Samen met de Stichting Matras Recycling Nederland bespreken we als NVRD hoe de vrijwillige producentenverantwoordelijkheid er in de praktijk uit moet gaan zien. Tijdens de opening van de fabriek bejubelde staatssecretaris Van Veldhoven de innovaties. Terecht! En toch moet me iets van het hart na een dik half jaar in deze functie en sector. Het klinkt zo logisch, om diegenen die iets produceren, óók te laten betalen voor de inzameling en recycling ervan. Maar het zijn net mensen, die producenten. Als ze dan moeten betalen, willen ze ook iets vinden. En niet te veel betalen. En ook dat klinkt logisch. Maar hoe behouden we de drive om zo goed mogelijk maatschappelijke doelen te behalen? Hoe borgen we dat keuzes gemaakt worden primair vanuit verduurzaming? Een circulaire samenleving is toch een zogeheten moonshotproject: een onvoorstelbaar ambitieuze stip op de (nabije) horizon die we met elkaar móeten halen. Een stip die vereist dat we onszelf continu stretchen. Niet dat we ontspannen zodra een opgelegde kpi uit Europa is behaald. Een stip die vereist dat we de hand uitsteken naar ketenpartners als zij vastlopen in hun rol, in plaats van te wijzen of te beboeten. Kortom, een stip die vertrouwen, samenwerking en compromisloze prioritering van duurzame keuzes vereist. Is dat een eis die je kunt vertalen naar efficiëntie-georiënteerde marktpartijen? Mogen we hen vragen om keuzes te maken ten koste van omzet en ten gunste van circulair? En zetten we de publieke partijen daarmee niet onbedoeld te zeer buiten spel – partijen die hun bestaansrecht bouwen op maatschappelijke doelen? De aandeelhouders van Retourmatras en de Stichting Matras Recycling Nederland overtuigen me oprecht dat ze echt ambitieus en welwillend zijn. En toch ben ik er echt nog niet over uit hoe zaligmakend het instrument Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid nou werkelijk is. Laat ik er nog maar een nachtje over slapen. Ik kijk er naar uit er met u allen in het najaar verder over te filosoferen. Wendy de Wild directeur NVRD

VOEDSELVERSPILLING STAAT HOOG OP DE AGENDA Voedselverspilling tegengaan staat steeds hoger op de agenda. Bij zowel overheden, consumenten, bedrijven als de media. In de communicatie worden veel tips, trucs en nieuwtjes gedeeld en richting ‘de Verspillingsvrije week’ in september is er al veel georganiseerd. Ook leden van de NVRD zetten zich deze week in om voedselverspilling te verminderen. Wat zijn de goede voorbeelden? Hoe gaan we deze kennis breed delen? En wat kunt u doen om voedselverspilling tegen te gaan? TEKST: DAAN MIDDELKAMP BROODNODIG ONDERZOEK Brood is het meest verspilde voedselproduct in Nederland. Dit moet anders. In samenwerking met de Wageningen Universiteit onderzoekt Circulus Berkel de mogelijkheden om broodverspilling tegen te gaan. Er worden interventies uitgeprobeerd en gemonitord. Brood in de vriezer bewaren is goed voor de houdbaarheid, maar hoe zorg je ervoor dat de consument dit ook doet? In samenwerking met lokale ondernemers en bakkers, worden broden uit de vriezer verkocht met korting of met stickers erop dat brood na aankoop in de vriezer bewaard moet worden.

NVRD-WERKGROEP VOEDSELVERSPILLING Deze goeie initiatieven, beleid om voedselverspilling tegen te gaan, onderzoeken en projecten worden gedeeld in de werkgroep Voedselverspilling van de NVRD. Samen met onze leden proberen we deze kennis breed te delen. Eerst door ze in kaart te brengen, om ze vervolgens goed in te kunnen zetten. Zo wordt het overzichtelijk voor u, wat u kunt doen aan beleid en in uw communicatie om verspilling tegen te gaan. Want door minder voedsel te verspillen dragen we bij aan de klimaatdoelstellingen en aan pure winst.

ER S

P IL L I N G

EPTEMBE 13 S

TE G

Tijdens de Verspillingsvrije week worden zo veel Nederlanders bewuster gemaakt van hoe men gekocht voedsel optimaal kan gebruiken. Via verspillingsvrije recepten, opbergtips of bewuster in te kopen zal het gekochte eten ook de maag vinden. Er zijn ook steeds meer lokale initiatieven actief bezig met dit onderwerp. Maaltijden delen in de buurt, lokale ondernemers die zich aansluiten bij to-Good-to-Go en de horeca past ook meer en meer haar menu aan om voedselverspilling tegen te gaan.

SA ME

COMMUNICATIE OVER VOEDSELVERSPILLING De stichting tegen voedselverspilling heeft voor gemeenten een communicatiepakket samengesteld. Dit pakket is te vinden op de website. Ook zijn hier tools en producten, zoals het eetmaatje, te bestellen. Richting de verspillingsvrije week in september gebruiken veel organisaties deze boodschappen in hun communicatie richting bewoners. Dit kan samengaan met campagnes rondom gft-scheiding of zijn te verspreiden op markten in de regio. Het Brabants Afval Team in Tilburg gebruikt de tips en tricks bijvoorbeeld op hun social media. Ook in Zeeland communiceert ZRD deze simpele, maar effectieve, boodschappen in hun mediakanalen.

Het is belangrijk om dit samen met de keten aan te pakken. Als gemeente of afvalbedrijf kom je met je communicatie tot in de keuken van de consument. Hier spelen ook andere mogelijke partners een belangrijke rol in. Van diegene die het product verkoopt tot zelfs de Dierenbescherming. Samen met de Dierenbescherming worden boekjes uitgedeeld, ‘Komt een eend bij de bakker’, met de oproep om brood niet aan eenden te geven. Dit is namelijk ongezond voor dieren en slecht voor de waterkwaliteit. Bewoners krijgen samen met deze oproep ook recepten mee voor ouder brood, denk bijvoorbeeld eens vaker aan wentelteefjes op het menu.

EN VOEDSELV

Jouw gemeente doet mee, jij ook? Ga naar verspillingsvrijeweek.nl

GRAM #06 augustus 2021 | 21

[Advertorial] TOTAL WASTE SYSTEMS NEDERLAND B.V.:

SLIMMER AFVAL INZAMELEN

Datagestuurd afval inzamelen is niet nieuw. Belangrijker is de vraag: wat dóe je met de gegenereerde data? Dat is één van de dingen waar TWS zich in onderscheidt. Zo worden met de Enevo vulgraadmeters niet alleen de vulgraden in containers gemeten en voorspeld, maar wordt er tegelijkertijd een capaciteitsanalyse uitgevoerd om te kijken of er voldoende middelen beschikbaar zijn voor de uitvoering. De aanvullende dynamische routeplanning van de Enevo vulgraadsensoren maakt afval inzamelen nóg slimmer. Door de vulgraadsensoren in prullenbakken op meer afgelegen locaties te plaatsen, is omrijden alleen nodig als de bakken echt vol zijn. De gemeente Leeuwarden en Heerlen hebben dit al succesvol toegepast. De software van Enevo kan ook het vulgedrag voorspellen. Bij grootschalige inzet van de Enevo vulgraadsensoren worden op basis van deze voorspellingen volautomatisch efficiente inzamelroutes gepland, gebaseerd op de capaciteit van de inzamelvoertuigen, de inzameltijden en stortlocaties. Zo zijn uitpuilende bakken verleden tijd en bereiken we hogere efficiency en CO2-besparing.

Naast de software van Enevo is er de Bigbelly. Een slimme, afsluitbare afvalbak met unieke zelfperstechniek, die vijf keer minder vaak geledigd hoeft te worden. Gemeente Utrecht werkt inmiddels al 2 jaar met de Bigbelly’s in de strijd tegen zwerfafval. Levy Block, projectleider Schoonprojecten van de gemeente Utrecht: “De Bigbelly’s maken gebruik van IoT en geven automatisch elk hun eigen volmelding door. We rijden dus niet meer op vaste roosters, maar op basis van data. We weten precies wanneer we welke bak moeten ledigen. En dus bereiken we nóg hogere efficiency en CO2-besparingen. Door inzicht in trends neemt ons voorspellend vermogen toe. Dat kunnen we gebruiken in de doorontwikkeling van ons beleid en de aanpak van zwerfafval.” Benieuwd naar het uitgebreide verhaal van de gemeente Utrecht of de ervaringen van de gemeente Leeuwarden met de slimme oplossingen van TWS? Kijk dan op onze website.

Total Waste Systems (TWS) bestaat in 2021 alweer 10 jaar als leverancier van afvalinzamelingsoplossingen zoals kunststof- en stalen containers, groot volume boxen en depotcontainers.

TOTALWASTESYSTEMS.NL

TRENDANALYSE BOR-TAKEN GEMEENTEN TOONT AAN: TOENEMENDE ROL VAN OVERHEIDSGEDOMINEERDE AFVAL- EN GRONDSTOFBEDRIJVEN BIJ HET BEHEER VAN DE OPENBARE RUIMTE TEKST: DIEDERIK NOTENBOOM EN PAUL DE BRUIN

eerlanden, een overheid gedomineerd afval- en grondstoffenbedrijf en actief in acht gemeenten in Noord- en Zuid-Holland heeft IPR Normag onderzoek laten doen naar de uitvoering van reinigings- en beheertaken in de buitenruimte door overheidsgedomineerde afval- en grondstoffenorganisaties. In Nederland zijn zo’n 28 organisaties (gemeenschappelijke regelingen en overheidsvennootschappen) actief in 213 gemeenten voor zo’n 9 miljoen Nederlanders. Het aantal deelnemende gemeenten per bedrijf varieert van 1 tot 44. Het onderzoek omvat een analyse op basis van jaarverslagen, openbare bronnen en een enquête bij alle overheidsgedomineerde bedrijven (respons 85%).

Bij overheidsgedomineerde afval- en grondstofbedrijven zien we in de afgelopen jaren een verdieping én verbreding van hun rol en bijdrage. Bekend is dat zij zich steeds meer ontwikkelen tot partner van de deelnemende gemeenten bij het bewerkstelligen van de doelen op het gebied ‘van afval naar grondstof’. Op basis van dit uitgevoerde onderzoek is ook een trend van verbreding van het taakveld zichtbaar: vanaf 2010 is een duidelijke trend dat gemeenten steeds meer BOR-taken overdragen aan hun overheidsgedomineerde afval- en grondstoffenbedrijven. Voor de actuele situatie (2020) tonen de grafieken de taken in de buitenruimte en het aantal overheidsgedomineerde organisaties dat deze taken uitvoert.

Straatreiniging

Gladheidbestrijding

Deze taak wordt niet door onze organisatie verricht

In enkele gemeenten

In ongeveer de In het merendeel van de helft van de gemeenten gemeenten

In alle gemeenten

Beheer en onderhoud: Water, riool en wegen

Deze taak wordt niet door onze organisatie verricht

In enkele gemeenten

In ongeveer de In het merendeel van de helft van de gemeenten gemeenten

In alle gemeenten

In enkele gemeenten

In ongeveer de In het merendeel van de helft van de gemeenten gemeenten

In alle gemeenten

Beheer en onderhoud: speelvoorzieningen en meubilair

Deze taak wordt niet door onze organisatie verricht

In enkele gemeenten

In ongeveer de In het merendeel van de helft van de gemeenten gemeenten

In alle gemeenten

GRAM #06 augustus 2021 | 23

Foto: Meerlanden Uit de onderliggende data blijkt dat straatreiniging (met name machinaal vegen, zwerfvuil ruimen en onkruidbestrijding op verharding) en gladheidbestrijding door de meeste organisaties wordt uitgevoerd. De helft van de onderzochte overheidsbedrijven verricht straatreiniging in alle of het merendeel van de deelnemende gemeenten. Ruim 40% van de overheidsorganisaties die gladheidbestrijding als dienst leveren, doen dit voor alle of het merendeel van de gemeenten. De andere overheidsorganisaties doen dit in opdracht van enkele deelnemende gemeenten. Het beeld bij ‘water, riool en wegen’ en ‘onderhoud speelvoorzieningen en straatmeubilair’ is anders. Ongeveer de helft van de overheidsgedomineerde organisaties voert deze taken wel uit, maar bij beduidend minder deelnemende gemeenten.

Onderhoud openbaar groen 15

Bijna de helft van de overheidsbedrijven verricht taken op het gebied van onderhoud openbaar groen. Meestal in enkele van de deelnemende gemeenten. Slechts drie overheidsbedrijven verrichten groentaken in alle of het merendeel van de deelnemende gemeenten. Dit zijn bedrijven met een beperkt aantal deelnemende gemeenten. Voor een verdere trendanalyse van de BOR-taak groenonderhoud is samengewerkt met de Wageningen Universiteit en de Benchmark Groen. Een knelpunt bij de vergelijking van de data vanuit Wageningen en de BOR-trendanalyse van IPR Normag is dat de overheidsgedomineerde bedrijven in de data van Wageningen in twee categorieën zijn terug te vinden. Een deel van de gemeenten heeft hun overheidsgedomineerde partner als buitendienst opgegeven. Een deel van de gemeente heeft hun overheidsgedomineerde partner als aannemer opgegeven. Helaas bleek het niet mogelijk om de data overeenkomend met de manier van IPR Normag uit te splitsen. Toch kunnen er drie conclusies getrokken worden: Groenonderhoud Aandeel van de kosten [%] per uitvoeringsorganisatie

12 100% 9 80% 6 60% 3

40%

Deze taak wordt niet door onze organisatie verricht

In enkele gemeenten

In ongeveer de In het merendeel van de helft van de gemeenten gemeenten

24 | GRAM #06 augustus 2021

In alle gemeenten

20% 0% ꞌ04

ꞌ05

ꞌ06

ꞌ07

ꞌ08

ꞌ09

ꞌ10

ꞌ11

ꞌ12

ꞌ13

ꞌ14

ꞌ15

ꞌ16

ꞌ17

ꞌ18

ꞌ19

1. Er is een onmiskenbare trend dat het groenonderhoud uitgevoerd door een gemeentelijke dienst afneemt, van circa 40% in 2004 naar circa 30% in 2020. Deze afname voor gemeentelijke dienst is in werkelijkheid nog groter omdat de taken uitgevoerd door een overheidsgedomineerde partner voor een deel zijn opgenomen als uitgevoerd door de buitendienst. 2. Voor groenonderhoud dat wordt uitgevoerd middels sociale arbeidsparticipatie is de trend zichtbaar dat in de periode 20042017 het aandeel geleidelijk toeneemt tot circa 20%. Vanaf dat moment neemt het aandeel duidelijk af. Dit houdt waarschijnlijk verband met de SROI-clausules in contracten met aannemers omdat hun aandeel in dezelfde periode toeneemt; zij contacteren nu de SROI partijen in plaats van de gemeente zelf. 3. Specifieke groentaken zoals het maaien van gazons, bermen en boomonderhoud kennen weinig verschuiving in de uitvoerende partij. SAMENVATTEND Vanaf 2010 is de trend dat gemeenten steeds meer BOR-taken overdragen aan hun overheidsgedomineerde afval- en grondstoffenbedrijven. Het omzetaandeel van BOR-taken is in deze periode flink toegenomen. In 2010 bedroeg het omzetaandeel bij 60% van de overheidsbedrijven 0-20%. Een kwart had een omzetaandeel van 20-80%. In 2020 hebben de BOR-taken bij ruim 50% van de over-

heidsorganisaties een aandeel in de omzet tussen de 20-80%; dit is een verdubbeling van de BOR-taken in het omzetaandeel in 10 jaar tijd. Wat verder opvalt is dat het omzetaandeel van bedrijven die geen BOR-taken uitvoeren in dezelfde periode met driekwart afneemt tot 5%. Bij 2/3 van de respondenten is het aantal gemeenten dat BOR-taken bij hun overheidsgedomineerde bedrijf heeft belegd, toegenomen. Ook is het aannemelijk dat de gemeenten die al BOR-taken afnamen dat nog meer zijn gaan doen. De trends staan in sommige gevallen haaks op de ontwikkelingen in specifieke situaties. Er zijn enkele overheid gedomineerde afval- en grond-stoffenbedrijven die het verrichten van BOR-taken gestaakt hebben, en zich anno 2021 geheel toespitsen op de afvalbeheer taken. Dit zijn echter uitzonderingen op de regel. OVER DE AUTEURS: Diederik Notenboom is Strategisch Adviseur bij Meerlanden en Paul de Bruin is directeur bij IPR Normag

Het uitgevoerde onderzoek heeft het karakter van een quick scan, en is voor de NVRD aanleiding om dit onderzoek periodiek te herhalen inclusief meer verdiepende analyses.

Verhuur van bovengrondse afvalcontainers

Aanslag

Eigen transportservice

Kinshofer

ConTrade beschikt over een groot aanbod van diverse soorten en typen bovengrondse onderlossende afvalcontainers, welke naar wens van de klant, kort of langdurig, verhuurd kunnen worden.

3-Haak

Schone oplevering

In welke situatie(s) kunnen wij u helpen? ʥ Wanneer tijdelijk extra bijplaatsing van één of meerdere containers is gewenst

Wat bieden wij?

ʥ De aanwezige inzamelmiddelen defect, afgekeurd of onbruikbaar zijn

ʥ Containers met diverse opnamesystemen ‘kinshofer, 3-haak of aanslag’

ʥ De inzamellocaties tijdelijk of langdurig niet bereikbaar zijn

ʥ Containers met verschillende inhoudsmaten variërend tussen 3 en 5 kuub

ʥ Bij herinrichting van stedelijk gebied

ʥ Modulaire containers waarvan opnamesystemen en fractie-inworp gewisseld kunnen worden

190x130mm_GRAM-C.indd 1

Meer weten? Kijk op www.contrade.nl of bel 085 – 0130 230.

22-1000-0508-01 GRAM mei 2021

GRAM #06 augustus 2021 | 25 07-04-2021

13:17

Wilt u bijgepraat worden over de laatste ontwikkelingen in het gemeentelijk afval- én grondstoffenbeheer? En wilt u al uw collega’s op informele wijze ontmoeten tijdens een inspirerende informatiemarkt, die in het teken staat van onze gezamenlijke transitie naar een circulaire economie? Meld u dan vandaag nog aan voor het Gemeentelijk Grondstoffencongres op 24 maart 2022. Extra pluspunt: als u zich inschrijft voor het congres kunt u op 16 september en 4 november kosteloos deelnemen aan 2 webinars. Het eerste webinar gaat over mobiele milieustraten.

Stel uw programma samen

Na een kort en inspirerend plenair programma kunt u tijdens de workshoprondes kiezen uit een aantal deelsessies en zelf uw programma samenstellen. Tijdens het Grondstoffencongres 2022 staat de volgende oproep centraal. De rol van gemeenten bij de aanpak en agendering van problemen in de verschillende grondstofketens: laten we het voor onze inwoners eenvoudig en uitlegbaar houden.

Voor informatie en inschrijven www.gemeentelijkgrondstoffencongres.nl

We kijken uit naar uw komst en ontmoeten u graag op donderdag 24 maart 2022 in Hart van Holland te Nijkerk! Het gemeentelijk Grondstoffencongres 2022 wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende sponsoren:

Als u ook sponsor wilt worden kunt u zich aanmelden bij Bas Kerkhof (bas.kerkhof@vng.nl)

DE LEDEN CENTRAAL “IK DRINK GRAAG EEN KOPJE KOFFIE MET VEELKLAGERS” TEKST: HETTY DEKKERS

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor en door de leden. Deze keer aan het woord: Martijn Haasbeek, regisseur afval & schoon, gemeente Bodegraven-Reeuwijk. WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? De afvalinzameling is bij ons uitbesteed aan Cyclus, de buitendienst doen we zelf. Ik werk samen met de grote aannemers, schrijf beleidstukken en meerjarenplannen, onderhoud de contacten met het gemeentebestuur. Maar ik stuur ook een deel van de eigen buitendienst aan. Daarnaast probeer ik bewoners zoveel mogelijk te betrekken bij het netjes aanleveren van hun afval. WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Heel veel. Ik zit nog niet zo heel lang in het vak, een kleine twee jaar, dus ik vind het heel fijn om via de NVRD te ervaren dat je collega’s hebt die met dezelfde problematiek te maken hebben. De NVRD is voor mij een enorm belangrijke kennisbron. Ik haal mijn informatie vooral van de website en uit GRAM. De online bijeenkomsten ten tijde van corona vond ik niet zo leuk, ik zie mensen toch liever in het echt.

WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? De afwisseling en de breedte van mijn takenpakket. Het is lijnen uitzetten, maar ook bekijken hoe je dat aan gaat pakken met de bewoners. Collega’s verklaren me voor gek, maar ik mag graag een kopje koffie gaan drinken met juist de veelklagers. Als dat resulteert in meer samenwerking, en dat is meestal zo, dan krijg ik daar echt energie van. WAAR STOOR JE JE AAN? Egoïsme. Mensen die zeggen niet bereid zijn mee te doen en hun afval dumpen. Het schoonhouden en afval scheiden doe je niet voor jezelf, of voor de gemeente, maar voor de toekomst. WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Geef heel veel aandacht aan veelklagers. Doe aan omdenken, kijk anders naar ze en zoek ze op. Hun klachten zijn vaak terecht, erken dat en kom niet alleen met oplossingen maar ga de samenwerking met ze aan. Als dat lukt, bereik je heel veel. De veelklagers hebben weer hun eigen netwerkje, vaak ook van klagers, dat kanaliseren ze voor je. Bovendien krijg je er zelf energie van.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Het voldoet heel goed. Een tijdschrift als GRAM levert wat meer diepgang. Als ik een meerjarenplan schrijf, heb ik heel veel aan al die verschillende aandachtsgebieden die aan bod komen. Het helpt enorm, al die informatie. WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? De kwaliteit van de aangeboden potentiële grondstoffen moet echt worden aangepakt. En ook het hergebruik. Nu leveren we met zijn allen veel pmd aan, maar toch kiezen producenten liever voor virgin kunststof. Ik denk dat het hele proces commerciëler moet worden en dat gaat ook gebeuren, vermoed ik. Pas als grondstoffen iets waard worden, zullen ze beter worden hergebruikt. Een belangrijke ontwikkeling binnen onze eigen gemeente vind ik de toename van burgerparticipatie. Door corona zaten mensen meer thuis en kregen ze meer oog voor hun omgeving. Wij hebben honderd extra vrijwilligers gekregen in coronatijd die meehelpen hun omgeving schoon te houden. Daarvoor hadden we er zestig, dus die toename is enorm.

Martijn Haasbeek, gemeente Bodegraven-Reeuwijk

GRAM #06 augustus 2021 | 27

Uitenhage Verhuur opgeruimd staat netjes! Uitenhage Verhuur is al 28 jaar een efficiënte en betrouwbare partner voor de verhuur van diverse reinigings- en strooivoertuigen. In ons assortiment hebben wij zowel breedspoor als smalspoor voertuigen. Wij verhuren Vuilniswagens met SPLIT belading, GEC belading en gecombineerd SPLIT met GEC belading. Vuilniswagens met kraan voor ondergrondse containers en mini Vuilniswagens voor de smallere straatjes. Ook voor Haak- , Haak-/Kraanvoertuigen met 3 of 4 assen, kleine zijladers en veegvuilauto’s bent u bij ons aan het goede adres! In de wintermaanden zijn wij tevens uw partner voor de inhuur van grote en kleine (fietspad) strooivoertuigen. U kunt alleen het voertuig bij ons huren maar ook een complete set met zoutstrooier en ploeg behoort tot de mogelijkheden. Onze grote en kleine strooivoertuigen zijn standaard voorzien van een Dinplaat en zijn Rotopower voorbereid.

Uitenhage Verhuur BV | Naaldwijkseweg 2, 2291 PA Wateringen Tel.: 0174-22.55.05 | WWW.UITENHAGE.NL| INFO@UITENHAGE.NL

VERGOEDINGSSYSTEMATIEK VOOR GEMEENTEN IN AANTOCHT

MATRASRECYCLING IN DE LIFT Nu de producentenverantwoordelijkheid mogelijk snel een feit is, kan de grootschalige recycling van matrassen beginnen. De verplichte afvalbeheerbijdrage voor producenten en importeurs garandeert financiering. Ook gemeenten kunnen nu hun ambities waarmaken.

e matrassenproducenten Auping, BeterBed, Hilding Anders, IKEA en Swiss Sense brachten onlangs een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) in stelling. De vijf bedrijven, goed voor tachtig procent van de matrassenmarkt, hebben bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) aangevraagd. Als de AVV wordt toegekend, doet de volledige Nederlandse markt van rond de 200 matrasfabrikanten en -importeurs verplicht mee aan een landelijk inzamelen recyclingsysteem. “Elk bedrijf dat een nieuw matras voor consumenten op de markt brengt betaalt een afvalbeheerbijdrage. Via deze bijdrage kunnen we de inzameling en recycling financieren”, vertelt Alberic Pater, voorzitter van de kersvers opgerichte Stichting Matras Recycling Nederland (MRN) en werkzaam bij IKEA.

TEKST & BEELD: PIETER VAN DEN BRAND joen matrassen kan recyclen. “Het had eerder geen zin een UPV op te stellen, want daar zou geen matras méér door zijn gerecycled.” Daarnaast heeft de stichting een certificatietraject voor de matrasrecyclingbedrijven ingezet. “Als de recyclers aan de certificeringseisen voldoen”, zegt Pater, “hebben wij de garantie dat matrassen daadwerkelijk worden ontmanteld en niet ver weg in het buitenland belanden. Voor alles geldt transparantie en dat recyclers hun zaakjes op orde hebben.” De stichting streeft ernaar 75 procent van het jaarlijks aantal aangeboden matrassen in 2028 te recyclen. “Daar hebben we ons aan gecommitteerd. In eerste instantie richten we ons op alle schone en

droog ingezamelde matrassen, want alleen die zijn geschikt voor recycling. Daarmee verwachten we het doel te gaan halen, maar of dat zo is, moet de komende jaren blijken.” MILIEUSTRATEN Gemeenten zijn geen officiële partij in de UPV, maar zijn met hun milieustraten een essentieel onderdeel van de beoogde afvalbeheersstructuur, die de stichting op wil zetten. “Er zijn al veel gemeenten die oude matrassen laten recyclen, omdat ze dat een betere oplossing vinden dan verbranden. Vanuit de UPV kunnen we nu regelen dat alle gemeenten dat kunnen doen”, vertelt Pater. “De grootste bottleneck was niet dat gemeenten niet willen recyclen, maar

Voormalig staatssecretaris Van Veldhoven stuurde er al langer op aan dat de markt zelf een oplossing zou vinden voor de jaarlijkse berg van 1,6 miljoen matrassen die nog in de afvaloven belandt. Het hoge volume aan grondstoffen als metaal, schuim en textiel, maakt matrassen tot de ultieme recyclingbron. De belangrijkste horde voor de grootschalige matrasrecycling is nu genomen, weet Pater. Dankzij de investeringen van IKEA en inzamelaar Renewi in het bedrijf Retourmatras (naast MatrasRecyclingEurope de enige matrasrecycler in ons land) is de recyclingcapaciteit nu op peil. Met de opening van een derde en recent een vierde fabriek is een landelijk dekkende infrastructuur ontstaan die jaarlijks meer dan één mil-

GRAM #06 augustus 2021 | 29

Uw software wordt gestopt? Wij gaan gewoon door!

C-WARE totaalsoftware voor de afvalbranche

Routebegeleiding*

Ondergrondse containers Veeg- & winterdienst* Personeels- & voertuigplanning*

Voorraadbeheer

Afzetcontainers Weegbrug & milieustraat

Routeplanning*

Voertuiggegevens

Containerbeheer* Facturatie & documentatie*

Tracking & Ident* Routeoptimalisatie

Grofvuil planning & registratie* MAP

Afvalkalender* Klachtenregistratie*

* Ondersteund met

Maatwerk software voor overheid en/of bedrijf Van planning tot uitvoering, administratie en facturatie Ondersteund met apps op uw mobiele apparaten

Burger-App

Portal

Bedrijfs-App

KLIKOTRONICS +31(0)318 559393 info@kliko.nl

Al jarenlang marktleider op het gebied van (chip)registratie

GRATIS DEMO?

www.kliko.nl/c-ware

dat er primair een gebrek was aan recyclingcapaciteit. Dat is nu van de baan. Niets staat gemeenten meer in de weg om contracten met recyclers af te sluiten.” Binnen de UPV-regeling krijgen gemeenten hun kosten (deels) vergoed voor alle matrassen die zij voor recycling aanbieden. De vergoedingensystematiek ligt eveneens voor goedkeuring bij het ministerie samen met het verzoek om een AVV. De vergoeding loopt jaarlijks op met 12,5 procent. “De UPV zorgt ervoor, dat de rekening van de kosten uiteindelijk volledig bij de producenten komt te liggen”, zegt Pater. “We gaan daar stapsgewijs naartoe. In 2028 zouden gemeenten in principe geen kosten meer mogen hebben aan opslag, transport en verwerking van droog ingezamelde matrassen.” De administratieve uitvoering van de UPV-regeling is ondergebracht bij Koninklijke CBM, de branchevereniging voor interieurbouw en meubelindustrie. “We hebben een makkelijke en efficiënte declaratiemethode ingericht”, licht adjunct-directeur Kees Zwetsloot toe. “Zo willen we de kosten voor bedrijven beheersbaar houden en gemeenten op tijd hun vergoedingen toe doen komen.” Na goedkeuring van de AVV door het ministerie wil de stichting MRN zo snel mogelijk van start gaan. Gemeenten kunnen via een portal (www.mrn.nl) hun facturen indienen. Ook is specifiek voorlichtingsmateriaal in de maak om gemeenten uitgebreid te informeren. “Als het systeem aanslaat”, stelt Zwetsloot, “verwacht ik dat we zeker in een stroomversnelling zullen geraken. Aan ons zal het niet liggen. Wij zullen er alles aan doen om ervoor te zorgen dat gemeenten tevreden zijn en op termijn worden ze volledig gecompenseerd.” De afvalbeheerbijdrage die bedrijven betalen, is afhankelijk van de marktprijzen, dus deze varieert. Gemeenten krijgen een percentage van hun kosten vergoed. “Mochten de kosten oplopen, dan zullen we de vergoeding aanpassen. We monitoren de kosten continu.” GEMEENTEN NVRD-directeur Wendy de Wild zegt ongelooflijk blij te zijn met de ambitie dat driekwart van de afgedankte matrassen in ons land straks wordt gerecycled. “Gemeenten zullen daar vol voor gaan. Veel van onze leden, zowel gemeenten als publieke NV’s, hebben er een grote voorkeur voor om matrassen

netjes te verzamelen en te recyclen. In sommige delen van het land gaat dat zelfs zover dat matrassen bij inwoners thuis worden opgehaald, om te borgen dat ze schoon en droog zijn. Ze investeren daar voor eigen kosten in.” Natte matrassen blijven wel een issue, aldus De Wild. “Op termijn is het ook onze doelstelling het aantal natte matrassen ofwel terug te brengen ofwel ook daar een recyclingoplossing voor te vinden. In de grote steden worden nauwelijks schone en droge matrassen ingezameld. Zij zullen daarom best wel moeite hebben met deze afspraken, omdat ze geen aanspraak op de vergoeding kunnen maken maar wel voor kosten komen te staan voor het afvoeren van matrassen. Vanuit de NVRD vinden wij het daarom belangrijk dat alle matrassen op termijn voor recycling in aanmerking komen. Het belangrijkst is echter dat we nu in beweging komen om oude matras-

sen te recyclen, om te beginnen 75 procent daarvan. Voorheen was er niets. Maar onze ambities gaan beslist verder.” Relevant is verder, stelt De Wild, dat de kosten worden gemonitord. “Ik voorzie dat de kosten wel eens hoger uit kunnen vallen. Ook worden er wellicht veel meer matrassen ingeleverd dan we hadden voorzien. En gaan we tonnen of aantallen declareren en wat verstaan we precies onder een droog en nat matras en wie bepaalt dat? We moeten nog veel puntjes doornemen om ervoor te zorgen dat voor gemeenten duidelijk en voorspelbaar is welke kosten ze vergoed krijgen en welke niet. Dat doet er niet aan af dat wij erg enthousiast zijn dat producenten deze beweging maken. Gemeenten zijn daar een belangrijke partij in. We hebben een uitstekend en constructief contact met de partijen in de stichting en ik heb er ook alle vertrouwen in dat we er samen goed uit zullen komen.”

GRAM #06 augustus 2021 | 31

ROTTERDAM PAKT INZAMELEN GFE-AFVAL GROOTS AAN Vanaf 1 januari 2024 is het voor alle gemeenten verplicht om organisch afval gescheiden in te zamelen en te verwerken. In een stad als Rotterdam met heel veel hoogbouw is dat best een uitdaging. Anderhalf jaar geleden startte de gemeente Rotterdam met de voorbereidingen om ook hoogbouwbewoners hun groente-, fruit- en etensresten (gfe) apart te laten weggooien. Een traject waarbij niet alleen werd nagedacht over de uitvoering, maar ook over gedragsbeïnvloeding, communicatie en participatie.

TEKST: MIRANDA SPEK BEELD: GEMEENTE ROTTERDAM

an de bijna 300 kilo restafval die elke Rotterdammer jaarlijks weggooit, bestaat ongeveer een derde uit groente-, fruit- en etensresten. Als dit afval goed gescheiden wordt, is het niet alleen makkelijker te recyclen, maar ook beter voor het milieu en de leefomgeving. Maar hoe pak je dit aan bij woningen waar geen plek is voor eigen containers, zoals bij flats, portiekwonin-

gen en appartementen? “Dat is een flinke opgave”, antwoordt projectleider Sigrid Schuurmann. “Ongeveer 75 procent van de Rotterdammers woont in hoogbouw. We hebben het dus over 220.000 huishoudens en dat is een hoop gfe-afval. Afval waarvan we weten dat mensen niet staan te springen om dat te scheiden, omdat het wordt geassocieerd met vliegjes, vieze luchtjes en ongedierte. Dus toen we anderhalf jaar geleden startten met de

De gfe-container is een licht verdiepte 140 liter minicontainer die iets naar voren staat zodat hij voor iedereen toegankelijk is. Foto Nico te Laak.

32 | GRAM #06 augustus 2021

voorbereidingen hebben we ook heel goed gekeken naar de communicatie richting bewoners. Naast het landelijke VANG hoogbouwonderzoek waaraan Rotterdam heeft meegedaan, hebben we bijvoorbeeld ook een eigen social marketingonderzoek laten uitvoeren om dieper in te zoomen op de bezwaren, vooroordelen en behoeften van Rotterdammers. We hebben gekozen voor een gebiedsgerichte aanpak. Elke wijk is anders en heeft zijn eigen (gedrags)kenmerken. Daarom sluiten we zoveel mogelijk aan bij lokale kanalen, ondernemers en buurtinitiatieven, zodat onze boodschap echt overkomt bij bewoners.” UNIEKE ROTTERDAMSE CONTAINER Maar het begon natuurlijk allemaal met een zoektocht naar de juiste gfe-container. Na een uitgebreide marktverkenning bleek er geen container te zijn die voldeed aan de eisen van de gemeente, zoals een voor iedereen bereikbare inwerpopening en een vormgeving die past bij de ‘Rotterdamse Stijl’, waarin ook andere containers en straatmeubilair is ontworpen. Dus kreeg het Rotterdamse ontwerpbureau gericht op productontwikkeling Spark design & innovation de opdracht om samen met de gemeente een unieke Rotterdamse gfe-container te ontwerpen. “Een mooie opdracht en een bijzondere samenwerking”, is de eerste gedachte die bij ontwerper Eric Verberkmoes oppopt. “Voor ons was stap één om zoveel mogelijk kennis en inzicht te krijgen in afvalscheiding. We zijn bijvoorbeeld een dag meegelopen met de inzamelaars van Stadsbeheer. Ook hebben we iedereen met verstand van zaken lid gemaakt van het projectteam. Daarna volgde het proces van ‘wat moeten we echt oplossen en wat zijn bijzaken’. De inwerphoogte was echt een heel kritisch punt. Samen zijn we op zoek gegaan naar de beste oplossing en dat was een licht verdiepte 140 liter minicontainer die iets naar voren staat. Of je nu in een rolstoel zit, klein bent of juist heel lang; iedereen kan er heel makkelijk iets ingooien.” Ook de bediening van de klep en de grootte van de inwerpopening waren punten van aandacht. Spark hield bij het ontwerp niet alleen rekening met het gebruiksgemak voor de Rotterdammer, maar ook voor de inzamelaar, monteur en schoonmaker.

TESTOPSTELLINGEN “Onze testopstellingen gaven heel veel inzicht”, legt Eric uit. “Zo konden we steeds in kleine stapjes onderdelen uitproberen, aanpassen en optimaliseren. De klep blijft bijvoorbeeld openstaan en is met de hand weer dicht te doen, maar als iemand hem open laat staan, gaat hij naar een paar seconden automatisch dicht. Voorbijgangers kunnen er zo dus geen blikjes of ander afval ingooien. Ook de inwerpopening hebben we klein gehouden waardoor er geen grote vuilniszakken inpassen. Er kan ook geen vuil tussen de behuizing en de minicontainer terechtkomen, waardoor het schoon blijft voor iedereen. In the end lag er een definitief ontwerp op tafel dat niet alleen een schets was van ‘een mooie buitenkant’ maar ook van een haalbaar realistisch product qua kostprijs. Dat gaf de gemeente Rotterdam veel grip op hun aanbesteding.” Sigrid beaamt dat. “De kwaliteit van het organisch afval is heel belangrijk. Dus een gfe-container is echt alleen maar voor groente-, fruit- en etensresten. Ik denk dat we erin geslaagd zijn om een gebruiksvriendelijke én mooie container te ontwikkelen, waar iedereen heel blij mee is. Een bevredigend eindresultaat van een lang traject en een bijzondere samenwerking!” WEL/NIET-LIJST Rotterdam pakt het inzamelen van gfe-afval groots aan. Toch realiseert Sigrid zich dat het succes voor het grootste deel afhangt van het gedrag van de Rotterdammers. “Ik hoop dat zoveel mogelijk bewoners zullen aanhaken en het scheiden van gfe-afval als iets normaals en nuttigs gaan zien. Als een ‘sport’ misschien wel. Ze mogen er best veel ingooien zoals broodresten, pasta, rijst, vis- en vleesbotjes, eierschalen, koeken, snoep. Maar aan de andere kant luistert het ook heel nauw. Want kaasresten mogen er wel in, maar de kaaskorsten weer niet, omdat die vaak plastic bevatten. Daarom ontvangt iedereen een wel/niet-lijst. Ook is het heel belangrijk dat mensen alleen maar biologisch afbreekbare of papieren zakjes gebruiken. Of geen zakje natuurlijk. Ik snap dat deze gedragsverandering tijd nodig heeft, maar ik weet zeker dat het ons gaat lukken!”

NIET IN EEN KEER In heel Rotterdam zijn duizenden nieuwe gfe-containers nodig. Het is onmogelijk om die allemaal in een keer te plaatsen en daarom gaat het in fasen. Op 15 juli 2021 startte fase 1 en kregen de gebieden Hoek van Holland en Pernis als eerste de unieke Rotterdamse gfe-containers. In augustus volgt Blijdorp en een deel van Bergpolder en in het najaar vier wijken in Prins Alexander. Alle hoogbouwbewoners van deze wijken ontvangen een startpakket. Daarin zit een folder met heldere uitleg, een tag om de container te openen, een wel/niet-lijst en een bon om een aanrechtbakje en een rolletje biologisch afbreekbare zakjes op te halen. Na elke plaatsing start er een campagne in de wijk waarin lokale ondernemers zoals de bakker, slager en bloemist op posters de bewoners motiveren om, net als zijzelf, gfe-afval te gaan scheiden. Ook is er een informatief filmpje opgenomen met wethouder Bert Wijbenga (Handhaving, Buitenruimte, Integratie en Samenleven) waarin het hele proces van het afval inzamelen tot het recyclen naar een eindproduct in beeld is gebracht. De gemeente hoopt op deze manier alle Rotterdammers over de drempel te helpen om hun groente-, fruit- en etensresten te gaan scheiden. Alles is natuurlijk nieuw en daarom wordt fase 1 over een aantal maanden geëvalueerd met een onderzoek onder bewoners. Ook het (in eerste instantie) wekelijks ledigen en het schoonhouden van de containers wordt goed gemonitord. De uitkomsten daarvan komen weer van pas voor de volgende fasen. Er gaan enkele jaren overheen voordat alle gfe-containers overal in Rotterdam staan.

GRAM #06 augustus 2021 | 33

BRANCHE AGENDA

NIEUWS

14 t/m 17 september Agrotechniek Holland en Groentechniek Holland

VIERDE MATRASRECYCLINGFABRIEK RETOURMATRAS Vorige maand werd de nieuwe matrasrecyclingfabriek van RetourMatras in Etten-Leur geopend. Deze fabriek is tot stand gekomen door de samenwerking tussen RetourMatras, IKEA, Renewi en Ikano Industry. Met de totale recyclingcapaciteit zijn de partijen samen in staat om alle afgedankte matrassen in Nederland – jaarlijks 1,5 miljoen – te recyclen tot herbruikbare grondstoffen. Een belangrijke stap richting een circulaire economie. Dit jaar volgt ook de uitbreiding in Lelystad met een fabriek waar een nieuwe recyclingtechniek wordt toegepast; het schuim van afgedankte matrassen wordt volledig gerecycled tot een grondstof voor nieuw schuim. Zo werken de vier partijen samen aan een volledig circulair matras. Voor meer informatie: www.retourmatras.nl

NIEUWE SCHEIDER ZET AFGEDANKTE APPARATEN OM IN PLASTICS Coolrec, dochteronderneming van Renewi en Europees marktleider in WEEE-recycling, heeft €0,5 miljoen geïnvesteerd in een elektrostatisch scheider om meer soorten hoogwaardige secundaire grondstoffen te genereren. Half juni werd op locatie in Waalwijk de machine in gebruik genomen. De machine verwerkt jaarlijks ongeveer 6.000 ton gemengd afgedankte elektrische apparaten (WEEE) en zet deze om in kunststof flakes met een zuiverheid van maar liefst 98%. De machine is opgebouwd in twee fasen; de eerste bestaat uit een macro-onzuiverheidsscheider om gemengde afvalstromen, zoals papier, houtvezels of stukjes rubber te verwijderen uit de op te schonen kunststofstromen. Het tweede proces sorteert kunststoffen per type op basis van de elektromagnetische lading, om uiteindelijk verschillende soorten secundaire grondstoffen (zoals ABS en HIPS kunststof flakes) te produceren voor gebruik in nieuwe producten. Deze prestatie maakt de secundaire granulaten bijna even goed als primaire grondstoffen, en stelt Coolrec in staat om het sorteren, verwerken en creëren van hoogwaardige gerecyclede materialen nog verder te verbeteren.

Biddinghuizen

16 september + 4 november Webinars ter voorbereiding op het Gemeentelijk Grondstoffencongres 24 maart 2022

12 t/m 15 oktober Pollutec, Lyon

25 november Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte, CROW

Groet elkaar met heel je hart

Nederland is tijdelijk een anderhalve meter maatschappij. Een knuffel, hand of boks zit er voorlopig niet in. Daarom leggen wij de hand op ons hart als groet. En groeten we je, op gepaste afstand, met heel ons hart. #hartegroet

Je hart ben jij. Wij zijn er voor je hart.

34 | GRAM #06 augustus 2021

aangeboden door

VDM-GROEP

CLOSE-UP

VDM VERZORGT BEWIJS DAT AFVALINZAMELAAR VOLDOET AAN P90-NORM VDM is al zes jaar een betrouwbare partner voor de afvalbranche bij verbeteren van kwaliteit van dataregistraties, vaststellen en verbeteren van processen en digitaliseren van werkzaamheden. Roland van der Meijden (oprichter VDM-groep: VDM-Management en VDM-Software) bundelt nu zijn expertise met die van Richard Schwind - IoT-expert en voormalig directeur en oprichter van Mic-odata (nu onderdeel van Wastevision). Samen willen zij de afvalbranche innovatieve ICT-oplossingen bieden. Twee concrete voorbeelden zijn de ConnectieHUB – een platform dat losse toepassingen koppelt om zo het beste uit elk systeem te halen – en een product om P90-proof te worden. Gemeenten en inwoners stellen steeds meer eisen aan de afvalinzameling. Dat maakt het voor de afvalinzamelaars nodig om bedrijfsprocessen goed vast te leggen en te ondersteunen met ICT-infrastructuur en systemen. Digitalisering en grip op datakwaliteit is een must om te kunnen voldoen aan de eisen. “Om afvalinzamelaars nog beter in deze ontwikkeling te ondersteunen, werken we op dit moment aan twee concrete producten”, vertelt Richard Schwind. CONNECTIEHUB Het eerste product is ConnectieHUB. Er is een beperkt aantal ERP-systemen voor de afvalsector. Dit zijn alles-in-één systemen waar je in kunt plannen, factureren, meldingen kunt vastleggen, etc. “Naast het probleem van vendor lock-in, zijn deze systemen in onze ogen ook te beperkt in functionaliteit”, meent Van der Meijden. “Het is alsof je een brief schrijft in Excel in plaats van Word. Het kan, maar het is niet optimaal.”

Van der Meijden en Schwindt geloven juist in het gebruiken en koppelen van de beste toepassingen voor specifieke functies. Steeds meer inzamelaars herkennen dit voordeel ook, maar zien op tegen het koppelen van alle losse systemen. Van der Meijden: “Wij kunnen die systemen koppelen en managen via onze connectieHUB. Vergelijk het met brievenbussen en een postbode. Je hebt een postbode nodig om alle informatie op een gestandaardiseerde manier naar de juiste brievenbussen te brengen. De connectieHUB is die postbode die de logistiek verzorgt.” Het maakt voor een bedrijf niet uit of de systemen on-premise staan of in de cloud, de connectieHUB verbindt beide omgevingen. Verder maakt het platform het eenvoudiger om over te stappen op andere of nieuwe systemen, zodat vendor lock-in wordt beperkt. “Dit bewezen concept gaan we dit jaar groots uitrollen”, kondigt Schwind aan. P90-PROOF Daarnaast willen de twee ondernemers afvalinzamelaars helpen P90-proof te worden, de norm die per leeftijdscategorie bepaalt hoeveel containers iemand mag verslepen. Van der Meijden hierover: “Het is lastig om in te schatten hoeveel containers er precies worden aangeboden en daar je planning op aan te passen met het beschikbare personeel. Dat maakt het een uitdaging om te weten of je aan de norm voldoet.” Reden om een systeem te ontwikkelen dat meet hoeveel containers er op een route worden aangeboden, wat wordt gematched aan de route en de leeftijd van de medewerkers op deze route. Het systeem verzamelt alle data op een AVG-proof manier.

Roland van der Meijden (VDM-groep, links op de foto) bundelt zijn expertise met die van IoT-expert Richard Schwind om de afvalbranche innovatieve ICT-oplossingen te bieden. Bijvoorbeeld een product om P90-proof te worden.

Met de beschikbare data is te voorspellen hoeveel containers op een route in een bepaalde periode aangeboden worden. Dat kan in een planning gematcht worden met de medewerkers. “Je bent zo in control én bewijst dat je voldoet aan de P90-norm”, schetst Van der Meijden. “We willen met geïnteresseerde inzamelaars een pilot starten en dit dan snel op de markt brengen.”

GRAM #06 augustus 2021 | 35

GRAM augustus 2021

Articles inside

DIFTAR SCHUIFT OP NAAR HET WESTEN

AANPAK ROTTERDAM INZAMELEN GFE-AFVAL 34 BRANCHENIEUWS 35 CLOSEUP

INZAMELEN IN DE AMSTERDAMSE BINNENSTAD

DE LEDEN CENTRAAL

HOE DOEN ZIJN DAT VERDUURZAMEN VAN HET WAGENPARK

WELKE WEG KENT PRODU CENTENVERANTWOORDE- LIJKHEID VOOR TEXTIEL

BEZEM